PRZEPISY BHP I PRZECIWPOŻAROWE W GOSPODARSTWIE ROLNYM
Rolnictwo, charakteryzuje się wysoką wypadkowością. Wynika to z faktu, że środowisko pracy rolników jest niezwykle złożone, a różnego rodzaju zagrożenia wypadkowe dotyczą tej samej osoby. Rolnik może być w ciągu dnia narażony na kilka lub nawet kilkanaście różnych zagrożeń, co wynika właśnie z częstych zmian stanowisk pracy. Różnią się one między sobą charakterem i rodzajem wykonywanych na nich czynności, złożonością techniczną, potrzebną do ich użytkowania wiedzą, wymaganą siłą i sprawnością fizyczną oraz wieloma innymi cechami. Jak wynika ze struktury wypadków, stopień zagrożenia wypadkowego w rolnictwie jest bardzo zróżnicowany. Są takie elementy stanowiska pracy (np podwórze, maszyny rolnicze), w związku z którymi dochodzi szczególnie często do wypadków oraz takie, które przyczyniają się jedynie do pojedynczych wypadków (np. środki ochrony roślin).
Udział wypadków w rolnictwie w ogólnej liczbie wypadków w Polsce wynosi ponad 25%. Dane wskazują na znaczne zróżnicowanie częstotliwości wypadków, która w latach 1995-97 wahała się od 20,3 do 64,2 wypadków na 1000 ubezpieczonych rolników. Największą grupę stanowią wypadki związane z przemieszczaniem się po podwórzu gospodarstwa (20.4%]. Inne przyczyny te zagrożenia powodowane przez zwierzęta (11.8%), użytkowanie budynków (8,0%), pilarek tarczowych (7.4%), maszyn rolniczych (7,3%). drabin (7.0%) oraz przyczep (5,9%).
Zagrożenia mechaniczne
Głównymi zagrożeniami towarzyszącymi wykonywanym pracom w rolnictwie są zagrożenia powodowane przez czynniki mechaniczne. Należy przez nie rozumieć wszelkie czynniki fizyczne, które mogą doprowadzić do lżejszych lub cięższych urazów, a nawet śmierci poszkodowanych, powodowane mechanicznym oddziaływaniem na człowieka maszyn i ich elementów, przedmiotów i narzędzi pracy, upadkiem na skutek poślizgnięcia, potknięcia itp. Zagrożenia te mogą być powodowane przez czynniki mechaniczne występujące zarówno podczas normalnego funkcjonowania maszyny, narzędzia lub innego przedmiotu pracy, jak i przez czynniki powstałe na skutek zakłóceń, uszkodzeń bądź też awarie.
Zagrożenia chemiczne i pyłowe
Do zagrożeń chemicznych, na które jest narażony rolnik, należy zaliczyć kontakt ze środkami ochrony roślin, nawozami sztucznymi, paliwami i smarami. Środki ochrony roślin (pestycydy) należą do najbardziej szkodliwych związków, na których działanie są narażeni rolnicy. Duża toksyczność środków ochrony roślin, jak również wciąż wzrastające ich zużycie w gospodarstwach rolnych sprawia, że są one największym zagrożeniem dla zdrowia, a nawet życia osoby, która ma z nimi kontakt.
Niekorzystne warunki termiczne i czynniki atmosferyczne
Większość prac w rolnictwie wykonuje się na otwartej przestrzeni. Środowisko pracy na tych stanowiskach jest kształtowane przez panujące warunki atmosferyczne, bardzo często niekorzystnie oddziałujące na człowieka. Również warunki pracy w pomieszczeniach zamkniętych (obory, chlewnie, spichrze, stodoły, piwnice, warsztaty) są kształtowane przez warunki atmosferyczne, panujące na zewnątrz. Niektóre prace są wykonywane na przemian w pomieszczeniach i poza nimi, co potęguje niekorzystny wpływ środowiska termicznego z uwagi na znaczne zróżnicowanie temperatury i wilgotności.
Zagrożenia biologiczne
Zagrożenia biologiczne to zjawisko bardzo powszechne w środowisku rolniczym. Podczas wykonywania wielu różnych prac produkcyjnych rolnik jest narażony na działanie biologicznych czynników szkodliwych. Biologiczne czynniki szkodliwe to mikro- i makroorganizmy oraz substancje przez nie wytwarzane, które wywierają szkodliwy wpływ na organizm człowieka i mogą wywoływać choroby zawodowe, zwłaszcza układu oddechowego i skóry.
Wyróżnia się następujące trzy grupy biologicznych czynników szkodliwych:
czynniki zakaźne pochodzenia zwierzęcego, czyli wirusy, bakterie, grzyby i pierwotniaki,
alergeny i toksyny wytwarzane przez rośliny uprawne, np : selery, pasternak, rutę i inne,
alergeny i toksyny wytwarzane przez drobnoustroje (bakterie, promieniowce, grzyby), rośliny i zwierzęta.
Występują w pyłach organicznych i są uwalniane w dużych ilościach do powietrza wdychanego przez rolnika. Szkodliwe czynniki biologiczne mogą mleć działanie zakaźne, alergizujące, toksyczne, drażniące i rakotwórcze.
Zagrożenia prądem elektrycznym
Powszechne stosowanie urządzeń zasilanych energią elektryczną niesie ze sobą różnego rodzaju zagrożenia zarówno dla człowieka jak i jego środowiska. Rolnik w swoim środowisku pracy ma do czynienia z wieloma urządzeniami elektrycznymi, które, jeśli są niewłaściwie użytkowane, stają się przyczyną wielu wypadków oraz chorób.
Zagrożenie hałasem
Jednym z ważniejszych szkodliwych czynników środowiskowych występujących w rolnictwie jest hałas. Powstaje on podczas pracy takich maszyn, jak: ciągniki współpracujące z zespołami maszyn rolniczych (doczepianych lub zawieszanych na ciągniku); samobieżne maszyny rolnicze (kombajny zbożowe, kombajny buraczane, sieczkarnie, kosiarki pokosowe). maszyny rolnicze stacjonarne (młocarnie, śrutowniki. gniotowniki, razdrabniacze, mieszalniki. sortowniki do ziemniaków, dojarki) oraz maszyny warsztatowo-budowlane (pilarki łańcuchowe spalinowe, pilarki tarczowe, sprężarki, przecinarki do metalu, szlifierki, wiertarki, spawarki, betoniarki). Ponieważ podstawową jednostką napędową, najczęściej wykorzystywaną w rolnictwie jest ciągnik rolniczy, maszyna ta jest głównym źródłem hałasu w środowisku rolnym.
Upadek z wysokości
Zagrożenia związane z upadkiem z wysokości wynikają z dwojakiego rodzaju prac często spotykanych w gospodarstwach rolnych: pracą na wysokości i pracą w zagłębieniach lub ich pobliżu. Oba rodzaje prac, w przypadku braku podjęcia odpowiednich działań zabezpieczających, niosą ze sobą ryzyko poważnych wypadków mogących w konsekwencji doprowadzić do ciężkich urazów, a nawet śmierci człowieka. Należy zwrócić uwagę, że w środowisku pracy rolnika podczas wykonywania praktycznie każdego rodzaju czynności występują dodatkowe czynniki zwiększające zagrożenie w razie spadania z wysokości. Do najważniejszych z nich należą, obecność maszyn rolniczych i innego sprzętu stanowiącego potencjalne przeszkody, w które może uderzyć spadający człowiek, oraz posługiwanie się niebezpiecznymi ostrymi narzędziami.
Pilarki tarczowe w gospodarstwie rolnym
Ponad 1/3 wypadków powodowanych przez maszyny w gospodarstwach rolnych stanowią wypadki przy pracy pilarkami tarczowymi. Pilarki tarczowe są najczęściej spotykanymi w gospodarstwach obrabiarkami do drewna. Ułatwiają przygotowanie drewna na opał i wykonanie różnych prac stolarskich. Wykorzystywane są do cięcia podłużnego, poprzecznego, a także ukośnego. Są też najbardziej niebezpiecznymi maszynami w gospodarstwie. Co roku w Polsce wypadkom podczas pracy pilarką ulega ok. 1500 rolników. Skutkiem tych zdarzeń są urazy dłoni i palców, a także urazy spowodowane uderzeniem odrzuconego materiału. Uderzenie odrzuconym materiałem jest przyczyną co najmniej kilku, a czasem kilkunastu wypadków śmiertelnych rocznie.
Przepisy bezpiecznej pracy pilarką tarczową:
prac na pilarce oraz wykonywania czynności pomocniczych, takich jak podawanie i odbieranie materiału, usuwanie trocin i prac porządkowych nie wolno powierzać dzieciom do lat 15;
należy uprzedzić osoby współpracujące o zamiarze uruchomienia maszyny;
przed uruchomieniem pilarki należy sprawdzić jej stan techniczny, a zwłaszcza urządzenia zabezpieczające, takie jak osłony tarczy i napędu, klin rozszczepiający, elementy instalacji elektrycznej;
nie wolno stać na linii odrzutu materiału;
nie wolno używać pilarek uszkodzonych, pękniętych, z wyłamanymi zębami pił. Piła powinna być właściwie naostrzona o zębach odpowiednio rozwartych i o równej wysokości. Należy zwrócić uwagę na osadzenie tarczy piły pierścieniami dociskowymi. Po zamontowaniu należy sprawdzić, czy piła jest zamontowana centrycznie (nie ma bicia);
otwory w stołach dla pił powinny być zabezpieczone wymiennymi wkładkami wykonanymi z materiału nie iskrzącego. Odległość między powierzchnią boczną piły a powierzchnią wkładki nie powinna przekraczać 3 mm;
podczas pracy obrabiarki niedopuszczalne jest otwieranie i zdejmowanie osłon, a także czyszczenie mechanizmów roboczych lub ich konserwowanie;
Przechowywanie odchodów zwierzęcych a zasady BHP
Z magazynowaniem nawozów naturalnych wiąże się szereg zagrożeń. Przemieszczanie nawozu stałego wymaga stosowania ładowarek i innego sprzętu technicznego, który może doprowadzić do poważnych wypadków w razie nieprawidłowej obsługi. Nawóz ciekły wytwarza podczas magazynowania trujące gazy, które mogą spowodować śmierć; należy zatem podjąć środki ostrożności.
Bezpieczeństwo przemieszczania i magazynowania nawozu stałego
Sprzęt należy obsługiwać zgodnie z instrukcjami dostarczonymi przez producenta.
Zakaz wstępu do strefy pracy przenośnika do nawozu przy jego otworze wylotowym.
Zakaz wchodzenia na płytę podczas jej napełniania i opróżniania.
Tablice informacyjne zawierające parametry operacyjne sprzętu, jak np. dopuszczalną ładowność czy zasięg pracy, powinny znajdować się w widocznych miejscach chronionych przed zabrudzeniem nawozem czy ziemią.
Podczas pracy maszyn czy sprzętu nie można dotykać rękami elementów ruchomych, instalacji elektrycznych bądź kabli.
Każde urządzenie przenoszące ładunek musi mieć sprawny hamulec, unieruchamiający ładunek w pozycji uniesionej, a także osobną ochronę przed jego upuszczeniem.
Zakaz wstępu pod wysięgnik ładowarki lub do strefy jego pracy.
Sprzęt i maszyny, jak np. ładowarka czerpakowa czy spycharka zawieszana na ciągniku, powinny pracować na stabilnym podłożu.
Bezpieczna obsługa zwierząt gospodarskich
Zwierzęta reagują w niektórych sytuacjach w sposób nieprzewidywalny, często agresywny. Zachowania te potęgowane są przez bicie i straszenie, a także stres, na jaki są narażone podczas załadunku i wyładunku oraz doprowadzania do uboju. Zwierzęta, broniąc się przed agresją człowieka lub nową niepokojącą sytuacją mogą pogryźć, kopnąć, przygnieść lub ugodzić rogami. Osoby pracujące przy zwierzętach są narażone na wiele zagrożeń powodowanych z jednej strony przez zwierzęta, a z drugiej przez specyficzne środowisko pracy.
BHP dla osób pracujących ze zwierzętami:
Pracownicy zatrudnieni przy obsłudze zwierząt gospodarskich powinni być poddani szczepieniu przeciwko tężcowi.
Zatrudnieni przy obsłudze bydła lub koni powinni nosić obuwie ochronne, zabezpieczające stopy przed urazami.
Osoby poszkodowane na skutek ugryzienia lub poturbowania przez zwierzęta oraz na skutek zranienia przez przedmioty zanieczyszczone nawozem organicznym lub ziemią powinny mieć niezwłocznie zapewnioną pomoc lekarską.
Należy zagwarantować osobom pracującym przy zwierzętach pomieszczenia socjalne, z dostępem do wody, gdzie mogłyby spożyć posiłek po uprzednim umyciu rąk i twarzy, gdyż niedopuszczalne jest spożywanie posiłków i palenie tytoniu w pomieszczeniach dla zwierząt. W pomieszczeniu tym powinna się również znajdować apteczka pierwszej pomocy z podstawowymi środkami opatrunkowymi i dezynfekcyjnymi - tak aby w przypadku skaleczenia można było niezwłocznie ranę opatrzyć.
Osoby wypasające zwierzęta w warunkach potencjalnego zagrożenia ukąszeniem przez kleszcze powinny być:
wyposażone w przewiewną, ale szczelną odzież osłaniającą kończyny i głowę,
wyposażone w środki odstraszające kleszcze,
poddane szczepieniu ochronnemu przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu.
1