Jan Górski
Gr. II
TOPOLA OSIKA - Populus tremula L.
Występowanie
Osika występuje na teranie niemal całej europy. Zasięg jej występowania rozpościera się od Półwyspu Pirenejskiego aż po Ural ( z wyjątkiem południowej Hiszpanii) W górach osiąga do 1500 m npm jako drzewo i do 2000 m npm jako krzew. W Polsce występuje na terenie całego kraju.
Lite drzewostany tworzy w krajach nadbałtyckich i w północnych regonach europejskiej części Rosji. W europie środkowej występuje jako gatunek domieszkowy lub o charakterze przejściowym.
Na tak znacznym obszarze występowanie tworzy odrębne formy klimatyczne i edaficzne, które nie różnią się miedzy sobą cechami morfologicznymi.
Wymagania siedliskowe
Klimat
Gatunek ten występuje w bardzo różnych warunkach klimatyczny do gorących, suchych, półpustynnych obszarów Afryki północnej do wilgotnych i chłodnych regionów Skandynawii. Rośnie w stepach południowej Rosji i Ukrainy oraz na północnych chłodnych i wilgotnych obszarach Rosji. Występuje w klimacie wybitnie kontynentalnym (niż Syberii) i wilgotnym, morskim klimacie Dalekiego Wschodu.
Światło
Wśród naszych gatunków drzew liściastych osika należy do grupy gatunków najbardziej światłożądnych. Jej minimum świetlne wynosi 11% a wiec tyle co u brzozy. Jednak siewki maja większa wytrzymałość bowiem wytrzymują ocienienie np. brzozy
Temperatura
W warunkach Polski osika odznacza się zwykle dużą odporności na silne mrozy i przymrozki, wytrzymuje znaczne wahania temperatury powietrza. Nie doznaje szkód do letnich upałów jeśli nie idą one w parze z silnymi długotrwałymi suszami gleby.
Wilgotność
Na wymagania wilgotnościowe wskazują w pewnym stopniu warunki klimatyczne w jakich rośnie osika. Wymagania te można bliżej poznać analizując jej gospodarkę wodną. Okazuje się bowiem że w porównaniu z topola czarną osika w okresie letnim oszczędniej gospodaruje wodą. W przypadku utrudnionego zaopatrzenia w wodę osika natychmiast bardzo silnie ogranicza transpiracje, przy tym w wyniku zamknięcia szparek słabnie również jej asymilacja, lecz drzewo przez dłuższy czas zachowuje swoje liście bez przebarwień i w dobrej na ogół żywotności. Topola czarna w takich samych warunkach traci znaczą cześć swoich liści
Największa wrażliwość na niedobór wody wykazuje osika w fazie kiełkowanie, W późniejszym okresie życia, zwłaszcza po wykształceniu korzeni, osika tym łatwiej wytrzymuje przejściowe susze im korzystniejsze są pozostałe warunki ekologiczne.
Gleba
Największe rozmiary i najlepsza jakość osiąga na świeżych, gliniasto-piaszczystych, próchniczych, bogatych w składniki pokarmowe i dosyć głębokich glebach leśnych. Doskonale rośnie na madach.
Wymaga gleb z ruchomą wodą gruntową, znosi okres zalewania. Nie spotyka się jej lub występuje bardzo rzadko na stanowiskach suchych, a wiec na głębokich piaskach bez względu na rodzaj gleby na typ gleby oraz na glebach wilgotnych, silnie zakwaszonych (pH poniżej 4,5 zwłaszcza w głęboki warstwach), Na stanowiskach suchych, słonecznych eksponowanych na wiatr, jak również na torfowiskach wykształca kłódki i grubszy pień, z krótkim i nie regularnym ugałęzieniem.
Szeroka amplituda ekologiczna nie oznacza wiec, że rośnie ona dobrze we wszystkich warunkach.
Siedliskowe typy lasu
Osika uznawana jest wśród naszych rodzimych topól za gatunek typowo leśny. Sanowi ona w składzie naszych drzewostanów cenną domieszkę szybko rosnącą. Może występować na siedliskach borów mieszanych, jednak najlepiej rozwija się, najdłużej utrzymuje zdrowe drewno i osiąga najlepsze wymiary na siedliskach żyznych lasu świeżego, lasu wilgotnego i olsu. Na siedlisku lasu mieszanego świeżego należy obok modrzewia i brzozy do najważniejszych domieszek. Występuje też na siedliskach lasów i lasów mieszanych na wyżynach pogórzu i i w górach, gdzie często osiąga znaczne rozmiary i gonne pnie.
Zagrożenia abiotyczne
Mrozy i przymrozki: nie stanowią zagrożenia
Śnieg: często ulega śniegołomom
Wiatr: ulega wykrotom z uwagi na płytki system korzeniowy
Upały: mało wrażliwa
Susze: dobrze znosi susze atmosferyczne, ale jest mniej wytrzymała na susze glebowe
Wrażliwość na zanieczyszczenie przemysłowe
Osika należy do gatunków mniej podatnych na działanie SO2, wrażliwych na ozon, a mało wrażliwych na NaCl. Gatunek ten zaliczany jest do odpornych na uszkodzenia powodowane przez kompleks czynników występujących w regionach przemysłowych, w związku z tym zaleca się do wprowadzania w regionach przemysłowych na niektórych siedliskach w strefie silnych zagrożeń.
Wzrost i produkcyjność
Osika jest gatunkiem szybko rosnącym, w pierwszym roku osiąga ponad 1 m wysokości, a w drugim do 2 m. W wieku 40 lat dorasta do 20 m wysokości. Dożywa 90-100 lat: osiąga wówczas wysokość 35 m i pierśnicę 150 cm.