Czym różniły się igrzyska starożytne od dzisiejszych
Za Twórcę Igrzysk olimpijskich uchodzi Herakles. Igrzyska odbywały się w Olimpii, mieście na Półwyspie Peloponeskim, w cztero letnim cyklu. Igrzyskami w Olimpii ku czci ZEUSA zainteresowane były wszystkie polis greckie. W Międzyczasie rozgrywano też inne igrzyska sportowe, ale nie na taka skalę. Przyjęto rachubę czasu wg olimpiad. Początki igrzysk olimpijskich nie są znane i są owiane legendą, pierwszy opis igrzysk znajduje się w Iliadzie Homera, ale i on wspomina, że jest to tradycja jeszcze dawniejsza, od 776 p.n.e. powtarzają się igrzyska olimpijskie w niezmiennym cyklu 4-letnim i trwają przez 1168 lat, prawdopodobnie do 393 n.e. (292 olimpiady) 393 n.e. ces. rzym. Teodozjusz I Wielki zakazał organizowania igrzysk olimpijskich, dopatrując się w nich kultywowania zwyczajów pogańskich. Idea igrzysk olimpijskich została wskrzeszona dopiero w końcu XIX w. przez francuskiego pedagoga, działacza społ. i sport. barona P. de Coubertina; dzięki jego staraniom 1894 został powołany Międzynarodowy Komitet Olimpijski oraz podjęto decyzję o wznowieniu igrzysk olimpijskich i zorganizowaniu ich 1896 po raz pierwszy w czasach nowożytnych w stolicy Grecji Atenach. Od tego czasu igrzyska olimpijskie odbywają się regularnie, co 4 lata. Nie odbyły się tylko trzy razy : w 1916 roku z powodu I wojny światowej, w 1940 i w 1944 z powodu II wojny światowej.
W Starożytności na czas trwania igrzysk oraz na czas przyjazdu zawodników i widzów, zawieszano działania wojenne pomiędzy państwami-miastami i zawierano pokój boży (gr. ekecheiria ) Dziś na czas Olimpiad nie zawiesza się broni przez co nie odbyły się trzy olimpiady. Pierwsi do Olimpii przybywali zawodnicy na kilka tygodni przed igrzyskami, aby pod czujnym okiem trenera i sędziów (tu należy dodać, że sędziowie byli wybierani losowo) ćwiczyli do poszczególnych konkurencji. Na kilka dni przed olimpiadą przybywali goście ze wszystkich polis greckich. Przybywali również i kupcy z wielu stron świata chcąc wykorzystać tak wielkie skupisko ludzi dla własnych interesów. W przerwach igrzysk olimpijskich odbywały się liczne konkursy dla recytatorów i poetów, którzy mogli pokazać swoje umiejętności przed ogromną publicznością. Na początku publiczność stanowili tylko mężczyźni , późniejsze igrzyska olimpijskie mogły obserwować także niezamężne kobiety; mężatkom zabraniano tego pod karą śmierci. Kobiety miały swoje własne igrzyska; odbywały się one także w Olimpii, ale w innym czasie, i były poświęcone Zeusowej małżonce, Herze. Niewiele o nich wiemy. Pauzaniasz w swojej Wędrówce po Helladzie (V, 16, 2) podaje, że niezamężne kobiety rywalizowały ze sobą na olimpijskiej bieżni w biegu na dystansie pięciu szóstych stadionu (około 160 metrów). Teraźniejszość pozwala kobietom stanowić publiczność, nie ma także odrębnych igrzysk dla kobiet i mężczyzn. Na jednych igrzyskach panie rywalizują z paniami, a panowie z panami. W Starożytnej Grecji w pierwszy dzień Igrzysk Zawodnicy udawali się przed posąg Zeusa, który znajdował się w jego świątyni. Był to jedne z siedmiu cudów świata. Wykonał go grecki rzeźbiarz Fidiasz z kości słoniowej, złota i drogich kamieni szlachetnych. Posąg mierzy 12 m, a Nike umieszczona na prawej ręce Zeusa wzrostem przypomina dorosłego człowieka. Tak, więc zawodnicy składali ofiary bogu oraz przysięgali walczyć zgodnie z obowiązującym regulaminem zawodów. Poza tym w pierwszym dniu odbywała się również prezentacja olimpijczyków (każde polis miało swojego reprezentanta). W pierwszym dniu zapalano również znicz olimpijski - symbol igrzysk. W dzisiejszych czasach Ceremonia Otwarcia Igrzysk Olimpijskich przebiega nieco inaczej, ale również symbolem Olimpiady jest Znicz. Olimpijski płomień stał się tradycją nowożytnych igrzysk od olimpiady 1928 w Amsterdamie. Osiem lat później Niemiec, dr. Carl Diem, inspirując się starożytnymi freskami, zainicjował olimpijską sztafetę. Płomień powędrował z greckiej Olimpii do Berlina na olimpiadę 1936. Znicz zapala się za pomocą promieni słonecznych skupionych w zwierciadle.
W czasie starożytnych igrzysk w Grecji święty ogień zapalano na ołtarzu Zeusa, któremu je poświęcano. Zapalenie znicza sygnalizowało rozpoczęcie igrzysk, a jego zgaszenie - ich zakończenie. W kolejnych dniach igrzysk odbywały się rywalizacje między uczestnikami. W dzisiejszych czasach mamy znacznie więcej konkurencji niż nasi przodkowie. Początkowo w Grecji konkurencją olimpijską był tylko bieg na około 192 m. Z czasem doszły jeszcze cztery pozostałe konkurencje tworząc razem pięciobój. Na znak sędziowskiego "Idźcie!" zawodnicy biegli jak najszybciej do mety. W późniejszych czasach doszły również bieg na dłuższe niż 192 m dystanse. Wielkim utrudnieniem dla biegaczy była niepraktyczna bieżnia, która nie miała kształtu elipsy jak dzisiaj, tylko była to zwykła prosta, wiec zawodnicy musieli się zatrzymywać, odwracać i biec dalej. Dość oryginalne ułatwienie wymyślili sobie skoczkowie w dal. Żeby przeskoczyć jak najdłuższy odcinek, trzymali w dłoniach ciężarki z metalu lub kamienia. Ważną dyscypliną był rzut oszczepem, do której przygotowania czynili wszyscy żołnierze, gdyż oszczep był także rodzajem broni Greków. Odbywał się również rzut dyskiem. Zwyciężał zawsze tylko jeden Grek - zwycięzca zapasów, który stawał się równocześnie zwycięzcą całego pięcioboju. Z niecierpliwością oczekiwano również na wyścigi rydwanów: wozów zaprzężonych w dwa lub cztery konie. Zawody te były wspaniałe do podziwiania, jednak bardzo niebezpieczne do uprawiania, gdyż konie często nie zatrzymywały się na mecie i rozpędzone biegły "w siną dal" albo też zderzały się ze sobą na trasie. Jednakże woźnica, jak i właściciel zaprzęgu zyskiwali wielką sławę. Konie naturalnie też. W czasach późniejszych ogólnogreckie igrzyska (nie tylko olimpijskie) zdominowali zawodowi atleci, którzy nagrody i honoraria pobierane za występy w rozmaitych zakątkach świata greckiego uczynili źródłem swojego utrzymania. Najsłynniejszym atletą był Milon z Krotony w południowej Italii, który na igrzyskach olimpijskich sześciokrotnie, poczynając od roku 536 p.n.e., zwyciężał w zapasach. Milon słynął z rozmaitych popisów, potrafił na przykład dopóty wstrzymywać oddech, dopóki żyły nie nabrzmiewały mu do tego stopnia, iż rozrywały sznur zawiązany wokół głowy. Nowożytnie Igrzyska przyniosły ze sobą nowe konkurencje . Co 4 lata dochodzą jeszcze nowocześniejsze , bardziej egzotyczne . W dzisiejszych czasach igrzyska dzielimy na Letnie oraz Zimowe, warto również wspomnieć o paraolimpiadach (dla niepełnosprawnych) w Starożytnej Grecji odbywała się tylko część letnia dla całkowicie zdrowych Greków . Na każdym z kontynentów znajdują się państwa które biorą udział w Igrzyskach ( Ameryka Północna - 7 państw , Ameryka Południowa - 34 państwa , Europa - 50 państw , Afryka - 52 państw , Azja - 45 państw , Australia - 13 państw ) Reprezentanci tych państw mogą zmierzyć się w konkurencjach takich jak :
W Starożytnej Grecji uwzględniano tylko jednego zwycięzcę. W nagrodę otrzymywał on przedmioty o pewnej na ogół niewielkiej wartości (np. dzbany z oliwą w Atenach) , najczęściej jednak wręczano im nagrody symboliczne w postaci wieńca w Olimpii z gałązek oliwnych , w delfach laurowych , w Koryncie z ususzonych liści selera . Gałązkę przeznaczoną na nagrodę mógł zerwać jedynie chłopiec mający oboje rodziców, wyłącznie piątego dnia igrzysk. Ponad to zwycięzca, jak i miasto, z którego pochodził, zyskiwał sławę na wszystkie greckie polis. Na jego cześć poeci pisali liczne poematy chwalebne. Współobywatele stawiali mu pomnik. Miał mnóstwo przywilejów: najbardziej korzystnym było zwolnienie od płacenia podatków. Po powrocie zwycięzcy olimpijskich igrzysk wkraczali do miasta przez wyrwę w murach, specjalnie zrobioną na tę okazję. Chciano przez to pokazać, że ojczyzna mająca takich synów nie musi chronić się za obwarowaniami. Dziś nagradzani są trzej najlepsi sportowcy z danej konkurencji. Trójka ta otrzymuje medale (1 miejsce -złoty, 2 miejsce -srebrny, 3 miejsce -brązowy) oprócz tego dostają również honoraria i wiążącą się ze zwycięstwem sławę. W przeciwieństwie do starożytnych, współcześnie istnieją dyscypliny grupowe . W Grecji wszystkie dyscypliny miały charakter indywidualny. Kolejnym przejawem odejścia od dawnej tradycji śródziemnomorskiej, która sprzeciwiała się publicznej nagości, było to, że greccy atleci występowali właśnie nago (od greckiego słowa gymnos, "nagi", wywodzi się termin gymnasion, czyli w postaci zlatynizowanej nasze "gimnazjum"). Jeśli któryś z zawodników złamałby zasady czekał go niemiły los. Oprócz gniewu bożego i hańby wśród ludu, musiał postawić obok świątyni Zeusa posąg z brązu z wyrytym swoim imieniem i nazwiskiem. Była to pamiątka po nim dla potomnych. Dziś również karane są wszelkie oszustwa, łamanie zasad czy branie środków dopingujących, choć kary nie są zbliżone do starożytnych. Konsekwencjami, jakie sportowcy ponoszą w teraźniejszości są dyskwalifikacje. Sztuczny doping, czyli niedozwolone wspomaganie organizmu przez sportowców, stał się plagą igrzysk, zwłaszcza od chwili, gdy zaczęto stosować sterydy anaboliczne. Za tego rodzaju niedozwolony doping zdyskwalifikowano m.in. Kanadyjczyka B. Johnsona, zaraz po zdobyciu przez niego złotego medalu w biegu na 100 m i ustanowieniu rekordu świata (w 1988 roku). Był to największy skandal dopingowy w historii igrzysk. Także Polacy nie uchronili się przed dyskwalifikacjami, m.in. w 1976 roku w Montrealu zdyskwalifikowano złotego medalistę w podnoszeniu ciężarów Z. Kaczmarka. Znaczenie igrzysk w tamtych czasach, nie różni się zbyt wiele od teraźniejszego. W Grecji miały one przede wszystkim utrwalić Grekom, ze mimo toczących się sporów, nadal pozostają jednym ludem, narodem o wspólnych korzeniach, języku, tradycji i kulturze. Na igrzyska przybywali ludzie żądzy sławy, którzy pragnęli zdobyć ją właśnie poprzez udowodnienie swojej sprawności fizycznej. Ludzie natomiast mieli kilkudniową rozrywkę, mogli podziwiać wysportowanych i szczęśliwych młodzieńców (w Grecji wierzono, że szczęście ludzkie w dużej mierze zależne jest od dobrej kondycji fizycznej). Dziś jest podobnie, publiczność czerpią przyjemność z podziwiania oglądanych przez siebie zmagań sportowców. Myślę, że po upływie tylu lat zmiany, jakie nastąpiły są dość widoczne i całkiem korzystne dla ludzi rywalizujących w teraźniejszości
Scharakteryzuj filozofię grecką i jednego z filozofów Platon, Tales
Początki filozofii sięgają VI wieku p.n.e. Za jej kolebkę zdecydowanie uważać można starożytną Grecję, (a ściśle mówiąc Wybrzeże Jońskie w Azji Mniejszej) tam bowiem zrodziła się pierwsza refleksja filozoficzna i to właśnie Grecy ukuli samo pojęcie filozofia. Przez długie okresy czasu Grecy wierzyli, że świat powstał z Chaosu, że pioruny to oznaka gniewu i inne. W pewnym momencie życia wyjaśnienia zawarte w mitologii zaczęły im nie wystarczać. Coraz częściej zaczynano zadawać sobie pytania o powstawanie różnych rzeczy np. jak zbudowany jest świat, dlaczego przedmioty podrzucone w górę spadają na ziemię. Ludzi stawiających sobie takie i inne pytania nazwano filozofami, tzn. „miłośnikami mądrości”. Poczynając od filozofów przyrody takich jak: Tales, Heraklit, Anaksymander, Anaksagoras, czyli filozofii o charakterze ściśle empirycznym (poznawczym) wspomnieć należy, że wówczas za jedynego naukowca uważany był właśnie filozof, jego bowiem wiedza obejmowała wszystkie dziedziny zwane dziś naukami szczegółowymi. Pierwsi filozofowie, których poglądy tworzone były na bazie empirii poszukiwali tzw. arche - czyli pierwszej zasady, podstawowego elementu budującego świat i napędzającego życie we wszechświecie. Byli oni więc zarazem fizykami, chemikami, jak i psychologami (psychologia w starożytnej Grecji była jednak jak sama nazwa wskazuje nauką o duszy). Jako przeciwieństwo świata fizycznego korzystając z wcześniejszych wierzeń brano również pod uwagę istnienie świata psychicznego, duchowego. W tym momencie można mówić o pojawieniu się wątku etycznego w filozofii. O ile pierwsi filozofowie przyrody wspominali jedynie o tym jak człowiek powinien postępować w określonych sytuacjach, o tyle sofiści, a jednocześnie Sokrates, zaraz po nim zaś Platon, Arystoteles czy Epikur tworzyli niejako całe kodeksy postępowania. To właśnie wówczas filozofia grecka zaczynała przybierać formę jaką znamy do dzisiaj…
Platon. Jego życie i nauki filozoficzne.
Platon pochodził z Aten. Żył w czasach, kiedy to Ateny rozkwitały w atmosferze elitarnej kultury starożytnej. Platon wywodził się ze znakomitego rodu. Otrzymał staranne wykształcenie i wychowanie, gdyż w domu kultura stała na bardzo wysokim poziomie. Naprawdę miał na imię Arystokles. Władysław Tatarkiewicz w ten oto sposób objaśnia skąd wziął się przydomek przyszłego filozofa: Nauczyciel gimnastyki, miał młodzieńcowi (...) dać przydomek "Platona" za jego bary szerokie. W igrzyskach olimpijskich i istmijskich odnosił zwycięstwa. Platon był nie tylko niezwykle sprawny fizycznie lecz przede wszystkim intelektualnie. Był artystą. Pisał poezję, znał się na muzyce i malarstwie. Platon był uczniem jednego z największych filozofów - Sokratesa. Kiedy mistrz umarł, Platon opuścił swe rodzinne miasto. Tatarkiewicz opisuje lata jego wędrówki: Był pono w Egipcie; kursowały opowieści o jego "wtajemniczeniu" przez tamtejszych kapłanów. Bywał potem we Włoszech, w ojczyźnie eleatyzmu i pitagoreizmu; odwiedzał Archytasa w Tarencie i starego Timoisa pitagorejczyka w Lokri. Podróże Platona trwały lat dwanaście, powrócił z nich jako człowiek zupełnie dojrzały. Platon osiadł w Atenach, gdzie założył szkołę w gaju Akademosa. Zajął się przede wszystkim pracą pedagogiczną i pisarską. Nie brał bezpośredniego udziału w polityce: jednak pragnął czynem na wielką skalę zastosować swe idee, zmienić cały ustrój polityczny i "filozofów uczynić królami". Swe poglądy na ten temat zawarł w dialogu, noszącym tytuł Państwo. Wcześniej jednak próbował je wcielić w życie w Syrakuzach, gdzie władzę sprawował Dionizjos Młodszy. Jednak zamierzenia Platona nie powiodły się. Powrócił do Aten i tu do końca życia zajmował się swą Akademią, nauką i pisaniem.
Platon zmarł, przeżywszy osiemdziesiąt lat w dniu swoich urodzin: a był to dzień zjawienia się Apollina na ziemi. I legenda związała Platona z bogiem słońca: to syn Apollina, a lata jego życia to niemal święta liczba muz w drugiej potędze. Zaraz po śmierci złożono mu ofiarę i coraz więcej z biegiem czasu otaczano czcią tego mędrca, boskiego męża, półboga. A uczniowie jego i uczniowie uczniów, obchodząc corocznie święto jego narodzin i zgonu, chwalili w hymnie "dzień, w którym bogowie dali ludziom Platona". Istotą systemu filozoficznego stworzonego przez Platona jest idealizm. Jest to teoria, która zakłada istnienie we wszystkich dziedzinach bytu i działania, obok pierwiastków realnych, pierwiastki idealne. Te ostatnie, w przeciwieństwie do pierwiastków realnych, które są przemijające, są wieczne. A zatem pierwiastki idealne mają przewagę nad realnymi. Platon zauważył, że pojęcia, którymi się posługujemy dzielą się na dwa rodzaje: jednostkowe, czyli jednemu pojęciu odpowiada jeden przedmiot, dotyczyło to nazw własnych, oraz ogólne, czyli takie, których zakres jest większy niż jeden, czasem nieprzeliczalny, nieskończony. Odpowiednik pojęcia ogólnego to idea. Świat idei to świat wzorców dla świata rzeczy, w którym my żyjemy. Świat idei jest zatem światem wzorców, modeli. Jest wieczny, doskonały oraz niezmienny. Świat ów służy zatem jako model dla naszego świata. Nasz świat jest z kolei niedoskonałym odwzorowaniem świata idei.
Świat idei został zobrazowany przez Platona za pomocą paraboli jaskini. Ludzie siedzą, niby więźniowie przykuci do skał. Znajdują się plecami do wejścia, a widzą ślepą ścianę. Na zewnątrz jaskini rozgrywa się prawdziwe życie, a ludziom się wydaje, że cienie na ścianie, które widzą to jest nasza rzeczywistość. Nie posiadamy bowiem dostępu do świata idei - doskonałych wzorców. Jeden z więźniów (według Platona był to Sokrates) zrzuca kajdany, odwraca się i wychodzi na zewnątrz i jako jedyny poznaje rzeczywistość świata idei. Pozostali ludzie siedzą i wierzą w świat cieni. A jest nim tylko odbicie, efekt świetlny świata cieni. Idei jest wiele. Stanowią one odrębny świat, a pomiędzy nimi zachodzą takie stosunki, jak pomiędzy pojęciami. Władysław Tatarkiewicz pisze: Jak pojęcia stanowią hierarchię nadrzędnych i podrzędnych, tak też ustrój świata idej jest hierarchiczny, od niższych do coraz ogólniejszych i wyższych, aż do najwyższej idei: idei dobra. Platon bowiem uważał, że najwyższymi wartościami są: dobro, prawda i piękno. Platon stworzył także pojęcie Demiurga, czyli boga - budowniczego. Jest on wykonawcą, gdyż idee są wieczne i ich nie można stworzyć. Idee stanowią wzorzec także dla Demiurga. Idee były dla Demiurga budulcem, z którego stworzył człowieka. Nasze dusze przebywały, według Platona, w świecie idei. Dowodem na to jest fakt, że każdy człowiek rodzi się z gotową wiedzą. Pogląd ten zyskał nazwę racjonalizmu genetycznego - natywizmu.
Platon bezpośrednio nie zajmował się polityką, jednakże wiele teoretyzował na ten temat. Uważał, że istnieją różne ustroje polityczne, jednakowoż żaden z nich nie jest bez wad. Według niego w doskonałym państwie powinny istnieć trzy grupy ludzi. Każda z nich ma do spełnienia swoją funkcję dla szczęścia całości. Warstwą kierującą państwem - najwyższą uczynił Platon filozofów, gdyż byli to ludzie mądrzy i wykształceni. Według Platona mieli się oni charakteryzować cnotą i mądrością. Drugą warstwę społeczną mieli tworzyć strażnicy. Ich zadaniem było wprowadzanie ładu w państwie i pilnowanie bezpieczeństwa zewnętrznego. Mieli odznaczać się dzielnością. Trzecią warstwę tworzyć mieli pracownicy i rzemieślnicy, którzy musieli być pracowici. Poza strukturą państwa umieścił Platon niewolników. Owe warstwy odpowiadały cnotom duszy, czyli mądrości, dzielności, pracowitości i sprawiedliwości. Struktura państwa platońskiego miała przypominać ogromny organizm, w którym wszystkie członki współpracują ze sobą, a jeden nie może istnieć bez drugiego. Platon uważał, że państwo nie może być zbyt duże. Policzył, że powinno pomieścić pięć tysięcy czterdziestu obywateli. Liczba ta wiązała się ze świętą liczbą siedem. Zasadę dziedziczności tronu uważał za sprzeczną. Twierdził, że nie należy jej utrzymywać, gdyż dostęp do stanowiska powinno przydzielać się wedle zasług. Jeśli idzie o społeczeństwo, żyjące w idealnym państwie platońskim, to winno ono posiadać strukturę ducha olimpijskiego. Istnieje bowiem według Platona jedna dziedzina w świecie, w której obowiązuje zasada równości na starcie. Jest to sport. Wszystkie jednostki rozpoczynają bieg z tej samej linii. Zachowana zostaje tu zasada sprawiedliwości, a zatem czwarta cnota kardynalna. Platon był autorem wielu pism, które zostały ujęte w zbiór przez Trasyllosa. Był to obywatel grecki, żyjący w Rzymie w czasach Tyberiusza. Ów zbiór Trasyllosa zawierał trzydzieści pięć dialogów i listy. Do najbardziej znanych dialogów Platona należą: Obrona Sokratesa, Eutyfron, Fedon, Uczta, wspomniane wyżej Państwo oraz Fajdros.
Dialog Platona, noszący tytuł Uczta można rozpatrywać i tłumaczyć na kilka sposobów. Pierwszym skojarzeniem, które od razu się nasuwa, jest uczta rozumiana jako biesiada - w sensie fizjologicznym - jako jedzenie i picie. Druga interpretacja przywodzi na myśl ucztę intelektualną, na której wygłasza się pochwały na cześć boga Erosa. To rodzaj intelektualnej zabawy, konkursu (gr. agon), współzawodnictwa, rywalizacji. Większość mów, które wygłaszają bohaterowie zgromadzeni na uczcie, należy do różnych typów klasycznej retoryki. Należą do nich: mowa sądowa, która zachowała się do tej pory, która stanowiła oskarżenie lub obronę; mowa doradcza lub polityczna, którą stosowano w starożytnych Atenach na placu zebrań publicznych. Jej celem było doradzanie lub odradzanie; mowa pochwalna, która chwaliła lub ganiła. Istniała bowiem sztuka udzielania nagany, stanowiąca część retoryki. Trzecim sposobem interpretacji tytułu dialogu Platona, może być uczta dotycząca boga Erosa, rozumiana jako głód miłości, jej zaspokajanie. W utworze Platona, na uczcie spotykają się mędrcy: Fajdros, Pauzaniasz, Eryksimachar, Arystofanes, Agaton, Deotyma i Alkibiades. Leżąc, popijając spore ilości najprzedniejszego wina i dyskutując, rozważali na temat miłości. Niemalże każdy z rozmówców posiadał odmienne zdanie na ten temat. Uczta jest jednym z najbardziej znanych dialogów ateńskiego filozofa. Była wielokrotnie cytowana i interpretowana przez potomnych. Stanowi bowiem arcydzieło nie tylko pod względem literackim, lecz przede wszystkim pod względem filozoficznym. W utworach Platona bowiem, istotny jest każdy szczegół.