ZASADY USTROJU DEMOKRATYCZNEGO
Trójpodział władzy  prezydent, rząd (gabinet), parlament (kongres) > izba
reprezentantów + izba gmin
1) Zasada suwerenności:
" Suwerenność  jest to niezależność, władza najwyższa. Suwerenność jest
traktowana umownie, nie ma kraju w 100% suwerennego, kraje są ograniczone
przez np. Umowy międzynarodowe (ale przyjmuje się że są to ograniczenia
przyjmowane dobrowolnie).
" Władza suwerenna jest niepodległa i najwyższa. Zapewnia równość obywateli
wobec prawa oraz państw wobec prawa międzynarodowego oraz państw między
sobą.
" Historia zasady suwerenności. Myśli oświeceniowe przewartościowały czym jest
naród i suweren. Rewolucja francuska  suwerenem ma być lud suwerenność
nie może być skupiona w rękach małej grupy ludzi ani jednostki tylko do
szerszego podmiotu (narodu, ludu etc). Naród / lud jest podmiotem
suwerenności. W konstytucji USA nie ma dokładnego wskazania, że władza
suwerenna należy do narodu/ ludu  jest to tam zapisane pośrednio ( We the
People of the United States, in order to form a more perfect Union&  )
" Dlaczego zasada suwerenności nie jest opisana wprost w konstytucji USA? W
owym czasie było to rzeczą oczywistą  naród jako suweren. Narodowi należą się
atrybuty suwerenności. Jeżeli rzecz tak oczywista znalazłaby się w konstytucji
oznaczałoby to że można to zmienić np. Poprawką. Jest to rzecz oczywista i
dlatego nie podlega ona unormowaniu. (to samo tyczy się zapisu o prawie do
życia  nie takiego zapisu w konstytucji bo jest to rzecz oczywista i nie można
tego zmieniać poprawkami).
2) zasada reprezentacji i wybory:
" wybory przenoszą zasadę suwerenności (która jest ideą abstrakcyjną) do
praktyki.
" Art. I Konstytucji USA  określa wybory do Kongresu. Art. II Konstytucji USA
 określa wybory prezydenckie. Poprawki  określają kto ma prawa wyborcze.
" Wybory demokratyczne  wyniki są jawne, liczenie głosów jest jawne, kandydaci
są znani publicznie, fakt że wybory będą miały miejsce jest znany odpowiednio
wcześniej, głosować i kandydować mogą wszyscy z prawami wyborczymi.
1
Wyłączenia z zasady powszechności (4) : cenzus wieku, choroby psychiczne,
karalność, obywatelstwo.
" Proces głosowania jest tajny. Głosowanie jest równe. Każdy ma taką samą liczbę
głosów (nie musi to być 1). Siła każdego głosu jest taka sama (nie zawsze musi to
być spełnione). Aby wybory były demokratyczne: V tajność, X równość ( w sensie
musi być zachowana tajność ale równość nie koniecznie  tak mam w notatkach).
" Zasada pośredniości i bezpośredniości . pośredniość  wyborcy wybierają
elektorów a oni wybierają prezydenta (USA, Włochy, Niemcy). Bezpośredniość 
głosujemy bezpośrednio na konkretnego kandydata (Rzeczpospolita Polska,
Republika Francuska, Ukraina).
" Zasada wyborów liczebnych: większościowe (Wielka Brytania, Kanada, USA),
proporcjonalne (Polska)
" Modele mandatów:
a) mandat imperatywny (większościowy, związany) reprezentant musi
wykonywać instrukcje wyborców, jeżeli ich nie wypełni może zostać
odwołany
b) mandat wolny  powinien stosować się do instrukcji wyborczych ale nie są
one dla niego wiążące.
mandaty na poziomie parlamentów : Polska  wolny, USA  wolny
(formalnie), Wielka Brytania  wolny, Kanada  wolny.
3) Direct Patronage  bezpośredni patronat. Formy DP:
" Casework  bezpośredni kontakt miedzy reprezentantem a wyborcą (odpowiada
na listy, maile, telefony)
" ?????? reprezentant działa jak adwokat swego wyborcy (ścisłe połączenie
wyborca  reprezentant)
" Private bill (osoba prywatna)  działania/ uchwały ustalane są dla jednej osoby
(to już jednak nie funkcjonuje)
" Pork barrel / pork bill  forma zdobywania przez reprezentantów poparcia w
wyborach (tzw kiełbasa wyborcza, ustawa o beczce wieprzowiny)
Zasada podziału władzy jest związana stricte z demokracją  jest to warunek
demokracji.
Warunki  federalist 51  unikniecie tyranii oraz anarchii w USA (dwóch skrajnych
systemów),podział władzy dwojako rozumiany: trójpodział władzy (monteskiusz) +
2
zasada federalizmu (podwójne zabezpieczenie prawa ludzi). Osiągnięto kompromis!
Było to konieczne bo były różne interesy poszczególnych stanów.
Dwa stanowiska/stronnictwa  federaliści i antyfederaliści. Feredaliscie  suwerenem
jest naród/lud stanów zjednoczonych, antyfedrellisci  lud mojego stanu/stan, ludność
konkretnego stanu. I dlatego w konstytucji zapisano   My naród/lud stanów
zjednoczonych..  kompromis! Punkt wyjścia.
3 rodzaje władz  ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza i zachodzące mniędzy nimi
hamulce i równowagi!
Ustawodawcza w stosunku do wykonawczej  np. odrzucenie veta prezydenta,
odwołanie prezydenta w wyjątkowych okolicznościach (cheaf jusitce postawienie w
stan oskarżenia wyższych urzędników państwowych : prezydent, wiceprezydneta, cały
gabinet prezydencki, sędziowie sądów federaln�ch, senatoriwie i kongresmeni 
parlamentarzyści)  jedynymi prezydentami postawionymi w stan oskrażenia: Bill
Clinton i Andrew Johnson  Clinton złożył krzywoprzusięstwo/kłamstwa/składania
fałszywych zeznań pod przysięgą.
Wykonawcza do ustawodawczej  pośrednia inicjatywa ustawodawcza  warto aby
kongres zajął się czymś tam, prezydentma prawo zgłosić veto, wiceprezydnet może
przewodniczyć posiedzeniom senatu + zasada incompabilitas, w razie remisu ma prawo
oddać głos.
Wykon do sądowniczej  prezydent mianuje sędziów federalnych,
Sądownicza do wykonawczej  Prezes sądu najwyższego przewodniczy cheaf jusitce,
kontrola działań prezydenta/władzy wykonawczej pod kątem zgoności z konsttucją
(juditial review) tylko TO nie ma zapisu w konstytucji  cała reszta tych wzajemnych
relacji między władzami jest zapisana w konstytucji, wzieło się z praktyki.
Ustawodawcza w stosunku sądowdniczej  kongres może tworzyć/likwidować sądy
niższej instancji )za wyjątkiem sądu najwyższego), senat ma prawo akcepotować lub
odrzucac nominacje prezydenckie na sędziów najwyższych
Sądownicza do ustawodawczej juditial review Badanie czy ustawy są zgodne
z konstytucją.
Każda władza może coś zrobić w stosunku do innej.
Różnice między systemem prezydenckim a parlamentarnym:
sposób wyłaniania rządu (władzy wykonawcza):
Prezydencki  prezydent z wyborów powszechnych a rząd pochodzi od
3
prezydenta , nie ma premi�ra bo prezident sprawuje władzę wykonawczą (USA)
Parlamentarny  większość parlamentarna wybiera i odwołuje premiera (UK,
Niemcy, Włochy etc formalnie parlamentarny  prezydent ma jakąś władzę, nie
tylko funkcje reprezentacyjne np we Francji, Pl).
ZASADA FEDERALIZMU
FEDERALIZM PODZIAA
PAC
STWA NA WA
ADZE CENTALN
I CZ
ŚCI SKA
ADOWE.
Jest jednym z trzech układów władzy  są państwa unitarne federacyjne i
konfederacyjne  kolejność wg związku między władzami centralnymi a lokalnymi.
Federalne władze  Niemcy, UK, Szwajcaria (chociaż w nazwie ma konfederacja),
Australia, Meksyk, Kanada, Austria, Rosja, Belgia.
Unitarne  Estonia, Hiszpania, Polska
Konfederacja  nie ma teraz konfederacji w klasycznym ujęciu, nie występują one. Są to
rozwiązania historyczne.
Władze lokalne władze stanowe, władze/okręgi miejskie (unicipialne), hrabstwa,
okręgi pocztowe (!!!), okręgi szkolne (!!), rząd federalny. 80 tys różnych jednostek
władzy w USA (najwyżej rząd federalny, władze te się nakładają na siebie).
Dlaczego USA przyjęli podział na stany? USA powstawało z kolonii  musiał zostać
podział między nami jednak razem będziemy silniejsi  KOMPROMIS!
Stany są wg siebie równe  prawa innych stanów są szanowane w innych. Nie bd
wchodzić między sobą w sojusze etc.,
Poprawka 10  co nie jest w konstytucji wyraz
nie zagwarantowane dla władz
federalnych pozostaje w kwestii władz stanowych!! (domniemanie kompetencji
stanów). W Kanadzie jest dokładnie odwrotnie wyraz
nie sprecyzowane co mogą
władze stanowe, a to co nie uwzględnione zostaje dla władzy
centralnej/ogólnej/federalnej.
Uprawnienia władzy federalnej: wypowiadanie wojny, prawo bicia monety (emisji
pieniądza), tworzenie sądów niższej instancji, tworzenie armii, regulowanie handlu
zagranicznego < kongres. Zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi, mianowanie sędziów
4
zawieranie traktatów za zgodą senatu, prawo łaski, przyjmowanie ambasadorów,
wygłasza orędzie o stanie państwa < prezydent
Uprawnienia wspólne  nakładanie podatków  zarówno federalne i stanowe.
Uprawnienia władz stanowych  organizacja wyborów, wybory stanowe regulują
władze stanowe, uprawnienia policji stanowej, handel wewnątrz stanowy regulują
poszczególne stany, działalność firm, sprzedaż alkoholu, prawa jazdy, tworzenie władz
lokalnych (zazwyczaj legislatury są dwuizbowe), ratyfikacja poprawek do konstytucji
(art. 5 konstytucji federalnej), federalny program opieki zdrowotnej (ogólne ramy) 
każdy stan reguluje sam jak wygląda to w szczegółach  tak samo zabezpieczenie
emerytalne, minima programowe są określane na poziomie stanowym (ogólne ramy
wyznacza ustawodawstwo federalne), kodeks drogowy, podatki od przedsiębiorstw.
Wprowadzenie kary śmierci  każdy stan reguluje ją osobno (dopuszcza to konstytucja
ale zabrania się kar okrutnych czy wymyślnych  a kara śmierci nie jest uważana za
wymyślną). Każdy stan reguluje czy uwzględnia karę śmierci, minimalny wiek (18 lat,
wprowadzono to pod koniec lat 90), metoda egzekucji.
Dopuszczalność aborcji  federalnie zezwolone, szczegóły określają władze stanowe.
Wybory federalne a władze stanowe? Mogą regulować je władze stanowe w pewnym
stopniu (np. W jaki sposób oddajemy głos  zaznaczamy na karcie czy elektronicznie
etc). Np. Wybory prezydenckie, do kongresu i senatu.
Orzeczenie sądu najwyższego w sprawie McCulloch vs Maryland  ingerowało trochę w
art. 10/poprawkę 10 ?? Sąd stwierdził, ze konstytucja nie jest wystarczająca  pomija a
10 poprawkę  kongres ma prawo tak formułować prawo żeby instytucje pod nim miał
możliwość poprawnego funkcjonowania???? Prawo do ustanowenia banku centralnego
 kongres w konstytucji nie miał tego w konstytucji zapisane stricte  prawo do emisji
pieniądza. Utworzenie banku centralnego  tego nie miał kongres zagwarantowane w
konstytucji ALE kongres ma prawo nakładać podatki i dokonywać emisji pieniądza a
to wiąże się stricte z działaniem banku centralnego i dlatego kongres może go
regulować.
Konstytucja USA: preambuła, 7 art. + 27 poprawek. Na to składają się się sekcje, a sekcje
składają się z klauzul. Art., sekcja, klauzula  stosować te nazewnictwo. Klauzula jest
5
najmniejszą częścią konstytucji (może to być kilka wyrazów regulujących konkretną
sprawę, nie musi to być całe zdanie).
Art. 1  mówi o władzy ustawodawczej, federalnej. Sekcja 10 mówi o władzy stanowej (o
tym czego nie mogą robić stany a może kongres) .
Art. 2  poświęcony prezydenturze i władzy wykonawczej. Ograniczenie jego władzy na
4 lata  ale nie określono na ile razy (dopiero poprawka 22 to określiła  2 kadencje)
Art. 3  poświęcony sądom federalnym i najwyższemu (jedyny tworzony na mocy
konstytucji).
Art. 4  wzajemne relacje między stanami oraz relacja między władzą stanowa a
federalną.
Art. 5  sposoby zmiany konstytucji. Dwie możliwość przedstawiania poprawek  2/3
legislatur stanowych albo 2/3 obu izb kongresu. Dwie możliwości ratyfikacji 3/4
legislatur stanowych albo konwencji / woli 3/4 stanów. Przy ratyfikacji kongres
decyduje która z opcji zostanie zastosowana. (częściej stosowane opcje nr 2). Ok 11
tysięcy próbowano ogólnie. Ok 30 przeszło do etapu nr 2, a ratyfikowano tylko 27.
W konstytucji do dziś nie ma zapisu dot. równouprawnienia (ERA  equal rights a& .)
oraz zakazu pracy nieletnich.
Art. 6  przewaga prawa federalnego nad stanowym  klauzula supremacyjna,
gwarantuje niezależność konstytucji federalnej nad stanowymi.
Art. 7  ratyfikacji konstytucji
POPRAWKI:
Sfera nr 1 dot głównie praw i wolności obywateli. Pop 1  wolność religii, prasy,
zgromadzeń, petycji. Pop 2  wolność posiadania broni. Pop 13  niewolnictwo . Pop 19
 prawa wyborcze dla kobiet. Pop 26  można głosować od 18 roku życia
Sfera nr 2  odnosi się do procedury wyborczej. 12  sposób wyboru prezydenta
(głosowanie tajne elektorów), 17  sposób wyboru senatorów (powtórzenie tego co w
art. 1  były wybory pośrednie  od poprawki 17 bezpośredni wybór senatorów). 20
gdy rozpoczyna się kadencja nowego wybranego kongresy zaczyna się 3 stycznia
(kongres ma prawo wyznaczyć inny dzień, jeśli 3 stycznia wypadnie w niedzielę).
Kadencja nowego prezydenta rozpoczyna się 20 stycznia/ prezydent obejmuje urząd.
22  ograniczenie prezydentury do dwóch kadencji  ratyfikowano w 1951 , maks ok 10
lat (Obama objął urząd 20 stycznia 2013, następca Obamy  20 stycznia 2017  bo
6
wybory w 2016. Połowa kadencji Obamy to 20 stycznia 2015 roku). Wszystkie te
wyraz
nie określone daty służą temu aby nie zbliżyć się do dyktatury  system władzy
samoograniczającej się władzy.
23  przynajmniej 3 reprezentantów ma każdy stan  dysktryt Kolumbii ma 3 elektorów
wyborach prezydenckich.
25  1967 ratyfikacja  gdy prezydent nie może sprawować władzy, urząd obejmuje
wiceprezydent. Kto zostanie nowym wiceprezydentem? Zostanie mianowany przez
prezydenta i zatwierdzony przez większość głosów kongresu w obydwu izbach. 1974 
Nixon ustępuje, Ford staje się prezydentem, wiceprezydnetem zostaje Nelson
Rockefeller (nie była to osoba z elit politycznych etc, była to osoba  z zewnątrz ).
Sfera nr 3  dotyczy kwestii gospodarczych/ekonomiczna/ inne?? 27  nie można
podwyższyć/obniżyć wynagrodzenia kongresmenów. 24  brak podatku wyborczego.
Uprawnienia wyraz
ne  konkretnie uprawnienia władz federalnych, wyraz
nie wskazane
konstytucji  kongresowi i prezydentowi
Uprawnienia domniemane uprawnienia, które nie zostały bezpośrednio
wymienione/zapisane w konstytucji
UW Prawo do bicie monety (uprawnienie kongresu) UD prawo do powołania banku
narodowego (uprawnienie kongresu)
UW  zawieranie umów międzynarodowych (uprawnienie prezydenta) UD  zrywanie
umów (uprawnienie prezydenta)
Sądownictwo federalne na czele z sądem najwyższym decyduje czy uprawnienia
domniemane są zgodne z konstytucja.
PARTIE POLITYCZNE
Unifikacja partii jest niemożliwa zamiast zakazywać tworzenia partii , ich genezy nie
można kontrolować więc trzeba ogarnąć/uregulować ich skutki etc.
Konstytucja nie ma słowa o partiach/systemie partyjnym . W pierwszej poprawce jest
wolność do zgromadzeń. (porównać do konstytucji polskiej  nie jest zapisów dot
różnych konstytucji). Pesymistyczna wizja partii  jest to zło konieczne, ale leży to w
naturze ludzkiej i nie można tego zakazać. Klucz do tego dlaczego amerykanie mają
system dwupartyjny  funkcjonuje tyle partii ile powinno/ absolutne minimum  czyli
dwie partie (nie mogła przecież istnieć jedna partia). Dylemat początkowej
państwowości amerykańskiej  albo jesteś za silną władzą państwową albo silną władzą
7
stanową, za/przeciw posiadaniem broni, za/przeciw aborcji etc. Amerykański system
jest systemem wielopartyjnym ALE Z DOMINACJ
dwóch partii politycznych.
Funkcja wyborcza  wybory kongresowe.
Wybory kongresowe  odbywają się w latach parzystych.
Odbywają się tak regularnie aby nie było chaosu, anarchii, niejasności.
Art. 1 sekcja 4  w połowie wieku XIX (lata 40) kongres uchwalił ustawę określającą
jeden wspólny dzień wyborów s stanach. Pierwszy wtorek po pierwszym poniedziałku
listopada co dwa lata, w lata parzyste. Dlaczego listopad? Jest już po żniwach, aby od
stycznia zacząć nową kadencję (ale dopiero poprawka XX w XX w), w miarę dobre
możliwości komunikacyjne (nie grudzień bo może zaskoczyć śnieg).
Dlaczego pierwszy wtorek po pierwszym poniedziałku? Nie niedziela, bo jest to dzień
świąteczny, nie poniedziałek bo podróż do miesiąca wyborów musieliby zacząć podróż
w niedzielę.
Nie pierwszy wtorek, bo mógłby to być pierwszy listopada  wtedy głosować mogli biali,
pełnoletni (21), płacący podatki mężczyz
ni  byli rolnikami, rzemieślnikami,
handlowcami, robotnicy (przemysłowcy), dla nich wszystkich 1 listopada był złym
dniem wyborczym bo był to dzień rozliczania się / załatwianie spraw biznesowych/
urzędowych.
Wykluczamy pierwszy dzień miesiąca, pierwszy listopada. W innych krajach  dzień
wyborów jest ruchomy + nie ma argumentacji sięgającej XIX w. PRAGMATYZM!
Cykle wyborcze. Obecnie > 2014 2016  2018  2020. Ile lat trwa kadencja
amerykańskiego kongresu. Kadencja całego kongresu jest dwuletnia formalnie.
Izba reprezentantów  kadencja trwa 2 lata.
Senat  senatorzy podzieleni na 3 grupy  kadencja trwa 6 lata, co 2 lata 1/3(ciej)
kończy się kadencja, i co 2 lata uzupełnia się. Kadencja całego kongresu jest dwuletnia
formalnie. co dwa lata się zmienia. Jest gr 33, 33 i 34 senatorów.
Senatorzy muszą być starsi  30 lat, bardziej doświadczeni. Senatorzy reprezentują całe
stany, ich optyka jest szersza. Kongresmen  25 lat, 7 lat musi być obywatelem stanu z
8
którego kandyduje. Kongresmen  członek izby reprezentantów, senator na członek
senatu (nie używa się określenia kongresmen w stosunku do senatora  pomimo, że
senat jest częścią kongresu).
Jest 100 senatorów, po dwóch z każdego stanu. Art. 1 sekcja 3 + poprawka XVII.
Ilu jest reprezentantów izbie reprezentantów  435. Początek wieku XX  liczba jest
zależna od liczby ludności w każdym stanie proporcjonalnie. Im bardziej ludny stan
tym ma więcej reprezentantów. Nie więcej niż 1 na 30 tys (ale urosłoby to do absurdy).
Pula 435  podzielona z zasadą proporcjonalności. Co 10 lat odbywa się spis
powszechny  zgodnie z tym zmienia się reprezentacja stanów. Każdy stan może mieć
najmniej 1 reprezentanta (minimum). Najwięcej nie jest określone! Jest to kwestia
otwarta, maksimum jest otwarte. Populacja Kalifornii  to mniej więcej populacja całej
polski. Alaska, Wyoming, północna Dakota, południowa Dakota  najmniej ludne stany w
USA (ok 600 tys ludzi w cały stanie  mniej niż w Krk), mają po jednym reprezentancie.
Skład senatu. Jest 100 senatorów, każdy z nich ma w domyśle kadencję 6 letnią.
Początkowo byli podzieleni na gr dwuletnią, czteroletnią, sześcioletnią  poprzez
losowanie.
Kiedy w USA zaczyna się dany cykl wyborczy? Pierwszy poniedziałek po drugiej środzie
grudnia. Początek listopada  w wyborach powszechnych są wybierani elektorzy
(między 2 a 8 listopada). 20 stycznia  zaprzysiężenie nowego prezydenta i
wiceprezydenta.
Prawybory  od stycznia do czerwca. Głosowanie wewnątrzpartyjne wśród
zwolenników partii politycznej. Wysądowanie poparcie dla kandydatów w ramach danej
partii politycznej. (w każdym stanie wygląda to inaczej raz trzeba się zarejestrować
jako wyborca np. Demokratów, a raz każdy może głosować bez żadnych rejestracji etc).
Konwencje partyjne  republikanów i demokratów. (sierpień/wrzesień). Oficjalnie są
ogłaszani kandydaci na prezydenta i wiceprezydenta. Dopiero wtedy oficjalnie wtedy
rozpoczyna się kampania wyborcza.
Wybory na elektorów  nie może to być kongresmen, senator, osoba sprawująca urząd
federalny (państwowy). Kto może być elektorem? Przedstawiciele poszczególnych
9
stanów, wyłonieni w wyborach bezpośrednich. Najczęściej elektorami zostają politycy
stanowi, przedstawiciele legislatur stanowych. Może też być to np. Szeryf  osoby, które
cieszą się szacunkiem społecznym etc.
Dany stan ma tyle elektorów ile ma reprezentacji w kongresie (odpowiada reprezentacji
w kongresie). Minimum trzech (dwóch senatorów, i minimum jeden kongresmen),
maksimum kwestia otwarta. W sumie 538 elektorów  bonus trzech elektrów z DC
(poprawka XXIII). 270 głosów elektorskich aby wygrać.
W grudniu elektorzy wybierają prezydenta i wiceprezydenta. W listopadzie ludzie widzą
z jakich partii są elektorzy  to przesądza kto wygra wybory (jaka partia) gdyż wiadomo
jakie są preferencje polityczne elektorów.
Należy wygrać w każdym stanie po minimalnej stawce. Wystarczy 51% w większej ilości
stanów, niż np. Wygrać z poparciem 80% tylko w 15 stanach). Nie liczy się wielka
jakość (80% poparcia) tylko ilość stanów które poprą (wystarczy 51%).
Czasami zdarza się że elektorzy republikańscy z jakiś powodów zagłosują na kandydata
demokrata. Unfaithfull elektor/ wiałoromny elektor  tak są nazywani ci elektorzy. Ich
głosy są jawne. Tracą wtedy poparcie wśród ludzi, gdyż wybrani zostali z partii
republikańskiej więc ludzie liczą, że zagłosuję na republikana.
Głosowanie elektorów jest jawne.
Gdzie głosują elektorzy? Głosują w stolicach swoich stanów. Kolegium lektorskie nie
zbiera się nigdy de facto.
Gdy żaden kandydat nie otrzyma większości głosów to: Senat wybiera wice. Izba
wybiera prezydenta. Izba jest bliżej ludzi, więc lepiej oddają nastroje i preferencje ludzi
względem prezydenta.
Wice jest przewodniczącym senatu. W ramach remisu ma głos dodatkowy. Zostaje
prezydentem gdy prezydentowi coś się stanie.
Dlaczego prezydent jest wybierany przez kolegium elektorskie a nie bezpośrednio przez
ludzi?
10
Próba wyrównania różnic między stanami. W wyborach bezpośrednich, kampanie
prowadzone byłyby tylko na największych stanów tylko (Teksas, Kalifornia, Ohio,
Michingan etc). Ignorowane były większa część mniejszych stanów. Liczyłyby się
miliony głosów, a te byłyby do zdobycia w wielkich stanów. A tak interesy małych i
dużych stanów są zbilansowane. Już pod konie wieku XIX amerykanie wiedzieli jak
bardzo są zróżnicowani. W XXI w widać to jeszcze bardziej. Aby znieść kolegium
elektorskie należałoby wnieść poprawkę do konstytucji  a tego zapewne nie chciałyby
poprzeć mniejsze stany.
Elektorzy dystryktu Kolumbii (populacja krk ok) zawsze głosują na demokratów/ alaska
na republikanów, teksas też. Kalifornia przeważnie na demokratów.
KONGRES, USTAWY
Droga ustawy:
1.Introducet in house  introduced in senate  inicjatywa ustawodawcza
2. prace komisji:
a)Referred to committee subcommitte  referred to committee subcommittee  prace
komisyjne etap 1
b)Hearing studies  hearing studies  prace komisyjne etap 2
c)Reported by committee Reported by committee prace komisyjne etap 3
3.Debate, vote  debate , vote  posiedzenie plenarne (całej izby), debata z głosowaniem
4.Conference action
5.Sent to white house (signed /voted)
1. Która izba ma pierwszeństwo? Ogół  w obu, w senacie bez ustaw finansowych (w
konstytucji jest zapis o tym, art. 1). Każda ustawa musi przejść przez obydwie izby
kongresu ale inicjować ustawy finansowe może tylko izba reprezentantów. Każdy
członek senatu i izby reprezentantów ma inicjatywę ustawodawczą. Tylko członkowie
kongresu w sposób bezpośredni! Prezydent (pośrednie działanie prezydenta 
pośrednia inicjatywa ustawodawcza orędzie o stanie państwa  styczeń/luty. Może
prosić aby jakąś sprawą się zająć ale nie może tego wyegzekwować).
2. prace komisyjne. Skierowanie do komisji, prace w komisji, wyjście z komisji.
Kluczowy element procesu! Większość projektów odpada na tym etapie. Tu jest miejsce
dla grupy lobbystów, doradców etc. Tworzy się tu treść akty prawnego. 80% nie
wychodzi z komisji. W komisji zasiadają parlamentarzyści.
3. Debata, głosowanie
11
4. Conference action  spotkanie obu izb (przedstawicieli). Uzgadnianie wspólnej wersji
ustawy. Zwykła większość jest wymagana. Jeśli nie uzgodnią  trafi to na początek całej
procedury lub do kosza. Ustalenie ustawy to proces kilku miesięczny lub kilku letni.
5. Trafienie do białego domu. 10 dni ma prezydent na podjęcie decyzji. Tak/ nie(veto)/
olanie (veto kieszonkowe).
Tak  ustawa staje się prawem.
Nie  wraca do kongresu i 2 x 2/3. Każda z izb musi ustalić 2/3 głosów na tak. 2/3 w
każdej z izb z osobna. Dokładnie wraca do tej izby która to zainicjowała. I wchodzi w
życie bez podpisu prezydenta. Aby ustawa była zgodna z konstytucją musi już
obowiązywać (aby ustawa była niezgodna z konstytucją musi już działać. Na etapie prac
komisyjnych też jest to sprawdzane ale nie ma precedensowej kontroli zgodności z
konstytucją (jest czy jest zgodne z prawem).
Veto kieszonkowe  działanie prewencyjne (nie chce narażać się ani zwolennikom ani
przeciwnikom ustawy).
W USA obowiązuje zasada dyskontynuacji prac parlamentu  jak czegoś nie zdążą ustalić
w czasie kadencji to przepada. Dorobek ustawowy to dorobek dwuletniej kadencji
parlamentu.
Szybka ścieżka legislacyjna  np. Rezolucja po 11 września. Zaledwie 4 dni potrzebował
kongres aby ustalić rezolucję były to prace równoległe w obu izby. Minimum  kilka
dni. Maksimum  dwa lata.
Przegrana partia  opozycja (partia mniejszościowe). Czy oznacza to że nie mamy
wpływu na ustawodastwo? Jeżeli prezydent jest z  naszej partii to może zawetować
jakąś ustawę. Obstrukcja parlamentarna  filibustering.
Przewlekanie obrad na poziomie debaty  wygłaszanie swojego zdania (można gadać od
rzeczy). Gdzie to działa? Tylko w senacie  nie ma ograniczeń czasowych ( ograniczenie
czasowe jest w izbie reprezentantów  krótkości ich kadencji oraz ich liczebność) co do
przemawiania ani co do ich treści (różna treść może być w obu izbach).
Kiedy filibuster musi zostać przerwany? Kiedy debata musi się zakończyć? Jeżeli
większość jak 3/5 stwierdzi, że należy zakończyć to dopiero wtedy (cała większość i
część opozycji)  ciężkie do zapewnienia. Aby obrady były prowadzone musi być
kworum. Jest to twardy instrument opozycji!
Lata 50  jeden z senatorów przemawiał 24 godziny nt civil rights!
12
Kto, kiedy i co wymyślił imperialną nt imperialnej prezydentury. Artur Schlesinger. Był
historykiem amerykańskim, był nieformalnym doradzcą Kennedyego. 1973 opublikował
książkę o imperialnej prezydenturze  konflikt w Wietnamie (57  75) + prezydentura
Nixona. Tezy tej książki: prezydent i gabinet wykraczają poza swoje kompetencje w
polityce zagranicznej. Hamulce prezydentury  sądy (sądu najwyższego w
szczególności) ograniczają swobodę imperialnej prezydentury (judical review),
uwarunkowane relacjami z kongresem oraz opinią publiczną.
Franklin D Roosvelt  polityka wewnętrzna, New Deal, próba reformy Sądu
Najwyższego.
Nixon  rozszerzanie wojny na Laos i Kambodże (nie było na to zgody Kongresu  na
Wietnam była). Spowodowało to uchwalenie War powers resolution/act z 1973 
rezolucja o uprawnieniach wojennych  prezydent może podejmować działania wojenne
bez zgody kongresu ale musi go informować co najmniej 48 h przed akcją. Wojska mogą
stacjonować 60 dni  muszą być zakończone w tym czasie limit ten może być
poszerzony o 30 dni w szczególnych wypadkach (np. Bezpieczne wycofanie wojska). 60
+30 dni. Do 73 nie było takich limitów czasowych. Jeśli cele akcji nie zostały
zrealizowane  zgodę na przedłużenie musi wydać Kongres.
Ronald Regan  prowadził politykę imperialną (ale sankcjonował ją kongres). Więc nie
była to prezydentura imperialna.
Executive agreements porozumienia międzynarodowe/ traktatów, które zawiera
prezydent samodzielnie. W konstytucji  musi być zgoda Senatu większością 2/3
głosów. Do realizacji rozwiązań/ traktatów konieczne jest uchwalenie budżetu. Musi być
to nazwane traktatem wtedy 2/3 głosów kongresu. Coś jest executive agreements i
wtedy zwykła większość głosów senatu i izby reprezentantów. Kwestia nazwy!
Treaty making powers  uprawnienia do zawierania traktatów.
WA
ADZA S
DOWNICZA
Dożywotnie mianowanie sędziów pod warunkiem  during good beahvior
(nienagannego zachowania). Może zostać zwolniony na drodze impleachmentu. Sądy są
niezależne. Liczba sędziów sądu najwyższego nie może być zmniejszane  ale
zwiększane może być (uposażenie sędziów). Realia ekonomiczne, inflacja powoduje, że
nie można im zmniejszać uposażenia, to jest gwarancja niezawisłości sędziów. Każda z
władz musi mieć: kompetencje, fundusze, personel.
13
Art. 3  zapis uprawnień (jurysdykcje) sądu najwyższego  w sekcji drugiej.
Art. 6 klauzula supremacyjna. Zakłada nadrzędność konstytucji federalnej nad resztą
dokumentów, praw etc.
Ważności dokumentów:
1. konstytucja
2. ustawy i traktaty zgodne z konstytucją
3. konstytucje stanowe
4. ustawy stanowe
5. prawa lokalne
Art. 4  relacje między stanami praz między wł federalną a stanami. Nie można tworzyć
nowych stanów (wykrawać lub łączyć w jedno dwóch stanów), w przypadku najazdu
reszta stanów musi się sprzymierzyć w walce, obywatel jednego stanu przebywając w
stanie innym musi stosować się do prawa w stanie, w którym przebywa, możemy
korzystać z przywilejów i obowiązku stanu na którego terenie przebywam (prawo do
posiadania broni, posiadania miękkich narkotyków).
Due proces of law  równa ochrona prawa, sądy mają prawo jurysdykcji. Nie można
kogoś pozbawić do sprawiedliwego postępowania sądowego  poprawka XIV 1869!
Gwarancje procesowe  do czego ma prawo oskarżony/zatrzymany etc poprawka V i
VI.
14