ZASADY ROZLICZANIA SKŁADEK NA UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE OSÓB PRZEBYWAJĄCYCH NA URLOPACH WYCHOWAWCZYCH LUB POBIERAJĄCYCH ZASIŁEK MACIERZYŃSKI

 

 

Komentarz przygotowany przez Centralę Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Źródło: www.zus.pl

 

SPIS TREŚCI

1. Podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym

2. Podstawa wymiaru oraz wysokość składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe

3. Podleganie ubezpieczeniu zdrowotnemu, podstawa wymiaru oraz wysokość składki

4. Płatnicy składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne

5. Zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego

6. Przykłady

WZORY WYPEŁNIENIA IMIENNYCH RAPORTÓW MIESIĘCZNYCH:

 

Przepisy ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. nr 137, poz. 887) i ustawy z dnia 6 lutego 1997r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. nr 28, poz.153) w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 11 stycznia 2001r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 8, poz. 64), wprowadziły zmiany w zakresie trybu zgłaszania do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych i ubezpieczenia zdrowotnego oraz zasad rozliczania składek za osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego¹⁾.

Wspomniane zmiany polegały na nałożeniu na płatników składek obowiązku zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego oraz rozliczania składek na ubezpieczenia osób, którym wypłacają zasiłki macierzyńskie lub którym udzielili urlopu wychowawczego; z wyjątkiem osób, którym zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego albo zasiłek wychowawczy wypłacał ZUS.

Biorąc pod uwagę fakt, że wprowadzenie zmian w trakcie miesiąca rozliczeniowego mogło spowodować utrudnienia w poprawnym rozliczeniu należnych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie zdrowotne osób przebywających na urlopach wychowawczych lub pobierających zasiłek macierzyński, przyjęto, że płatnicy składek zobowiązani byli do stosowania nowych zasad za okres podlegania ubezpieczeniom wymienionych osób od 1 czerwca 2001r.

Za okres od 1 maja 2004r. nastąpiły zmiany w zakresie sporządzania dokumentów za osoby przebywające na urlopach wychowawczych wprowadzone ustawą z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. nr 228, poz. 2255) oraz ustawą z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz. U. nr 64, poz. 593). Poczynając od rozliczeń za maj 2004r. płatnikami składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie zdrowotne osób przebywających na urlopach wychowawczych są tylko pracodawcy oraz rolnicze spółdzielnie produkcyjne.

¹⁾

Zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego jest wypłacany wyłącznie przez oddziały ZUS, które stosują  w tym zakresie przepisy dotyczące zasiłku macierzyńskiego. Ilekroć w dalszej części poradnika jest mowa o zasiłku macierzyńskim, należy przez to rozumieć także zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Zasady podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu osób przebywających na urlopach wychowawczych lub pobierających zasiłek macierzyński, a także zasady sporządzania dokumentów rozliczeniowych oraz ustalania podstawy wymiaru składek są przedstawione w niniejszym poradniku.

Należy podkreślić, że w odniesieniu do osób przebywających na urlopach wychowawczych lub pobierających zasiłek macierzyński płatnik składek wykazuje tylko należne składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie zdrowotne w odpowiednich dokumentach rozliczeniowych. Nie dokonuje natomiast wpłaty tych składek do ZUS.

Zatem za osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński, poczynając od raportów za czerwiec 2001r., płatnicy składek sporządzają dodatkowo raporty z odpowiednim kodem tytułu ubezpieczenia, od 12 10 xx do 12 40 xx, w których wykazują należne składki na ubezpieczenia. Za okres od 27 września 2001r. zalecano, aby dokumenty rozliczeniowe za osoby przebywające na urlopach wychowawczych płatnicy sporządzali z kodem 12 11 xx, natomiast za okres od października 2003r. dla celów rozliczania składek za osoby na urlopach wychowawczych obowiązuje wyłącznie kod tytułu 12 11 xx .

Płatnicy składek sporządzają również dotychczasowe raporty dla tych osób, np. raport ZUS RSA z kodem 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 121,122, 311.

1. PODLEGANIE UBEZPIECZENIOM EMERYTALNEMU I RENTOWYM

Zgodnie z art. 6 ust.1 pkt 19 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński.

Jednocześnie art. 9 ust. 6 tejże ustawy stanowi, że wymienione osoby podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym lub pobierania zasiłku macierzyńskiego tylko wówczas, gdy nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie posiadają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.

Przez inny tytuł nie należy rozumieć tytułu, z którego dana osoba nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego lub urlopu wychowawczego.

Sytuacje, w jakich wymienione osoby nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym lub pobierania zasiłku macierzyńskiego przedstawia poniższa tabela.           

Niepodleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym

Ubezpieczony	Tytuł ubezpieczenia	Charakter ubezpieczenia
Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym lub pobierająca zasiłek macierzyński	Stosunek pracy (osoba podjęła dodatkowe zatrudnienie u własnego lub innego pracodawcy) Umowa o pracę nakładczą Członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych Wykonywanie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia Prowadzenie pozarolniczej działalności Współpraca przy wykonywaniu umowy agencyjnej lub zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia Wykonywanie współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności Pobieranie uposażenia posła lub senatora Pobieranie stypendium sportowego Pobieranie stypendium dla słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej Wykonywanie pracy na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania Posiadanie statusu duchownego Pozostawanie w stosunku służbowym funkcjonariusza Służby Celnej	N/O
		Ustalone prawo do emerytury lub renty	N

N - osoba z tego tytułu nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
O - ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tego tytułu mają charakter obowiązkowy.

Z zamieszczonej wyżej tabeli wynika na przykład, że:

• Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym lub pobierająca zasiłek macierzyński nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym lub pobierania zasiłku macierzyńskiego, jeżeli ma ustalone prawo do emerytury lub renty.

Uwaga!
Pod pojęciem renta należy rozumieć wyłącznie świadczenie pieniężne z systemu ubezpieczenia społecznego (realizowanego w naszym kraju przez ZUS i KRUS) bądź zaopatrzenia emerytalnego (np. żołnierzy zawodowych czy funkcjonariuszy Policji). Nie ma przy tym znaczenia, czy jest to renta z polskiego czy zagranicznego systemu ubezpieczenia, bądź zaopatrzenia społecznego.
W rozumieniu powołanego art. 9 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie jest rentą m.in. renta wypłacana na podstawie przepisów prawa cywilnego (np. renta wyrównawcza) czy renta socjalna przyznawana na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 czerwca 2003r. o rencie socjalnej (Dz. U. nr 135, poz. 1268).

• Osoba, która w okresie przebywania na urlopie wychowawczym lub pobierania zasiłku macierzyńskiego pobiera równocześnie stypendium sportowe, nie może być objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym lub pobierania zasiłku macierzyńskiego, gdyż posiada inny tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń.

• Jeśli w okresie przebywania na urlopie wychowawczym lub pobierania zasiłku macierzyńskiego osoba wykonuje umowę zlecenia (zawartą z własnym lub innym pracodawcą), to w okresie wykonywania tej umowy podlega ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca, nie podlega natomiast ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym lub pobierania zasiłku macierzyńskiego.

• Gdy w okresie przebywania na urlopie wychowawczym lub pobierania zasiłku macierzyńskiego osoba podejmuje dodatkowe zatrudnienie na podstawie umowy o pracę, zawartej z własnym lub innym pracodawcą, wówczas od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym lub pobierania zasiłku macierzyńskiego.

• Jeżeli w okresie przebywania na urlopie wychowawczym lub pobierania zasiłku macierzyńskiego osoba podejmuje prowadzenie pozarolniczej działalności, to z dniem rozpoczęcia prowadzenia tej działalności nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym lub pobierania zasiłku macierzyńskiego.

• Gdy osoba przebywająca na urlopie wychowawczym lub pobierająca zasiłek macierzyński zawarła umowę o dzieło z własnym pracodawcą, w okresie wykonywania tej umowy nadal podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym lub pobierania zasiłku macierzyńskiego.

• Jeżeli osoba zatrudniona równolegle u dwóch pracodawców albo posiadająca dwie umowy o pracę u tego samego pracodawcy z obydwu tych tytułów przebywa na urlopie wychowawczym powinna wskazać, który z pracodawców będzie płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne w okresie przebywania na urlopie wychowawczym.
  Za okres do 30 kwietnia 2004r. gdy wymieniona osoba miała prawo do zasiłku wychowawczego, płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne powinien być ten pracodawca, który wypłacał jej zasiłek wychowawczy.

• Jeżeli osoba przebywająca na urlopie wychowawczym urodzi kolejne dziecko w trakcie trwania tego urlopu i nabywa tym samym prawo do zasiłku macierzyńskiego, podlega ubezpieczeniom z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego.

• W sytuacji gdy pracownica mająca dwie umowy o pracę rodzi dziecko i pobiera w związku z tym dwa zasiłki macierzyńskie, podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania obu zasiłków.

• Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym lub pobierająca zasiłek macierzyński, posiadająca gospodarstwo rolne, podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym lub pobierania zasiłku macierzyńskiego.

• Osoba pobierająca zasiłek macierzyński z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, kontynuująca wykonywanie pozarolniczej działalności, z której nabyła prawo do zasiłku, podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego.

Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym lub pobierająca zasiłek macierzyński zobowiązana jest poinformować płatnika składek o ustaleniu prawa do emerytury lub renty albo o posiadaniu innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Wzór oświadczenia w tej sprawie stanowi załącznik 1 do niniejszego poradnika.

Dopóki płatnik nie uzyska wymienionego oświadczenia osoby pobierającej zasiłek macierzyński lub przebywającej na urlopie wychowawczym - nie powinien sporządzać dokumentów składkowych dla tej osoby.

Osoby przebywające na urlopie wychowawczym lub pobierające zasiłek macierzyński nie podlegają z tego tytułu ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu (art. 11 ust. 1 i 2 oraz art. 12 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

2. PODSTAWA WYMIARU ORAZ WYSOKOŚĆ SKŁADEK NA UBEZPIECZENIA EMERYTALNE I RENTOWE

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopach wychowawczych lub pobierających zasiłek macierzyński finansuje w całości budżet państwa.

Wysokość składek na te ubezpieczenia, wyrażona w procentach, jest jednakowa dla wszystkich ubezpieczonych i wynosi:

• na ubezpieczenie emerytalne - 19,52%podstawy wymiaru,

• na ubezpieczenia rentowe - 13,00%podstawy wymiaru.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopach wychowawczych od 1 stycznia 2002r. do 30 kwietnia 2004r. stanowiła kwota odpowiadająca wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej.

Natomiast za okres od 1 maja 2004r. jest to kwota odpowiadająca wysokości świadczenia pielęgnacyjnego, o którym mowa w art. 17 ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych, tj. kwota 420zł.

Ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopach wychowawczych stosuje się zasadę proporcjonalnego zmniejszania podstawy wymiaru za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie lub ustanie obowiązkowych ubezpieczeń z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym. W takim przypadku kwotę podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom.

Prawidłowość ustalenia podstawy wymiaru składek osób przebywających na urlopach wychowawczych ilustrują poniższe przykłady.

Przykład 1
Osoba niemająca prawa do emerytury lub renty oraz nieposiadająca innego tytułu ubezpieczeń społecznych przebywa na urlopie wychowawczym od 15 stycznia 2005r. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za maj dla tej osoby należy ustalić w następujący sposób:

• za okres od 1 maja 2004r. Świadczenie pielęgnacyjne wynosi 420zł i jest to podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za cały miesiąc podlegania ubezpieczeniom:
  420zł : 31 (liczba dni miesiąca)x17 (liczba dni podlegania ubezpieczeniom = 230,323 zł

• kwotę podstawy wymiaru składek należy zaokrąglić do pełnych groszy w górę, jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 grosza, bądź w dół, jeżeli jest niższa od 0,50 grosza

• po dokonaniu zaokrąglenia, zgodnie z podanymi wyżej zasadami, podstawa wymiaru w omawianym przypadku wynosi 230zł 32gr

• od tak ustalonej podstawy wymiaru należy następnie wyliczyć należne składki:
  - na ubezpieczenie emerytalne 230zł 23gr x 19,52% = 44zł 96gr
  - na ubezpieczenie rentowe 230zł 32gr x 13% = 29zł 94gr.

Należne kwoty składek na ubezpieczenia społeczne, wykazywane w imiennych raportach miesięcznych, zaokrągla się do pełnych groszy w górę, jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 grosza, bądź w dół, jeżeli jest niższa od 0,50 grosza.

Przykład 2
Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym przez cały styczeń 2005r. poinformowała płatnika, że w okresie 10-15 stycznia wykonuje umowę zlecenia. Płatnik ustala podstawę wymiaru składek za okres podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym tej osoby z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym. W tym przypadku będzie to kwota w wysokości 25/31 świadczenia pielęgnacyjnego.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pobierających zasiłek macierzyński stanowi kwota tego zasiłku (pełna kwota zasiłku przed potrąceniem zaliczki na podatek).

Przykład 3
Osobie pobierającej zasiłek macierzyński, podlegającej ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tego tytułu, wypłacono w styczniu zasiłek macierzyński w wysokości 1840zł, za okres od 15 do 30 stycznia 2005r. Kwota tego zasiłku stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Przykład 4
Osoba pobrała w czerwcu zasiłek macierzyński w wysokości 1800zł, za okres od 1 do 30 stycznia 2005r. Równocześnie w okresie 10-12 stycznia wykonywała umowę zlecenia. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tej osoby stanowi kwota zasiłku macierzyńskiego przysługującego za okresy podlegania ubezpieczeniom, tj. 1-9 oraz 13-30 stycznia.
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe powinna być ustalona w następujący sposób:
1800zł (kwota zasiłku za cały styczeń): 30 = 60,00 zł (zasiłek za 1 dzień) x 27 (liczba dni podlegania ubezpieczeniom) = 1620,00zł

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe powinna być wykazana w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA lub w bloku III.B, IV.B... w polu 04.

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe powinny być wykazywane w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA w bloku III.B, IV.B w polu 11 (kwota składki na ubezpieczenie emerytalne finansowana przez płatnika) i w bloku III.B, IV.B... w polu 12 (kwota składki na ubezpieczenia rentowe finansowana przez płatnika).

Następnie składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe - sumowane z raportów ZUS RCA - powinny być wykazywane w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA w bloku IV pola 10, 11 oraz 12 (składki finansowane przez budżet państwa).

Uwaga!
Pamiętać należy, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest ograniczona i w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej (w 2005r. jest to kwota 72.690zł). Ograniczenie rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dotyczy wszystkich tytułów do ubezpieczeń w danym roku kalendarzowym, z których od podstawy wymiaru obliczane były składki na wymienione ubezpieczenia (w tym również pobierania zasiłku macierzyńskiego lub przebywania na urlopie wychowawczym).

Przykład 5
Osoba pobiera zasiłek macierzyński od 15 października 2004r. Górną roczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osiągnęła w połowie czerwca i począwszy od lipca pracodawca nie obliczał i nie wykazywał składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od przychodów ze stosunku pracy. Od 15 października 2004r. osoba ta podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego (nie ma innego tytułu rodzącego obowiązek ubezpieczeń społecznych ani ustalonego prawa do emerytury lub renty), mimo to, z uwagi na osiągnięcie górnej rocznej podstawy wymiaru składek, pracodawca nie będzie wykazywał składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe finansowanych z budżetu państwa obliczanych od kwoty zasiłku macierzyńskiego do końca 2004r., lecz sporządzi imienny raport miesięczny ZUS RCA z kodem tytułu 12 40 xx, "zerową" podstawą wymiaru i "zerowymi" składkami na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, z zaznaczeniem informacji o przekroczeniu rocznej podstawy wymiaru składek w bloku IIIB w polu 02. Natomiast od stycznia 2005r. od kwot zasiłku macierzyńskiego pracodawca będzie naliczał składki, aż do miesiąca w którym osoba ta osiągnie górną roczną podstawę na rok 2005, tj. 72.690zł.

Przykład 6
Osoba przebywa na urlopie wychowawczym od 5 maja 2004r. Z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu (nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty ani innego tytułu rodzącego obowiązek ubezpieczeń społecznych). Osoba ta w kwietniu osiągnęła górną roczną kwotę podstawy wymiaru składek, zatem pracodawca nie obliczał składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od części przychodów ze stosunku pracy. W dokumentach sporządzanych za tę osobę z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym płatnik w dalszym ciągu nie wykazuje składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (zaznaczając w raporcie imiennym ZUS RCA z kodem 12 11 xx informację o przekroczeniu rocznej podstawy wymiaru składek w bloku IIIB w polu 02), natomiast oblicza składkę na ubezpieczenie zdrowotne od podstawy wymiaru w kwocie świadczenia pielęgnacyjnego (aktualnie 420zł), gdyż tu nie stosuje się ograniczenia rocznej podstawy wymiaru.

3. PODLEGANIE UBEZPIECZENIU ZDROWOTNEMU, PODSTAWA WYMIARU ORAZ WYSOKOŚĆ SKŁADKI

Stosownie do ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. nr 210, poz. 2135) obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby przebywające na urlopach wychowawczych, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu.

Przez podleganie ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytułu należy rozumieć posiadanie (niezależnie od tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego, jakim jest przebywanie na urlopie wychowawczym) innego tytułu rodzącego obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego. Status członka rodziny nie zwalnia osoby przebywającej na urlopie wychowawczym z podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu tego urlopu.

Zgodnie z art. 66 ust. 1 pkt. 1-35 wymienionej ustawy obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają:

1. osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są:

• pracownikami, w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,

• rolnikami lub ich domownikami, w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników,

• osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub osobami z nimi współpracującymi,

• osobami wykonującymi pracę nakładczą,

• osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, lub osobami z nimi współpracującymi,

• osobami duchownymi,

• członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych, spółdzielni kółek rolniczych lub członkami ich rodzin,

• osobami pobierającymi świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osobami pobierającymi wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub z układów zbiorowych pracy,

• osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia,

• żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe, ćwiczenia wojskowe, o ile nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia z innego tytułu, oraz pełniący służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, a także kandydaci na żołnierzy zawodowych i poborowi odbywający służbę zastępczą,

• poborowi odbywający służbę zastępczą,

• poborowi pełniący służbę w Policji, Straży Granicznej i Biurze Ochrony Rządu,

• żołnierze zawodowi oraz żołnierze odbywający nadterminową zasadniczą służbę wojskową i służbę okresową,

• policjanci,

• funkcjonariusze Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,

• funkcjonariusze Agencji Wywiadu,

• funkcjonariusze Biura Ochrony Rządu,

• funkcjonariusze Straży Granicznej,

• funkcjonariusze Służby Celnej,

• funkcjonariusze Służby Więziennej,

• funkcjonariusze Państwowej Straży Pożarnej,

• posłowie pobierający uposażenia poselskie, posłowie do Parlamentu Europejskiego wybrani w Rzeczypospolitej Polskiej, pobierający z tego tytułu uposażenia oraz senatorowie pobierający uposażenie senatorskie,

• sędziowie i prokuratorzy,

• osoby pobierające emeryturę lub rentę, osoby w stanie spoczynku pobierające uposażenie lub uposażenie rodzinne oraz osoby pobierające uposażenie po zwolnieniu ze służby lub świadczenie pieniężne o takim samym charakterze,

• uczniowie oraz słuchacze zakładów kształcenia nauczycieli w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• dzieci przebywające w placówkach pełniących funkcje resocjalizacyjne, wychowawcze lub opiekuńcze lub w domach pomocy społecznej, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• dzieci do czasu rozpoczęcia realizacji obowiązku szkolnego, nieprzebywające w placówkach, o których mowa w pkt. 18, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, z zastrzeżeniem art. 81 ust. 8 pkt 3,

• studenci i uczestnicy studiów doktoranckich, niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, z wyłączeniem osób, o których mowa w art. 3 ust. 2 pkt 1,

• alumni wyższych seminariów duchownych i teologicznych, postulanci, nowicjusze i junioryści zakonów męskich i żeńskich i ich odpowiedników, z wyłączeniem osób, o których mowa w art. 3 ust. 2 pkt 2,

• słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,

• osoby pobierające stypendium sportowe po ukończeniu 15 roku życia, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• bezrobotni, niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• osoby pobierające zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne oraz osoby niepobierające zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego z przyczyn określonych w art. 27 ust.1 pkt. 3-6 i ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. 2003 nr 58, poz. 514),

• osoby pobierające zasiłek stały z pomocy społecznej, niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• uchodźcy objęci indywidualnym programem integracji na podstawie przepisów o pomocy społecznej niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne lub dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania przyznane na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• osoby bezdomne wychodzące z bezdomności, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• osoby objęte indywidualnym programem zatrudnienia socjalnego, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• kombatanci i osoby represjonowane niepodlegający ubezpieczeniom społecznym w Rzeczypospolitej Polskiej lub niepobierający emerytury lub renty,

• osoby korzystające z urlopu wychowawczego, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• osoby uprawnione do świadczeń alimentacyjnych na podstawie ugody sądowej lub prawomocnego orzeczenia sądu, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,

• rolnicy i ich domownicy, którzy nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego na podstawie pkt. 1-33 i 35,

• członkowie rad nadzorczych pobierający z tego tytułu świadczenia pieniężne.

Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym, która przez cały okres rozliczeniowy posiada tytuł rodzący obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego, wymieniony w art. 66 ust. 1 ustawy, nie powinna być zgłaszana do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym. Płatnik składek w raportach imiennych nie powinien więc wykazywać składek na ubezpieczenie zdrowotne tej osoby.

Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym, nieposiadająca innych tytułów (oprócz urlopu wychowawczego) rodzących obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne, powinna być zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu korzystania z urlopu wychowawczego. Płatnik w raportach imiennych powinien wykazywać składki na ubezpieczenie zdrowotne tej osoby.

Zgodnie z art. 82 ust. 6 ustawy, w przypadku zbiegu tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o których mowa w art. 66 ust. 1, składka finansowana z budżetu państwa opłacana jest tylko wtedy, gdy nie ma innej podstawy do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego. W takim przypadku ubezpieczony ma obowiązek poinformować płatnika składek o opłacaniu składek z innego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego. Zgodnie natomiast z art. 82 ust. 7 ustawy, w przypadku zbiegu tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o których mowa w art. 66 ust. 1, gdy w ramach każdego z tych tytułów składka finansowana jest z budżetu państwa, składka jest opłacana wyłącznie z tytułu, który powstał najwcześniej. Jeżeli tytuły powstały równocześnie, składka jest opłacana z pierwszego zgłoszonego tytułu do objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym.

Przykład 7
Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym, pobierająca zasiłek wychowawczy, która w trakcie tego urlopu, zawarła umowę zlecenia na czas nieokreślony.

• W okresie do 26 września 2001 r. z tytułu pobierania zasiłku wychowawczego podlegała ona ubezpieczeniu zdrowotnemu, opłacana była też składka na to ubezpieczenie od przychodu z umowy zlecenia.

• Począwszy od 27 września 2001 r. osoba ta nie podlegała ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym, ponieważ miała inny tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego (umowę zlecenia). Powinna być opłacana składka na ubezpieczenie zdrowotne od przychodu z umowy zlecenia.

• Po 1 kwietnia 2003 r. opłacana jest składka na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu umowy zlecenia - osoba nie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu urlopu wychowawczego, gdyż ma inny obowiązkowy tytuł.

• Po 1 maja 2004 r. osoba nie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym, gdyż ma inny tytuł rodzący obowiązek ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

Przykład 8
W okresie osoba przebywająca na urlopie wychowawczym niepobierająca zasiłku wychowawczego.

• W okresie do 26 września 2001 r. nie podlegała ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym (bo nie pobierała zasiłku wychowawczego).

• Od 27 września 2001 r. osoba ta podlegała obowiązkowo temu ubezpieczeniu z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym (gdyż dodatkowo nie posiadała statusu członka rodziny i nie miała innych obowiązkowych tytułów).

• Od 1 kwietnia 2003 r. wymieniona osoba w dalszym ciągu podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu korzystania z urlopu wychowawczego. Podstawę wymiaru składki stanowiła kwota zasiłku stałego z pomocy społecznej.

• Po 1 maja 2004 r. wymieniona osoba podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym. Podstawę wymiaru składki stanowi kwota świadczenia pielęgnacyjnego.

Przykład 9
Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym pobierająca zasiłek wychowawczy i nieposiadająca innych tytułów do opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne, spełniająca po 27 września 2001 r. warunki do zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny.

• W okresie do 26 września 2001 r. podlegała ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu pobierania zasiłku wychowawczego. Podstawę wymiaru składki stanowił zasiłek wychowawczy.

• Od 27 września 2001 r. była zgłoszona jako członek rodziny i nie podlegała już ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym.

• Począwszy od 1 kwietnia 2003 r. wymieniona osoba podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu korzystania z urlopu wychowawczego (gdyż od 1 kwietnia 2003 r. status członka rodziny nie zwalnia osoby korzystającej z urlopu wychowawczego z obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego). Podstawę wymiaru składki stanowił zasiłek wychowawczy.

• Po 1 maja 2004 r. nadal obowiązkowo podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym. Zmienia się podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, gdyż za okres podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu od 1 maja 2004 r. jest to kwota w wysokości świadczenia pielęgnacyjnego.

Przykład 10
Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym pobiera jednocześnie stypendium sportowe. Osoba ta podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu pobierania stypendium, nie podlega natomiast temu ubezpieczeniu z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym, ponieważ składka finansowana z budżetu państwa opłacana jest tylko wtedy, gdy nie ma innej podstawy do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia.

Przykład 11
Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym w trakcie urlopu podjęła studia. Ponieważ z obu tytułów składkę finansuje budżet państwa, a przebywanie na urlopie wychowawczym było tytułem, który został zgłoszony wcześniej, podlega ona w dalszym ciągu ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym.

Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób przebywających na urlopach wychowawczych podlegających z tego tytułu ubezpieczeniu zdrowotnemu stanowi od 1 maja 2004 r. kwota odpowiadająca wysokości świadczenia pielęgnacyjnego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych.

W okresie do 30 kwietnia 2004 r. podstawa ta była zróżnicowana i wynosiła:

• dla osób pobierających zasiłek wychowawczy - kwotę odpowiadającą wysokości pobieranego zasiłku wychowawczego,

• dla osób niepobierających zasiłku wychowawczego - kwotę odpowiadającą wysokości zasiłku stałego z pomocy społecznej.

Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne powinna być wykazana w imiennym raporcie ZUS RCA w polu 06 blok III.B, IV.B... lub ZUS RZA w polu 02 blok III.B, IV.B...

Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne nie jest ograniczona w roku kalendarzowym, tak jak to ma miejsce w przypadku podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Dlatego też płatnik, mimo niewykazywania z tytułu urlopu wychowawczego składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (powyżej górnej rocznej podstawy wymiaru) w dalszym ciągu jest zobowiązany wykazywać składkę na ubezpieczenie zdrowotne osoby podlegającej temu ubezpieczeniu z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym.

Składka jest miesięczna i niepodzielna, zatem ustalając podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne za dany miesiąc rozliczeniowy nie stosuje się zasady proporcjonalnego jej zmniejszania w stosunku do okresu podlegania temu ubezpieczeniu.

Przykład 12
Osoba przebywająca od 15 stycznia 2005 r. na urlopie wychowawczym podlega z tego tytułu ubezpieczeniu zdrowotnemu. W raporcie imiennym za maj płatnik powinien wykazać podstawę wymiaru w wysokości 420 zł (tj. pełną kwotę świadczenia pielęgnacyjnego).

Przykład 13
Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym przez cały styczeń 2005 r., przez część miesiąca (tj. od 5 do 15) wykonywała umowę zlecenia. Ustalając podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne tej osoby za maj płatnik powinien wykazać w raporcie pełną kwotę świadczenia pielęgnacyjnego.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne od 1 stycznia do 31 grudnia 2005 r. wynosi 8,5% podstawy wymiaru i powinna być zaokrąglana według takich samych zasad, jakie obowiązują w odniesieniu do składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (tj. do pełnych groszy w górę, jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 grosza, bądź w dół, jeżeli jest niższa od 0,50 grosza).

Składka na ubezpieczenie zdrowotne powinna być wykazana w imiennym raporcie ZUS RCA w polu 10 blok III.B, IV.B... lub ZUS RZA w polu 03 blok III.B, IV.B...

Przykład 14
Osoba przebywała na urlopie wychowawczym przez cały styczeń 2005 r. Z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Składka na ubezpieczenie zdrowotne powinna być wyliczona następująco:
420 zł x 8,5% = 35 zł 70 gr.

Składek na ubezpieczenie zdrowotne wykazanych w raportach imiennych osób przebywających na urlopach wychowawczych, podlegających z tego tytułu ubezpieczeniu zdrowotnemu, nie należy wykazywać w polu 01 blok VII deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA.

Zasiłek macierzyński nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne. Zgodnie z art. 67 ust. 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U.nr 210, poz. 2135) w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego nie wygasa prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego.

Załącznik 2 do niniejszego poradnika stanowi wzór oświadczenia do wykorzystania przez płatników składek w celu prawidłowego ustalenia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego osoby przebywającej na urlopie wychowawczym.

4. PŁATNICY SKŁADEK NA UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I UBEZPIECZENIE ZDROWOTNE

Za osoby przebywające na urlopie wychowawczym lub pobierające zasiłek macierzyński obowiązki płatnika składek pełnią:

• pracodawca w stosunku do osób:

• przebywających na urlopach wychowawczych,

• pobierających zasiłek macierzyński, jeżeli zasiłek ten jest wypłacany przez pracodawcę,

• jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie ubezpieczeniami społecznymi (np. zleceniodawca w stosunku do zleceniobiorcy, jeśli wypłaca zasiłek macierzyński, rolnicza spółdzielnia produkcyjna w stosunku do członków, którym wypłaca zasiłki macierzyńskie lub przebywających na urlopach wychowawczych),

• podmiot, na rzecz którego wykonywana jest odpłatnie praca w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, w stosunku do osób pobierających zasiłek macierzyński, jeżeli zasiłek wypłaca ten podmiot,

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych w stosunku do osób, którym wypłaca zasiłki macierzyńskie, zasiłki w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Za osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński, podlegające z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym lub ubezpieczeniu zdrowotnemu, płatnicy składek powinni co miesiąc sporządzać następujące raporty:

• imienny raport miesięczny o należnych składkach i wypłaconych świadczeniach ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się od 12 xx xx, w którym dokonają na bieżąco rozliczenia składek za te osoby,

• raport imienny o należnych składkach na ubezpieczenie zdrowotne ZUS RZA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 xx xx, jeżeli osoba przebywająca na urlopie wychowawczym podlega tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu,

• raport imienny o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 xx xx i kodem świadczenia/przerwy 350, za okresy przerw w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym lub pobierania zasiłku macierzyńskiego, powstałych w związku z ustaleniem prawa do emerytury lub renty albo posiadaniem innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń.

Uwaga!
Złożenie kompletu dokumentów z kodem tytułu rozpoczynającym się od 12 xx xx nie zwalnia płatnika (pracodawcy, zleceniodawcy) od złożenia za daną osobę raportu imiennego o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia właściwym np. dla osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracę (01 10 xx), kodem świadczenia/przerwy 121, 122, 311 oraz ewentualnie imiennego raportu ZUS RCA z kodem pracowniczym, jeżeli za część miesiąca osoba ta miała również przychody np. ze stosunku pracy.

5. ZGŁASZANIE DO UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH I UBEZPIECZENIA ZDROWOTNEGO

Zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym lub pobierania zasiłku macierzyńskiego należy do obowiązków płatnika składek.

Zgłoszenia do ubezpieczeń osób przebywających na urlopach wychowawczych oraz pobierających zasiłek macierzyński dokonuje się poprzez wykazanie ubezpieczonego w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA lub ZUS RZA.

Płatnicy składek nie składają zatem zgłoszeń do ubezpieczeń ZUS ZUA, ZUS ZZA z tych tytułów, ponieważ wykazanie ubezpieczonego w:

• ZUS RCA - imienny raport miesięczny o należnych składkach i wypłaconych świadczeniach,

• ZUS RZA - raport imienny o należnych składkach na ubezpieczenie zdrowotne, w przypadku gdy dana osoba podlega tylko temu ubezpieczeniu

jest traktowane na równi ze zgłoszeniem do ubezpieczeń.

Jeżeli osoba przebywająca na urlopie wychowawczym lub osoba pobierająca zasiłek macierzyński poinformuje płatnika składek, że przed rozpoczęciem urlopu wychowawczego lub pobierania zasiłku macierzyńskiego miała i nadal ma inny tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych bądź ma ustalone prawo do emerytury lub renty oraz ma inny obowiązkowy tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego, nie powinna być zgłaszana przez płatnika do ubezpieczeń z kodem tytułu ubezpieczenia 12 xx xx. Oznacza to, że osoba ta nie powinna być wykazywana w imiennych raportach miesięcznych ZUS RCA, ZUS RZA z kodem tytułu 12 xx xx.

Począwszy od raportów imiennych za czerwiec 2001 r. płatnicy składek, w rozumieniu przepisów znowelizowanej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wykazują należne składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wymienionych osób od podstawy wymiaru:

• dla osób przebywających na urlopach wychowawczych - stanowiącej kwotę najniższego wynagrodzenia, od 1 stycznia 2002 r. - stanowiącej kwotę zasiłku stałego z pomocy społecznej, natomiast od 1 maja 2004 r. od kwoty w wysokości świadczenia pielęgnacyjnego,

• dla osób pobierających zasiłek macierzyński - stanowiącej kwotę tego zasiłku.

W podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pobierających zasiłek macierzyński, płatnicy nie powinni uwzględniać wypłaconych w czerwcu 2001 r. i kolejnych miesiącach zasiłków macierzyńskich za okres do 31 maja 2001 r.

Ustalając natomiast podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób przebywających na urlopach wychowawczych, płatnicy uwzględniają każdą kwotę wypłaconego w czerwcu 2001 r. i kolejnych miesiącach zasiłku wychowawczego, np. wypłacony w czerwcu zasiłek wychowawczy za maj.

Za okres od 27 września 2001 r. w podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne nie uwzględnia się kwot zasiłków wychowawczych wypłaconych za okresy niepodlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym (patrz: przykład 11).

W dokumentach składanych za maj 2004 r. i następne okresy rozliczeniowe, w podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne płatnicy składek powinni uwzględnić wypłacone w maju i kolejnych miesiącach zasiłki wychowawcze przysługujące za okres podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu do 30 kwietnia 2004 r. (patrz: przykład 2).

Uwaga!
Osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński, które z tego tytułu same dokonały zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w okresie do 31 maja 2001 r., w związku z wprowadzeniem nowych zasad rozliczeń od 1 czerwca 2001 r. nie dokonują wyrejestrowań z tych ubezpieczeń na formularzu ZUS ZWUA.
Osób przebywających na urlopach wychowawczych nie należy wyrejestrowywać z ubezpieczenia zdrowotnego z dotychczasowego tytułu (np. 01 10 xx).

6. PRZYKŁADY

Przykład 1
Osoba nie mająca ustalonego prawa do emerytury lub renty, nieposiadająca innego tytułu do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych i niepodlegająca obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytułu, przez cały styczeń 2005 r. przebywała na urlopie wychowawczym. Osoba ta nie ma prawa do zasiłku wychowawczego. Za osobę tę płatnik składek powinien złożyć:

• raport imienny ZUS RSA z kodem 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 121 za okres 1-31 stycznia 2005 r. (załącznik 3 - strona 1, strona 2),

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 12 11 xx - w którym powinien wykazać podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe i ubezpieczenie zdrowotne w kwocie świadczenia pielęgnacyjnego (tj. 420 zł) oraz składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie zdrowotne obliczone od tej podstawy wymiaru. (załącznik 4 - strona 1, strona 2).

Przykład 2
Osoba niemająca ustalonego prawa do emerytury lub renty i nieposiadająca innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych przebywała na urlopie wychowawczym przez cały maj 2004 r. Osoba ta za okres do 30 kwietnia 2004 r. miała prawo do zasiłku wychowawczego i zasiłek za kwiecień został jej wypłacony w maju w kwocie 318 zł 10 gr.

Płatnik składek powinien złożyć za maj:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 121 za okres 1-31 maja (załącznik 5 - strona 1, strona 2),

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 12 11 xx (załącznik 6 - strona 1, strona 2).

W raporcie imiennym ZUS RCA - oprócz składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz podstawy wymiaru (w kwocie zasiłku świadczenia pielęgnacyjnego), płatnik powinien wykazać składkę na ubezpieczenie zdrowotne, obliczoną od kwoty świadczenia pielęgnacyjnego i zasiłku wychowawczego należnego za kwiecień a wypłaconego z opóźnieniem, a także kwotę wypłaconego zasiłku wychowawczego.

Opóźniona wypłata zasiłku wychowawczego przysługującego za okres podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu nie zwalnia płatnika od obowiązku obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne od tego zasiłku.

Przykład 3
Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym przez cały styczeń 2005 r., poinformowała płatnika o tym, że od 1 stycznia pobiera emeryturę.
Osoba ta nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, a z uwagi na pobieranie świadczenia emerytalnego, nie podlega też ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym. W związku z tym, z kodem tytułu 12 11 xx płatnik składek za maj nie sporządza dokumentów rozliczeniowych. Zobowiązany jest natomiast do sporządzenia raportu ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx, w którym wykazuje przerwę związaną z urlopem wychowawczym (kod przerwy odpowiednio 121 lub 122)

Przykład 4
Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym od kwietnia 2004 r., mająca prawo do zasiłku wychowawczego za okres do 30 kwietnia 2004 r., podlegająca z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i ubezpieczeniu zdrowotnemu, poinformowała płatnika, że od 15 kwietnia 2004 r. podjęła wykonywanie umowy zlecenia zawartej na czas nieokreślony. Wykonywanie umowy zlecenia stanowi inny tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, jak również inny tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego. Zasiłek wychowawczy za kwiecień 2004 r. został wypłacony w kwietniu.

Płatnik składek powinien złożyć za kwiecień:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 121 za okres 1-30 kwietnia,

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 12 11 xx - w którym wykaże kwotę wypłaconego zasiłku wychowawczego, podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (równą kwocie zasiłku wychowawczego - pełna kwota zasiłku nie zmniejszona proporcjonalnie do okresu podlegania) oraz składkę na ubezpieczenie zdrowotne, podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w wysokości 14/30 kwoty zasiłku stałego z pomocy społecznej oraz składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe,

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 12 11 xx i kodem świadczenia/przerwy 350 za okres 15-30 kwietnia.

Płatnik powinien złożyć za maj:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 121 za okres 1-31 maja.

Płatnik nie składa raportu składkowego, gdyż osoba przez cały miesiąc posiada inny tytuł rodzący obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych i ubezpieczenia zdrowotnego.

Przykład 5
Osoba przebywała na urlopie wychowawczym udzielonym do 30 kwietnia 2004 r. i podlegała z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Osoba ta pobierała zasiłek wychowawczy. Wypłata zasiłków wychowawczych następuje w miesiącu następnym za miesiąc poprzedni (tj. za marzec w kwietniu, za kwiecień w maju). Urlop wychowawczy skończył się 30 kwietnia 2004 r., zatem od 1 maja osoba ta nie podlega już ubezpieczeniom społecznym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym.

Płatnik składek powinien złożyć za kwiecień:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 121 za okres 1-30 kwietnia,

• raport imienny ZUS RCA z kodem 12 11 xx - w którym obliczy składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od kwoty zasiłku stałego z pomocy społecznej oraz składkę na ubezpieczenie zdrowotne od kwoty zasiłku wychowawczego wypłaconego w kwietniu. Ponadto płatnik wykaże również kwotę wypłaconego zasiłku wychowawczego za marzec.

Za maj płatnik powinien złożyć:

• raport imienny ZUS RCA z kodem 12 11 xx, w którym obliczy składkę na ubezpieczenie zdrowotne od zasiłku wychowawczego za kwiecień wypłaconego w maju.

Ponadto - z uwagi na to, że osoba, o której mowa, w maju nie podlega już ubezpieczeniom z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym (bo urlop trwał do 30 kwietnia) jednak z uwagi na opóźnioną wypłatę zasiłku wychowawczego w raporcie za maj z kodem tytułu ubezpieczeń 12 xx xx rozliczana jest składka na ubezpieczenie zdrowotne - płatnik składa dodatkowo raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 12 11 xx oraz kodem świadczenia/przerwy 350 za okres 1-31 maja.

Przykład 6
Osoba pobrała zasiłek macierzyński za okres 1-14 stycznia 2005 r., a następnie od 15 stycznia przebywa na urlopie wychowawczym. Osobie tej wypłacono zasiłek macierzyński za styczeń w styczniu. Osoba ta nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty, jak również innego tytułu rodzącego obowiązek ubezpieczeń społecznych, nie podlega też obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu.

Płatnik składek powinien złożyć za styczeń:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 311 za okres 1-14 stycznia, w którym wykaże kwotę wypłaconego zasiłku macierzyńskiego (załącznik 7 - strona 1, strona 2),

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 121 za okres od 15 do 31 stycznia (załącznik 7 - strona 1, strona 2),

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 12 40 xx - w którym obliczy składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy wymiaru równej kwocie wypłaconego zasiłku macierzyńskiego (załącznik 8 - strona 1, strona 2),

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 12 11 xx - w którym wykaże podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (w kwocie 17/31 kwoty świadczenia pielęgnacyjnego) oraz składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (równą kwocie świadczenia pielęgnacyjnego), składkę na ubezpieczenie zdrowotne (załącznik 8 - strona 1, strona 2).

Przykład 7
Osoba w okresie 1-4 stycznia 2005 r. przebywała na urlopie wypoczynkowym, natomiast od 5 stycznia - na urlopie wychowawczym. Osoba ta nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie ma innego tytułu rodzącego obowiązek ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy wypłacono w styczniu.

Płatnik składek powinien złożyć za styczeń:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 121 za okres 5-31 stycznia,

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 01 10 xx - w którym wykaże składki na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne od wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy,

• raport imienny ZUS RCA z kodem 12 11 xx - w którym wykaże podstawę wymiaru (w kwocie 27/31 świadczenia pielęgnacyjnego) oraz składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (w pełnej kwocie świadczenia pielęgnacyjnego, tj. 420 zł).

Przykład 8
Osoba przebywała na urlopie wypoczynkowym w okresie 1-5 stycznia 2005 r., a następnie na urlopie wychowawczym od 6 do 31 stycznia. Zgodnie z informacją złożoną płatnikowi, w okresie od 10 do 17 stycznia wykonywała umowę zlecenia. Wynagrodzenie za urlop wypłacono w styczniu.

Płatnik składek powinien złożyć za styczeń:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 121 za okres 6-31 stycznia,

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 01 10 xx - w którym wykaże składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne od wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy,

• raport imienny ZUS RCA z kodem 12 11 xx - w którym wykaże podstawę wymiaru i składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe obliczone od kwoty 18/31 świadczenia pielęgnacyjnego oraz podstawę wymiaru (w pełnej kwocie świadczenia pielęgnacyjnego) i składkę na ubezpieczenie zdrowotne,

• raport imienny ZUS RSA z kodem 12 11 xx i kodem świadczenia/przerwy 350 za okres od 10 do 17 stycznia.

Przykład 9
Osoba przebywała na urlopie wychowawczym przez cały kwiecień 2004 r. i podlegała z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. W kwietniu wypłacono jej zasiłek wychowawczy za marzec. W maju osoba ta nadal przebywa na urlopie wychowawczym i podlega z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. W maju pracodawca wypłacił jej zasiłek wychowawczy za kwiecień. Osoba ta złożyła płatnikowi informację, że w dniach od 20 do 30 kwietnia była zatrudniona na podstawie umowy o pracę u innego pracodawcy.

Płatnik składek sporządzi za kwiecień:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 121 za okres 1-30 kwietnia,

• raport imienny ZUS RCA z kodem 12 11 xx - w którym wykaże kwotę wypłaconego zasiłku wychowawczego, podstawę wymiaru oraz składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (obliczone od kwoty 19/30 zasiłku stałego z pomocy społecznej), jak również podstawę wymiaru ( w kwocie pobranego zasiłku wychowawczego) oraz składkę na ubezpieczenie zdrowotne,

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczeń 12 11 xx i kodem świadczenia/przerwy 350 za okres od 20 do 30 kwietnia.

Płatnik sporządzi za maj:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 121 za okres 1-31 maja

• raport imienny ZUS RCA z kodem 12 11 xx, w którym wykaże podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (w wysokości świadczenia pielęgnacyjnego) oraz podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne (będącą w tym przypadku sumą kwoty wypłaconego zasiłku wychowawczego oraz kwoty świadczenia pielęgnacyjnego) i składkę na ubezpieczenie zdrowotne, oraz kwotę wypłaconego za kwiecień zasiłku wychowawczego.

Przykład 10
Osoba przebywała na urlopie wychowawczym do 31 stycznia 2003 r. Zasiłek wychowawczy za grudzień 2002 r. wypłacono jej w grudniu, natomiast za styczeń 2003 r. w lutym. Od lutego osoba ta nie podlega już ubezpieczeniom społecznym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym, gdyż urlop ten został jej udzielony do 31 stycznia. W lutym (już po sporządzeniu raportów za styczeń) osoba ta złożyła płatnikowi informację, że od 15 do 17 stycznia wykonywała umowę zlecenia. Osoba ta nie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu jako członek rodziny.

Za styczeń płatnik złożył:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia przerwy 121 za okres 1-31 stycznia,

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 12 11 xx - w którym wykazał podstawę wymiaru w kwocie zasiłku stałego z pomocy społecznej oraz składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, a także "zerową" podstawę wymiaru i "zerową" składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

Za luty płatnik powinien złożyć:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 12 11 xx i kodem świadczenia/przerwy 350 za cały luty (ponieważ osoba ta w lutym nie podlega już ubezpieczeniom z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym),

• raport imienny ZUS RCA z kodem 12 11 xx - w którym wykaże kwotę wypłaconego zasiłku i składkę na ubezpieczenie zdrowotne obliczoną od kwoty zasiłku wychowawczego za styczeń (składka na ubezpieczenie zdrowotne za styczeń nie została naliczona z powodu braku wypłaty zasiłku wychowawczego w tym miesiącu - nie było podstawy wymiaru tej składki).

Ponadto płatnik złoży korektę raportu imiennego ZUS RCA z kodem tytułu 12 11 xx za styczeń. Korekta powinna dotyczyć podstawy wymiaru oraz składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, gdyż w okresie od 15 do 17 stycznia osoba ta nie podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, a płatnik, nie mając wcześniej informacji o posiadaniu przez nią innego tytułu do ubezpieczeń, naliczył za ten okres składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Płatnik złoży także korygujący raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczeń 12 11 xx i kodem świadczenia przerwy 350 za okres 15-17 stycznia.

Przykład 11
Osoba przebywała na urlopie wychowawczym do 31 października 2001 r. W listopadzie 2001 r., zgodnie z wyrokiem sądowym, należało wypłacić zasiłek wychowawczy za okres od 16 czerwca do 31 października 2001 r. Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za ten okres zostały już rozliczone przez płatnika. W listopadzie 2001 r., kiedy dana osoba nie podlega już ubezpieczeniom społecznym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym, w związku z wypłatą zasiłku wychowawczego, płatnik składek powinien naliczyć należną składkę na ubezpieczenie zdrowotne tej osoby. Osoba ta od 27 września 2001 r. podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu jako członek rodziny.

Za listopad płatnik złożył:

• raport imienny ZUS RCA z kodem 12 11 xx - w którym wykaże pełną kwotę wypłaconego zasiłku wychowawczego (za okres VI-X), podstawę wymiaru (równą kwocie zasiłku wypłaconego za okres od czerwca do września) oraz należną składkę na ubezpieczenie zdrowotne,

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 12 11 xx i kodem świadczenia/przerwy 350 za okres 1-30 listopada (gdyż w miesiącu, w którym płatnik rozlicza składkę, dana osoba nie podlega już ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym).

Ponieważ składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za okres od czerwca do września zostały rozliczone z kodem tytułu 12 10 xx, płatnik składek powinien dokonać korekty tych dokumentów poprzez złożenie raportów korygujących: raportu ZUS RCA "zerowego" z kodem tytułu ubezpieczenia 12 10 xx oraz raportu ZUS RCA z kodem tytułu 12 11 xx (w raporcie z kodem tytułu 12 11 xx oprócz składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe płatnik powinien wykazać "zerową" podstawę wymiaru i "zerową" składkę na ubezpieczenie zdrowotne).

Przykład 12

• Osobie przebywającej na urlopie wychowawczym podlegającej z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu, wypłata zasiłków za dany miesiąc dokonywana była w miesiącu następnym. Stwierdzono, że zasiłek wychowawczy wypłacony za okres od 16 czerwca do 15 grudnia 2001 r. stanowi nadpłatę, gdyż w tym okresie był wypłacany w zawyżonej kwocie. Nadpłata zasiłku wychowawczego została przez ubezpieczoną zwrócona do ZUS.
  Płatnik składek powinien dokonać korekty dokumentów rozliczeniowych za wymieniony okres i wykazać prawidłową podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Korekcie będą podlegały raporty ZUS RCA złożone przez płatnika za miesiące od lipca 2001 r. do stycznia 2002 r. (wypłata zasiłków wychowawczych za dany miesiąc w następnym miesiącu).

• Stwierdzono, że za okres od czerwca do grudnia 2001 r. nienależnie wypłacono zasiłek wychowawczy (za ten okres zasiłek w ogóle nie przysługiwał). Płatnik dokonał rozliczenia należnych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie zdrowotne z kodem tytułu 12 11 xx.
  Płatnik nie powinien korygować dokumentów za okres od czerwca do września 2001 r. Za okres od października do grudnia 2001 r. płatnik dokona korekty podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Od października 2001 r. składka na ubezpieczenie zdrowotne tej osoby powinna być obliczona od kwoty zasiłku stałego z pomocy społecznej, jeśli osoba ta podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym.

Przykład 13
Osoba przebywa na urlopie wychowawczym od stycznia 2004 r. Za okres od stycznia do kwietnia 2004 r. zasiłek wychowawczy wypłacał tej osobie ZUS. W związku z tym pracodawca za okres do kwietnia sporządzał dla tej osoby raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 121.

Za maj pracodawca zobowiązany jest sporządzić:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia przerwy 121 za okres 1-31 maja,

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 11 xx , w którym wykaże składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i zdrowotne obliczone od kwoty świadczenia pielęgnacyjnego (tj. 420 zł)

Przykład 14
Osoba pobiera zasiłek macierzyński od 15 stycznia 2005 r. Zasiłek macierzyński za styczniu wypłacony będzie w lutym.

Płatnik składa za styczeń:

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 12 40 xx - z "zerową" podstawą wymiaru oraz "zerowymi" składkami na ubezpieczenia emerytalne i rentowe,

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 01 10 xx, w którym wykaże składki na ubezpieczenia społeczne od przychodu uzyskanego w styczniu ze stosunku pracy (jeśli osoba ta uzyskała przychód).

Płatnik wykaże podstawę wymiaru oraz składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w raporcie ZUS RCA za luty (ponieważ zasiłek macierzyński za styczeń wypłacono w lutym). Za luty płatnik złoży również raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 311 za okres od 15 do 31 stycznia, w którym wykaże kwotę wypłaconego zasiłku macierzyńskiego za styczeń (lub zasiłków, jeżeli wypłata zasiłku macierzyńskiego za luty zostanie dokonana w lutym, wówczas w raporcie ZUS RSA wykaże okres pobierania zasiłku od 15 stycznia do 30 lutego).

Przykład 15
Osoba pobrała zasiłek macierzyński za okres 1-30 stycznia 2005 r. w styczniu. Otrzymała też zasiłek rodzinny za styczeń. Osoba ta poinformowała płatnika, że w dniach 10-20 stycznia wykonuje umowę zlecenia.

Płatnik składek powinien złożyć za styczeń:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia przerwy 311 - w którym wykaże kwotę zasiłku macierzyńskiego (załącznik 9 - strona 1, strona 2),

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 12 40 xx i kodem świadczenia/przerwy 350 za okres 10-20 maja (załącznik 9 - strona 1, strona 2),

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 12 40 xx - w którym od kwoty zasiłku macierzyńskiego ustalonego za okresy podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, tj. 1-9 i 21-30 stycznia, obliczy składkę na te ubezpieczenia (załącznik 10 - strona 1, strona 2),

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 01 10 xx, w którym wykaże kwotę wypłaconego zasiłku rodzinnego (załącznik 10 - strona 1, strona 2).

Uwaga!
Raport ZUS RSA z kodem pracowniczym 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 311 oraz kodem tytułu 12 40 xx i kodem świadczenia/przerwy 350 może być umieszczony na tej samej stronie formularza ZUS RSA.

Przykład 16
Osoba przebywająca na urlopie macierzyńskim od 15 marca 2004 r. pobrała zasiłek macierzyński za marzec i kwiecień w kwietniu. Ponadto złożyła informację, że przez cały kwiecień wykonywała pracę na podstawie umowy o pracę.

Płatnik składek powinien złożyć za marzec:

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 12 40 xx - z "zerową" podstawą wymiaru i "zerową" składką na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Jeżeli w okresie 1-14 marca osoba ta osiągnęła przychody ze stosunku pracy, płatnik powinien złożyć także raport ZUS RCA z kodem tytułu 01 10 xx i wykazać składki na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne.

Za kwiecień płatnik złoży:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 311 za okres 15 marca - 30 kwietnia, w którym wykaże kwotę wypłaconych zasiłków macierzyńskich za marzec i kwiecień,

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 12 40 xx - w którym obliczy składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od kwoty zasiłku za marzec (gdzie zasiłek ten został wypłacony właśnie w kwietniu). W podstawie wymiaru składek płatnik nie uwzględnia zasiłku macierzyńskiego za kwiecień. W związku z posiadaniem innego tytułu do ubezpieczeń - osoba w kwietniu nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, płatnik powinien złożyć za kwiecień także raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 xx i kodem świadczenia /przerwy 350 za okres 1-30 kwietnia.

Przykład 17
Osoba przebywa na urlopie macierzyńskim od 1 stycznia 2005 r. Zasiłek macierzyński za dany miesiąc jest jej wypłacany w miesiącu następnym. Przez cały luty osoba ta pracowała na podstawie umowy o pracę zawartej z innym pracodawcą.

Za styczeń płatnik złożył:

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 12 40 xx - z "zerową" podstawą wymiaru i "zerową" kwotą składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Za luty płatnik powinien złożyć:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 311, w którym wykaże kwotę wypłaconego zasiłku macierzyńskiego za okres 1-31 stycznia,

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 12 40 xx - w którym od wypłaconego zasiłku macierzyńskiego za styczeń obliczy składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe,

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 xx i kodem świadczenia przerwy 350 za okres 1-28 lutego (gdyż z uwagi na posiadanie innego tytułu do ubezpieczeń - umowa o pracę - w lutym osoba ta nie podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego).

Zasiłek macierzyński za luty (miesiąc, w którym osoba nie podlega ubezpieczeniom z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, ponieważ ma inny tytuł) zostanie wypłacony w marcu. Za marzec płatnik sporządzi zatem raport ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 311, w którym wykaże kwotę wypłaconego zasiłku macierzyńskiego za okres 1-28 lutego. Płatnik nie uwzględnia wypłaconego zasiłku macierzyńskiego za luty w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w raporcie ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 xx za marzec.

Przykład 18
W styczniu 2002 r., na podstawie wyroku sądowego, nastąpiła wypłata zasiłku macierzyńskiego za okres maj-październik 2001 r. Osoba ta jest nadal pracownikiem zatrudnionym u tego płatnika. Od listopada 2001 r. nie podlega już ubezpieczeniom społecznym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego (po zakończeniu urlopu macierzyńskiego wróciła do pracy). Za okres czerwiec-październik 2001 r. płatnik nie składał raportów z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 xx. Natomiast od 1 listopada 2001 r. płatnik składa odpowiednie raporty ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 xx.

W związku z wypłatą zasiłku macierzyńskiego płatnik składek powinien złożyć za styczeń:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 311 - w którym wykaże kwotę zasiłku macierzyńskiego za okres maj-październik 2001 r.

W raporcie ZUS RCA za styczeń 2002 r. z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 xx płatnik powinien naliczyć składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od wypłaconych zasiłków macierzyńskich za okres czerwiec-październik. Równocześnie płatnik powinien złożyć za okres 1-31 stycznia raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 12 40 xx i kodem świadczenia/przerwy 350.
Ponadto, za okres czerwiec-październik 2001 r. płatnik powinien złożyć "zerowe" raporty ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 xx.

Przykład 19
Osoba pobierała zasiłek macierzyński w okresie od maja do października 2001 r. Zasiłki macierzyńskie za dany miesiąc były wypłacane w następnym miesiącu. Osoba złożyła w sierpniu informację, że w lipcu, w okresie od 5-15, wykonywała jednorazowo umowę zlecenia.

Za czerwiec płatnik złożył:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 311 - w którym wykazał kwotę wypłaconego w czerwcu zasiłku macierzyńskiego za maj,

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 12 40 xx i "zerową" podstawą wymiaru oraz "zerowymi" składkami na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Za lipiec płatnik złożył:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 311 - w którym wykazał wypłacony w lipcu zasiłek macierzyński za okres 1-30 czerwca,

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 12 40 xx - w którym wykazał składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od kwoty zasiłku za czerwiec wypłaconego w lipcu.

Za sierpień płatnik złożył:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 311 - w którym wykazał kwotę wypłaconego w sierpniu zasiłku macierzyńskiego za okres 1-31 lipca,

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 12 40 xx - w którym wykazał składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe obliczone od podstawy wymiaru w kwocie zasiłku macierzyńskiego ustalonego za okres 1-4 oraz 16-31 lipca (tj. okresy, w których dana osoba podlegała ubezpieczeniom z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego),

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczeń 12 40 xx i kodem świadczenia/przerwy 350 za okres od 5-15 lipca.

Przykład 20
Osoba niemająca ustalonego prawa do emerytury lub renty i nieposiadająca innego tytułu rodzącego obowiązek ubezpieczeń społecznych przebywała na zasiłku macierzyńskim 1-2 kwietnia 2004 r. od 3-20 kwietnia na urlopie wypoczynkowym, a następnie od 21 kwietnia został jej udzielony urlop wychowawczy na 2 lata. Osoba ta miała prawo do zasiłku wychowawczego za okres do 30 kwietnia 2004 r. Zasiłek macierzyński oraz wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy został jej wypłacony w kwietniu. Natomiast zasiłek wychowawczy za okres 21-30 kwietnia został jej wypłacony w maju.

Za kwiecień płatnik zlożył:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 121 za okres 21-30 kwietnia,

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia przerwy 311 za okres 1-2 kwietnia, w którym wykazał kwotę zasiłku macierzyńskiego,

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 12 40 xx - w którym wykazał podstawę wymiaru (w wysokości zasiłku macierzyńskiego wypłaconego w kwietniu 2004 r.) i składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe,

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 12 11 xx - w którym wykazał podstawę wymiaru (w kwocie 10/30 zasiłku stałego z pomocy społecznej) i składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, oraz "zerową" podstawę wymiaru i składkę na ubezpieczenie zdrowotne,

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 01 10 xx - w którym wykazał należne składki na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne od wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.

Za maj płatnik powinien sporządzić:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 121 za okres 1-31 maja,

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu 12 11 xx, w którym od podstawy wymiaru w kwocie świadczenia pielęgnacyjnego (tj. 420 zł) obliczy składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, oraz od podstawy będącej sumą zasiłku wychowawczego za kwiecień oraz świadczenia pielęgnacyjnego obliczy składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

Przykład 21
Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym, podlegająca ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i zdrowotnemu rodzi kolejne dziecko 15 stycznia 2005 r. Zasiłek macierzyński za styczeń wypłacono w styczniu.

Płatnik powinien złożyć za styczeń:

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 121 za okres 1-14 stycznia,

• raport imienny ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 xx i kodem świadczenia/przerwy 311 za okres od 15 do 31 stycznia - w którym wykaże kwotę wypłaconego zasiłku macierzyńskiego,

• raport imienny ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 11 xx - w którym obliczy za styczeń składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tej osoby od kwoty 14/31 świadczenia pielęgnacyjnego oraz składkę na ubezpieczenie zdrowotne od kwoty świadczenia pielęgnacyjnego (pełnej kwoty świadczenia),

• raport imienny ZUS RCA z kodem 12 40 xx - w którym obliczy składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od kwoty zasiłku macierzyńskiego.

Uwaga!
Komplet dokumentów rozliczeniowych składa się zawsze z imiennych raportów miesięcznych dołączonych do deklaracji rozliczeniowej (płatnik, który rozlicza i opłaca składki wyłącznie za siebie, przekazuje tylko deklarację rozliczeniową).
Począwszy od rozliczeń za kwiecień 2003 r. płatnik będący osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, rozliczający i opłacający składki tylko za siebie lub osoby współpracujące jest zwolniony ze składania dokumentów rozliczeniowych (tj. deklaracji lub deklaracji i raportów), jeżeli nie nastąpiła żadna zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego. Jeżeli wymieniony płatnik opłaca składki od najniższej podstawy wymiaru, jest zwolniony z obowiązku składania dokumentów rozliczeniowych za kolejny miesiąc także wówczas, gdy zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego jest spowodowana wyłącznie zmianą wysokości najniższej podstawy wymiaru.

Komplet dokumentów korygujących składa się zawsze z imiennych raportów miesięcznych korygujących, dołączonych do deklaracji rozliczeniowej korygującej zawierającej dane wszystkich ubezpieczonych - zarówno tych, którzy zostali rozliczeni w poprzednim komplecie dokumentów, jak i tych, za których zostały sporządzone imienne raporty korygujące.

1

---