KAROL DICKENS - DAVID COPPERFIELD (1850r.)
Dzieje, przygody, doświadczenia i zapiski Dawida Copperfielda juniora rodem z Blunderstone (których nigdy ogłaszać drukiem nie zamierzał).
„Nie potrafię nigdy podejść do tej książki ze spokojem, tak wielką miała nade mną władzę w czasie, gdy ją pisałem”. [K. Dickens]
Pisze w niej o sobie, bohaterom innych swych powieści, tworom własnej fantazji, przeciwstawia samego siebie i tych, którzy odegrali jakąś rolę w jego dzieciństwie i młodości. Nieomal dla każdej postaci odnaleźć można prototyp rzeczywisty. To samo odnosi się do wydarzeń.
Aby w pełni zrozumieć tę książkę, należy uprzytomnić sobie, jakie zajmuje miejsce w życiu i twórczość jej autora.
Urodzony 7 II 1812 roku w Portsea, nie miał on łatwego dzieciństwa. Jego ojciec, skromny urzędnik celny, nieustannie tkwił w długach (parokrotnie siedział w więzieniu); nie zapewnił synowi wykształcenia. 12-letni chłopiec musiał pracować w fabryce czernidła. Choć praca tam trwała krótko, okres ten pozostawił w jego psychice niezatarte piętno, o czym najlepiej świadczy David Copperfield.
Po krótkim pobycie w prywatnej szkole, 14-letni Dickens zostaje pisarczykiem w kancelarii adwokata, gdzie poznaje zawiłości prawa angielskiego i bezduszną formalistykę sądownictwa. Jednocześnie rozszerza swe horyzonty lekturą, uczy się stenografii, zostaje reporterem pism i w tym charakterze jeździ po całym kraju w przededniu przygotowań do wielkiej reformy wyborczej 1832 roku. Awansuje na sprawozdawcę obrad parlamentu, a w latach 1833-34 pismo „Old Monthly Magazine” drukuje Szkice Boza jego pióra. Są to satyryczne obrazki obyczajowe z codziennego życia angielskiej klasy średniej.
W krótkim czasie zyskały one wielką popularność popularność ukazały się w formie książkowej. Potem powstaje Klub Picwicka - arcydzieło humoru, a zarazem istna encyklopedia zwyczajów i obyczajów różnych środowisk ówczesnej Anglii widzianej oczyma londyńczyka.
Niebywałe powodzenie tej książki zabezpiecza materialnie Dickensa, który od tej pory może całkowicie poświęcić się pisarstwu.
Ukazują się: Oliwer Twist, Nicholas Nickleby (1839), Martin Chuzzlewit (1844), wreszcie Dawid Copperfield (1850).
Pisarz przyjmuje na siebie rolę reformatora społecznego: krytyka panujących stosunków. Jego satyra łagodzona jest wiarą w dobroć człowieka, protest wynika z humanitarnej wrażliwości na krzywdę społeczną, a problematyka społeczno-obyczajowa ukazywana jest najczęściej poprzez losy młodocianych bohaterów.
Odrębną grupę w twórczości Dickensa stanowią opowieści gwiazdkowe, takie jak Kolęda (1834), czy Świerszcz za kominem (1846).
Optymizm powieści Dickensowskich pierwszego okresu twórczości płynie z przekonania, że moralne i społeczne zło da się naprawić, że jest ono tylko wynikiem działania jednostek, lecz w późniejszych latach ustępuje pesymizmowi, zrodzonemu z przeświadczenia, że jednostka nie zdoła złu zaradzić: Dombey i syn (1848), Samotnia (1853), Ciężkie czasy (1854), Mała Dorrit (1857). Powieści Wielkie nadzieje (1861) i Nasz wspólny przyjaciel (1865) ukazują zgubny wpływ pieniądza na charakter człowieka.
Do odrębnej grupy zaliczyć można American Notes (1842) - szkice z podróży do USA i Pictures from Italy (1846) - wrażenia z podróży do Włoch.
Dickens z powodzeniem próbował swego pióra w powieściach historycznych, jak Barnaba Rudge (1841), której tłem są ruchy społeczne w końcu XVIII w. w Anglii, oraz Opowieść o dwóch miastach (1859) zawierająca obraz rewolucji francuskiej.
Dickens, twórca na wskroś oryginalny w swym realizmie, wyborny portrecista typów ludzkich, a także niezrównany malarz pejzażu miejskiego, obdarzony niespotykanym poczuciem humoru - budzi dziś nowe zainteresowanie. Warto przypomnieć, że dla swych książek pragnął: „…aby znać na nich było odciśnięcie palca przewracającego kartki i zniszczenie na skutek zużycia, aby ukazywały się w prostej szacie, która wiele wytrzyma, ale były czytane przez dzieci i dorosłych, przy kominku i w podróży, aby znajdowały się na prostych półkach, gdzie jest niewiele książek i w bibliotekach…”
Treść
(narracja pierwszoosobowa prowadzona z perspektywy czasu - wspomnienia)
TOM 1
Powieść zaczyna się od narodzin głównego bohatera (wszystko to są wspomnienia), który przyszedł na świat 6 miesięcy po śmierci swego ojca. Przy jego narodzinach obecna była ciotka, panna Betsey Trotwood, która na wieść, że urodził się chłopiec wyjechała (pewna była, że to będzie dziewczynka). Pani Copperfield wychowuje syna przy pomocy niani Peggotty. Gdy Dawid ma kilka lat jego matka ponownie wychodzi za mąż, za pana Murdstone'a. Sprowadza do domu swoją siostrę Jane Murdstone i oboje tyranizują Davida i jego matkę.
8-letni Dawid idzie do szkoły (szkoła pana Creakle'a), w której uczy się jedynie 1,5 roku, do czasu, kiedy jego matka i siostra umierają.
Po śmierci matki pan Murdstone wysyłają Dawida do pracy w firmie, „Murdstone i Grinby”, do Londynu. Copperfield mieszka i pracuje u pana Micarwbera, ciężko pracuje; nikt się nim nie opiekuje, żyje pozostawiony sam sobie. Micrawberowie przeprowadzają się do innego miasta i Dawid, nie widząc dla siebie przyszłości, postanawia uciec. Już na samym początku podróży spotyka go nieszczęście: jakiś wyrostek kradnie mu torbę i pół gwinei. Na piechotę więc, o głodzie i chłodzie rusza chłopiec do ciotki Betsey. Ciotka wzrusza się losem chłopca i postanawia się nim zaopiekować. U ciotki mieszka też pan Dick, nieszkodliwy wariat, który bez końca pisze memoriał o Karolu I.
Dawid ma już 10 lat i ciotka wysyła go do szkoły doktora Stronga, mieszka u znajomego prawnika - Wickfielda, który ma też 10-letnią córkę Agnieszkę. Dzieciaki zaprzyjaźniły się. W szkole Dawid przeżywa pierwszą młodzieńczą miłość. A gdy ma 17 lat kocha się w 30-letniej pannie. Obie te miłości szybko się kończą, ale Agnieszka zawsze pozostaje jego powierniczką.
Wreszcie Dawid, nazywany przez ciotkę Trotem, kończy szkołę. Chce podjąć pracę, ale czeka, aż nadarzy się odpowiednia okazja. Tymczasem odwiedza rodzinne strony, jedzie do niani Pegotty, po drodze spotyka dawnego kolegę ze szkoły - Steerfortha (teraz studenta Oxfordu). Steerforth zaprasza go do swojego domu, do Mighgate (tam poznaje matkę i panią Różę Darte).
Potem Steerforth jedzie z Davidem (jedzie też z nimi lokaj Littimer). Dwa tygodnie bawią w Yarmouth: Steerforth żegluje, a David odwiedza miejsca, w których mieszkał (Blunderstone). Bawią się świetnie.
Po powrocie do domu ciotka mówi Dawidowi, że postanowiła go dalej kształcić (jeśli tego chce). Dawid dostaje się na miesiąc próbny do Doctors' Commans, będzie się kształcić na proktora (coś w rodzaju prawnika); mieszka u pani Crupp.
Czasami spotyka się ze Steerforthem (Agnieszka ostrzega go przed tym chłopakiem).
Dawid zostaje przyjęty jako praktykant do kancelarii panów Spenlowa i Jarkinsa. Pan Spenlow zaprasza go do swego domu. Dawid od pierwszego wejrzenia zakochuje się w jego córce - Dorze (towarzyszką Dory jest panna Murdstone, ale Dora nie lubi jej).
David jest zadurzony, żyje jak we śnie, nie może nic jeść, ciągle myśli o Dorze.
Któregoś dnia Trott tzn. David odwiedza starego kolegę Tommy'ego Traddlesa, u którego spotyka, ku swemu zaskoczeniu, rodzinę Micawberów. Zaprosił ich wszystkich na obiad do siebie. Pan Micawber jak zwykle jest bankrutem, interesy mu nie idą, ma pełno długów.
Copperfield wziął urlop i jedzie do Yarmouth; pan Barkis, mąż Peggotty, jest chory. Umiera wraz z odpływem.
TOM II
Pogrzeb pana Barkisa.
Emilka uciekła ze Steerforthem (a miała poślubić Hama, bratanka pana Peggotty - pan Peggotty to brat pani Peggotty, niani Davida). Pan Peggotty postanawia ją odnaleźć (on jej przebaczył).
David jest coraz bardziej zakochany w Dorze. Myśl o niej pociesza go. Spenlow zaprasza Davida na piknik z okazji urodzin Dory. Dzięki pannie Julii Mills, przyjaciółce Dory, między dwojgiem młodych dochodzi do porozumienia. Następnego dnia David z Dorą spotykają się w domu Julii i wyznają sobie miłość.
Schadzki, zaręczyny, pierwsza sprzeczka. Powierniczką Davida jest Agnieszka, ona mu radzi i pociesza go.
Przyjazd ciotki Trotwood (z panem Dickiem), okazało się, że ciotka zbankrutowała (zła inwestycja). David postanawia zrezygnować z kariery i pracy u pana Spenlow'a, ale ten nie chce go zwolnić. Nic nie daje rozmowa z panem Jorkinsem (drugim wspólnikiem).
Przyjazd Agnieszki (na wieść, że ciotka ma kłopoty). Radzą we trójkę. Agnieszka mówi, że słyszała o wolnej posadzie sekretarza u dr. Stronga.
David podejmuje pracę u doktora Stronga - swojego starego nauczyciela (teraz musi wstawać o 5 rano, a wraca o 22 do domu).
Również pan Dick pracuje - Traddles załatwił mu przepisywanie. Dora nie chce słuchać o ubóstwie i ciężkiej pracy, twierdzi, że David straszy ją mówiąc o nauce rachunków i czytaniu książki kucharskiej.
Panna Murdstone odkrywa związek zakochanych, ma listy. Pan Spenlow chce wyjaśnień; David ma tydzień do namysłu. Panna Mills pociesza go. Następnego dnia nadchodzi wiadomość, że Spenlow miał wypadek i zmarł. Nie zostawił testamentu. Dora musi przeprowadzić się do swoich ciotek.
Za radą ciotki Betsey, David wyjeżdża do Dover, do Wieckfieldów (teraz spółka Wieckfield i Heep; pacuje też tam Pan Micawber). Dom Wickfieldów nie jest szczęśliwym domem, bo mieszka tam Urial Heeo, oszust i intrygant, który kocha się w Agnieszce.
Pewnego wieczoru Urial brutalnie oświadcza się o rękę Agnieszki, pan Wickfield niemal szaleje. Uriah mówi Davidowi, że poczeka, aż gruszka dojrzeje.
Znów za radą Agnieszki, David pisze list do ciotek Dory, a po wizycie u nich otrzymuje pozwolenie bywania w ich domu, w charakterze starającego się o rękę Dory Spenlow. Ciotka Trotwood zaprzyjaźnia się z ciotkami Dory.
Agnieszka z ojcem i Heepem przyjeżdża do Londynu. Urial znów coś knuje, mówi doktorowi Strongowi, że jego żona, znaczenie od niego młodsza, romansuje z Maldonem (jej kuzynem). Dzięki panu Dickowi wszystko kończy się dobrze, małżonkowie wszystko sobie wyjaśniają, nie było żadnej zdrady.
David ma 21 lat, zarabia więcej, pisze do gazet, kupił sobie domek. Dostaje zezwolenie na ślub i żeni się z ukochaną.
Gospodarstwo Copperfielda zostaje okradzione przez służbę; Dora nie potrafi się nim zajmować. Pan Peggotty ciągle szuka Emilki; razem z Davidem postanawiają odnaleźć jej przyjaciółkę z lat dziecinnych - Martę (jest prostytutką), która obiecuje pomóc.
David pisze powieść - sukces. Już jest 2 lata po ślubie. Dora rodzi dziecko, które zaraz umiera. Jest chora, już nigdy nie będzie zdrowa (choruje także jej piesek Jip).
Marta znalazła Emilkę; pan Peggotty postanawia wyemigrować do Australii z Emilką; najpierw musi jednak uporządkować swoje sprawy w Yarmouth (Ham), David jedzie z nim.
Tymczasem pan Micawber znów popada w kłopoty finansowe, tym razem przez Heepa. Postanawia go załatwić: odkrył wszystkie jego oszustwa i matactwa. Po tym wszystkim postanawia (za namową ciotki Trotwood) także wyjechać do Australii, by rozpocząć nowe życie.
Chora Dora wzywa Agnieszkę. Umiera (jej pies także).
Zbliża się dzień wyjazdu emigrantów; David wiezie Hamowi list od Emilki.
Burza na morzu. Jakiś statek się rozbił. Ham pomaga ratować rozbitków i sam ginie. Morze wyrzuciło ciał Steerfortha, który tym statkiem płynął. Matka Steerfortha, na wieść, że syn nie żyje, zwariowała.
Odjazd (odpłynięcie) emigrantów (pan Peggotty zabiera też Martę). David jest bardzo smutny, wyjeżdża za granicę (Szwajcaria, Włochy). Zaczyna pisać (za radą Agnieszki), jego popularność w kraju rośnie. On jednak nie chce wrócić do kraju; zaczyna coś czuć do Agnieszki i boi się tego.
Wreszcie, po trzech latach wraca. Ciotka, niby mimochodem, wspomina o Agnieszce, jednak wizyta u niej nic nie daje; oboje są niepewni. Po Bożym Narodzeniu David ponownie odwiedza Agnieszkę. Ona wyznaje, że kochała go całe życie. Dwa tygodnie później biorą ślub. Agnieszka wyznaje mu, że Dora przed śmiercią prosiła ją, aby ta zajęła jej miejsce u boku Davida.
Sława Davida rośnie; 10 lat małżeństwa; 3 dzieci.
Odwiedza ich pan Peggotty, przywozi wieści:
-Emilka smutna, żyje sama, nie chce się z nikim wiązać;
-Marta wyszła za mąż (przed ślubem wyznaje prawdę o sobie);
-pan Micawber został dostojnikiem w Australii, wiedzie mu się dobrze.
Ciotka Betsey i pan Dick bawią dzieci Davida.