Alafabetyczny spis bitew Polskich.

Zebrał i ułożył Grzegorz Boczkowski

Zainteresowanie literaturą wpoiła mnie Matka, która sama bardzo dużo czytała, w wielu miejscach była i tak wiele wiedziała, że po latach przyprawia mnie to o podziw dla Niej.

Jako chłopiec czytałem dużo i wszystko, co wpadło mi do rąk. Dopiero później polubiłem beletrystykę i książki historyczne. Zawsze interesowała mnie historia Polski. Historia nasza to w dużej mierze bitwy, kampanie wojenne,przecież nie zawsze przegrane czy też prowadzone niedołężnie. Mięliśmy swoje wielkie dni hwały w każdej epoce niezależnie od uwarunkowań polityczno gospodarczych.

Ciekawiło mnie jak wielki kraj liczący niemalże milion kilometrów kwadratowych i około 9 mil. mieszkańców w przeciągu niecałych czterystu lat potrafi się systematycznie kurczyć aż do całkowitego zaniku.

Jak w ogóle istniała ta Unia wielu narodów prawie bez wojska i zasobnego skarbu koronnego ?

Pod koniec osiemnastego wieku dochód Francji liczono na 360 mil. zł, Anglii 240, Turcji 180 a Polski zaledwie 13 mil, zł, Jak utrzymywało się państwo, którego zadłużenie skarbu koronnego z tytułu niewypłaconych żołdów wynosiło w roku 1659roku. 6 800 000 zł

Jak jak to było jeśli już na początku naszej mocarstwowości koszty trzynastoletnie wojny [1454-1466] wynoszące 1300 000 zł. pochłonęły całkowity dochód skarbu królewskiego z 18 lat?

Jak to było, że w 1555 r. wydatek dla puszkarzy i woźniców obsługujących przez jeden miesiąc 232 działa wynosiłby aż 87 585 zł. Obliczył to skrupulatnie lennik korony książę pruski Albert Hohenzolern w swoim ''Kriegsordnungu''. Dla porównania w 1553 r. skarb królewski osiągnął z dochodów publicznych 72 000 zł. a jednocześnie 30 lat później wyprawa hetmana polnego litewskiego Krzysztofa Radziwiłła w 1581 r. której celem było sparaliżowanie moskiewskiej inicjatywy i ubezpieczenie wojsk Stefana Batorego przystępujących do oblężenia Pskowa w ciągu 78 dni [5 sierpnia-22 października] Radziwiłł przebył wśród nieustannych walk trasę wynoszącą w linii powietrznej 1400 km.[od Witebska do Rżewa i Staricy, przez Toropiec i Starą Russę nad jeziorem Ilmeń pod Psków w czasie wojen moskiewskich w pierwszym 20 leciu siedemnastego wieku łupieskie zagony lisowczyków dotarły do Uralu. Wojska polskie oblegały Zagorsk [upamiętnia to tablica w tamtejszym klasztorze.]

Pod koniec Pierwszej Rzeczypospolitej liczebność armii polskiej w stosunku do wojsk Rosji, Prus i Austrii była groteskowo niska, 18 000 w Koronie i 6 000 w Litwie.

Za Fryderyka Drugiego państwo pruskie było w stanie wystawić 200 000. Austria dysponowała armią liczącą ok. 300 000. Rosja w czasach Katarzyny Drugiej wyprowadzała w pole już ponad 400 000 żołnierzy. W jaki więc sposób potrafiliśmy utrzymać się jako naród?

Biorąc to pod uwagę nachodzi mnie szalona myśl, że państwa ościenne celowo trzymały pewien obszar w środku Europy jako miejsce ćwiczeń dla własnych armii awansów dla swych synów, ścierania się różnych wpływów, jako miejsce uprawiania polityki europejskiej nie swoim kosztem

Chciałem wiedzieć gdzie leżą owe miejsca gdzie przelewano polską krew w wojnach słusznych czy też zaborczych. Ponieważ w latach 80-tych nie było w sprzedaży dokładnych map Rosji wykonałem taką mapę sam, bardzo niedokładną, raczej ideową z zasięgiem od Odry do Moskwy i trochę dalej. Moim zamiarem było zrobienie wykazu miejsc gdzie odbywały się bitwy. W swojej naiwności myślałem że jest to dla mnie do wykonania.

Żyjąc w warunkach oderwanych od innych źródeł wykorzystywałem wszystko, co było w domu lub dostępne za małe pieniądze. W wolnych chwilach przez kilka lat robiłem notatki o ludziach i miejscach gdzie Polacy walczyli w zwartych oddziałach pod własnym sztandarem, gdzie można dopisać przymiotnik; polski, polska, polskich. Pojedynczy żołnierze Polacy walczący pod różnymi szerokościami geograficznymi i w obcych armiach nie byli tu brani pod uwagę.

Kiedy myślałem że to już wszystkie miejsca przepisałem na czysto. Wraz z upływem czasu dowiadywałem się o dalszych i dalszych miejscach i miejscowościach. więc je dopisywałem zachowując chronologię. Znowu z czystopisu zrobił się brudnopis. przeczytałem gdzieś, że w samym Powstaniu Styczniowym było około 1500 bitew i potyczek, a także tyle samo w wojnie 1939 r. Doszedłem do wniosku, że to co usiłowałem zrobić jest wręcz nieskromne i zatrąca megalomanią historyczną.

Cała ta praca jest zresztą obecnie niepotrzebna, bo wszystko jest w internecie, a internet jest w domu. Przy niektórych miejscowościach występuje kilka lub kilkanaście nazwisk osób biorących udział w wydarzeniach. W nawiasach herby.

Zdaję sobie sprawę z nieudolności tej pracy, przeto ludzi zajmujących się tym tematem zawodowo przepraszam: amatorów zapraszam do zabawy i uzupełnień.

Antyle San Domingo-Dominikana 1801 opanowana przez powstańców murzyńskich zwalczanych przez Francuzką ekspedycję z udziałem oddziałów polskich.

Pierwszym oficjalnym przedstawicielem wojsk polskich był gen. Władysław Jabłonowski[Murzynek].Umarł na febrę 29 września 1802 r. W tym samym czasie na wyspę przybywa dawna trzecia półbrygada polska, a jeszcze wcześniej Drugi Legion Polski który pod dowództwem gen. Kniaziewicza brał udział w kampanii naddunajskiej.

W marcu 1803 r. przypłynęła na wyspę druga półbrygada polska a jeszcze wcześniej cześć Legionu Pierwszego. Z dwóch polskich półbrygad liczących razem do 6 000 ludzi powróciło do kraju około 400 schorowanych weteranów. ciekawostka; Wersja 1 Batalion Bolesty z bronią w ręku otoczył zbuntowany batalion murzyński i co do jednego bagnetami wykłuł. [Popioły Żeromskiego] Wersja 2 Batalion dowodzony przez majora Wierzbickiego odmówił rozkazu do wymordowania bezbronnych murzynów[Dokonał tego batalion francuski pułkownika Wernier]Szlachetny postępek Wierzbickiego przysporzył Polakom przyjaciół wśród powstańców. Dessalines [wódz powstania]nakazał swym żołnierzom by ci w bitwie oszczędzali Legionistów, zaś najwaleczniejszą brygadę swego wojska [Dwudziesta brygada] złożoną z Murzynów afrykańskich nazwał POLAKAMI.

ASPERN, dzielnica Wiednia 20 maja 1809 r. bitwa zwana też bitwą pod ESSLING między armią Napoleona przeprawiającą się przez Dunaj, a wojskami austryjackimi była pierwszą poważniejszą porażką Napoleona.Nie miała jednak wpływu na kampanię która zakończyła się zwycięstwem Francuzów pod WAGRAM. W bitwie brał udział polski pułk lekkokonnych gwardii cesarskiej. Po zerwaniu mostów na Dunaju zostali zablokowani na rzecznej wyspie Lobau.

ALMONACID Hiszpania 1809 Polegli; oficerowie Gajewski, Sielski Jan, Sobolewski plk.7 pułku piechoty Tomicki Antoni, Witkowski Antoni, Wiśniewski Adam, Zalewski.

ALKAZAR Hiszpania 1809 r. Horowicki oficer zginął.

ALTENBURG 24 września 1813;młodszy: regiment szwoleżerów walczył z partyzantami Thielmana. Ich jedyny wystrzał armatni- odnotowano w dzienniku pułkowym- zabił konia pod Kozietul-skim.Trzeba przyznać, że Jan Leon Hipolit Kozietulski miał niezwykłego pecha do wierzchowców.[Sommosiera, Drezno, Altenburg] a były jeszcze pewnie inne wypadki nie odnotowane.

ARCIS-sur-AUBE 20-21 marca 1814.Napoleon mając 23 000 żołnierzy stoczył bitwę ze 100 000 armią austryjacką Filipa Schwarcenberga i nie dał się pobić. W krytycznym momencie znalazł schronienie w czworoboku utworzonym. przez batalion nadwiślańskiego pułku piechoty.Batalionem tym dowodził Jan Skrzynecki [Bończa] późniejszy wódz naczelny w Powstaniu listopadowym[słowa Napoleona,,Majorze ocaliłeś honor Francji.''

ANIELIN 22 października 1914 r. podczas ofensywy austryjackiej wyróżnia się w zaciętym boju batalion 3 Rydza ;Śmigłego Rosja nie korzystając z osłony lasu dokonują manewru oskrzydlającego. Młody major prowadzi swych ludzi do ataku na bagnety. Zdeterminowani Legioniści zatrzymują wroga. W następnym dniu batalion obsadza okopy i przez pięć dni pod morderczym ogniem artylerii prowadzi zażartą walkę pozyczjną. Duże straty.

ARCELIN pow. Płońsk 1914 szarża ułanów Bliny Prażmowskiego w której uczestniczy Kazimierz Masztalarz późniejszy bohater z pod Krojant.

ARRAS we Francji 9 maja 1915 r. Polski Legion Bajoński poniósł duże straty. Jednostka zostaje wybita niemal do nogi. Pod pociętym 34 kulami sztandarem ginie chorąży ;bajończyków; Władysław Szujski syn sławnego historyka. Giną wszyscy oficerowie.

AUGUSTOW 1-2 września 1920 r. Oddział litewski licząc na wznowienie przez Armię Czerwoną ofensywy przeciw Polsce zaatakowały rejon Augustowa, Suwałk i Sejn. Zostały powstrzymane przez polskie oddziały.

ALMADRONES Hiszpania 1 stycznia 1937 r, front Guada- jary Batalion im. Dąbrowskiego atakuje pozycje frankistowskie. D-ca bat. Antoni Kochanek śmiertelnie ranny. 3 stycznia bat. im. Dąbrowskiego wzmocniony z oddziału im. Garibaldiego po kilkugodzinnej walce zdobył Almadrones.

ALEKSANDROW 15 września 1939 r.

ANNOPOL 3 października 1939 r. ostatnia w kampanii bitwa z Armią Czerwoną stoczona przez 135 pułk piechoty.

ATLANTYK bitwa trwająca 5 lat i 8 miesięcy w której walczyli lotnicy polscy. Były to załogi; Dywizjonu Bombowego Ziemi Śląskiej nr.304. Dywizjonu Bombowego Ziemi Mazowieckiej nr. 300 oraz Dywizjonu Myśliwskiego Nocnego ;Lwowskich Puchaczy;nr.307 oraz inni piloci ochraniające konwoje.

ANIELIN opoczyńskie 30 kwietnia 1940 r. walka Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego; z oddziałem okupanta niemieckiego. W walce ginie dowódca oddziału Henryk Dobrzański ;Hubal ; Miejsce pochówku nieznane. Hubalczycy walczyli aż do 25 czerwca 1940 r.

ATLANTYK 26 maja 1941 r. Polski niszczyciel ORP Piorun z flotylli kmdr. Wiana około godz. 22,30 rozpoznaje uchodzący niemiecki pancernik Bismark ; Z odległości 12 000 m ;Bismark ; rozpoczyna ogień z dział 150 mm Piorun; natychmiast mu odpowiada. Już druga i trzecia salwa jest w celu. Na; Bismarku; nie robi to żadnego wraże- nia.[humor; sygnalista niemiecki ; Przestańcie strzelać, bo nam farba z nadbudówek odpryskuje] Natomiast każda celna salwa pancernika mogła rozstrzygnąć o losie polskiego niszczyciela. Wszelkie porównania wielkości obu okrętów typu Dawid-Goliat są za słabe. Piorun; wypierał 1760 ton ;Bismark ; 42 000 - 25 razy więcej. 220 ludzi liczyła załoga ;Pioruna; zaś ;Bismarka;2200.Salwa burtowa ;Pioruna; ważyła 132 kg, salwa najcięższej i średniej artylerii ;Bismarka ; z górą 6 000 kg.-60 razy więcej. Piorun; walczył około 60 min. Kiedy pociski ;Bismarka ; zaczynają padać coraz bliżej ;Pioruna; ten okrył się zasłoną dymną, gwałtownym manewrem zmienił kurs i zwiększył odległość. Bismarka zatopiła angielska flota i lotnictwo.

AFRYKA POŁNOCNA marzec- maj 1943 r. działa ''cyrk'' Skalskiego. Grupa 15 ochotników pod dowództwem najskuteczniejszego polskiego pilota Stanisława Skalskiego. Grupa zanotowała 25 zestrzeleń przy stracie jednego pilota.

ATLANTYK 8 października 1943.przed świtem. Na południe od Islandii ;U 378; torpeduje ORP ;Orkan; Torpeda trafia w zbiorniki paliwa i okręt stanął w płomieniach. Zginął dowódca komandor Hryniewwiecki i jego zastępca kpt. mar. Michał Różański oraz utalentowany pisarz p. por. Eryk Sopoćko. Uratowanych było tylko 71 ludzi. Zginęło 178 marynarzy.

AMELIN 12 maja 1944 r. walka oddziałów Armii Lud. oraz grupy mjr. Czepili razem około 1000 ludzi dobrze uzbrojonych pod ogólnym dowództwem ;Mietka;[Mieczysława Moczara] stoczyła zwycięski bój z oddziałami SS. Niemcy poniósłszy straty odjechali do Lublina.

ANKONA Włochy 18 lipca 1944 r. zdobyta przez polskie oddziały II Korpusu Zajęcie portu zaopatrzeniowego ułatwiło sprzymierzonym przełamanie Linii Gotów. Miasta broniła 278 Dywizja niemiecka.Straty Korpusu w działaniach od 15 kwietnia wyniosły 496 zabitych,1789 rannych i 139 zaginionych. Straty zadane przeciwnikowi około 800 zabitych,2400 rannych i800 jeńców.

ANTONIÓW kieleckie 22 sierpnia 1944 r. Oddział AK ;Wybranieckich; dowodzony przez por. Barabasza ;[Mariana Sołtysiaka] stacza ciężki całodzienny bój z obławą niemiecką, wspomaganą legionistami ukraińskimi. Straty niemieckie około 200 ludzi.

ARNHEM Holandia 18 września 1944.Pierwsze oddziały I Samodzielnej Brygady Spadochronowej gen. Stanisława Sosabowskiego wylądowały pod Arnheim. Niemcy w pierwszej chwili zaskoczeni. W dniach następnych przystąpili do kontrataku. Polska Brygada po- niosła ciężkie straty[30 % stanu osobowego].Posiłki na które czekały od- działy desantowe nie dotarły na właściwe miejsce. Niemcy odbili most na Renie w Arnhem. Wielu uczestników desantu dostało się do niewoli.

ATLANTYK 4 maja 1945.Polski Welington bierze do niewoli U-Bota. Okręt został zaskoczony w położeniu nawodnym i zbombardowany. Nie pozwolono mu na zanurzenie lub odpłynięcie do czasu przejęcia go przez łodzie latające i ścigacze.

BEŁZ 1030 r. zdobyty przez księcia kijowskiego Jarosława

BOGUCIN 1273 pobicie zbuntowanego rycerstwa małopolskiego przez Bolesława Wstydliwego. Część przystała do księcia opolskoraciborskiego Władysława I.

BOGUCICE 3 maja 1285 Leszek Czarny stłumił bunt możnowładców malopolskich.

BRZEŚĆ lipiec 1327 r. Łokietek pokonał Krzyżaków i zawarł roczny rozejm we Wrocławiu z Zakonem.

BEŁZ i CHEŁM lato 1377 odwetów polsko-węgierska zdobyła te miasta. Zarządcami Rusi Czerwonej Ludwik Luksemburczyk mianował zwykłych starostów węgierskich.

BYDGOSZCZ 6 październik 1409 Jagiełło odbija Krzyżakom miasto.

BARDIÓW Słowacja październik 1410.Wyprawa pościgowa dowodzona przez kasztelana lubelskiego Jana ze Szczekocin dowódcy wojsk strzegących granic rozgramia Węgrów którzy najechali Polskę.

BRZEŚĆ KUJAWSKI 31 grudnia 1435 podpisano pokój. Krzyżacy oddali Nieszawę, wyrzekli się związków z postronnymi potęgami ponadto poddani mieli prawo wypowiedzieć im posłuszeństwo.

BORNHOLM noc z 14 na 15 sierpnia 1457 r. Trzy statki gdańskie odniosły zwycięstwo nad 16 statkami duńskimi i Krzyżackimi Zabito 300 ludzi i wzięto do niewoli 5 Krzyżaków.

BIAŁOGRÓD sierpień 1487 królewicz Olbracht wyparł wojska chana. Królewicz organizował obronę potoczną na Podolu.

Lanckoroński Przecław[Zadora],Prochnicki Piotr[Korczak].

BRACŁAW 1494 napadnięty i spalony przez wojewodę mołdawskiego Stefana.

Kiszka Stanisław [Dąbrowa] marszałek litewski.

BÓBR 1514 Książę Ostrogski rozbija przednią straż moskiewską.

BEREZYNA rzeka sierpień 1514 r. u przeprawy książę

Konstanty Ostrogski dowodzący Litwinami i znakomitą jazdą polską pobił wojsko moskiewskie.

BUSK 1516 bitwa z Tatarami

Ostrogski Roman[Ostrogski] poległ.

BIAŁOGRÓD 1530.Starosta chmielnicki Przecław Lanckoroński zadał Tatarom poważne straty.

BALAKLEJ 1544 zamek nad limanem Czapczaklejem 70 km. od Oczakowa. Hetman polny koronny Mikołaj Sieniawski odbija część jasyru. Gdyw 1547 r. Turcy próbowali odbudować zamek demonstracja siły przeprowadzona za Bracławiem i na Dzikich Polach przeprowadzona przez Sieniawskiego i Pretwicza spowodowała, że Turcy zaniechali odbudowy.

BYCZYNA 24 stycznia 1588 r. Sześciotysięczna armia hetmana wielkiego koronnego Jana Zamojskiego rozbiła nieco słabszą liczebnie[5500 ludzi]armię arcyksięcia Maksymiliana Habsburga. Niedobitki Zamojski zmusił do kapitulacji. Wziął do niewoli Maksymiliana i jego polskich stronników. Stanisław Żółkiewski został ciężko ranny. Poległo około 1800 Polaków i nieco mniej Niemców.

Beski Walęty [Prawdzic]zginął, Czachowski Adam żołnierz i poeta ] Hawryło Hołubek rotmistrz poległ, Klewlicz Krzysztof[Leliwa]pułkownik, Osiecki Joachim[Jastrzębiec], Saganowski Wojciech[Śreniawa]

Stojeński Paweł[Junosza]ciężko ranny.

BAWORÓW 1589 oddziały hetmana Zamojskiego Jakuba Strusia, Potockich i Podlodowskiego pokonały Tatarów.

Podlodowski Mikołaj[Janina rotmistrz królewski-niewola.

BIAŁA CERKIEW koniec 1591 r. niepłatni kozacy rejestrowi Krzysztofa Kosińskiego przy pomocy mieszczan zdobyli i złupili zamek[I powstanie kozackie]

BUCOWA 20 października 1600 r. nad Telezyną w pobliżu Ploesti. Dwudziestotysięczna armia polsko-litewska pod wodzą Zamojskiego i Stanisława Żółkiewskiego pokonała wojska Michała Walecznego. Katedra gnieźnieńska przechowała pamiątki po tej bitwie- dziewięćdziesiąt zdobytych chorągwi. Byłoby ich więcej ale niektóre ;chudzi pachołcy na podszewki pobrali; Zamojski znowu wprowadził Jerzego Mohiłę do Jass,a brata jego Symeona do Bukaresztu stolicy Mul- tan. Obaj oni byli wasalami Rzeczypospolitej i wpływ jej sięgał w ten sposób aż po Dunaj.

Drohojowski Jan Tomasz[Korczak]własnym pułkiem dowodził Piotrowski Jan[Junosza]rotmistrz-stracił rękę, Polanowski [Pobóg] Jan i Mikołaj-polegli, Rojowski Piotr[Cholewa],Swirski Piotr[Szaława]rotmistrz Szembek Aleksandder[Szembek],Szumlański Iwan[Korczak]poległ, Tęczyński Gabriel[Topór]wojewoda lubelski, Żmudzki Jędrzej.

BIAŁY KAMIEŃ 1602[Wessenstein] twierdza skapitulowała na ręce Zamojskiego.anisław Żółkiewski w bitwie kawaleryjskiej pokonał odsiecz.

Eynowicz Hieronim[Białynia],Frąckowicz Jerzy[Nieczuja],Natarcz Eustachy[Natarcz]zaginął],Niewiarowski Feliks[Półkozic],Piaskowski Paweł[Junosza]dowódca artylerii, tołobot Mikołaj[Stołobot] poległ, Weiher Ludwik[Skarzyna],Wożnicki Jan[Ciołek]rot. artylerzysta.

BIAŁA CERKIEW 1612-bitwa z Tatarami. Kozacy pobili powracających z wyprawy na ziemie ruskie odbijając 5000 jasyru

BUSZA n. Dniestrem 1617 walki Żółkiewskiego i

Koniecpolskiego z silną armią turecką Jskandera Paszy.Zawarto rozejm

rezygnując z Chocimia na rzecz Mołdawii.

Głuczyński[Łabędż]Jakub i Krzysztof polegli, Łukasz- niewola Krewlicz Krzysztof[Leliwa]pułkownik. Lasocki Stanisław[Dolega]zginął.

Potocki Stanisław[Pilawa].

BIAŁA GÓRA k. Pragi 8 listopada 1620 r. Lisowczycy 1 000-1 500 ludzi pod wodzą płk. Stanisława Stroynowskiego walczą w

Legii Katolickiej z powstańcami czeskimi. Zdobywają 20 chorągwi i kilka

tysięcy koni. Totalna klęska Czechów. Upadek powstania.

BIAŁA CERKIEW październik 1624.Doskonały

zagończyk, regimentarz Stefan Chmielecki[Bończa] pokonał w kilku-

dniowej bitwie o wiele od siebie mocniejszych Tatarów. Walczono w

ulewnym deszczu. Rozmiękły cięciwy łuków i zamókł proch. Rozstrzygnęła biała broń. Kozakami dowodził Michał Doroszenko.

Brzeski Piotr[Prawdzic]niewola.

BEDNARÓW,BEŁZ 1624r. Bitwy z Tatarami.

Lanckoroński Stanisław[Zadora].

BIRŻE 1625 zdobyte przez Gustawa Adolfa. Sześćdziesiąt zdobytych dział oraz inne dobra natychmiast wyprawił za morze

Był znakomitym żołnierzem lecz i łupieżcą na rzadko spotykaną miarę.

BIAŁA k. Smoleńska 1634 ciężkie walki Polaków

z Moskalami.

Stetkiewicz Jan[Kościesza]choragiew husarska i kozacka-zma z ran. Siostra jego Helena wydana za Wyhowskiego hetmana kozackiego.

Gosiewski Ludwik[Ślepowron]-poległ, Weiher Jakub[Skarzyna]wojewoda.

BROWICA 20 grudnia 1637 r. niedobitki wojsk Paw-

luka [Powstanie Pawluka]poddają się hetmanowi Potockiemu. Pawluk wy-

dany wojskom hetmańskim i w roku następnym stracony w Warszawie.

Pokorny uniżony akt kapitulacji sygnował w Borowicy pisarz Wojska

Zaporoskiego, Bohdan Chmielnicki.

Potocki Stanisław Rewera [Pilawa].

BOBRUJSK 24 luty 1649 r. poddaje się hetmanowi

litewskiemu Januszowi Radziwiłlowi. Przez trzy dni tracono jeńców. Pułkownika Poddubskiego wbito na pal.

Gosiewski Wincenty[Ślepowron].

BERESTECZKO 28-30 czerwca 1651 r. Sześćdziesięcio tysięczna armia polska[w tym 30 000 pospolitego ruszenia] dowodzona przez króla Jana Kazimierza pobiła 100 000 armię kozacką Bohdana Chmielnickiego i posiłkujących ją Tatarów' Poszły w rozsypkę

oddziały zaporoskie i tatarskie. Został na placu tabor kozacki pełny zapasów i broni ognistej, ruchoma twierdza dowodzona przez płk. kropiwnickiego Dziedziałę oparty mocno o bagna Pleszawki. Następca Dziedziały Iwan Bohun zaczoł budowę grobli. Część wojska kozackiego ogarnęła

panika. Żołnierze królewscy uderzyli ze wszystkich stron, rżnąc i mordując bez pamięci na własną godność ludzką. Chmielnicki uszedł.Za tymi co się

wyrwali z pogromu ruszył w pogoń Boguslaw Radziwiłł i Stefan Czarniecki ;Nienawiść wrosła w serca i zatruła krew pobratymczą;.

Brodowski[Łada]poległ, Czapski Franciszek[Leliwa],Denhoff Stani- sław[Denhoff],Fredro Jerzy[Bończa]własna chorągiew, Jałowski Konstanty

[Syrokomla],Jeżowski Wawrzyniec[Jastrzębiec]rotmistrz-zginął, Jordan Spytek[Trąby]pułkownik-poległ, Kalinowski Marcin[Kalinowa],Kazanowski Adam [Grzymała]kasztelan-poległ, Kochański Samuel[Lubicz],Księski

Syanisław[Topór]-zginął, Lanckoroński Zygmunt[Zadora]starosta poległ

Lubomirski Sebastian Jerzy[Śreniawa]późniejszy hetman polny, Mączyński

Jan [Świnka]-poległ, Maszkowski[Maszkowski]dwóch poległo, Miłoszewski [Kościesza] rotmistrz-poległ Wyszkowski Władysław[Jastrzębiec] wojewoda krakowski, Ossoliński Adam[Topór]starosta lubelski-poległ, Ossowski Piotr[Dolega]-poległ, Petryczyn Jan Bogusław[Prus],Postruski

Stefan[Bończa],Przyjemski Zygmunt[Rawicz]dowódca artylerii, Przyłuski

Jan[Lubicz]-zginął, Rogawski-poległ,Rzeczycki Mikołaj [Janina]-poległ,

Sapieha Paweł Jan[Lis],Siemianowski Marcin[Grzymała],Sierakowski Samuel[Dolega]-poległ, Smarzewski Jędrzej[Zagłoba]-poległ, Sobieski Marek[Janina]oboźny nadworny, Sokołowski[Trzaska]-poleglł, Stesiński-poległ,

Stoiński Stanisławi Mikołaj[Janina]-polegli, Stokowskich dwóch poległo,

Szczawiński Paweł Ludwik[Prawdzic]wojewoda inowrocławski, Szembek

Karol[Szembek]-utracił wzrok, Szembek Stanisław[Szembek]burgrabia

krakowski, Watowski Michał-ranny, Wierzbowski Władysław[Jastrzębiec]

wojewoda brzesko-kujawski-ranny, Wiśniowiecki Jeremi.

BIAŁA CERKIEW lato 1651 r. Obecni obaj hetmani

koronni[Potochi i Kalinowski] oraz Janusz Radziwiłł hetman polny litewski

po wielu bitwach i potyczkach podpisali z Chmielnickim trudną do zaakceptowania dla obu stron ;Ugodę białocerkiewską;

Ossowski Piotr[Dolega]-poległ, Potocki Krzysztof[Pilawa]podczaszy litewski-zakładnik, Marek Sobieski[Janina]ojciec przyszłego króla-zakładnik, Potocki Jakub[Pilawa],Sapieha Paweł Jan[Lis],

BATOH 1-2 czerwca 1652 na Ukrainie nad rzeka Boh.

Dziesięciotysięczna armia polska nieudolnie dowodzona przez hetmana

Marcina Kalinowskiego została doszczętnie rozbita przez Tatarów i Kozaków których było 22 000,Jazda polska uległa panice. Na rwących się do

ucieczki miała uderzyć własna piechota a szpiedzy kozaccy podpalili

wewnątrz wałów sterty siana. Oblegający złamali opór i zdobyli obóz.

Poległ sam Kalinowski i syn jego Samuel, obok nich Marek Sobieski i

znakomity artylerzysta Zygmunt Przyjemski. Nazajutrz pułkownicy kozaccy Jwan Zołotareńko i Wysoczanin złotem wykupili od Tatarów kilka tysięcy jeńców. Powiązanych wyprowadzono na majdan i zaczęła się egzekucja. Dzicy ordyńcy nohajscy wyrąbali ich szablami do nogi. Ocalał z

rzezi dawny dowódca Kudaku Krzysztof Grodzicki ukryty przez znajomego Tatara, Stefan Czarniecki oraz kilku innych szczęśliwców.

Czarnieccy[Prus III]dziewięciu z tego domu zginęło, Dąbski Marek

i Marcin-zginęli, Dunin Stanisław[Łabędż] zginął wraz z 16 innymi

Duninami, Gowarczewski Stanisław[Rawicz]-poległ, Kadziałowski Maciej[Ogończyk]-poległ, Lasocki Władysław[Dolega]-niewola, Molski Wojciech

[Nałęcz]-zginął, Morsztyn Władzsław[Leliwa]-niewola, Odrzywolski Jan[

[Nałęcz]poległ, Ossowski Stanislaw[Dolega]-poległ, Smarzewski Jan[Zagłoba ] poległ, Sobieski Marek [Janina]ścięty prawdopodobnie przez samego

Nuradyna, Strzałkowski Adam[Poraj]-niewola, Zawichowski Jan[Rawicz]

zginął. W wyniku tej tragedii straciła znaczenie ;Ugoda biało cerkiewna;.

BRACŁAW wiosna 1654 jeden z pułkowników

kozackich, Tymosz Nosacz opanowuje miasto.

BUSZA grudzień 1654r.W zdobytym zamku podobno wycięto w pień 16 000 ludności ukraińskiej. Bardzo odznaczył

się Stefan Czarniecki.

BRZEŚĆ 1655 r. Moskiewska armia dowodzona

przez Semena Urusowa pobita przez Jana Pawła Sapiehę.

BUCZACZ wrzesień 1655 silny podjazd pod komendą

Gabriela Wojniłłowicza ponosi klęskę od Kozaków.

BRZEŚĆ n. Bugiem maj 1656 odzyskany na Szwedach

Broden Melchior nobilitowany w 1661,Stetkiewicz Krzysztof rotm.

starosta orszański.

BYDGOSZCZ jesień 1656 r. zdobyta na Szwedach

przez Jana Kazimierza.

BASIA rzeka Czausy październik 1660 o 30 kilometrów na wschód od Mohylewa. Nierozstrzygnięta bitwa Polaków z Moskalami. zatrzymanie ofensywy wielkiej armii Jurija Dołgorukowa. Polakami

dowodził Stefan Czarniecki. Nijaki Maruszka przewodził woluntariuszom

i hałastrze obozowej udającej nadchodzące posiłki dla Polaków.

Siesiecki Kazimierz[Bawola głowa]starosta wilkomirski, Szemiot

[Łabędż]-poległ, Szostowicki Marcin[Odynia]-poległ.

BRAIŁÓW i ŚCIANA 19 grudnia 1666 sprzymierzeni z Kozakami Tatarzy rozbili oddziały Sebastiana Machowskiego, jego

samego wzięli do niewoli.

BRACŁAW 26sierpnia 1671 r. Dowodząc 4 000 świetnie wyszkolonym wojskiem hetman wielki Jan Sobieski rozbija Tatarów

Selima Gireja i Kozaków Piotra Doroszenki.

Miączyński Andrzej -rotmistrz królewski, Polanowski Aleksander.

BRACŁAW jesień 1674 Sobieski zdobywa na Turkach.

BAR 18 listopada 1674 zdobyty szturmem przez

Sobieskiego na Turkach.

Jabłonowski Stanisław[Prus III],Kątski Marcin[Brochwicz]

dowódca artylerii koronnej, Opaliński Jan[Łodzia]wojewoda brzesko-kujawski,Pac Michał[Gozdawa]marszałek bracławski. Siesicki Michał

[Bawola głowa]wojewoda mścisławski, Skorulski Jan [Kościesza].

BRODY 1-2 października 1675 r. bitwy z Kozakami

i Tatarami Jana III Sobieskiego.

BUDA-PESZT 1683 r. Sobieski gromi Turków,

BRATYSŁAWA 28 lipca 1683 r. Trzytysięczny

korpus Hieronima Lubomirskiego odegrał istotną rolę w wygranej bitwie

z wojskami węgierskimi i tureckimi. Wygrana zabezpieczyła przemarsz

polskich wojsk pod Wiedeń z odsieczą. Polacy wspomagali armię

księcia Karola Lotaryńskiego.

BAJAN na Bukowinie 1685 r. Czterotysięczny

korpus hetmana Stanisława Jabłonowskiego zetknął się z wielką potęgą

Turków i Tatarów. Hetman dowiódł wielkich kwalifikacji dowódczych.

Szturm odparł tak skutecznie, że Sulejman Pasza utracił zapał. Potem

wśród bardzo ciężkich warunków przeprowadził operacię odwrotową.

Artylerią skutecznie dowodził Marcin Kątski.

Pałubiński Aleksander[Jastrzębiec]-zginął.

BERDYCZÓW połowa listopada 1702 r. Kozacy

Paleja i Samusia podnieśli na prawobrzeżu Dnieprowym powstanie. Zajęli

Białą Cerkiew i wycieli w Berdyczowie bankietujące akurat wojsko polskie.Celem powstańców było usunięcie polskiej szlachty z Ukrainy Prawo

brzeżnej i złączenie z Lewobrzeżną. Powstanie stłumiły wojska carskie.

Palej zesłany na Syberię.

BAR 21 czerwca 1768 r. Regimentarz Franciszek Ksawery Branicki[Korczak]ręka w rękę z rosyjskim generałem Piotrem Apraskinem zdobywa Bar na konfederatach. Póżniej wyruszył na Ukrainę z kar-

na ekspedycją przeciw Hajdamakom którzy dokonali rzezi humańskiej.

BIAŁYSTOK 17 lipca 1769 r. Jeden z przywódców

konfederatów barskich Józef Bierzyński stoczył przegraną bitwę z Rosja-

nami dowodzonymi przez Aleksandra Golicyna tracąc wszystkie armaty.

BEZDZIEŻ 6 września 1771 r. zwycięstwo hetmana wielkiego litewskiego, który przystąpił do konfederacji barskiej nad

oddziałem pułkownika Albiczewa.

BORUSZKIEWICE 15 czerwca 1792 r. na trasie Lubar-Połonne Rosjanie zaatakowali idące przodem bagaże dywizji Poniatowskiego. Polacy mimo zaciętego oporu ulegli Rosjanom. Straty były poważne. Przepadła część taborów, stracono kasę regimentu Potockich.

Batalion Karola Kniaziewicza wybito niemal do nogi.

BORUSZKIEWICE czerwiec 1792 r. zwycięska walka

oddziałów Michała Wielhorskiego i Józefa Poniatowskiego na grobli boruszkiewickiej podczas wycofywania się pod Zieleńce z oddziałami

rosyjskimi. Książę Poniatowski pułkiem jazdy z dywizji Kościuszki osłaniał cofające się oddziały polskie.

BRZEŚĆ KUJAWSKI po 20 sierpnia 1794 r. opanowany przez Dionizego Mniowskiego inspiratora powstania w Wielkopolsce.

BYDGOSZCZ 3 października 1794 r. szturmem wzięta przez J.H.Dąbrowskiego na Prusakach. Wyprawa wielkopolska przyniosła Dąbrowskiemu najwyższą rangę w wojsku polskim; generała-lejtnanta

oraz nagrodę honorową w postaci złotej szabli, równemu zaś mu stopniem

dowódcy strony przeciwnej Wilhelmowi von Schwerin sąd wojenny.

BORNHEIM 12 lipca 1800 r. W chwili gdy walczące

na lewym skrzydle dywizje generałów Colauda i Souchama zachwiały się pod silnym uderzeniem wroga, Kniaziewicz rzucił do boju obydwa bataliony Legii Nadwiślańskiej w sile 2 500 ludzi. które zręcznym manewrem

wsparły cofające się wojska. Atak austryjacki został zwycięsko odparty. Klęska Austryjaków przesądziła o kapitulacji Frankfurtu.

BURGOS Hiszpania 10 listopada 1808 r. Wojska

Soulta wspomagane przez jazdę Lassallea pobiły na głowę Hiszpanów.

W chwili gdy szala zwycięstwa przechylała się na stronę francuską, dano

rozkaz polskim lekkokonnym ścigania nieprzyjaciela. Przez cały ten dzień

zrobiono około 80 km. nabrawszy dużo niewolnika.

BORODINO pod Moskwą 7 września 1812 r. Krwawa

bitwa stoczona przez Wielką Armię z Rosjanami przy udziale oddziałów polskich kirasierow Małachowskiego atakujacych piechotę bronniąca środkowej reduty. Małachowski kilka razy ranny spada z konia. Korpus

polski pod wodzą księcia Poniatowskiego już od godziny 4 oo rozpoczął

atak. Poniatowski działając zbyt małymi siłami, oszczędzając swój słabnący korpus uzyskał lokalny sukces zdobywając wzgórze pod wsią Utica

ale nie zdołał go wyzyskać. Utracił pozycję w wyniku kontruderzenia siedmiu pułków. Wskazane w rozkazie cele osiągnął ostatecznie dopiero

po kolejnym kierowanym osobiście szturmie wszystkich sił korpusu nad

wieczorem. Wytykał mu to Napoleon po bitwie, ale dzięki swej taktyce z

pewnością zmniejszył poważnie straty własne korpusu, głównej siły polskiej narodowej armii.

Prek Stanisław[Borek]-kapitan, Skrzynecki Jan[Bończa] późniejszy

wódz naczelny Powstania Listopadowego, Wodzyński-legia honorowa.

BOBRUJSK 14 września 1812 r. Dywizja Dąbrowskiego w ciągłym ruchu.W jej składzie młody kapitan II klasy 20 letni

Ignacy Prądzyński odznacza się odwagą przy rozpoznawaniu twierdzy

oraz w bitwie z wojskami korpusu Hertela.

Sierawski Julian[Słoń].

BORYSÓW 21 listopada 1812 r. Bitwa o przeprawę

na Berezynie przegrana przez Dąbrowskiego mimo pełnej poświęcenia

walki. Jednakże dzięki zręcznemu manewrowi oraz odkryciu przez Polaków brodu pod Studzianką i budową mostu Napoleon przeprawił resztki swojej armii na drugą stronę rzeki. Zasługi saperów gen. Dąbrowskiego i kpt. Prądzynskiego. Do bitwy pod Cerezyną doszło ponownie już w końcowej fazie przeprawy przez mosty. Dywizja Dąbrowskiego

znowu osłaniała uchodzące na drugą stronę rzeki wojska.28 listopada

doszło do całodziennej bitwy z korpusami Wittgensteina i Cziczagowa. Polacy walczyli bohatersko. Drugi pułk piechoty wraz z ;młodą gwardią; francuską asekuruje artylerię i amunicję.

Prek Stanisław[Borek]kapitan, Sierawski Julian[Słoń]awans na generała brygady, Turno Kazimierz [Kotwica]-ranny]Skrzynecki Adam

[Bończa] Zajączek Józef[Świnka]generał-utrata nogi.

BOROWSK listopad 1812 r. utarczki resztek polskiego korpusu podczas odwrotu spod Moskwy.

BAUTZEN 19 - 21 maja 1813 r. w zwycięskiej

batalii francuskiej, polscy gwardziści użyci byli do zwiadu i manewrów

osłonowych.

Niegolewski Andrzej[Grzymała],Ustrzycki Jędrzej - zginął.

BIENNE Francja 26 stycznia 1814 r. Napoleon

zadaje poważną klęskę feldmarszałkowi pruskiemu Blicherowi. Swoleżerowie polscy mieli w zwycięstwie swój udział i pułk otrzymał sporo

odznaczeń. Kpt. Mikułowski Wincenty odniósł ciężką ranę.

BIAŁOŁĘKA 24 luty 1831 r. Rosyjski generał

Szachowski opuszcza zdobyte uprzednio miasto wypierany przez

dywizję piechoty Krukowieckiego.

BOREML n. Styrem 19 kwietnia 1831 r. generał

Dwernicki w celu rozszerzenia powstania przeprawił się na Wołyń.

Drogę zagrodził mu korpus gen. Ridigera Świetne szarże polskiej jazdy

przyniosły zwycięstwo połowiczne. Rozstrzygającego ciosu nie mógł

Dwernicki przeciwnikowi zadać. Nie mając innego wyjścia waleczny

generał przekroczył granicę galicyjską 1 maja korpus złożył broń.

BANFTYHUNYAD 13 sierpnia 1848 r. na

Węgrzech. Szaleńcza szarża kawalerii Polskiego Legionu. Legion Polski

mimo, że nie stanowił poważnej siły bojowej [4 00 - 6 00 osób spisał

się chlubnie w walkach lutowych z korpusem gen. Malkovskiego oraz

latem z interwencją rosyjską. Po upadku rewolucji na Węgrzech Legion

Polski przebija się do Turcji. Część legionistów stanowi eskortę Bema.

BODZENTYN 22 stycznia 1863 r. Powstanie

styczniowe. Suchedniowski oddział Dawidowicza zagarnąwszy całą

kasę zakładów suchedniowskich zdekonspirował się i wyruszył na

Bodzentyn. Po zaciętej całonocnej walce z przygotowanymi na atak

Rosjanami oddział liczący ponad 300 ludzi nie osiągnął celu i straciwszy

kilkudziesięciu ludzi musiał się wycofać zostawiając Bodzentyn na laskę i niełaskę wroga, który z zemsty podpalił miasto.

BATORZ 7 września 1863 r. lubelskie. Marcin Borelowski - ;Lelewel;[z zawodu bednarz] otoczony przez duże siły rosyjskie

poniósł klęskę, sam ginąc od ran. Wraz z nim poległ jego szef sztabu

ochotnik z Wegier baron Wallisch. Znajduje się tu kopiec ziemny usypany

w 1933 r. na pamiątkę stoczonej bitwy.

BIRŻE 7 - 9 maja 1863 r. Trzydniowa przegrana

bitwa sił litewskich dowodzonych przez Zygmunta Sierakowskiego.

Sierakowskiego ujęto i z rozkazu Murawiewa[Wieszatiela]stracono.

BODZECHÓW 16 grudnia 1863 r. gen. Hauke

Bossak pobity przez Rosjan. W bitwie jazda generała poszła w rozsypkę,

odtąd generał zrezygnował z jej użycia jako siły uderzeniowej i korzystał

z niej tylko w małych patrolach dla celów wywiadowczych.

BRETIANKA 23 stycznia 1915 r,[pogranicze węgiersko - galicyjskie].Zwycięska bitwa stoczona przez grupę Józefa

Hallera z II Brygady Legionów z rosyjską dywizją górską.

BORKI k. Pińska 1915 r. Pierwszy bój kawalerzy-

stów Legionu Puławskiego walczącego u boku 3 Armii rosyjskiej.

Dowódca I szwadronu por. Łaszcz odpiera atak 4 pułku Hesskich huzarów. Po tej pierwszej bitwie szwadron oddany został do dyspozcii

rosyjskiego generała Zaleskiego.

BARANOWICZE 28 marca 1916 r. Brygada

Strzelców Polskich z formowana w Rosji przybyła z Bobrujska na front

Nie została użyta w boju z obawy przed możliwością jej porozumienia

z Legionami.

BOBRUJSK 3 lutego 1918 r. opanowany przez

I Korpus Polski na Wschodzie dowodzony przez gen. Józefa Dowbora- Muśnickiego w walce z oddziałami bolszewickimi w obronie polskich

dworów.

BEREZA KARTUZKA 17 lutego 1919 r. stoczono

pierwszą potyczkę z Armią Czerwoną. Oznaczało to formalne rozpoczęcie wojny z Rosją bolszewicką.

BOBRUJSK 29 sierpnia 1919 r, wyzwolony przez

Polaków ze zgrupowania gen. Daniela Konarzewskiego. Z początkiem

września front stanął na rzece Berezynie. W Bobrujsku wojsko wkroczyło

na swoje jeszcze niemal ciepłe ślady. Tam organizował się, bronił przed

bolszewikami i skapitulował przed Niemcami w maju 1918 r. I Korpus

Polski gen. Dowbór - Muśnickiego Józefa.

BORYSÓW 11 września 1919 r. po sforsowaniu

Berezyny oddziały polskie zajęły Borysów biorąc jeńców sowieckich

a także wielkie ilości materiałów wojskowych.

BORYSÓW 22 - 26 maja 1920 r. Armia Stanisława

Szeptyckiego odrzuciła nacierające na froncie białoruskim oddziały

sowieckie za Berezynę nie odzyskawszy jednak przedmościa na jej wschodnim brzegu w Borysowie.

BORODZIANKA 11 czerwca 1920 r. Ciężka bitwa 3 Armii gen. Rydza o mosty na rzece Zdwiż. Na drugi dzień po wycofaniu się z Kijowa 12 czerwca o godz. 800 rano po ciężkich bojach z Armią

Czerwoną[armaty strzelały na wprost kartaczami] nasi zdobywają Borodziankę. Pierścień wojsk radzieckich otaczających 3 Armię rozerwano.

BERESTECZKO 19 lipca 1920 r. Piłsudski aby zabezpieczyć tyły uderzenia na armię Tuchaczewskiego na froncie południowym nakazuje przeciwuderzenie na Budionnego. Pod Beresteczkiem

i Brodami wywiązała się dwutygodniowa bitwa.

BRODY 28 lipca - 3 sierpnia 1920 r. Druga armia gen. Kazimierza Raszewskiego podięła skuteczny kontratak przeciw siłom

Armii Konnej Budionnego. W ciężkich walkach Polacy zatrzymali bolszewików zadając im ciężkie straty. Zdobywając Brody odsuwają przejściowo

bezpośrednie zagrożenie Lwowa.

BIAŁYSTOK 28 lipca 1920 r. zajęty przez Armię

Czerwoną. 31 lipca utworzono Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski

działający na terenach zajętych przez Armię Czerwona.

BRZEŚĆ LITEWSKI 1 sierpnia 1920r.Cieżkie walki odwrotowe Grupy Poleskiej gen. Władysława Sikorskiego z jednostkami

rosyjskiego Frontu Zachodniego. Wbrew rozkazowi Wodza Naczelnego gen. Sikorski wycofał się z Brześcia mającego stanowić podstawę flankującego uderzenia w pochód bolszewicki. Plan decydującej bitwy nad Bugiem i Narwiąrozsypał się. Rosjanie 7 sierpnia osiągnęli linię Przasnysz-Małkinia - Sokołów - Terespol, a 11 sierpnia linię Mława - Ciechanów - Wyszków - Łuków.

BIAŁYSTOK 22 sierpnia 1920 r. Wojsko polskie zajmuje miasto biorąc do niewoli w toku całych walk wokół miasta przeszło 8 000 czerwonoarmistów.

BYBŁO na Podolu wrzesień 1920 t. walki podczas ofensywy 6 Armii na Rosjan.

BRYNDZIAŁA k. Lidy 28 września 1920 r. 16 i 7 pułki ułanów szarżując wspólnie na piechotę rosyjską biorą blisko 500 jeńców i wiele sprzętu wojskowego. Na polu bitwy pozostało150 rannych i poległych Rosjan. 7 pułkiem dowodził mjr. Zygmunt Piasecki.

BORY TUCHOLSKIE 2 września 1939 r. Oddziały

4 Armii niemieckiej i 3 Armii odcięło część jednostek polskich Armii ;Pomorze; gen. Bortnowskiego. Pozostała część Armii uniknęła okrążenia wycofując się w dół Wisły. W Borach pozostały 9 i 27 dyw. piechoty.

BZURA rzeka 9 - 20 września 1939 r. Gen Tadeusz Kutrzeba uderza armiami ;Poznan; i ;Pomorze; w kierunku południowym roznosząc 30 dywizję niemiecką. Natarcie uderzyło w dywizję piechoty niemieckiej podążającej ku Warszawie w ślad za dywizjami szybkimi. Sześć polskich dywizji piechoty i dwie brygady kawalerii zmagały się bardzo skutecznie z siedmioma niemieckimi dywizjami piechoty. Gen. Kutrzeba nie miał możliwości manewrowania, ani świeżych odwodów, ani szybkich jednostek pancernych, ani lotnictwa ani nawet łączności z Naczelnym Dowództwem. Bitwa wygasła 20 września. Cześć sił z gen. Kutrzebą przebiła się do Warszawy wzmacniając jej załogę. Częśćć z gen. Bortnowskim rannym dowódcą Armii ;Pomorze; poszła do niewoli.

Była to największa bitwa 1939 r.

BRZEŚĆ LITEWSKI i okolice 12 - 13 września 19339 r. Niemiecki Dziewiętnasty Korpus Pancerny rozbija główne siły

Samodzielnej Grupy Operacyjnej ;Narew;.

BOROWA GÓRA wrzesień 1939 r. przebicie się

do Warszawy pododdziałów armii ;Poznań; i ;Pomorze;.

BELFORD Francja 18 - 19 czerwca 1940 r. Druga Dywizja Strzelców Pieszych stoczyła bitwę, lecz z powodu braku amunicji przeszła do Szwajcarii, gdzie ją internowano. Dowódca Prugar-Ketling

BRYTANIA 15 września 1940 r. Polskie dywiziony

myśliwskie 303 i 302 zestrzeliły 23 samoloty niemieckie na pewno i 3

prawdopodobnie. W całej bitwie o Wielką Brytanię tj. od sierpnia do

końca października 1940 r. na 1733 zestrzelenia aż 203 było dziełem polskich pilotów. Sam dywizjon 303 zestrzelił 110 samolotów niemieckich. Poległo 33 polskich pilotów.

BARDIJA Afryka początki stycznia 1942 pułk artylerii Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich wspiera szturm portu morskiego i twierdzy Bardija na wschód od Tobruku.

BIAŁOSTOCZYZNA 29 października 1944 r.

Początek akcji trzech pułków[około 4 500 żołnierzy] do walki z partyzantami polskimi. W ciągu 6 tygodni operacji pacyfikacyjnej, którą kierował

Władimir Abakumow, NKWD aresztowało na tym terenie około 2 000 żołnierzy AK i innych polskich organizacji konspiracyjnych. Większość wysłano do obozów na terenie Związku Radzieckiego.

BREDA 30 październik 1944 r. Dywizja Pancerna gen. Maczka opanowała miasto holenderskie i port śródlądowy. W walkach w rejonie Bredy dywizja wzięła do niewoli 6 00 jeńców. W dowód wdzięczności za wyzwolenie i niezniszczenie miasta jego mieszkańcy 11 listo- pada 1944 r. nadali Dywizji honorowe obywatelstwo.

BOKÓW 5 listopada 1944 r. Żołnierze 25 p.p. AK w ciągu dosłownie kilku sekund z odległości kilkudziesięciu metrów zlikwidowali 25 osobowy niemiecki oddział rozpoznawczy.

BORUJSKO 1 marca 1945 r. W trakcie walk na Wale Pomorskim została wykonana ostatnia szarża w dziejach kawalerii polskiej. Szarża klasyczna konna, taka jak we wrześniu 1939 r. w początkach dwudziestego wieku i w poprzednich stuleciach. Do szarży doszło rzecz to prawie niewiarygodna, po załamaniu się ataku czołgów wspartych piechotą. Tam gdzie nie dały rady opancerzone kolosy, przeszli a ataku konnym kawalerzyści. Jch działanie wbrew przewidywaniom i rozsądkowi zostało uwieńczone pełnym powodzeniem - zdobyli Borujsko, umocnioną pozycję Wału, który miał powstrzymać wojsko polskie i radzieckie.

Ten ;ciekawy;[ale szczęśliwy ]rozkaz wydał d-ca I Armii a wykonał wprost z kawaleryjską fantazją por. Zbigniew Starak.

BUDZISZYN 18 - 29 kwietnia 1945 r. Działająca w składzie I Frontu Ukraińskiego Druga Armia WP dowodzona fatalnie przez gen. Karola Świerczewskiego została zaskoczona przez kontr -

uderzenie niemieckie i poniosła olbrzymie straty sięgające ponad 20 % stanu osobowego[prawie 5 000 poległych niemal 3 000 zaginionych i ponad 10 000 rannych]Utracono też 57% posiadanych czołgów i dział pancernych oraz 20 % artylerii. Udało się jednak powstrzymać spieszącą z pomocą Berlinowi odsiecz niemiecką.

BOLONIA Włochy 21 kwietnia 1945 r. Drugi Korpus gen. Andersa zajmuje miasto. Przedtem przełamując Linię Gotów i walcząc w Apeninie Emiliańskim nad rzeką Senio. Straty polskie w operacji wynosiły 234 poległych i 1228 rannych. Po zdobyciu Bolonii

II Korpus przeszedł do odwodu. Ogółem straty Korpusu w działaniach

na froncie włoskim w latach 1044 - 1945 wyniosły 11 379 osób w tym 2301 poległych.

BERLIN 30 kwietnia 1945 r. Pierwsza Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki wzięła udział w walkach o stolicę

III Rzeszy walcząc w okolicach Ogrodu Zoologicznego i Politechniki

Drugiego maja Berlin zdobyto. Polska flaga zawisła na Bramie Branderburskiej oraz pruskiej Kolumnie Zwycięstwa w sercu zdobytego miasta.

CYDZYNA 24 czerwca 972 r. przy ujściu Warty do Odry. Pierwsza znana w dziejach bitwa Polaków z Niemcami. Hodo margrabia Marchii Wschodniej pokonany przez Mieszka. O zwycięstwie rozstrzygnął manewr rezerw dowodzonych przez brata Mieszka Czcibora.

Hodo uszedł cało.

CZERWIEŃSKIE GRODY 1017 zajęte przez Chrobrego.

CZARNKÓW n. Notecią 1108 r. Bolesław Krzywousty poskramnia Pomorzan. W Czarnkowie osadza ks. Gniewomira.

CHMIELNIK 18 marca 1241 r. przegrana z Tatarami. Po stronie polskiej dowodził wojewoda Sulisław - po tatarskiej Subutaj najsłynniejszy z podkomendnych Czingis - chana zwycięzca znad Kałki.

Branicki Klemens i Włodzimierz[Gryf]polegli, Jakub z Raciborowic [Jastrzębiec] kasztelan sandomierski - poległ, Roguski Wojciech[Ostoja], Zakrzewski Jakub[Jastrzębiec].

CHOJNY 1253 zdobycie przez Marchię Branderburską.

CHOJNICE 18 września 1454 r. Osiemnastotysieczna armia polska złożona z pospolitego ruszenia poniosła ciężką klęskę od słabszej liczebnie [15000 ludzi] armii Krzyżackiej. Pod Chojnicami nie dowodził właściwie nikt, bo król Kazimierz Jagiellończyk wyznaczył aż czterech wojewodów równorzędnych i równie nieudolnych. Wskutek tej klęski wojna przeciągnęła się do 1466 [trzynastoletnia].

Brudziński Stefan[Prawdzic]zabił księcia żagańskiego i sam poległ,

Górka Łukasz[Łodzia]-niewola, Ilinicz Jan[Korczak],Kazanowski Dominik[Grzymała],Kościewicz Stanisław rotmistrz litewski - niewola, Kuczuk[Siostrzeniec],Leżeński Sędziwój[Nałęcz]-niewola, Łubieński[Pomian] Odrowąż Jan [Odrowąż] - zginął.

CHOJNICE 1466 r, pada ostatni punkt oporu krzyżackiego na Pomorzu.

Jan Dąbrowski ciężko ranny, Jerzy Ostrowski starosta człuchowski.

CZERKASY 1493 r. Zniszczone przez Tatarów chana Mengli - Gireja.

Daszkiewicz Ostafij ataman kozaków ukraińskich włościanin księcia Ostrogskiego. Woronicz - Worona Matwiej[Powęża].

CZERNIOWCE wrzesień 1506 r. rozbicie Mołdawian dowodzonych przez Kopacza. Dowodził hetman Kamieniecki [po raz pierwszy w naszych dziejach użyto tego tytułu] Jazda polska spustoszyła pogranicze dochodząc do Batuszan 40 km. od Suczawy. Działania te przeszły do historii jako ;krwawe swaty;.

CHOCIM 4 października 1509 r. Hetman Mikołaj Kamieniecki bije Mołdawian. Pięćdziesięciu dostojników Mołdawskich ścięto.

Taranowski Jędrzej[Belina] podczaszy lwowski.

CHOJNICE 1520 zdobyte przez najemników niemieckich.W listopadzie Firlej odebrał miasto.

Kierło Henryk[Płomieńczyk] - zginał.

CZERNIOWCE listopad 1537 r. Mikołaj Sieniawski spalił miasto i okolice i doszedł do Batuszan[ 100 km. od granicy.

Węgliński Piotr[Godzięba] - poległ.

CHOCIM 1538 r. oblegany przez hetmana Jana Tarnowskiego podczas wojny z Mołdawią.

Gidziński Jan[Prawdzic].

CZERWONE i CZARNOKOZIŃCE 1538 na Podolu zniszczone przez Piotra Raresza hospodara mołdawskiego

CHOCIM sierpień 1538 r. Kolejna wojna z hospodarem Piotrem Rareszem. Tarnowski podkłada miny pod mury. Raresz prosi o natychmiastowy pokój.

Jan Koniecpolski[Pobóg]kanclerz - odbiera przysięgę wierności Piotra.

CZAŚNIKI 26 stycznia 1564 r. nad rzeką Ułą. Radziwiłł Rudy pobił wojsko moskiewskie. Kniaź Szujski poległ. Straty rosyjskie około 10 000 ludzi.

Chodkiewicz Jan Hieronim[Kościesza],Dymitrowski[Prus]rotmistrz

poległ, Różyński Dymitr[Różyński],Wilczek Stanisław[Mądrostki]śmiertelnie ranny, Zbaraski Janusz książę - wojewoda bracławski.

CHOCIM 12 na 13 kwietnia 1572 r. twierdza

obsadzona przez załogę polską. Pod osłoną jej dział wycofywał się przez

Mołdawii. Z opresji uratował go hetman polny Jerzy Jazłowiecki który wymógł zgodę na powrót Mieleckiego w głąb kraju.

Dobrosławski Marcin[Poraj]bronił twierdzy, Janowski[Strzemię]

porucznik, Kochanowski Trojan[Korwin] Warszowski Mikołaj[Rawicz]

CECORA październik 1595 r. wyprawa do Mołdawii

siedmiotysięcznego korpusu pod wodzą Zamojskiego. Po dwudniowej

bitwie osadzono Jeremiego Mohiłę na tronie Mołdawii. W roku następnym

powstanie Szymona Nalewajki inspirowane z zewnątrz dywersią. Wiedeń

odpłacił za Mołdawię.

Górski Stanisław[Labędż]-zginął, Mrozowski Jan[Prus III]poległ, Potocki Jan[Pilawa]-wojewoda bracławski, Załęcki Stefan[Trach], Żelechowski Stanisław[Ciołek].

CAROWE ZAJMISZCZE lipiec 1610 r. Żółkiewski skłania do kapitulacji jego załogę o wiele silniejszą od wojsk które miał pod Kłuszynem. Poddających zaprzysiągł na wierność królewiczowi Władysławowi, przyjął pod własną komendę i potężnie wzmocniony znowu ruszył w kierunku Moskwy.

Dydyński Jerzy[Gozdawa], Weiher Marcin[Skarzyna]poległ od kuli

działowej.

CECORA 18 września 1620 r. Ośmiotysięczne wojsko polskie dowodzone przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego zaczęło

odpierać ataki tureckie. W armii hetmana służył wtedy młody Bohdan Chmielnicki]W dwa dni później Graciarni[hospodar mołdawski] uszedł nocą namówiwszy do tego część wojska. Reszta przebijała się taborem do Dniestru. W nocy z 6 na 7 października nastąpił koniec. Tabor pękł, Tatarzy mieli już teraz łatwe zadanie. Głowę Stanisława Żółkiewskiego odesłał Kantymir do Stambułu. Zawisła przy bramie meczetu. Na pobojowisku zostało ciało z odrąbanym ramieniem. Hetman wielki koronny

poległ walcząc do ostatka. W bitwie brało udział 12 chorągwi lisowskich

około 1500 ludzi dowodzeni przez płk. Waleriana Rogawskiego. Ocalało zaledwie 30 - 40 %.

Bałaban Aleksander[Korczak]-starosta winnicki, Cetner Aleksander [Przerowa]-ciężko ranny, Czajkowski Adam[Dębno]-poległ, Denhoff Hieronim[Denhoff]-poległ, Drużbic[Junosza]-zginął, Gołuchowski Mikołaj [Leliwa]-zginął, Jabłonowscy Jan i Fabian[Prus III]-polegli, Jakimowski Marek - niewola, Jerzyna Mateusz[Trzaska]poległ, Jordan Adam[Trąby], Kalinowski Aleksandar[Kalinowa]starosta bracławski -utonął, Kalinowski Idzi[Kalinowa]niewola, Kalinowski Wojciech[Kalinowa]-poległ, Kalinowski Jan[Kalinowa]-niewola, Kaliński Feliks[Topór],Karski Jan[Radwan]-niewola, Koniecpolski Stanisław [Pobóg]przyszły hetman-niewola 4 lata,

Korecki Samuel[Pogonia]niewola i śmierć, Księski Mikołaj[Topór]poległ

Lipski Maciej[Lada],Makowiecki Stanisław[Pomian]-poległ, Wrzeszcz Hieronim[Zadora]-poległ, Złotopolski Abracham[Nałęcz] Zaklika Paweł [Topór]-niewola, Zawichowski Maciej[Rawicz]-poległ, Żukowski Wojciech[PrusIII]poległ, Życki[Drzewica]-poległ.

CHOCIM od 2 września do 9 października 1621 r.

Pięćdzięciopięcio tysięczna armia polska dowodzona przez hetmana wielkiego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza[zmarł 24.09.1621 r. od 24.09. dowodził regimentarz koronny Stanisław Lubomirski]stawiła skuteczny opór stutysięcznej armii tureckiej, dowodzonej osobiście przez sułtana Osmana. W armii polskiej było 25 000 Kozaków, wyłącznie pieszych, którymi dowodził hetman kozacki Piotr Konaszewicz - Sahajdaczny ponadto 14 000 piechoty,17 500 jazdy[w tym 8 550 husarzy] i około 50 dział. Sułtan miał miedzy innymi 12 000 janczarów, 8 000 spahisów gwardi[jazda] około 17 000 Tatarów,13 000Mołdawian i Wołochów oraz 62 działa. Obrona była wielkim popisem męstwa Niżowców Sahajdacznego Polaków i Litwinów. Lisowczycy[3 500 - 5 000 ludzi]stawali dziel- nie podobnie jak w roku poprzednim pod Cecorą dowodził nimi Walęty

Rogawski. W obozie był dwudziestopięcioletni ogólnie lubiany królewicz

Władysław znany wojsku z wyprawy moskiewskiej. 9 października stanął zawierający beznadziejne warunki traktat. Ocalały granice i honor.

Bałaban Marcin[Korczak],Białobłocki Jan[Janina]-literat, Bieniecki -poległ, Bohdan[Bończa] rotmistrz kozacki poległ jako harcownik, Bojanowski Jan[Junosza]d-ca chorągwi jazdy Sieniawskiego, Boniecki [Bończa]-poległ od kuli armatniej, Bykowski[Gryf]-zginął, Cieszkowski Stanisław[Dołega]-niewola 20 lat, Czarowicz rotmistrz kozacki-zginął jako harcownik, Czudowski[Leliwa]-poległ, Demark Jan d-ca piechoty, Drasławski Dominik[Leliwa]-porucznik husarski, Drużbicki Krzysztof, Dubina Paweł[Zagłoba]-rotmistrz nad piechotą węgierską, Gniewosz Mikołaj[Rawicz]Gorajski Adam[Korczak],Harbicki- poległ, Jakuszewski [Szaława]-lisowczyk, Jaraczewski[Nałęcz]-poległ, Jarzyna[Trzaska] CZTERNASTU, Jazowski -polegl, Jędrzejowski Stanisław - włościanin,

rotmistrz lisowski-poległ, Jordan Adam[Trąby],Kaliński Feliks[Topór]

Karski Krzysztof[Radwan],Kindawski poległ, Kłuski rotm. kozacki ranny w gębę, Koleński rozsiekany na sztuki, Kołłątaj[Kotwica]poległ, Komar Michał[Komar]-poległ, Konaszewicz Piotr - Sahajdaczny-śmiertelnie ranny Kopaczewski rotm. lisowczyków, Koszyc Jakub, Laskowski pojmany i ścięty w obozie tureckim, Lasocki Grzegorz[Dołęga]-zginął, Leszczyński Rafał[Wieniawa]Lippi Mikołaj[Nałęcz],Lubowicki Jan[Sieniawa],Mogil-nicki-zginął, Mojsławski Paweł rotm lisowski, Lubowicki Jan[Sieniawa]rękodajny hetmana Lubomirskiego, Mostczyński[Łodzia]Mysakowski Jan

[Jastrzębiec]kasztelan bełzki krasnystawski i tyszowiecki, Natarcz Mikołaj [Natarcz]stolnik grodzieński, Nieborowski Wacław[Prawdzic]-poległ,

Niszycki Zygmunt[Prawdzic] dwie chorągwie prywatne starosta Przasnyski zmarł, Oginski Aleksander[Ogiński]kasztelan trocki, odznaczył się ucięciem głowy na harcu wobec obojga wojsk znacznemu Turkowi, Oleśnicki Tomasz[Radwan]starościc bełski poległ mając 22 lata, Opaliński Piotr[Łodzia]wojewoda poznański, Oporowski rotm. piechoty- poległ,

Osipowski ujęty przez Turków i ścięty w obozie, Piasecki Hieronim[Janina],Pułaski Rafał[Ślepowron]rotm. husarski,[DZIEWIĘCIU synów po husarsku],Raczkowski Augustyn[Ostoja],Rajecki Teofil[Łabedż] rotm,

rajtarów - poległ, Ratowski[Junosza]-zginął, Rozrażewski Jan[Doliwa]starosta odolanowski, Rudomina Jerzy[Traby]-zginął, Rudomina Jan[Trąby]kasztelan nowogrodzki, Rusinowski Stanisław[Godzięba]ciężkie kalectwo od uderzenia kuli armatniej w nogę pułkownik lisowczyków, Rybiński Jan poległ, Ryszkowski[Topór]-zginął jako harcownik, Sapieha Kazimierz[Lis]

Skowieski Jan[Rawicz],Sladkowski ścięty przez Turków podczas wycieczki,Sławecki Jan[Jastrzębiec]-lisowczyk, Smaszewski Zygmunt[Zagłoba],

Sopoćko Stanisław [Syrokomla]-ciężko ranny, Stachowski Adam[Ogończyk]-buńczuczny Chodkiewicza, Stanisławski Samuel i Adam [Pilawa],Stankiewicz Mikołaj[mogiła]podkomorzy żmudzki-ranny, Świdziński Aleksander[Półkozic]-rotmistrz, Michał porucznik i Andrzej towarzysz bracia z jednej chorągwi - polegli, Szembek Paweł[Szembek],Szembera Teofil-artylerzysta, Szołdrski Jędrzej [Łodzia]-biskup kanclerz królewicza Władysława, Szumski Michał[Jastrzębiec] podwojewodzi wileński, Talibski Łukasz[Brodzic]-poległ, Tarnowski Michał[Leliwa]dwie własne chorągwie husarskie, Tchorznicki Stanisław[Jelita],Turłaj Adam[Jastrzębiec],Tyszkiewicz Eustachy[Leliwa]starosta mozyrski, Wadowski Jan[Ostoja]-zginął, Warcha żołnierz pojmany i ścięty, Wilkanowski Piotr [Lis] jezuita-zmarł, Woynarowski[Strzemię]-rozsiekany, Zaklika Prokop [Topór]-poległ, Zamoyski Tomasz[Jelita] kanclerz koronny, Zaręba Jan z Kalinowy[Zaręba]własna chorągiew, Zasławski Janusz[Ostrogski], Zienowicz Bogusław-stratowany końmi, Złotopolski Abracham[Nałecz].

CZORSZTYN 24 czerwca 1651 r. Oddziały biskupa krakowskiego Piotra Gembickiego zdobywają Czorsztyn i tłumią powstanie chłopskie Kostki Napierskiego. Napierski skazany na śmierć w męczarniach.

CZADONOSY Litwa 1633 r. Zwycięska potyczka ze Szwedami polskiego oddziału pod wodzą Gedeona Rojeckiego[Łabędż]

CUDNÓW 26 września do 1 listopada 1660 r.

Dziewięćdziesięcioletni Rewera Potocki, Jerzy Lubomirski i podkomendni Jan Sobieski, Dymitr Wiśniowiecki, Jan Sapieha oraz Iwan Wyhowski otoczył i przygwoździł wojsko Szeremietniewa. Warowny obóz rosyjski miażdżony przez artylerię polską nie mógł bronić się długo. Szeremietiew zobowiązał się wydać wszystkie sztandary, działa i broń ręczną aż do siekier włacznie. Przyrzeczono zwrot Kijowa, Smoleńska oraz innych ziem ukraińskich.; Ugoda cudnowska;

Cieszkowski Adam[Dołęga]-zginął, Działyński Adam[Ogończyk] własna chorągiew husarska-poległ, Hulewicz Eacław [Nowina]kasztelan bracławski - ranny, Liniewski[Liniewski]-zginął, Mierzwiński Aleksander nobilitowany w 1662 [Ogończyk]Morsztyn Stanisław[Leliwa]wojewoda mazowiecki, Nahorecki Samuel[Kościesza]-ciężki postrzał, Niemierzyc [Klamry],Potocki Jakub [Pilawa]kasztelan kamieniecki, dziejopis i mówca niewola 13 lat.

CZĘSTOCHOWA, czyli forteca jasnogórska,broniona była przez Polaków sześciokrotnie: w 1655 r. przed Szwedami, dwa razy podczas konfederacji barskiej przez Kazimierza Puławskiego [31 październik 1770 - 15 styczeń 1771 roku przed Drewiczem i w 1772 r. przed Golicynem,który15 czerwca zajął Jasną Górę] W 1793 r. przed Prusakami[kapitulacja 6 marca] w 1809 r. przed Austryjakami[od 3 do 18 maja] i w 1813 r. przed Rosjanami[kapitulacja 25 marca] Natomiast w 18 6 r. kpt. Jan Wosiński podstępem skłonił załogę pruską do kapitulacji[w nocy z 17 na 18 listopada]

Kamiński[W czele]po stronie szweckiej 1655,Kordecki Augustyn przeor 1655,Zamojski Stefan 1655,Korsak Ambroży[Korczak]mimo 70 lat walczył i oddał życie 1655,Krzyżtoporski 1655,Skarzewski 1655, Sladkowski Piotr[Jastrzębiec] przeszedł na stronę oblężonych 1655 r.

CZETWERTYNÓWKA n, Bohem 18 lipca 1672 r. Licząca około 2 500 ludzi grupa jazdy regimentarza Stanisława Łużeckiego współdziałająca z liczącym 4 500 ludzi wojskiem hetmana Chanenki zostaje rozbita przez Tatarów i kozaków Doroszenki.

CHOCIM 10 listopada 1673 r. Hetman wielki Sobieski przygotował wyprawę przeciw gotującej się do ataku na Rzeczypospolitą Turcji.10 listopada nastąpił pierwszy szturm na wały Chocimia. Obecni; Jan Sobieski hetman wielki koronny, hetman polny Dymitr Wiśnio

Wiecki, hetman wielki litewski Michał Pac, hetman polny litewski Kazimierz Radziwiłl. O brzasku 11 listopada artyleria Marcina Kątskiego huknęła ze wszystkich luf, piechota wdarła się na wały. Jan Sobieski rusza z szablą na czele dragonów. Husaria Stanisława Jabłonowskiego wpadła do obozu przez bramę południową. Litwini wtargnęli od zachodu. Idące w pogoni chorągwie rotmistrzów Miączyńskiego i Ruszyca wycięły sporo dużo wygnietli chłopi.; Zdobycz nasi wielką wzięli;.

Bogusz Marcin[Półkozic]regimentarz podolski, Cieszkowski Aleksander[Dołęga] ciężko ranny, Gałecki Franciszek[Junosza]pierwszy wdarł się na okopy, Gołyński- w nagrodę obrona granicy od strony Husiatyna,Henrykowicz-dca artylerii polskiej, Humel Krzysztof[Pomian],Jarocki [Rawicz]pułkownik-ranny, Kadłubowski-chorąży litewski, Kobielski Jakub [Jelita]-ranny, Korycki [PrusI]podkomorzy derbski, Kotowski Jędrzej[Pomian]-zginął, Krzywotulski Mikołaj[Prus I]Łączyński Józef[Nałęcz] -pułkownik królewski, jeden z pierwszych wdarł się do okopu. Opinia o nim ;nie podlega śmiertelności; dwa razy niewola zmarł w Beńkowej Wiszni. Modrzejewski, Maj Florian porucznik pancerny-poległ, Maj Stanisław[Starykoń],Miączyński Atanazy[Suche Komnaty] Mierzyński Jan[Jastrzę

biec]-ranny, Modrzejowski podczaszy sieradzki-poległ, Motowidło Jan

[Prus I] stary zagończyk - poległ prowadząc do ataku hałastrę, Motowidło Samuel-brat dowódca Kozaków poległ w pierwszej bitwie po wyjściu z 18 letniej niewoli, Myśliszewski[Jastrzębiec] Obuchowicz Teodor[Obuchowicz],Opaliński Jan[Łodzia]wojewoda brzesko-kujawski, Otwinowski Grzegorz[Gryf],Oziebłowski Mikołaj[Radwan],Pac Michał[Gozdawa] marszałek bracławski, Petrykowski Hieronim[Paprzyca],Pietrzkowski żołnierz- zatknęli sztandary na twierdzy, Pisarski Achacy[Śreniawa]starosta wolbromski okryty 72 ranami-zmarł, Polanowski Aleksander[Pobóg] Potocki Jędrzej[Pilawa],Petrykowski Hieronim[Paprzyca],Powalski [Rogala],Przebendowski Jan[Przebendowski],Przyjemski Władysław[Rawicz],Rożniatowski Jędrzej[Sas]-poległ, Ratkowski Jan[Jeleń]oficer artylerii, Rybiński Michał[Ostoja],Ryszkowski Jędrzej[Nowina]-dzidą przeszyty, Rzeczycki Jan[Janina],Sapieha Franciszek[Lis]Siesiecki Michał

[Bawola głowa]-wojewoda mścisławski, Skoroszewski Władysław[Abdank],chorąży poznański, Skorulski Jan[Kościesza]Ślizień Stefan [Ślizień]starosta krewski-opisał wierszem złą batalię, Słuszka Józef [Ostoja] kasztelan wileński hetman polny litewski, Stawiński -poległ, Strzałkowski Remignian[Prawdzic],Strzałkowski Andrzej[Półkozic] -

poległ, Strzemeski Jan[Lubicz]rotm. chorągwi pancernej, Szczuka Wacław[Grabie]starosta wiski, Tarło Mikołaj[Topór]kasztelan przemyski, Tęgoborski Stanisław[Śreniawa]starosta małogoski],Tuczyński Stanisław[Tuczyński],Urbański Wojciech i Zygmunt[Nieczuja],Załęcki Jan[Trach] łowczy koronny - polegl.

CHYBICE początek czerwca 1704 r. koło Świętego Krzyża oddział Michała Wiśniowieckiego rozbił silny oddział szwedzki.

CHEŁM 8 lipca 1794 r. Przegrana wojsk polskich dowodzonych przez Józefa Zajączka. Pułk Działyńskich zachował się dzielnie. Pospolite ruszenie, pikinierzy i kosynierzy rozbiegli się w panice przed korpusem świeżo przybyłym z Rosji dowodzonym przez Wilhelma

Derfeldena. Szef sztabu gen. Zajączka mjr.Karol Kniaziewicz mistrzowsko zorganizował oddziały ariergardy zapobiegając panice i zagładzie korpusu.

CIRCEO Włochy koniec lipca 1798 r. W szeregach ekspedycji karnej wojsk francuskich znalazło się ponad 1 000 Polaków z I Legii skierowanych przeciwko powstańcom.

Wasilkowski - poległ.

CIVITA CASTELLANA 4 grudnia 1798 r. Prowadzone przez Kniaziewicza oddziały w sile około 1 350 ludzi rozbiły kolumnę liczącą około 6 500 ludzi kawalera de Saxe wchodząca w skład lewego skrzydła armii neapolitańskiej. Nieprzyjaciel stracił 8 dział,15 jaszczy,50 jeńców. Dyrektoriat przyznał Kniaziewiczowi broń honorową.

CALVI 9 grudnia 1798 r. W trakcie bitwy z wojskiem neapolitańskim manewr Kniaziewicza przyczynił się do kapitulacji około 5 000 załogi miasteczka.

Wąsowicz por.[Łabędż]-ranny.

CZYRYKÓW k. Moskwy 18 i 20 października 1812 r. Udział w walkach 2 pułku piechoty z Korpusu Polskiego pod dowództwem płk. Józefa Szymanowskiego.

Skrzynecki Jan[Bończa].

CHOCHOŁÓW 21 lutego 1846 r. Chłopi pod wodzą organisty Jana Kantego Andrusikiewicza opanowują posterunki celne i chcą wyruszyć na pomoc powstańcom Krakowa. Pod naporem wojska austryjackiego oraz górali z sąsiedniej wsi Czarnego Dunajca powstanie upada.

CHROBRZE kieleckie 17 marca 1863 r. Potyczka oddziału Langiewicza z wojskiem rosyjskim pod dowództwem Czengierego. Atak rosyjski wprowadził wielkie zamieszanie w kolumnie polskiej.

Do późnego zmierzchu trwała wymiana strzałów. Z potyczki tej powstańcy wyszli obronną ręką. Straty w ludziach były nieznaczne, natomiast wielkie w taborze którego część zagarnął nieprzyjaciel. Potyczka wykazała upadek ducha w szeregach.

CYRUSOWA WOLA 1863 r. Zwycięstwo oddziału Roberta Skowrońskiego nad Rosjanami.

CHRUŚLINA lubelskie 4 sierpnia 1863 r. Działający

w lubelskiem Michał Heidenreich - Kruk pobił trzytysięczne wojsko carskie kładąc trupem czternastu oficerów i kilkuset żołnierzy. Oddziałem rosyjskim dowodził płk.Miednikow.

CYCYŁÓW k. Stanisławowa 26 października 1914 Walki II Brygady oraz ciężki bój 2 szwadronu kawalerii z oddziałem rosyjskim. Szwadronem dowodził por. Zbigniew Dunin - Wąsowicz.

CZERNIOWCE czerwiec 1915 r. Walki II Brygady zwanej ;Karpacką; z Rosjanami.

CIESZYN 26 lutego 1919 r. Po odparciu kolejnego ataku wojsk czeskich które łamiąc umowę z 3 lutego podjęły próbę opanowania całości Śląska Cieszyńskiego, oddziały polskie pod wodzą gen. Franciszka Latinika wkroczyły do wschodniego Cieszyna,potwierdzajac

linię Olzy jako tymczasową granicę.

CYCÓW 16 sierpnia 1920 r. Czwarta Brygada Jazdy

p.płk. Nieniewskiego stoczyła bitwę z brygadą piechoty Dotola z Grupy Mozyrskiej. O wyniku walki i rozproszeniu przeciwnika przesądziła szarża 1 szwadronu 7 pułku Ułanów Lubelskich. Pułk zdobył 5 ckm i około 100 jeńców tracąc 9 zabitych i 19 rannych. Bój pod Cycowem, klasycznie przeprowadzona bitwa kawaleri, zajęła czołowe miejsce w dziejach wojennych 7 Pułku Ułanow.

CYRUSOWA WOLA 8 września 1939 r. Dywizjon liczący jedynie 5 dział z rozbitego pod Mokrą Drugiego DAK-u zagrodził

drogę niemieckiemu natarciu. Walcząc samotnie w lesie osłaniał oderwanie się pułków kawalerii z Wołyńskiej Brygady Kawalerii.

CZĘSTOCHOWA wrzesień 1939 r. Siódma Dywizja Piechoty z Armi ;Kraków; walczyła z trzema dywizjami niemieckimi.

CZACK k. Włodawy 29 września 1939 r. Walki oddziałów Korpusu Ochrony Pogranicza z Rosjanami.

CHABÓWKA wrzesień 1939 r. Brygada Pancerno - Motorowa z Armii ;Kraków; dowodzona przez płk. dypl. Stanisława Maczka, skutecznie opóźniała marsz całego niemieckiego korpusu pancernego.

CZORTKÓW 21 na22 stycznia 1940 r. Próba wywołania powstania przeciwko Rosjanom. Jego uczestnicy którzy zamierzali przedrzeć się do Rumunii polegli lub zostali pochwyceni i straceni. Podobny los spotkał wielu innych konspiratorów działających pod okupacją sowiecką.

CALAIS Francja 24 maja 1940 r. ORP; Burza; wraz z dwoma niszczycielami angielskimi ostrzeliwuje niemieckie kolumny pancerne posuwające się wzdłuż wybrzeża. Niedługo później niszczyciele zostały zaatakowane przez lilka eskadr niemieckich bombowców ;Ju-87; W czasie trwającego 15 min. ataku angielski niszczyciel ;Wessex; został zatopiony a ;Burza; poważnie uszkodzona. Dwa samoloty zostały zestrzelone przez ;Burzę;. Jeden marynarz ranny.

CIESZYN k Grabowca 24 na 25 stycznia 1943 r. Hrubieszowskie oddziały AK wycięły około 150 Niemców i kolonistów.

CHAŁUPKI n. Wisłą 31 maja 1944r. Oddziały BCH ;Drzazgi;[Jana Jabłońskiego] i AK ;Argila;[Bolesława Franczaka] zatopiły policyjny statek wiślany; Tannenberg;. Była to jedyna w historii polskiego ruchu oporu bitwa partyzanckiego oddziału ze statkiem rzecznym.

CYKLADY 19 września 1944 r. Morze Kanadyjskie [Kreteńskie] ORP ;Garland; zatapia niemiecki ;U - 407; sam doznając uszkodzenia burty na długości 5 m. Wyłowiono załogę ubota.

CHOTCZA 27 na 28 października 1944 r. Brygady Armi Ludowej oraz ze zgrupowania BCH ;Ośki; przebijają się przez front niemiecki na prawy brzeg Wisły.

CACÓW kieleckie grudzień 1944 r. 11 sierpnia 1944 r. dowódca kieleckiego okręgu NSZ nakazał utworzenie dużego zgrupowania; Brygady Świętokrzyskiej w skład której weszły dwa pułki piechoty 202 i 204.Dowódcą Brygady został przedwojenny kapitan awansowany do stopnia p.płk. NSZ Antoni Szacki; Dąbrowski;; Bohun; Jednostka ta licząca zimą 1944 r. około 820 osób była jak na warunki partyzanckie, bardzo dobrze uzbrojona i umundurowana. Zanotowała ona na swoim koncie kilka starć z Niemcami, np. pod Cacowem ale, nadal koncentrowała się na walce z komunistami.

CIESZYN n/ Olzą 19 czerwca 1945 r Wojsko polskie pod dowództwem marszałka Żymierskiego zajęły dawną polską część miasta.

DZIERZGONIA rzeka 1234 r. nad którą klęskę ponieśli Prusowie i wybudowano krzyżacką twierdzę Kwidzyń. Po stronie polskiej walczyli; Konrad Mazowiecki, Henryk Brodaty, Władysław Odonic

Świętopełk gdański.

DRODICZYN 1192 r. Oddziały polskie pokonały wspomagających Jaćwingów Rusinów, a potem i samych pogan.

DYNABURG 1403 r zdobyty na Krzyżakach przez Witolda. Ryterski Piotr[Topór].

DOBRZYŃ sierpień 1409 r. Dzielnie bronił się przeciwko Krzyżakom. Został zdobyty i zniszczony a załoga i ludność

wycięta w pień.

Wojciński Jakub[Zadora] starosta dobrzyński - poległ.

DĄBROWNO lipiec 1410 r. W zdobytym mieście

Polacy urządzają straszną rzeż, mszcząc spustoszenie Ziemi Dobrzyńskiej

przez Krzyżaków.

Długosz Jan[Wieniawa]-biegły w sztuce budowniczej.

DĄBKI k/Nakła 13 września 1431 r. Trzej rycerze, Jan Jarogniewski,Bartosz z Wiszemburga, i Dobrogost Kolinski z zebranymi na własną rękę chłopami uderzyli na kolumnę krzyżacką rozbijając ją. Poległo trzech komturów. Marszałek von Nesselrode dostał się do niewoli. Krzyżacy byli sprzymierzeńcami Świdrygiełły następcy Witolda

aktualnego wroga Polski.

DNIESTR 4 października 1509 r. Hetman koronny Mikołaj Kamieniecki pobił jednookiego wojewodę mołdawskiego

Bogdana który oblegał Lwów i z pełnym powodzeniem spalił Rohatyn. Jednak w układzie pokojowym stwierdzono, że zwierzchnictwo nad nim sprawują Węgry a nie Kraków. Układ zaprzysiągł Zygmunt 20 marca 1510

DUBNO 1569 odparcie Tatarów.

Siemaszko Aleksander[Łabędż]podkomorzy włodzimierski.

DYNEBURG 1577 r. wzięty przez Iwana Groźnego bez wypowiedzenia wojny. Inflanty aż po Dzwinę dostały się carowi. W 1578 r odzyskany. Wilhelm Plater[Plater] oraz Borys Sawa pod pozorem uczynności posłali do twierdzy nieco jadła oraz dużo wódki" Tej gdy załoga dopadła, nad miarę sobie użyła" i w porę nie spostrzegła przystawionych do wałów drabin.

Kościuszko Jan[Roch III] poległ.

DYJAMENT 1604 r. brona zamku przed Szwedami.

Dowódca załogi Białozor Gabriel[Wieniawa]

Lewon Mikołaj[Gozdawaa 17 letni,Meszczeryn Piotr[Pogonia]zginął, Piotrowicz Kacper[Leliwa],Podleski[Poraj]Sokoliński Jerzy[Sokola] "dwieście własnego ludu"- niewola,Żaba Borys[kosciesza] rotmistrz.

DORPAT 23 września 1604 r.Na drodze Prowadzącej z Dorpatu do Rewla,Jan Karol Chodkiewicz mający zaledwie 2 300 żołnierzy stanął naprzeciw liczącego niemal 7 000 zbrojnych korpusu szwedzkiego husaria rozbiła lewe skrzydło przeciwnika złożone ze szwedzkiej rajtarii, a następnie uderzyła na piechotę dowodzoną przez Hiszpana Alonzo de Canuta. Gdy do walki ruszyło lewe skrzydło i centrum,odziały przeciwnika zostały zepchnięte w błota i rozpoczął się pogrom szwedzkiej karmi.

Eynarowicz Hieronim[Białynia],Niewiarowski Balcer [Półkozic] Rudomina Paweł [Trąby]-zginął, Waryński Bartłomiej [Abdank] podkomorzy derbski.

DYJAMENT Inflanty 1609 r. odebrany Szwedom przez Karola Chodkiewicza.

Chlebowicz Mikołaj [Leliwa]-kasztelan wileński.

DOROHOBUŻ październik 1617 r. Jan Karol Chodkiewicz zdobywa twierdzę, a tamtejsi bojarzy uznali nad sobą władzę królewicza Władysława.

Stołobot Bazyli [Stołobot]- poległ.

DYJAMENT 1622 r. zdobyty przez Gustawa Adolfa.

DYNEBURG 1625 obronił go Aleksander Gosiewski

rotami najętymi za pieniądze Lwa Sapiehy i Krzysztofa Radziwiłla.

DYMER lipiec 1651 n/rzeką Irpeń Wincenty Gosiewski rozbija armię Antona Żdanowa broniącą Litwinom dostępu do Kijowa.

DRUCIA jesień 1660 r. Wojsko polskie dowodzone przez Stefana Czarnieckiego i Pawła Sapiehę odrzuca wojska carskie aż za Berezynę pod Połock oczyszczając do końca roku z najeźdźców całą niemal Białoruś. Rosjanami dowodził ks. Iwan Chowański.

DOŁHA wrzesień 1676 r. Zwycięska bitwa hetmana Stanisława Jabłonowskiego z oddziałami Turecko - Tatarskimi.

DĄBROWNA lato 1701 bunt chłopów sapieżyńskich przeciwko szlachcie "ichmościom" litewskiej. Zginęło ponoć 2 500 chłopów.

DRUSKIENNIKI marzec 1702 r Rozbicie przez litewskie pospolite ruszenie szwedzkiej awangardy dowodzonej przez oberszta Humerjelma.

DOBRA 23 stycznia 1770 r. Wojska rosyjskie gen. Iwana Drewicza rozbiły 6 000 lubelski korpus konfederacki Adama Szaniawskiego.

DUBIENKA 18 lipca 1792 r. Dywizja Tadeusza Koś- ciuszki [5 300 ludzi, 24 działa] przez cały dzień stawiała skuteczny opór dwom korpusom rosyjskim Kutuzowa i Dunina[razem 25 000 ludzi i 108 dział] uniemożliwiając dowództwu rosyjskiemu osaczenie korpusu księcia Poniatowskiego. Polacy stracili pod Dubienką 900 ludzi i 6 dział. Rosjanie około 2 000. Pod Dubienką narodziła się wielka rodzima już sława Tadeusza Kościuszki. Bronił pozycji mężnie, oddał ją tylko dlatego, że Rosjanie oskrzydlili go, przechodząc swobodnie przez neutralne terytorium austryjackie.

DOBRANOWICE na Bukowinie 30 czerwca 1797 r. Porażkę poniósł oddział Joachima Deniski[płk.].Oddział ten sformowany na terenie Mołdawii składał się z około 1 000 żołnierzy kościuszkowskich dążących do wywołania powstania w Polsce. Po wtargnięciu około 200 żołnierzy na Bukowinę wojsko austryjackie rozbiło ekspedycję.

DREZNO 27 - 28 sierpnia 1813 r. W dwudniowej bitwie Napoleon odniósł swoje ostatnie poważne zwycięstwo nad trzema sprzymierzonymi monarchami. W rozprawie udział brały obydwa regimenty szwolezerów. Pod mjr. Kozietulskim, szarżującym na czele swoich szwadronów wystrzał działowy zabił konia. Straty pułku były znaczne, między innymi zginęli kpt. Kruszewski, porucznicy Stradomski, Julian Krasiński.

DREZNO koniec września 1818 r. Podczas ruchu odwrotowego Wielkiej Armii z południa VIII Korpus ks. Poniatowskiego codziennie staczał ciężkie potyczki osłaniając transporty żywności oraz drogi między Dreznem a Lipskiem.

DOBRE 17 luty 1831 r.Gen. Skrzynecki nie ustępując

liczebnie Rosjanom, nie mogącym się na dodatek rozwinąć prowadził bitwę w sposób defensywny. Rosjanie ponieśli znaczne straty, a męstwem wyróżnił się 4 pułk piechoty liniowej prowadzony przez płk. Bogusławskiego. Jakkolwiek w bitwie tej nie wykazał Skrzynecki wielkiego talentu, to przez nadanie jej wielkiego rozgłosu utorował sobie drogę do stanowiska Naczelnego Wodza.

DĘBE WIELKIE 31 marca 1831 r. Trzygodzinna walka ośmiu Polskich Batalionów nie przyniosła rezultatu gdy mjr. Wodzyński na czele batalionu "czwartaków" uderzeniem na folwark zdobywa dwa działa. Dogodną tę sytuację wykorzystał adiutant naczelnego wodza por. Potocki i podprowadził szosą dwa działa. Ich ogniem wsparł ruch "czwartaków" utrzymując most na Hoszówce. Na propozycję płk. Chrzanowskiego poszła szosą przez most szarża sześciu szwadronów na czele z gen. Kazimierzem Skarżyńskim. Brawurowa szarża szosą przyniosła powodzenie. Na wycofujące się rosyjskie działa uderzył na czele szwadronu karabinierów p.płk. Franciszek Sznajde. Zdobyto 4 działa oraz wzięto do niewoli licznych jeńców między innymi gen. Lewandowskiego. Brawurowa szarża przy minimalnych stratach własnych przyniosła znaczne straty Rosenowi[około 1 300 zabitych i rannych oraz 8 dział] oznaczała świetne zwycięstwo na które się już nie zanosiło.

DOMANICE 10 kwietnia 1831 r. W miejscowości tej znajdowała się brygada huzarów Siversa. Dowodzący gen. Prądzyński wysyła 2 pułk ułanów pod dowództwem płk. Mycielskiego kłusem w stronę Domanic.Za nim z licznym sztabem wyruszył d - ca brygady kawalerii gen. Kicki. Pod Domanowicami jazda zastała rosyjskie szwadrony rozwijające się w szyk bojowy. Szarża dwóch szwadronów ułanów wspomagana częścią baterii artylerii konnej mjr. Ekielskiego załamała szarżę kawalerii rosyjskiej. Kicki rzucił do boju pozostałe dwa szwadrony,

sam natomiast na czele licznych jezdnych ze swego sztabu zajął wieś. Krótka bitwa polskiej jazdy zakończyła się całkowitym sukcesem. Wzięto do niewoli 230 jeńców, przeciwnik stracił kilkudziesięciu zabitych, zdobyto znaczną ilość koni. Bohaterem bitwy stał się płk. Mycieski, wielką przytomnością i mądrym dowodzeniem wykazał się gen. Kicki.

DASZÓW Podole 14 maja 1831 r. Rozbicie polskiego partyzanckiego oddziału którym dowodził brygadier Kołyszko.

DŁUGOSIODLE 16 maja 1831 r. Polska wyprawa na gwardie rosyjskie. Na żądanie płk. Prądzyńskiego do rozprawy z oddziałem gen. Poleszki użyta została jazda która wzięła w kleszcze Rosjan broniących wsi. Dopiero wprowadzenie do boju piechoty pozwoliło na wyparcie wojsk rosyjskich ze wsi. W Długosiodle Skrzynecki odrzucił ostatecznie zamiar dalszego marszu.

DANISZEW 15 marca 1865 r. Rozbicie przez Rosjan pułku olkuskiego należącego do zgrupowania gen. Bosaka.

DĘBLIN jesień 1914 r. Pierwszy Pułk Piechoty Legionów uczestniczył w działaniach zaczepnych na kierunku Dęblin - Warszawa. Po załamaniu się kontrofensywy austryjackiej cofnął się do Krakowa.

DUBOWY CHUTOR 1915 r. walki Pierwszego Szwadronu Ułanów Legionu Puławskiego z Niemcami.

DUBNO i RÓWNO 13 sierpnia 1919 r. zdobyte przez Polaków. Wolyńską ofensywę wstrzymano, ponieważ przed polskim frontem zmienił się przeciwnik; w miejsce Rosjan znowu pojawili się Ukraińcy Naddnieprzańscy. Twierdza Równe zdobyta 13 sierpnia 1919 r. siłami zgrupowania gen.Antoniego Listowskiego.

DRYSSA n/Dżwiną 30 grudnia 1919 r. w walkach uczestniczy 29 pułk piechoty i 1 pułk strzelców konnych.

DYNEBURG 3 stycznia 1920 r. Dwie dywizje gen. Rydza Śmigłego wspierające armię łotewską odbiły miasto i twierdzę z rąk radzieckich. Poczem niespełna w cztery tygodnie uwolniły dawne Inflanty, przekazując uwolnione tereny Łotyszom, poczem wycofały się do Polski. W dniu 2 lutego 1920 r. Rosja radziecka uznała niepodległość Estonii.

DŻWINA i PRYPEĆ 4 lipca 1920 r. Ruszyła wielka ofensywa radziecka na północy. Rosjanie dowodzeni przez gen. Tuchaczewskiego wymusili odwrót prowadzony przez Polaków coraz bezład- niej. Próby odskoczenia i koncentracji do przeciwuderzeń zawiodły. Ofensywa bolszewicka posuwała się niepowstrzymanie.

DROHICZYN 5 sierpnia 1920 r. Ciężkie walki Polsko - Bolszewickie n/ Bugiem.

DUNKIERKA Francja 27 maja 1940 r. ORP"Błyskawica" bierze udział w ewakuacji wojsk angielskich z rejonu

Dunkierki zwanej operacją "Dynamo" Z tej wielkiej ogniowej próby "Błyskawica" wyszła pomyślnie i nieuszkodzona, co miało dla polskiej marynarki tym większe znaczenie, że wobec uszkodzenia "Burzy" oraz strat poniesionych przez nasze okręty podwodne["Orzeł" zatopiony, "Wilk" uszkodzony po staranowaniu Ubota]"Błyskawica" pozostała jedynym polskim okrętem bojowym będącym w operacyjnym użyciu

na wodach angielskich.

DIEPPE Francja 19 sierpnia 1942 r. Zakończona klęską operacja desantowa oddziałów alianckich głównie kanadyjskich

i brytyjskich. Desant miał rozpoznać niemiecką obronę francuskiego wybrzeża. W akcji uczestniczył polski niszczyciel "Ślązak". Akcję osłaniało także Polskie Skrzydło Myśliwskie[dywizjony 302,306,308] wsparte przez dywizjony 303 i 317.

DIABLA GÓRA k/ Opoczna 24 października 1943 r

W ramach wielkiej akcji pacyfikacyjnej został okrążony oddział partyzancki Gwardii Ludowej im. gen. Bema. Mimo beznadziejnego położenia

ze stratą trzech zabitych, oddział przebija się trzema grupami przez pierścień otaczających ich Niemców. W walce poległo 17 Niemców.

DIABLA GÓRA 16 sierpnia 1944 r. wieś Skotniki. Oddziały por. "Bończy" Kazimierza Załęskiego z 25 p.p. AK rozbija karną ekspedycję niemiecką. Jeden oficer i siedemnastu szeregowców poległo, dwudziestu szeregowców, podoficerów i dwóch oficerów złożyło broń.

Za znęcanie się nad ludnością wszyscy zostali rozstrzelani. Zdobyto 3 ckm. typu "maxsim" 5 elkaemów 15 pistoletów maszynowych,26 pistoletów parabellum i walter. Ten sam dzień godziny popołudniowe, ciężka

walka z odsieczą niemiecką pod Klewem i Sulborowicami. Straty niemieckie 66 zabitych i około 100 rannych pozostawionych przez wroga

Spotkaniem popołudniowym dowodził por."Morus" Hilary Moraczewski

późniejszy zastępca dowódcy 25 Pułku Piechoty Armii Krajowej.

DĘBLIN 1 - 6 sierpnia 1944 r. Nieudana operacja

Pierwszej Armii gen. Zygmunta Berlinga walczącej w składzie Pierwszego Frontu Białoruskiego w ramach forsowania Wisły między Dęblinem a Puławami. Dwie polskie dywizje piechoty[ 1 i 2 ] nie mogły utrzymać zdobytych przyczółków i z dużymi stratami musiały się wycofać na wschodni brzeg [873 zabitych].

DZIEBUŁTÓW 26 na 27 sierpnia 1944 r. Drugi pułk Kieleckiej Dywizji Piechoty AK wykonując plan "Burza" stoczył ciężki bój z Niemcami

ELBLĄG wrzesień 1577 r. Flota gdańska pojawiała się pod miastem. Z odsieczą pospieszyły roty węgierskie dowodzone przez Kacpra Bekiesza[konflikt Barory -Gdańsk] tego samego, którego przed dwoma laty pokonał Stefan Batory nad rzeką Maros. Niedawny współzawodnik do władzy nad Siedmiogrodem służył teraz swemu zwycięzcy, stał mu się przyjacielem i dochował wierności do końca życia. Zmarł w tym samym mieście co król Grodnie, a pochowany został w Wilnie nad Wilenką, na szczycie pięknego urwiska - nazwanego odtąd Górą Bekieszową - bo żadne wyznanie nie chciało przyjąć na swój cmentarz zwłok ateusza.

EUPATORIA n/ morzem Czarnym 1589 r. Kozacy śmiałym wypadem sięgnęli Eupatori i spalili ją.

ELBLĄG 1659 r Po zdobyciu miasta [potop szwedzki] zdobywca Krzysztof Grodzicki umiera.

ESSLING 20 maja 1809 r. patrz Aspern.

EBRO rzeka w Hiszpanii 25 lipca 1938 r. Brygada im. Dąbrowskiego sforsowała rzekę jako pierwsza.27 lipca Brygada wraz z przydzielonymi batalionami XV Brygady Międzynarodowej i 43 batalionem XI Brygady Międzynarodowej atakowała kilkakrotnie Gandesę. W czasie tych walk zginęli; d-ca 1-szej kompanii Franciszek Mroziński, Józef Kolosz, Józef Marek, Emil Mayer. Józef Szlachta i wielu innych. Główny cel operacji Ebro-wstrzymanie ofensywy przeciwko Walencji - zostało osiągnięte

ty. Od 30 sierpnia Brygadą dowodził Bolesław Mołojec. Brygada otrzymała najwyższe hiszpańskie odznaczenie nadane przez rząd republiki

; Medalla de Valor; Brygada po stoczeniu wielu walk 9 lutego 1939 r. w zwartych szykach przekroczyła granicę hiszpańsko - francuską. Była jedną z jednostek republikańskich które ostatnie opuściły Katalonię.

FELLIN Inflanty 17 maja 1602 r. Broniona przez Szwedów twierdza poddaje się hetmanowi Janowi Zamojskiemu.

Farensbach Jerzy[Farensbach] wojewoda inflancki -zginął, Feliński Marek -nobilitowany, Łytkalinicz Marko-obywatel miasta Witebska na czele 500 witebszczan uderzył na nieprzyjaciela. Uradowany szlachectwem z przydomkiem; Feliński", Rudomina Wawrzyniec[Trąby] starosta niderpolski-polegl. Rudomina Tomasz[Trąby]ciężko ranny zmarł.

FILIPÓW 22 października 1656 r. Hetman Gosiewski ponosi porażkę od Szwedów.

Meszczeryn Piotr i Hrehory [Pogonia III]-polegli, Pokoński- niewola.FIONIA wyspa duńska 1659 r. Po jej opanowaniu wojewoda ruski i regimentarz koronny Stefan Czarniecki ruszyłdo kraju.`` Piaszczyński Kazimierz[Lis] starosta ostrołęski- poległ. Rylski Beniamin[Ostoja]-zginął, Siemianowski Marcin[Grzymała],Tarasowski Jan -własna chorągiew, Tuczyński Jan[Tuczyński].

FRIEDLAND 14 czerwca 1807 r.[obecny Prawdinsk w okręgu kaliningradzkim] Wojska francuskie zadały decydujący cios głównym siłom rosyjsko - pruskim. Sprzymierzeni stracili 17 000 zabitych i rannych. Wzięto jeńców20 000 i 80 dział.[wojna polska] Polskę po stronie francuskiej zaszczytnie reprezentowała dywizja Dąbrowskiego oraz 1 pułk strzelców konnych dowodzony przez płk. Kazimierza Turno. Pułk poniósł znaczne straty.

FONTAINEBLEAU 7 kwietnia 1813 r. wczesne godziny poranne, odbyła się ostatnia rewia Polaków przed Napoleonem. Trwała ona krótko. Cesarz był milczący. Pułki wyrażały swój entuzjazm. Nikt z wiwatujących na dziedzińcu zamkowym nie miał pojęcia, że już poprzedniego dnia Napoleon ulegając żądaniom koalicji i własnych marszałków- podpisał akt bezwarunkowej kapitulacji.

FIRLEJ lubelskie 9 maja 1831 r. Zwycięska potyczka gen. CHrzanowskiego z Rosjanami.

FAJSŁAWICE 24 sierpnia 1863 r. Wojska carskie zniosły oddział gen. Heidenreicha - Kruka. W walce padło do 200 ludzi

do 200 też zostało ciężko rannych. Do niewoli Rosjanie wzięli około 600 też rannych w większości. Klęska pod Fajsławicami załamała powstanie na lubelszczyżnie.

Polegli; Zawadzki, Biernacki świetni oficerowie, Bialobłocki, Dyjaczyński, Baćkowski, Nikietty. Jasiński z Puchaczowa 27 razy ranny.

FRANCJA 4 czerwca 1917 r. Dekretem prezydenta Francji powołano Armię Polską tzw.' Błękitną" mającą walczyć u boku

Francuzów. Dowódcą został gen. Louis Archinard. Wyposażenie otrzymała od Francji i zorganizowana była na wzór francuski. Polskie miała jedynie odznaki i sztandary.

FREDROPOLE 13 grudnia 1918 r. Dowodzone przez gen. Zygmunta Zielińskiego zgrupowanie wojsk polskich[1 600 bagnetów]

podjęło działania zaczepne przeciw oddziałom ukraińskim w przemyskiem

Udana akcja pod Fredropolem i Niżankowcami osłabiła przejściowo napór wojsk ukraińskich na polskie linie komunikacyjne łączące Lwów z Przemyślem.

FRANKOPOL Ukraina 19 sierpnia 1920 r. walka :Jazdy Ochotniczej" zorganizowanej i dowodzonej przez Feliksa Jaworskiego z Rosjanami.

FALAISE Francja 8 sierpnia 1944 r. Pierwsza Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka rozpoczęła działania. Powierzono jej odpowiedzialne nadanie zamknięcie okrążającego pierścienia wokół wojsk

niemieckich. Zadanie to dywizja wykonała w toku ciężkich walk trwających od 15 do 19 sierpnia. Do 22 sierpnia brała udział w bitwach, które uniemożliwiły oddziałom niemieckim wyrwanie się z okrążenia. Podczas tych walk zniszczono około 570 niemieckich czołgów oraz pojazdów mechanicznych, ponad 100 dział, wzięto do niewoli ponad 5 500 żołnierzy.

Straty własne przekroczyły 2 500 zabitych i rannych. Bitwa pod Falaise należała do rzędu największych operacji strategicznych po utworzeniu przez aliantów drugiego frontu. Zwycięstwo pod Falaise umożliwiło aliantom wyparcie 25 sierpnia Niemców z Paryża i zajęcie miasta.

GŁOGÓW lato 1109 r cesarz Henryk V oblega miasto i ponosi klęskę.

Piotr Łodzic bierze t miasto od Bolesława Krzywoustego"pod straż"

GDAŃSK 1217 i 1227 wyprawy pomorskie Leszka Białego. Zwierzchność Krakowa nad Pomorzem Gdańskim.

GDAŃSK 1271 r. zdobyty przez Brandenburczyków.

GDAŃSK 1272 Bolesław pobożny szturmem zdobył

Gdańsk, póżniej walczył nad Odrą i odzyskał Santok.

GOŚLICE 1279 r. zwycięstwo nad Rusią.

Warszowski Warsz [Rawicz] kasztelan krakowski.

GDAŃSK 1308 r. Kasztelan Bogusza broniący grodu przed Brandenburczykami, wezwał na pomoc Krzyżaków. Ci wyparli Brandenburczyków, ale Gdańska nie opuścili i 14 listopada wyrżnęli słowiańską ludność miasta, ujawniając w ten sposób swoje zamiary wobec Polski. Krzyżakami dowodził komtur ziemi chełmińskiej Gunter von.

Schwarzburg.

GLINIANY Podole 1380 r. Bitwa z Tatarami.

Windyka Jan [Prus I]starosta gliniański - zginął.

GRUNWALD 15 lipca 1410 r. Pola koło wsi Stębark

Ludwigowo i Grunwaldu. Dowodził sam Władysław II Jagiełło. Zachowywał się jak chan Mamaj na Kulikowym Polu. Przez gońców kierował bitwą

Wielki mistrz Ulryk von Jungingen miął 21 000 konnych i 11 000 pieszych żołnierzy. Jagiełło przyprowadził około 39 000 wojowników 1 000 lub 2 000 Tatarów dowodzonych przez Dżelal - Eddina syna Tochtamysza. Pod Grunwaldem poległo DWUNASTU wybitnych rycerzy polskich. Wyjaśnić to można chyba tylko doskonałością uzbrojenia i sprawnością

fizyczną. Zakon stracił większość wojska i dowództwo. Ocalał tylko Wielki Szpitalnik Werner von Tettingen. Zwłoki wielkiego mistrza 19 lipca dotarły do Malborka. Konna armia królewska zjawiła się pod Malborkiem w sześć dni po nim 25 lipca!!! Karawan wielkiego mistrza wygrał

wyścig z historią Polski i Litwy.[Z Grunwaldu do Malborka 100 km.]

Bokowski Zygmunt[Gryf]dowodził herbowymi znaku "Gryf" Brochocki Jerzy[Osoryja],Brodewski Dobek[Gryf], Mszczój ze Skrzynna,

Dunin[Łabędż],Gniewosz Jan[Kościesza]Grabowscy Jan i Farurej[Zbicewicz], Jan z Brogłowa[Grzymała], Herburt Fryderyk i Mikołaj[Herbut],Jakubowski[Poraj]-zginął, Kolski Tomasz[Poraj], Domarat z Kobylan[Pobóg]wojewoda sieradzki, Kopydłowski Przedpełk[Dryja], Korytowski Florian-dowodził oddziałem, Korzekwicki Zaklika[Syrokomla]

Kropidłowski Przedpełk-zdobył główną chorągiew św. Jerzego. Lanckoroński Zbigniew[Zadora],Ligęza Lesko[Półkozic],Lutomirski Ścibor [Jasrzębiec], Wilhelm z Łopacina[Lubicz]osłaniał Jagiełę od pocisków - poległ, Madaliński Piotr[Larisa],Maszkowski Zyndram[Maszkowski]dowódca nad wojskiem posiłkowym, Mężyk Jan z Dąbrowy[Wieniawa],Morawiec Mikołaj[Ogończyk]-piastował chorągiew królewską nadworną. Paweł z Biskupic[Niesioba],Oleśnicki Zbigniew[Dębno],-

późniejszy biskup, Ostroróg Sędziwoj[Nałęcz]wojewoda poznański, Powała Mikołaj, Sasin[Ogończyk] Puchała Dobiesław [Wieniawa],Rey Jan [Oksza]Rogowski Hynek[Działosza]-zapewniał bezpieczeństwo Jagielle, Roszkowski Zawisza[Ogończyk]Tarnawski Jan [Leliwa]-wojewoda krakowski, Tęczyński Jędrzej[Topór]-kasztelan wojnicki,- własna chorągiew

Wadwicz Jan[Wadwicz]-własna chorągiew-zapewniał bezpieczeństwo króla, Warszewski Florian[Rawicz],Wierusz Bieniasz[Wieruszowa], Wrocimowski Marcin[Półkozic]chorąży krakowski, Zaręba Maciej[Zaręba] ze Stawska-własna chorągiew, Zydlic[Korzbok].

GDAŃSK kwiecień 1411 r. Kapitulacja przed Krzyżakami w dwa miesiące po zawarciu pokoju pomiędzy Polską a Zakonem

Burmistrze miasta, Arnold Hecht i Konrad Letzkau oraz rajca Gross którzy osobiście składali Jagielle hołd pod Malborkiem wezwani na zamek komtura zostali straceni. Komtur wydał ich ciała,które spoczęły w gdańskim kościele Najświętszej Marii Panny.

GOLUBAC [Gołąbiec] maj 1428 r. Twierdza naddunajska księcia serbskiego Stefana Łazarowicia- obecnie opanowana

przez Turków. Wyprawę na Turków prowadzi Zygmunt Luksemburczyk. Wojskiem najemnym dowodzi Zawisza Czarny. całościązaś Stefan Rozgonyi. W początkowej fazie wojskom Zygmunta wiodło się nieźle. Sułtan Murad I szybko przybywa z odsieczą. Zygmunt rozpoczął pertraktacje i uzyskał korzystne warunki. Cała armia miała się przeprawić bez przeszkód na lewy brzeg Dunaju. Gdy rozpoczął się odwrót Turcy nie- dotrzymali warunków układu i ruszyli do walki. Zawisza Czarny obskoczony przez Turków - pisze Długosz- dostał się do niewoli. Jeńca prowadzono do sułtana. W drodze jeden z konwojentów ściął pojmanemu głowę

Tak więc ostatni rycerz krzyżowy zginął nie w walce, lecz wskutek morderstwa.

Odrowąż Piotr [Odrowąż]niewola-okup,

GROTNIKI[w zakolu Nidy] maj 1439 r. Wierne Oleśnickiemu hufce rozbiły [polskich husytów] konfederatów dowodzonych przez Spytkę z Melsztyna. Nad rannym Spytkiem dokonano "sądu" skazując go na śmierć. Odarty do naga trup przez trzy dni leżał tam gdzie padł.

GDAŃSK 24 stycznia 1525 r. Bunty reformatorskie. Opanowanie miasta przez niższe warstwy ludności. 17 kwietnia 1526 r. król Zygmunt I na czele kilku tysięcy wojska wkroczył do miasta. Czternastu przywódców ścięto publicznie przed Dworem Artusa, przywrócono

dawne władze, księży i zakonników.

GWOŻDZIEC okolice Prutu 19 sierpnia 1531 r. Pobicie armii, i hospodara mołdawskiego która straciła 2 000 zabitych Polakami dowodził m. innymi Mikołaj Sieniawski. Całością hetman wielki

koronny Jan Tarnowski który rozkazał zgładzić 2 000 jeńców.

Włodek Maciej[Prawdzic] starosta i jenerał podolski?

GDAŃSK grudzień 1577 r. Po bombardowaniach i oblężeniu ukorzył się przed Batorym i złożył przysięgę wierności. Przy- rzekł zapłacić w przeciągu lat czterech dwieście tys. złotych i osobno dwadzieścia na odbudowę klasztoru w Oliwie.

Chomętowski Marcin[Lis],Dylągowski [Nałęcz] rotm.-polegl, Firlej

Mikołaj[Lewart],Giżycki Piotr [Gozdawa]-poległ, Grabionka Marcin, Jędrzej i Stefan[Leszczyniec]-polegli, Jordan Spytek[Trąby],Kalinowski Walenty[Kalinowa],Kiewlicz Krzysztof[Leliwa],Lubstowski Jan i Bartłomiej[Leszczyc],Łobczyński Walenty[Jelita],Maliński Janusz[Pietyroch] poległ, Niszycki Paweł[Prawdzic],Pękosławski Stanisław[Abdank] dowód

ca roty przybocznej Batorego, Pieniążek Prokop[Odrowąż]kawaler maltański niedoszły dowódca przyszłej floty polskiej, Rausch Aleksander d -ca artylerii, Sierakowski Maciej[Prawdzic],Stostowski Piotr[Pilawa]-własny oddział, Suchodolski Wojciech[Junosza], Swarecki Wojciech[PrusI] rtm. wybrańców, Weiher Ernest[Skarzyna],Wołodyjowski Jerzy[Korczak] Zborowski piotr[Jastrzębiec]-wojewoda krakowski.

GLINA k/ Lwowa 1589 r. Hetman polny Stanisław Żółkiewski rozbija jeden z czambułów. Orda z jasyrem wycofała się.

Sieniawski Mikołaj[Leliwa]-starosta rohatyński.

GUZÓW 6 lipca 1607 r. Armia królewska pobiła rokoszan dowodzonych przez Zebrzydowskiego. Po stronie królewskiej dowodzili Stanisław Żółkiewski i Jan Karol Chodkiewicz.

Eynowski Hieronim[Białynia, Oborski Albrecht[Roch II]-po stronie rokoszan ranny kopią w głowę, Potocki Jan [Pilawa]-starosta bracławski- po stronie Królewskiej. Potocki Stanisław Rewera[Pilawa].GÓRZNO 1628 r. Stanisław Potocki pobity przez Szwedów. Brodnica zajęta, Toruń zagrożony. Pod wrażeniem klęski sejm pochwala nowe podatki.

GRÓDEK 29 września 1655 r. Wojska kozacko - moskiewskie zdobyły miasto, następnie uderzyły na obóz Polaków. Hetman Rewera Potocki powstrzymał atak jazdy moskiewskiej, lecz gdy pozostałe siły przeciwnika obeszły jego pozycję i zaatakowały lewe skrzydło, zdecydował się na odwrót w kierunku Bruchnala. Tu na czele własnego pułku próbował się jeszcze bronić i omal nie dostał się do niewoli. Uratowali go dwaj rotmisrze; Aleksander Kryczyński i Andrzej Modrzewski. Wojsko koronne zostało rozbite przez przeważające siły Baturlina i Chmielnickiego. Bohun po stronie kozackiej.

Hulewicz Łukasz[Nowina]starosta zwingorodzki -poległ.

GDAŃSK 1626 r. Obronił się przeciw Szwedom. Dotrzymał wierności Polsce.

GNIEW 1 października 1626 r. Starcie się ośmiotysięcznego korpusu polskiego z wojskiem Gustawa Adolfa. Odwrót wojsk

polskich. Przy polskim korpusie obecny król Zygmunt III Waza, brak nato-miast jednego dowodzącego. Każdy działał na własną rękę.

Bokij Jan rotmistrz pułku kozackiego-poległ, Szczawiński Jan[Prawdzic]wojewoda brzesko - kujawski-postrzelony.

GOŁĄB 18 lutego 1656 r. Stefan Czarniecki pobity przez Karola Gustawa. Wojsko rozproszone ale nie rozbite.

Wężyk Stanisław [Wąż]starosta sieradzki.

GRUDZIĄDZ 1659 zdobyty na Szwedach przez Krzysztofa Grodzickiego.

GŁUCHÓW 1663 - 1664 r. oblegany podczas wyprawy zadnieprzańskiej Jana Kazimierza.

Eysmond Stanisław[Korab]-poległ.

GDAŃSK 29 czerwca 1734 r. Kapitulacja przed gen. rosyjskim Minnichem na wskutek nikłej pomocy francuskiej[dwa bataliony idące z pomocą nie przebiły się z Westerplatte do twierdzy]Polski król Stanisław I[Leszczyński] w chłopskim przebraniu ucieka do Prus.

GRODNO grudzień 1698 r. Starcia sił antysapieżyńskich z oddziałami Sapiehów, zakończone ugodą niekorzystną dla Sapiehów.

GOŁKÓW 9 lipca 1794 r. Walka była zażarta. Toczyła

się niemal na oczach pobliskiego miasta. Odparto atak rosyjski. 10 lipca o świcie Rosjanie uderzyli ponownie. Gdy zwycięstwo chyliło się już wyraźnie na polską stronę, nadeszły rosyjskie posiłki. Polakom groziło okrążenie. Gen. Zajączek nakazał odwrót w kierunku Warszawy. I tym razem w mistrzowski sposób ariergardą dowodził Kniaziewicz. Znakomicie wykonany manewr Naczelnik nagrodził awansem na pułkownika.

GAETA Włochy 30 grudnia 1798 r. zdobyta przez Kniaziewicza i Dąbrowskiego, Kniaziewicz mianowany generałem brygady

[cisalpińskim].Polskie zwycięstwo otworzyło oddziałom francuskim drogę do Neapolu.

GRUDZIĄDZ koniec stycznia 1807 r. Legia Kaliska pod wodzą ge. Zajączka blokuje twierdzę staczając potyczki z prusakami.

GDAŃSK połowa 1807 r. Rozpoczęło się oblężenie miasta przez wojska francuskie i niektóre jednostki wojska polskiego. Gdańska bronili Prusacy. Korpusem oblężniczym dowodził marszałek francuski Lefebre. 27 maja Gdańsk kapitulował.

GÓRA KALWARIA noc 2 na 3 maja 1809 r. Brawurowy atak oddziału gen. Sokolnickiego na austryjacki szaniec przedmostowy na prawym brzegu Wisły. Pełne odrzucenie przeciwnika na lewy brzeg

Wisły. Podoficera który zdobył sztandar pułkowy Józef Poniatowski udekorował Złotym Krzyżem Virtutti Militari.

Sierawski Julian[Słoń].

GORZYCE n/Sanem 12 czerwca 1809 r. Książę Poniatowski uczestniczy bezpośrednio w walce z Austryjakami jednak doznaje porażki.

GŻACK na zachód od Moskwy 29 października 1812r

W trakcie rozpoznania ks. Poniatowski został mocno przygnieciony przez własnego konia "krew buchnęła nosem i ustami". Przemagając ból jeszcze dowodził książę swoim korpusem w ciężkich walkach 2 i 3 listopada i swymi kontruderzeniami przyczynił się do uratowania już prawie otoczonego marszałka Davouta. 3 listopada zdał dowództwo gan. Zajączkowi. Obrażenia wewnętrzne nie pozwalały mu dosiąść konia. Na resztę życia pozostało mu znaczne pogorszenie słuchu jako wynik kontuzji. Jedyną zdobyczą jaką Książe wyniósł z tej wojny był wyrzucony z czyichś łupów

piękny ilustrowany drui tom opisu Turcji wydany w 1790 r.

Pelletier dowódca artylerii polskiej został wzięty do niewoli.

GDAŃSK pierwsza połowa 1813 r. Obrona twierdzy przed wojskami sprzymierzonych.Ostrzeliwanie miasta racami kongrewskimi. Obroną dowodzi napoleoński generał Jan Rapp. W gronie obrońców 5 pułk piechoty i polska artyleria które 24 marca biorą udział w wycieczce zdobywając wieś Maćki. Podobny wypad miał miejsce 26 kwietnia z udziałem barerii Bema. Dzielnie też odpierały piechota i artyleria polska szturmy nieprzyjaciela z 30 kwietnia, 3 i 8 maja. W celu zdobycia żywności gen. Rapp decyduje się na podjęcie wielkiej wycieczki[9 czerwca na magazyny oblegających. Znów grzmią polskie działa i atakuje piechota Michała Radziwiłła.Za wspaniałą postawę podczas oblężenia 19 letni por.

Bem otrzymał Krzyż Legii Honorowej.

GROCHÓW 24 - 25 luty 1831 r. Kluczowym punktem całego pola bitwy była Olszynka dlatego gen. Żymirski otrzymał rozkaz utrzymania jej za każdą cenę. Po przygotowaniu artyleryjskim około godz.

10,00 rozpoczął się atak na Olszynkę wykonany przez Rosjan dowodzonymi przez gen. Rosena. Stosunkowo słaby, został odparty przez brygadę

Rolanda. Drugi atak siłami 18 batalionów spowodował cofnięcie się dywizji Żymirskiego, którego w tym momencie wzmocniły 4 i 8 pułk piechoty liiowej z dywizji Skrzyneckiego. Kontratak przyniósł odzyskanie Olszynki Grochowskiej, a Rosjanie poważnie odczuli jego skutki. Stało się to w dużej mierze za sprawą Chłopickiego, który w tej bitwie wspaniale dowodził, cały czas panując nad sytuacją. Przed godz. 12 00 rozpoczął się trzeci generalny atak Dybicza. O połowę mniejsze siły polskie opuściły Olszynk

Zginął rażony kartaczem bohaterski gen.Żymirski. Chłopicki dostrzegł sprzyjającą sytuację. Na czele dywizji Szembeka zaatakował. Nagłość tego uderzenia wyparła Rosjan. W wyniku ostatniego ataku Rosjan wykonanego siłą 33 batalionów Olszynka znowu została stracona. Ranny Chłopicki oddał dowództwo Skrzyneckiemu ten znowu Szembekowi. Praktycznie nikt już nie dowodził. Tymczasem gen. Toll przygotował wielką szarżę trzech dywizji kawalerii. Niebezpieczeństwo ostrzegł gen. Prądzyński i udał się do baterii rakietników Skalskiego. Bateria zaczęła rzucać na jazdę

rosyjską nieznane jej race kongrewskie, to uratowało dywizje Skrzyneckiego. Szarżę jednego z tych pułków zatrzymała polska piechota i kilka szwadronów kawalerii. Próba odcięcia wojsk polskich od Pragi nie powiodła się. W czasie trwania bitwy Rosjanie stracili 9 000 ludzi, Polacy 8 000. Mimo taktycznego zwycięstwa wyczerpane wojska rosyjskie nie podjęły ataku na Warszawę.

GDÓW 26 lutego 1846 r. Austryjacy wspomagani przez chłopów galicyjskich odnoszą zwycięstwo nad oddziałem powstanczym.27 lutego ginie Edward Dębowski[czerwony kasztelanic] 2 marca dyktator Tyssowski składa władzę i przechodzi granicę pruską na czele 1 500 żołnierzy. Chłopi przystąpili do krwawej rabacji. W tarnowskim pogrom około 90% dworów i w sądeckim 77 %.Jednym z najwybitniejszych przywódców rebelii był Jakub Szela ze Smarzawej w Tarnowskiem.

Następstwem powstania 1848 r, była likwidacja Rzeczypospolitej Krakowskiej. 16 listopada 1848 r. Wolne Miasto przyłączono do Austrii.

GROCHOWISKA n/ Nidą 18 marca 1863 r. Bitwa oddziału Laangiewicza z Rosjanami Czengierego. Wielki popłoch w szeregach polskich. Część żołnierzy polskich zawróciła na południe i nie oparła się wcześniej aż osiągnęła granicę austryjacką. Katastrofalną wręcz sytuację uratował odważny i dzielny Rochebrun - Francuz ochotnik, dowódca żuawów śmierci, atakując i odpierając ataki. Rosjanie odparci. Bohaterem dnia Rochebrun i jego żuawi. Sukces ten okupiono dużymi stratami. Pole bitwy zasłało około 1 500 zabitych i rannych obydwu stron, w tym większość powstańców. Rochebrun awansowany przez dyktatora Langiewicza generałem. 20 marca Langiewicz przekroczył granicę, został rozpoznany i natychmiast aresztowany przez Austryjaków.

Większość powstańców przekroczyła granicę i złożyła broń. Tylko oddział Dionizego Czachowskiego zdołał przebić się w góry Święto - krzyskie i tam kontynuować walkę.

GRUSZKI 1863 r. Zwycięstwo oddziału Konstantego Ramotowskiego "Wawer" nad Rosjanami.

GRÓDEK JAGIELLOŃSKI 20 marca 1919 r. Polska kontrofensywa gen Iwazskiewicza przełamała front ukraiński i przywróciła łączność ze Lwowem.

GRODNO 19 lipca 1920 r. Padło Grodno przekreślając kolejny plan zatrzymania pochodu rosyjskiego nad Niemen i przeciw

uderzenia znad Niemna, Szczary i Kanału Ogińskiego.

GRODNO 26 września 1920 r. Ciężki bój o miasto uwieńczony sukcesem. Rosjanie wycofują się.Zaczyna się bitwa o Niemen

GDAŃSK 1 września 1939 r. godz.4 45.Napad Niemiec hitlerowskich na Polskę rozpoczęty ostrzałem polskiej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. Po ciężkich walkach z przeważającymi siłami wroga 7 września załoga skapitulowała. w dniu 1 września nastąpiła także likwidacja Poczty Gdańskiej. Obrońców zesłano do obozu.

GDYNIA 1 - 19 września 1939 r. Ciężkie walki w obronie Wybrzeża. Przez prawie trzy tygodnie walczą jednostki lądowe i morskie, lotnictwo morskie i marynarka wojenna, ludność cywilna "czerwoni kosynierzy "Giną najlepsi. Giną okręty pływające po zatoce i stojące w porcie. Polacy wypierani są z poszczególnych dzielnic miasta. W dniu 12 września Polakom pozostało już wycofanie się na Kępę Oksywską W odpieraniu ataku idącego wzdłuż wybrzeża bierze udział dywizjon

minowców kom.p.por. Zdzisława Boczkowskiego, a na czele batalionu Kadry Floty ginie jego organizator kom.p.pr. Zygmunt Horyd. DO ostatka, na czele około 20 oficerów walczy Dowódca Lądowej Obrony Wybrzeża płk. Dąbek. W ostatnim boju na stokach Babich Dołów kiedy sytuacja staje się beznadziejna odbiera sobie życie.

Tę heroiczną obronę naszego Wybrzeża przepłaciło hekatombą krwi ponad 2 250 zabitych i zaginionych[w tym 107 oficerów] oraz 2 230 rannych { w tym 86 oficerów] na ogólną liczbę 15 000 obrońców, co stanowi 30% strat całego stano Lądowej Obrony Wybrzeża. Straty Marynarki Wojennej olbrzymie. Oprócz trzech niszczycieli które 28 sierpnia odpłynęły do Anglii, okrętu podwodnego "Orzeł" który Przedarł

się do Anglii i dwóch okrętów podwodnych internowanych "Ryś' i "Żbik" reszta została zatopiona lub uszkodzona.

GÓRA KALWARIA wrzesień 1939 r. Walczy Grupa Kawalerii. Zastępcą dowódcy jest tu Tadeusz Komorowski póżniejszy "Bór" "Lawina" " Znicz" dowódca A K.

GRODNO 20 - 21 września 1939 r. zajęte przez Armię Czerwoną po przełamaniu polskiej obrony. Sowieckie oddziały pancerne poniosły znaczne straty w starciach ulicznych.

GAZALA pł. Afryka połowa grudnia 1941 r. Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich Stanisława Kopańskiego uczestniczyła w przełamaniu włoskoniemieckich pozycji.

GNOJNO Wołyń styczeń,luty `944 r. Walki 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK z oddziałami UPA. Dywizja liczyła około 6 500 Żołnierzy, nieźle uzbrojonych. Dowodził nią początkowo płk. Babiński " Luboń" a od 10 lutego 1944 r. p.płk.dypl. Jan Wojciech Kiwerski "Oliwa".

GRABOWIEC około 6 kwietnia do 25 lipca 1944 r. Istnienie "Rzeczpospolitej Grabowieckiej" utrzymywanej w ciągłych walkach z Niemcami i Ukraińcami. Na tym obszarze wsie były przepełnione ludnością ewakuowaną z "Południa" i uciekinierami z Wołynia. Rzeczypospolita broniona była przez batalion "Wiktora"Stefana Kwaś - niewskiego, Szkołę Niższego Dowodzenia. W samym Grabowcu stacjonował oddział "Czarnego" Pawła Runkiewicza. W przyległych wsiach oddziały Kazimierza Wróblewskiego "Maryśki" oraz różne plutony szturmowe[Żurawia" i "Pingwina"]"Czarusia" Sergiusza Konopy i p.por."Niezapominajki" Pod koniec maja z terenu Wołynia przyszły m. inn. oddziały 27 Wołyńskiej Dywizji Piechota AK oraz oddziały "Bomby"

"Krwawej Łuny " i Pułku Kowelskiego.

GANDAWA 1 stycznia 1945 r. W ramach kontrofensywy w Ardenach Niemcy zaatakowali w tym dniu lotnisko w Gandawie, niszcząc 18 polskich samolotów. Powracające z bojowego zadania samo-loty polskie z dywizjonów 308 i 317 zaatakowały Niemców i zestrzeliły

18 samolotów. W całym roku 1945 polscy piloci myśliwscy wspierając ofensywę wojsk alianckich na froncie zachodnim zestrzelili 36 samolotów z czego 1/3 przypadła na dywizjon 308. Ostatnim polskim pilotem poległym w walce był por.Szczerbiński, który 4 maja zaatakował okręt niemiecki i zginął od jego wybuchu.

HRADEC na Morawach 1060 r. Porażka Bolesława Szczodrego z ks. czeskim Spitygniewem. Mimo porażki Czesi zostali powstrzymani od wyprawy na Węgry. Bela węgierski był sprzymierzeńcem Polski.

HOMEL Białoruś 16 lipca 1535 r. Oblegany i zdobyty

po dwóch dniach przez wojska litewsko - polskie pod dowództwem Jana Tarnowskiego.

HUMIENNE w Słowacji 13 listopada 1619 r. Lisowczycy w sile 10 000 dowodzeni przez Hieronima Kleczkowskiego znieśli siły węgierskie. Lisowczycy umieli równie dobrze bić się, jak mordować, gwałcić i grabić. Położyli podobno 7 000 Madziarów i ocalili cesarza. Gabriel Bethlen wycofał się spod Wiednia, oni wrócili do Mało - polski.

Kleczkowski Hieronim[Cholewa] rotm. lisowczyków poległ od kuli wystrzelonej z zasadzki, Rogawski Walerian[Rola]przywódca lisowczyków.

HALICZ 20 czerwca 1624 r. Na polach pomiędzy Haliczem, Martynowem a Bołszowcem wojsko polskie dowodzone przez Stanisława Koniecpolskiego doszczętnie rozbiło Tatarów. Trzykrotnie ranny Kontymir ledwie uszedł z życiem.

Gruszeczki Tomasz[Lubicz]-zginął, Kalinowski Adam[Kalinowa]-starosta bracławski i winnicki, Zasławski Janusz[Ostrogski].

HOMEL 1648 r. Walki z Kozakami.

Faszewski Jędrzej[PrusII] zabity, Skpkowski Paweł[Jelita]zabity.

HUMAŃ luty 1653 r. Oddziały polskie pod wodzą oboźnego koronnego Stefana Czarnieckiego w walce z Kozakami zdobywają miasto.

HUMAŃ 3 kwietnia 1654 r. Szturm Polaków nie powiódł się. Rewera Potocki mści się za doznane niepowodzenia na miejscowej ludności sympatyzującą z Chmielnickim.

Łabęcki rotmistrz-poległ, Porodowski Jan[Korab]chor. Halicki poległ

HUMAŃ 1672 r. Oblężony przez Turków i Doroszeńk

Radziszewski Aleksander[Niezgoda].

HODÓW na Rusi 1694 Bitwa z Tatarami.

Tyszkowski Mikołaj[Gozdawa]starosta wendeński - niewola, Zahorowski Bazyli[Korczak].

HUMAŃ 1672 r. Wyrżnięcie ludności przez hajdamaków Maksyma Żeleźniaka i Iwana Gonty-setnika nadwornych kozaków Potockich. Powstanie tłumiły oddziały rosyjskie Piotra Kreczetnikowa, i polskie Ksawerego Branickiego regimentarza koronnego.

Ciesielski Szymon[Lubicz]-poległ, Gorzewski[Zaręba]skarbnik królewski -poległ, Grodecki rotmistrz - poległ, Markowski chorąży nowogrodzki zamordowany, Mładanowski gubernator Humania -zabity, Roguski zginął, Tomaszewski Jan[Bończa]-zabity, Tytyk ocalił puszkę z eucharystią

Wadowski -zakłuty przy ołtarzu.

HOHENLINDEN 3 grudnia 1800 r. Legia Naddunajska w sile 4 800 ludzi dowodzonych przez Gen. Kniaziewicza wzięła chwalebny udział w bitwie. Raporty z pola bitwy były pełne uznania dla męstwa i wytrwałości Polaków. Szczególny rozgłos zyskała brawurowa akcja ułana Pawlikowskiego, który razem z szaserem francuskim wziął całą kompanię do niewoli Legia Naddunajska działała w składzie francuskiej Armii Renu. Polacy rozbili 13 000 kolumnę austryjacką gen. Jana Rieszcha.

Sierawski Julian[Słoń] awans na szefa batalionu.

HONAU 30 października 1813 r. Bawarsko -Austryjacka armia gen. Wrede usiłowała zagrodzić Napoleonowi odwrót do Renu. Została rozgromiona. Wśród piechurów polskich, którzy pierwsi wdarli się do Honau był mjr. Bogusławski.

Radziwiłł Dominik[Trąby] pułkownik 8 pułku ułanów-śmiertelnie ranny, Straszewski Michał[Radwan]-ranny, Wyszliński-wachmistrz.

HAJNÓWKA 23 maja 1831 r. Rosyjski gen. Linden zagrodził drogę gen. Chłapowskiemu idącemu z 800 żołnierzami i dwima armatami na Litwę w celu wzmocnienia powstania. Korpus rosyjski składał się z dwóch batalionów piechoty, szwadronu ułanów i dwóch dział. Po kilku szarżach Rosjanie rozbici. Do zwycięstwa walnie przyczynił się Szymon Konarski który na czele 100 strzelców uderzył na stanowiska dział rosyjskich zdobywając jedno z nich. Gen. Linden tracąc 200 zabitych i rannych wycofał się w stronę Białowieży.

Hatwan Węgry 1848 r. Walki Legionu Polskiego w rewolucji węgierskiej.

HORKI Polesie 17,21 i 26 maja 1863 r. potyczki oddziału Romualda Traugutta z Rosjanami.

HORYŃ rzeka 26 czerwca. Potyczka oddziału Romualda Traugutta z Rosjanami.

HUTA SZCZECEŃSKA pińczowskie grudzień 1863

Mjr. Kalita Karol "Rębajło" wychodzi zwycięsko z bitwy stoczonej z oddziałem rosyjskim dowodzonym przez mjr. Bentkowskiego. Zdobyto 48 rabinów. "Rębajło" awansuje na p. płk. a oddział przemianowano na 3 Pułk Stopnicki.

HUCULSZCZYZNA 26 listopada 8 grudnia 1914 r. Kampania na huculszczyźnie gdzie po stronie austryjackiej uczestniczy 2 szwadron kawalerii Legionów dowodzony przez.rtm. Dunin Wasowicza

HOŁUZJA 20 czerwca 1916 r. Legiony Polskie skoncentrowane na Wołyniu pod Hruziatynem i Hołuzją zostały wciągnięte

do walki z Rosjanami. Najbardziej dotkliwe straty poniosły wówczas w dwudniowej walce 2 i 3 pułk Brygady.

HORBYLEW 15 czerwca 1920 r. patrz Radomyśl.

HORYŃ rzeka 3 lipca 1920 r. "Pilnujcie honoru sztandaru pułkowego" Słowa te skierował do oficerów dowódca 9 pułku Ułanów Małopolskich mjr. Józef Borkowski-Dunin umierając z ran na polu bitwy.

HEL 1 września do 2 października 1939 r. Ataki lądowe Niemców rozpoczęły się 9 września potyczką pod Swarzewem. 12 września pocisk z baterii "43" uszkadza minowiec" Otto Braun" Około 20 września półwysep przerwano zamieniając go w wyspę. Półwysep bombardowany był z Gdańska przez pancerniki niemieckie co drugi dzień w dni parzyste. 25 września doszło do walki artylerii cyplowej z obu pancernikami[8 dział - 280 mm i tyleż 150 mm przeciwko 4 działom 150 mm].Polacy zanotowali trafienie "Schleswig - Holsteina". Polskie działo nr.3 uszkodzone, kpt. Przybyszewski d-ca baterii ranny. Admirał Józef Unrug postanowił kapitulować. W baterii cyplowej zniszczono centrale artyleryjską, dalmierz i przyrządy do kierowania ogniem. Zmki dział zatopiono w morzu. Podobnych zniszczeń dokonał w Jastarnii oddział komandora p. por. Boczkowskiego utworzony z załóg zatopionych i uszkodzonych minowców. Kapitulacja nastąpiła w dniu 2 października. Kapitulowało około 3 000 ludzi z 52 oficerami. z kontradmirałem Unrugiem,komandorami Frankowskim, Majewskim i Steyerem. Straty załogi Helu w ludziach wynosiły 212 zabitych i rannych, dwa większe okręty "Gryf" i "Wicher" oraz kilka mniejszych. Stare torpedowce "Kujawiak" i "Podhalanin" zostały zatopione przez Własne załogi. Straty nieimieckie : trałowiec "M-85" i zatopiony wskutek kolizji torpedowiec "Tiger"

oraz lżej lub ciężej uszkodzone dwa kontrtorpedowce, oraz 36 samolotów. Najskuteczniej zwalczała samoloty bateria półstała Boforsa 40 mm posiadająca na swym koncie 13 zestrzeleń.

HUSYNNE k/ Hrubieszowa 26 września 1939 r. szarża na piechotę Armii Czerwonej uwieńczona pełnym powodzeniem. Atakowało około 400 kawalerzystów z zapasowego szwadronu 14 Pułku Ułanów, z dywizjonu konnego Policji Państwowej z Warszawy oraz kawalerii dywizyjnej.

HUCISKA 30 maja 1940 r. Pierwsza bitwa partyzancka

II wojny światowej stoczona przez Oddział Wydzielony Wojska Polskiego

mjr. Henryka Dobrzańskiego "Hubala" z dwoma batalionami niemieckiej policji. Ginie "Hubal" oddział poszedł w rozsypkę.

HOŁOBY Wołyń styczeń - luty 1944 r. walki 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK z Niemcami.

HUTA 4 listopada 1944 r. lasy przysuskie. Ciężki bój 25 p. p. AK z oddziałami SS i Kałmukami. Po całodziennym boju pułk znalazł się w okrążeniu. Po raz trzeci w historii pułku por. "WICHER" Witold Kucharski wyprowadza oddziały z okrążenia.

HERBUTOWICE Śląsk 123 stycznia 1945 r. Oddział

partyzancki Okręgu Śląskiego pod dowództwem p. por. Gerarda Woźnicy "Hardego" stoczył bój z Niemcami.

HRUBIESZÓW 27 na 28 maja 1946 r. Akcja oddziałów poakowskich UPA przeciwko radzieckim i polskim siłom bezpieczeństwa [takich akcji było kilka].

INOWROCŁAW, Nieszawa, Dobrzyń sierpień 1431 r. Zniszczone przez Krzyżaków. Ofiarą padło24 miasta i około 1 000 wsi [sojusz Litwy Świdrygiełły z Krzyżakami].Polacy zajmują Podole nie zdobywając Łucka. W 1430 r. Królestwo wzięło odwet na Krzyżakach.Armia polska wspomagana przez husytów czeskich zwanych "sierotkami" wkroczyła do Nowej Marchii i Prus, doszła do morza pustosząc kraj bardzo bezwzględnie.

IWANISKA 1569 r. Bitwa z Moskwą.

Hetman polny Sanguszko Roman[Pogonia]wojewoda bracławski, Sołomerecki Bogdan[Rawicz], Tyszkiewicz Jerzy[Leliwa].

IŻBORG 1569 r. Zdobyty przez Moskali.

Każmierski Piotr[Biberstwin] - niewola.

INOWŁÓDZ około 10 - 12 września 1656 r. Stefan Czarniecki rozbija tylną straż szwedzkiego korpusu Wittenberga przeprawiającego się przez Pilicę. Jest to poważniejsze powodzenie polskie w tej kampanii.

IŁAWA PRUSKA[Bagrationowsk] 8 lutego 1807 r. Najstraszniejsza rzeż ze wszystkich dotychczasowych bitew napoleońskich. Obie walczące ze sobą strony francuska i rosyjska zostawiły na placu boju po dwadzieścia tysięcy zabitych i rannych. Huraganowa szarża całej jazdy francuskiej pod dowództwem Murata przesądziła o zwycięstwie niewiele różniącym się od klęski. Polscy gwardziści spisali się mężnie. "Kozietulski się prosił żeby mu wolno było iść na awangardach"

IGANIE 10 kwietnia 1831 r. Cztery działa 1 pułku piechoty zaczęły ostrzeliwać jazdę Siversa, podczas gdy z lasu wychodziły trzy bataliony tego pułku. Razem z nimi i 8 pułkiem piechoty ruszyła do boju bateria Bema. Pierwszą linię prowadził gen. Kicki, który ponosząc straty, wtargnął na czele batalionów płk. Węgierskiego do wschodniej części Igań i rozproszywszy broniącą wsi piechotę rosyjską zdobył dwa dziala.. Rosen przeciwko 8 pułkowi rzucił trzy bataliony pułków 13 i 14 [tzw. lwy warneńskie wsławione w wojnie rosyjsko - tureckiej 1828 r.]Gen. Prądzyński na czele swego odwodu 5 pułku piechoty jadąc na koniu

prowadził kolumny batalionowe w kierunku wsi. Wstępnym bojem po krótkiej walce na bagnety zdobyto most. Część Rosian została odcięta. Błyskawiczny zaskakujący atak przyniósł wojskom polskim kolejne zwycięstwo.Cały 98 pułk piechoty rosyjskiej złożył broń. Dwa pułki Fasiego naciskane przez Polaków Ramoriny zostały prawie całkowicie zniszczone. Kawaleria Siversa straciła jedną trzecią swojogo stanu. Straty przeciwnika około 2 500 zabitych i rannych, wzięto około 1 500 jeńców. Straty polskie nie przekroczyły 400 zabitych i rannych.

ISASZEO Węgry 1848 r. udział w bitwie Legionu Polskiego dowodzonego przez Józefa Wysockiego.

IGNACEWO kaliskie 9 maja 1863 r. Rozbicie powstańczego oddziału Zygmunta Taczanowskiego Przez Rosjan.

IŁŻA 17 stycznia 1864 r. Bitwa oddziału płk. Kality "Rębajło" z oddziałami płk. Suchonina broniącego się zażarcie w zabudowaniach miasta. Straty rosyjskie były znaczne. Szczególnym męstwem odznaczyli się po stronie polskiej mjr.Jagielski, porucznicy; Werkuder, Mondon, Łopaciński.

IWONIA podkarpacie lipiec - wrzesień 1944 r. Istnienie "Rzeczpospolitej Iwonickiej" bronionej przez oddziały AK aż do nadejścia oddziałów sowieckich.

JASNOGRÓD 1576 r. Bitwa z Tatarami,zdobycie ich okopów.

Różyński Bogdan[Różyński]-Pierwszy ataman mianowany przez Batorego - poległ. Dowodził wyprawą aż po oczaków. Kozacy otrzymali chorągiew "farby malinowej z herbem Kozaka srebrnego z wzniesioną szablą".

JEZIERZYSZCZE 1654 r. Obrona przeciw Moskwie.

Stetkiewicz Krzysztof[Kościesza] podkomorzy bracławski.

JEZIERNA k/Tarnopola 10 - 12 listopada 1655 r. Wojewoda bracławski Piotr Potocki i chan krymski Mehmed IV Girej rozbili wojska kozackie dowodzone przez Cmiejnickiego. Musiał on zerwać sojusz z Moskwą i uznać Jana Kazimierza.

JANÓW PODLASKI 12 marca 1656 r. Paweł Sapieha regimentarz litewski do szczętu rozbija szwedzki korpus dowodzony przez Bogusława Radziwiłła.

JANÓW LUBELSKI 1657 r. Hetman Rewera Potocki w walce przeciw siedmiogrodzianom Jerzego II Rakoczego ponosi porażkę a pod nim samym zabito konia.

JAURYN Węgry 1683 r. Jan III Sobieski bije Turków

Lubomirski Hieronim Augustyn[Śreniawa].

JAZŁOWIEC 1684 r. Silnie ufortyfikowany, zdobyty przez Jana III Sobieskiego.

Sobolewski Jan, Strzemeski Mikołaj[Lubicz]rotm. pancerny- poległ, Świrski Stefan[Szaława].

JASSY 15 sierpień 1686 r. Jan III zajął stolicę Mołdawii. Już 2 września na wskutek niechęci wojska do kontynuowania kampanii zmuszony został do odwrotu.

Iskra Władysław[Topacz]-porucznik, Łoziński wojewoda podolski-zabity.

JUBORG na Żmudzi 22 lipca 1698 r. Grzegorz Ogiński atakuje korpus Jerzego Sapiehy, stolnika litewskiego. Bratobójcza bitwa kończy się porażką Ogińskiego który uchodzi do Prus.

JEDLIŃSK k/Sandomierza 17 czerwca 1809 r. Jedyna przegrana bitwa w zwycięskiej kampanii 1809 r. Dowodził gen. Józef Zajączek który niw wykonał rozkazu księcia Poniatowskiego, działając na własną rękę, nie mając dokładnych wiadomości o siłach przeciwnika. Zają-czek wycofał się na Kozienice.

JEDLNIA 22 na 23 stycznia 1863 r. Na miejscowość tę uderza kieleckie zgrupowanie powstańcze w sile 150 osób pod dowództwem Narcyza Figietti. Rosjanie zostali zaskoczeni. Odniesiono sukces zdobywając kilkadziesiąt sztuk broni.

JÓZEFÓW -zamojskie 24 kwietnia 1863 r. Rosjanie rozbijają oddział Marcina Borelowskiego[Lelewela].Poległ Mieczysław Romanowski[ur.1833 t.]poeta, redaktor lwowskiego "Dziennika Literackiego".

JAWORZNIK 24 kwietnia 1863 r. Anastazy Mossakowski wyruszył z Galicji do Kongresówki na czele 400 ludzi. Oddział przeszedł 50 km. i stoczył zwycięską potczkę pod Jaworznikiem. Dalej jednak nie byli w stanie przeciwstawiać się Rosjanom płk.Alenicza.

Oddział został rozbity.

JANÓW lipiec 1863 r. Konstanty Ramotowski "Wawer", Jan Jankowski i Adam Zieliński na czele 2 000 powstańców onieśli kolejne zwycięstwa pod Zambrowem, Janowem i Mińskiem Mazowieckim.

JURKOWICE 21 października 1863 r. Pomyślne potyczki nadgraniczne gen. Bosaka i Czachowskiego z Rosjanami. Walki

te osłabiają wartość ich oddziałów.

JEZIORKO 29 październik 1863 r. Gen. Józef Hauke- Bosak pobity przez Rosjan u podnóża Gór Świętokrzyskich. Rosjanie dowodzeni przez Czengerego. Straty polskie; dwudziestu poległych, siedemnastu rannych, pięćdziesięciu wziętych do niewoli.

JÓZEFÓW 1 - 2 lipca 1915 r. Zakończone sukcesem natarcie I Brygady Legionów pod wodzą Józefa Piłsudskiego na pozycje rosyjskie pod Tarłowem i Józefowem. Legiony sforsowały w tym rejonie Wisłę.

JASTKÓW 31 lipca do 2 sierpnia 1915 r. Bitwa I Brygadyu boku Austryjaków z Rosjanami w której Piłsudski dowodzi całą Brygadą i 4 pułkiem Legionów. Pułk przeszedł tu swój chrzest bojowy. Był on pierwszym oddziałem tworzącej się wówczas III Brygady Legionów Pol.

JAZŁOWIEC 1919 r. W Odessie został odtworzony

6 pułk ułanów. Dywizjon mjr. Plisowskiego rozwinięty w pułk, wsławia się szarżą pod Jazłowcem. Otrzymuje numer 14 i nazwę Ułanów Jazłowieckich.

JARAMA rzeka k/Madrytu 6 - 28 lutego 1937 r. Bitwa nad Jaramą była najkrwawszą ze wszystkich bitew jakie stoczono wokół Madrytu. Batalion im. Dąbrowskiego w ciągu jednego tylko dnia 13 lutego stracił w czasie ataku na pozycje wroga około170 ludzi Madryt został utrzymany przez republikanów.

JORDANÓW 2 września 1939 r. Dziesiąta Brygada Pancerno-Motorowa plk. Maczka w boju z niemiecką 2 dywizją pancerną pod Jordanowem i Wysoką zniszczyła i koło 40 czołgów.

JABŁOŃ lubelszczyzna wrzesień 1939 r. Starcia oddziałów Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Polesie"dowodzonej przez Franciszka Kolberga z Sowietami.

JOŃSKIE MORZE połowa listopada 1941 r. Zatoka Nawarino na Peleponezie. Okręt podwodny ORP"Sokół" czatuje przy wejściu do portu czekając na dogodny moment do ataku.Kpt. Kamicki dojrzał w wizjerze okręt wojenny i postanowił wykonać atak torpedowy. Wtedy padło żartobliwe pytanie jednego z oficerów "a czy Polska jest w stanie wojny z Włochami?. Kpt. Karnicki po chwili namysłu oświadczył; " a więc wypowiadam wojnę Mussoliniemu". Zatopionym okrętem był włoski niszczyciel "Ascari".ORP"Sokół" przeczekał gwałtowny atak włoski i tego samego wieczora zatopił jeszcze jeden ze statków włoskich.JANISZÓW noc 7 listopada 1942 r. Oddział Gwardii Ludowej dowodzony przez Grzegorza Korczyńskiego wyzwala pięćset kilkadziesiąt osób z obozu koncentracyjnego. Komendant lagru gestapo- wiec Peter Ignor zastrzelony.

JÓZEFÓW 1 czerwca 1943 r. Obrona mieszkańców miasteczka przed żandarmami esesmanami i własowcami przez oddziały AK "Korsarza"[Hieronima Miąca] GL"Miszki Tatara"[Michała Atamanowa].Atamanow oficer Armii Czerwonej zginął w tej walce strzelając z broni osobistej r.k.m.

JÓZEFÓW 14 czerwca 1943 r. Obrona miasteczka przed pacyfikacją przez oddziały GL im.Kotowskiego, oddział BCH "Groma" i placówkę ZWZ z Józefowa. Mimo posiłków otrzymanch z Zamościa, Niemcy zostali wyparci z miasteczka. Józefów pozostał w rękach partyzanckich jeszcze przez tydzień do 21 czerwca.

JANÓW 5 - 25 czerwca 1944 r. Lasy Janowskie Lipskie i Puszcza Solska. 154 dyw. piechoty Wehrmachtu ge.Altrichtera 174 gen.Eberhardta,213 gen.Goeschena oraz 4 pułk policji SS,korpus kawalerii kałmuckiej oberfihrera Dulla,batalion zmotoryzowany SS, oddziały łączności,[Razem około 25 000 ludzi]zamknęły Lasy Lipskie i Janowskie w stalowy pierścień. W głębi Lasów nad Branwią i koło Porytowego Wzgórza,w leśnej wsi Flisy i na bagnie Kokoszki oczekiwało na niemieckie natarcie 3 000 polskich i radzieckich partyzantów m.in. Pierwsza Brygada AL im. Ziemi Lubelskiej, bryg.im. Wandy Wasilewskiej

drobnych oddziałów BCH i AK oraz ośmiu oddziałów radzieckich. Partyzanci byli dobrze uzbrojeni i posiadali dużo amunicji. Oddziały niemieckie działały w ramach akcji"Szturmwind I".13 czerwca partyzanckie oddziały wybrały wspólne dowództwo z płk. Prokopienką na czele. W nocy z 14 na 15 czerwca po całodziennej ciężkiej walce partyzanci przebili się na most na rzece Bukowej i po zlikwidowaniu osłony mostu ruszyły w kierunku Puszczy Solskiej i zatrzymały się nad Tanwią. Amunicję uzupełniono ze zrzutów radzieckich. W Puszczy Solskiej przebywało około 800 akowców z Zamojskiego Inspektoratu AK. 18 czerwca rozpoczęła się akcja"Szturm wind II". Niemcy uderzyli na zgrupowanie partyzanckie. Po tygodniu ciężkich walk oddziały obu brygad przebiły się przez front niemiecki i małymi grupami wracały do Lasów Lipskich. Oddziały radzieckie poszły nad San a później w Karpaty. Ofiarą akcji "Szturmwind II" padły oddziały Zamojskiego Inspektoratu AK dowodzone przez mjr."Kalinę"[Edward Markiewicz] 24 czerwca pod wsią Osuchy Niemcy przystąpili do ich likwidacji. Wymknęły się grupy z oddziału por."Wira"[Konrada Barczewskiego] i por."Woyny"[Adama Haniewicza] Większość akowców, blisko 600 na 800 otoczonych spotkała śmierć.

JERSEY 13 na 14 czerwca 1944 r. ORP"Piorun" i niszczyciel angielski "Ashanti" rozbija dywizjon[siedem jednostek]okrętów minowych "Minensuchboot".

JEWŁASZE,nowogródzkie 16 czerwca 1944 r. Walka z Niemcami gdzie poległ podczas zdobywania bunkrów por. Jan Piwnik "Ponury".

JAROSŁAW rzeszowskie lipiec 1944 r. Walki 38 i 39 pułków piechoty AK z Niemcami.

JAMNO tarnowskie 25 września 1944 r. walki oddziałów AK z Niemcami.

JAKTORÓW 29 września 1944 r. Rozbicie grupy AK "Kampinos". W starciu z oddziałem niemieckim zginęło 150 żołnierzy AK dalszych 150 dostało się do niewoli.

KIJÓW 1013 r. Wyprawa Chrobrego.

KIJÓW 1018 r. Zdobycie Kijowa przez Chrobrego.

Podczas przeprawy przez Bug u ujścia Huczwy do nagłego działania sprowokował Bolesława wojewoda ruski Bąd, który stojąc nad rzeką krzyczał; "a ty tu po co?oto oszczepem rozpruję brzuch twój tłusty"

Kisiel-starosta kijowski poległ.

KIJÓW 1068 r. Bolesław Szczodry wkroczył do miasta uderzając w symbolicznym geście na znak zwycięstwa mieczem w Złote Wrota grodu i wprowadził Izjasława na tron wielkoksiążęcy. Bolesław był bratankiem Gertrudy, żony Izjasława. Przez stulecia powtarzana opowieść o uderzeniu mieczem we wrota grodzkie jest piękna wprawdzie,lecz nie-wątpliwie legendą. Złota Brama, o którą miało się naznaczyć ostrze"szczerbca" stanęła w czasach późniejszych.

KRUSZWICA około 1096 r. Władysław Herman przeciwko synowi Zbigniewowi zrodzonemu z nałożnicy.Zwycięstwo ojca Później Zbigniew dostał Wielkopolskę i Kujawy.

Kołobrzeg jesień 1103 r. Bolesław Krzywousty zdobywa tylko podgrodzie.

Kołobrzeg około 1104 r. zdobyty przez Krzywoustego który przyszedł z Głogowa odległego o 40 mil w ciągu 5 dni orientując się podług gwiazd. Szóstego dnia uderzył na Kołobrzeg. Przed atakiem przemówił do wojska; Z kraju pomocy nie będzie, nieprzyjaciel wokół, uciekać nie ma gdzie, za daleko -tylko a Bogu i orężu nadzieja;

Catner Mirosław- otrzymał herb[Przerowa]

KOSTRZYŃ 1253 r. Zdobyty przez Branderburgów.

KRAKÓW 1241 r. Zdobyty przez Tatarów.

KOPRZYWNICA 23 luty 1280 r. W bitwie z konnicą Leszka Czarnego dowodzoną przez wojewodę Warsza poniósł klęskę Lew Daniłowicz książę halicki dążący do zajęcia Małopolski wspomagany przez Jadzwingów, Tatarówi Rusinów.

KŁECK 1312 r. Pobicie przez oddziały Łokietka Głogowczyków[Henryk,Jan, Przemko, Bolesław, Konrad]dzielących Wielkopolskę. Oddziałami Łokietka dowodził Dobrogost z Dzwonowa [Nałęcz].Wojskami Głogowczyków Jan z Bibersteinu.

Szamotulski Dobrogost [Nałęcz] zwany Małym.

KOŚCIAN 1332 r. Pada twierdza broniona przez ostatnich spadkobierców Głogowczyka podwładnych Jana Luksembur-skiego. Odzyskanie Kościana przypadło królewiczowi Kazimierzowi[później Wielki]Gród wzięto szturmem wycinając całą załogę.

KRAJNA i KAMIEŃ KRAJEŃSKI 1 409 r. zdobyte i zniszczone przez Krzyżaków.

KORONOWO 10 października 1 410 r. Dwutysięczne wojsko polskie dowodzone przez marszałka nadwornego Piotra Niedżwiedzkiego, wojewodę brzesko-kujawskiego, Macieja z Łabiszyna, i wojewodę poznańskiego Sędziwoja Ostroroga pobiło 4 000 armię krzyżacką i wzięło do niewoli jej wodza, wójta nowomarchijskiego Michała Kichmeistra, przyszłego[w latach 1 414 - 1 422]wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego. Bitwa kawaleryjska stawiana wyżej od Grunwaldu. Henryk von Plauen już jako nowy mistrz zdołał z pomocą króla Wacława zwerbować pewną liczbę najemników z Czech i Śląska. Pod Koronowem walczył Zawisza Czarny a dzielnością odznaczył się szczególnie jego brat Jan Farurej. Dobko Puchała przeprowadził pod Golubiem brawurową akcję- wziął do niewoli spieszącym Krzyżakom na pomoc rycerzy inflanckich, chociaż było ich więcej niż sam miał ludzi.

Chrząstowski Mikołaj[Kościesza],Doliwczykowie Jan i Stanisław, Domarat z Kobylan[Grzymała],Komorski Szczęsny [Śreniawa],Leszczyński Dobiesław[Wieniawa],Olewiński Dobiesław[Ostoja],Płomykowski Bartłomiej i Jarosław[Pomian],Mikołaj ze Słupowa[Powała]Rykrski Piotr [Topór],Synowiec Mikołaj[Stary Koń],Mszczój ze Skrzynna[Łabędż] Ostroróg Sędziwój[Nałęcz]wojewoda poznański, Ostrowski Janusz [Topór]-zdobył chorągiew nieprzyjaciela.

KRASNY POTOK lub KRASNOPOLE 1450 r Koniec

polski Przedbór[Pobóg] rozbija oddziały Bogdana hospodara wołoskiego.

Lubieński Mikołaj[Doliwa]dowódca lewego skrzydła - ginie, Odrowąż Piotr[Odrowąż]wojewoda podolski-poległ, Poraj Mikołaj[Poraj] starosta halicki-poległ.

KOPYSTRZYŃ na Rusi n/Murachwą 1486 r. Jan Olbracht odnosi zwycięstwo nad Tatarami. Wiódł wyprawę na Wołoszczyznę. Zapoczątkowano głośną póżniej" obronę potoczną" kresów.

Pilczycki Stanisław[Topór]-zginął.

KANIÓW 1493 r. Zniszczony przez Tatarów.

KORZEC i KIJÓW 1495 r. Potyczki z Ordą.

Mikosiej Stańko[Wuky]-poległ.

KOSZYCE 1497 r. Słowacja. Bitwa z Węgrami.

Krupski[Korczak] podaje Olbrachtowi własny miecz którym królewicz

wyrąbuje się spośród nieprzyjaciół.

KOŻMIN Mołdawia 26 października 1497 r. Lasy Bukowińskie. Mołdawianie Turcy, Wołosi i Tatarzy pobili znacznie liczniej

naszą armie polską złożoną głównie z pospolitego ruszenia szlachty. Klęska była poważna ale nie tak zupełna jak głosi legenda[za króla Olbrachta wyginęła szlachta] Ciężka kawaleria koronna pod dowództwem Jana Tęczyńskiego opanowała położenie tylko pospolite ruszenie i tabory poniosły straty.

Iwański Aleksander[Jastrzębiec]-poległ, Karnkowski Jan[Iunosza],Karśnicki Jan[Jastrzębiec],Kierło Ludwik[Płomieńczyk]-indygenat. Konopka[Nowina]-kilku poległo, Krasiński Jakub[Ślepowron] d-ca Mazurów-poległ, Krokowski Wawrzyniec[Krokowski]-poległ, Krzyżtoporski Mikołaj[Nowina]-poległ, Łyko Jarosz[Cielątkowa].Mazowiecki Jakub [Dołęga],Młodawski Jerzy[Murdelio]-poległ, Opaliński Jan[Łodzia] własna chorągiew husarska i kozacka, Pieniążek Piotr[Odrowąż]-poległ, Garliński Marcin i Wojciech[Pobóg]-polegli, Uniechowski Teodor[Przestrzał]poległ

Sobieński Wojciech[Dołęga],Targowicki Stanisław [Tarnawa]-niewola, Tęczyński Mikołaj[Topór]wojewoda ruski-poległ, Nekanda Stanisław pierwotnie Trepka[Topór]-zginął, Ustrzycki Teodoryk[Przestrzał

-zginął, Wolodyjowski Piotr i Maciej[Korczak]-zginęli, Zakrzewski Mikołaj-Zbożny[Ogończyk]-zginął, Żórowiński zmarł w niewoli.

KLECKO 5 sierpnia 1506 r. Sześciotysięczna armia polska złożona z kawalerii w tym 3 000 "chałastry" oraz jednej chorągwi husarzy-Raców i dwóch dział dowodzona przez Michała Glińskiego[z pochodzenia Tatara]po uprzednim rozbiciu czmbułurozbiła tatarski kosz, biorąc do niewoli podobno 3 000 jeńców i uwalniając 40 000 osób jasyru. Obie te liczby wydają się przesadzone. Całość tatarskiej ordy ocenia

się na maksimum 5 000 ludzi.

Bohusz Sieztrzeniec[Strzała],Raczko Masalski[Ostoja].

KRÓLEWIEC 30 kwietnia 1520 r. Mikołaj Firlej z Dąbrowicy,oblega miasto jednak otrzymuje rozkaz odstąpienia.

KIJÓW 1527 r. Bitwa z Tatarami.

Turłaj Siemion[Jastrzębiec]-poległ.

KAMIENIEC PODOLSKI czerwiec 1528 r. Rotmistrz

Mikołaj Iskrzycki[Poraj] rozbija liczący 1 000 koni oddział Tatarów.

Sieniawski Mikołaj [Leliwa].

KRASNY HORODEK maj 1562 r. Udana wyprawa na gród moskiewski.

Ciekowski Stanisław [Radwan].

KROPIWNA 7 luty 1564 r. Na wschód od Orszy około 20 000 armia księcia Serebrianego na widok 2 000 podjazdu Filona Kmity z armi Michała Radziwiłła Rudego uległa panice i poszła w rozsypkę.

KIREMPE 1564 r. Bitwa ze Szwedami.

Solecki Mikołaj[Ostoja], Talwosz Mikołaj [Łabędż]starosta żmudzki.

KAMIONKA 1576 r. Bitwa z Tatarami.

Kalinowski Mikołaj [Kalinowa]-poległ, syn jego Adam rotmistrz- niewola.

KIESIA, czyli WENDEN 1577 r. Słaba załoga polska wysadziła się w powietrze wraz z twierdzą byle tylko nie wpaść w ręce wojsk Iwana Grożnego. Istnieje wersja, że podpaliły proch znajdujące się w zamku kobiety. "Od gwałcenia przez całe roty umiera się wolniej niż od wybuchu". Tabory i działa carskie nieraz toczyły się przez bagna po pomostach usłanych z żywych powiązanych jeńców. W 1578 r. Maciej Dębiński kazał części swych ludzi pozorować uderzenie z jednej strony, sam zaś z drugiej otworzył bramy podrobionym kluczem. Jesienią tego roku oddziały moskiewskie zostały rozbite przez koalicję polsko - litewsko -szwedzką. Litwinami dowodził Sapieha Andrzej z tytułem porucznika królewskiego.

Jeżowski [PrusI]-poległ, Kesowski Jan[Poraj]-poległ, Suchodolski Mikołaj[Abdank]starosta zamku, Tryzna Grzegorz[Gozdawa] marszałek litewski, Tyszkiewicz Eustachy[Leliwa]-własny oddział.

KANIÓW 14 kwietnia 1576 r. zdobyty na powstańcach Kozaków zaporoskich Semena Nalewajki.

KONSTANTYNÓW 1577 r. Bitwa z Tatarami.

Hermanowski Paweł[Jastrzębiec].

KIEREPEC[KIEREMPE] na południu Estonii 11 lutego 1579 r. Zdobyty szturmem na Moskalach przez Krzysztofa Radziwiłła "Pioruna".Radziwiłł odchodząc zamek zburzył. Działa odstawił do Wilna.

Kocieł Mikołaj[Pelikan].

KRAKÓW 1587 r. przedmieście Garbary. Zamojski pobił wojsko Maksymiliana, osobiście prowadząc do ataku swą "czarną piechotę" Dowodzący po stronie austryjackiej Andrzej Zborowski zostawił zostawił knechtów na łasce losu i uciekł.

Paradowski Walerian[Korab] z przydomkiem"Grzywa", Żmudzki Jędrzej [Żmudzki]

KALMAR maj 1599 r. Twierdza obsadzona polską załogą kapituluje[Próba odzyskania korony szwedzkiej przez Zygmunta III Wazę]

KOKENHAUSEN 23 czerwca 1601 r. Hetman Krzysztof Radziwiłł "Piorun" dysponując 4 000 żołnierzy pobił na głowę dowodzoną przez Carla Carlsona Gyllenheima, naturalnego syna Karola Sudermańskiego armię liczącą 5 000 żołnierzy. Sukces osiągnął dzięki mistrzowsko zorganizowanemu współdziałaniu różnych rodzajów broni i szybkości uderzenia jazdy.

Drohojowski Krzysztof[Leliwa],Hołowczyński Aleksander[Łabędż] Łyko Jarosz[Cielątkowa],Otwinowski Mikołaj[Trąby]-rotmistrz, Siciński Jan[Pomian]zginął później od uderzenia pioruna, Stabrowski Piotr[Lubicz] kasztelan parnawski, Tyszkiewicz Eustachy[Leliwa]starosta mozyrski.

KIRCHOLM 27 września 1605 r. Karol Chodkiewicz wygrywa bitwę z Karolem IX królem szwedzkim. Siły litewsko-polskie liczyły najwyżej 4 000 zbrojnych w tym 1000 zaledwie regularnej piechoty. Wojsko szwedzkie trzykrotnie liczniejsze, zostawiło na placu 9 000 poległych, sześćdziesiąt sztandarów i jedynaście dział. Karol IX dopadł okrętu i uszedł niewoli.

Iuracha[Poraj]dwóch braci poległo, Kamieński[Dadżbóg] rotmistrz - ranny, Kolecki Aleksander[Strzała],Kossakowski Franciszek [Ślepowron] Krajewski z roty Niewiarowskiego jako jeniec pchnięty przez samego Karola IX po przegranej bitwie, Kufarski-poległ. Lacki Teodor-niezwykle silny-dowódca husarii,[Lacki],Lauxman Mikołaj[Dąbrowa],Lutkowski- poległ, Łuczyński Mikołaj[Nalęcz],Mamrocki -poległ, Milecki -poległ, Młocki Jędrzej[Prawdzic],Niewiarowski Feliks[Półkozic],Niszycki Paweł [Prawdzic]kasztelan sierpski, Ogiński Aleksander[Ogiński]kasztelan trocki Pągowski[Sulima]poległ, Sapieha Piotr[Lis]starosta uświacki, Szembek Aleksander[Szembek],Szwab Kacper[Jastrzębiec]-po utracie konia wyrąbał się z ciżby, Turlaj Jan [Jastrzębiec],Wołowicz Jędrzej[Bogoria],Woyna

Wincenty[Trąby]starosta inturski, Zajączkowski Gotard[Tarnawa].

KłUSZYN 4 lipca 1610 r.Stanisław Żółkiewski pobił

sześciokrotnie liczniejszą armię Dymitra Szujskiego, który uciekł do Moskwy niechając własnej buławy i chorągwi."Czterdziestu włościan odznaczywszy się walecznością z polecenia hetmana od sejmu szlachectwem obdarzeni z dodaniem imienia Żółkiewskich, pieczętujących się atoli nie [Lubiczem] ale innymi herbami".

Bobowski Jakub[Gryf]pułkownik, Borkowski Jędrzej[Łabędż]poległ

Czarniecki Florian[Łodzia]-poległ, Jemielnicki Jędrzej, Lanckoroński Hieronim[Zadora]podkomorzy podolski, Struś Mikołaj[Korczak] w nagrodę dobra ziemskie, Śniatyński, Trzebuchowski Mikolaj[Ogończyk]poległ.

KRYM jesień 1615 r. Kozacy pustoszą Krym. Kontrakcja turecka. Iskander pasza w 10 000 wojowników latem,1616 r. rozbija oddziały Koreckiego i Mohyły. Polska łagodzi incydent.

KRYŁÓW 25 października 1625 r. Powstanie kozackie pod wodzą Marka Żmajły. Nad jeziorem kurukowskim Zaporożcy dzielnie bronią obozów. Po stronie polskiej dowodzi Stanisław Koniecpolski. W wyniku ugody Kozacy ograniczyli rejestr do 6 000 obiecali spalić czajki i zaniechać "chadzek" nad Morze Czarne.

KAFFA na Krymie 1616 r. Piotr Konaszewicz Sahajdaczny na czele Kozaków zdobywa miasto.

KODENICA 1629 r. Rozbicie czambułów tatarskich przez regimentarza Stefana Chmieleckiego.

KORSUŃ marzec 1630 r. Zaporożcy zamordowali lojalnego Polsce dowódcę rejestrowych Hryćka Sawicza z przydomkiem "Czarny".Zaczęło się powstanie na czele którego stanął Taras Fedorowicz

Wojska koronne poniosły porażki. Straciły Korsuń. Apogeum kozackiego terroru 01.maja była słynna "Noc Tarasowa".

Jaskólski[Leszczyc]-niewola, Kuczkowski Jan[Wąż]rymopis-niewo-la, Odrzywolski Jan [Nałęcz],Podlaski Zygmunt-zginął, Zasławski Dominik [Ostrogski]wojewoda krakowski-własna chorągiew.

KAMIENIEC PODOLSKI 22 października 1633 r. Rozprawa hetmana Koniecpolskiego z Abazy paszą. Orda przypuściła atak na polskie umocnienia ale został on odparty ogniem piechoty i dragonii. Zmusiło to przeciwnika do odwrotu wzdłuż Dniestru w kierunku Mohylewa.

Kalinowski Adam[Kalinowa]starosta bracławski i winnicki, Naborowski Jędrzej, Sapieha Kazimierz[Lis], Szemberg Teofil d-ca artylerii.

KUDAK 3 sierpnia 1635 r. Zaporożcy pod wodzą Iwana Sulimy podstępem opanowali twierdzę, po wymordowaniu załogi zburzyli umocnienia. Reakcja hetmana Koniecpolskiego była natychmiastowa. Sulima wydany Polakom zginął na palu w Warszawie. Twierdzę postanowiono odbudować.

KUMEJKI wieś n/Rosią 16 grudnia 1637 r. Przegrana

Pawła Pawluka Michnowicza z hetmanem Mikołajem Potockim.[Powstanie Pawluka].Pawluka wraz z dwoma towarzyszami stracono w Warsza-wie. Na wiosnę 1638 r. wybuchło następne powstanie pod wodzą Jakuba Ostrzanina i Dymitra Huni.

Bieganowski Mikołaj[Grzymała],Ciepielewski Maciej[Gryf]-zginął od kuli, Giszowski Mikołaj [Nowina]-ranny, Jakliński Jędrzej[Ostoja],Kar-piński Jan [Korab],Kazanowski Dominik[Grzymała]wojewoda bracławski ranny, Konarzewski Stanisław [Pobóg]-poległ, Moczarski Mikołaj[Łada]- śmiertelnie ranny, Pociej Paweł[Waga]-poległ, Skowieski Jan [Rawicz],Spadowski Jakub[Ślepowron]-poległ, Stano Jędrzej[Gozdawa]podczaszy lwowski-ranny, Wichrowski Krzysztof[Pomian]-miecznik halicki, Zagórski Jakub[Ostoja],Zebrzydowski Michał[Radwan].

KONSTANTYNÓW 26 - 28 lipiec 1648 r. Nierozstrzy

gnięta bitwa z Kozakami Maksyma Krzywonosa.

Wiśniowiecki Jeremi książe,Dominik Zasławski wojewoda krakowski obaj własne chorągwie.

KORSUŃ 26 maja 1648 r. Kruta Bałka o milę od Korsunia.Całkowita klęska wiecznie pijanego hetmana Mikołaja Potockiego i hetmana polnego Marcina Kalinowskiego w boju spotkaniowym z wojska

mi Bohdana Chmielnickiego. Wojsko Rzeczypospolitej działając bez rozpoznania dostało się w zasadzkę. Bitwa trwała cztery godziny. Ocalały tylko chorągwie jazdy Kłobuckiego i Koryckiego.

Kalinowski Marcin[Kalinowa]hetman-niewola, Kazanowski Adam[Grzymała]-poległ, Liniewski Jan rotm.- poległ, Oraczewski Antoni[Szreniawa]-niewola,Osiński[Junosza]-pułkownik, Poniński Aleksander[Łodzia]-pojmany po obcięciu rąk żywcem spalony, Przyj emski Krzysztof[Rawicz]artyleria-niewola, Przyłuski Mikołaj [Lubicz]-niewola, Sieniawski Hieronom Adam[Leliwa]-niewola, Silnicki Gabriel[Jelita]porucznik husarski-niewola, Strojeński Gabriel[Junosza]-zginął, Szczuka Aleksander[Grabie], Tymiński Jan[Nałęcz]-niewola.

KUDAK koniec września 1648 r. Dowodzona przez Krzysztofa Grodzickiego samotna twierdza Rzeczypospolitej w Dzikich Polach zaprzestaje walki. W pierwszych dniach października pada. Warunki kapitulacji zostały brutalnie złamane. Ocaleli Krzysztof Grodzicki i Stefan Czarniecki. Szeregowcy"dragoni kudaccy" szli pod nóż, mordowani byli w sposób okrutny i to niekiedy wprost na oczach posłów polskich.

Łączyński Józef[Nałęcz]-pułkownik, Morgani Aleksander -poległ jego syn Jan otrzymał indygenat w 1662 r.

KRASNE 19 na 20 lutego 1651 r. Straż przednia hetmana Kalinowskiego pod dowództwem Stanisława Lanckorońskiego zdobywa miasto bronione przez Kozaków Daniły Nieczuja. Nieczój ginie. O jego srebrną buławę toczył się spór pomiędzy Lanckorońskim[Zadora] a Kalinowskim[Kalinowa].

KAMIENIEC PODOLSKI marzec 1651 r. Odparcie kilku szturmów kozackich. Hetmanowi Kalinowskiemu udaje się wyprowadzić jazdę do obozu pod Sokal gdzie trwała koncentracja sił głównych do walki z Kozakami[na Beresteczko].

Lanckoroński Stanisław[Zadora]-późniejszy hetman polny, Morawski setnik załogi dał odpór Kozakom Dziedziały. Niewieski Jan[Nowina] setnik załogi.

KIJÓW sierpień 1651 r. Zdobyty na Kozakach przez Janusza Radziwiłła hetm.wielk.litewskiego. Chmielnicki ukorzył się przed Jakubem Potockim i zawarł "Ugodę białocerkiewską" W rejestrze ujęto tylko 20 000 Kozaków. Siedziby ich ograniczono do królewszczyzn województwa kijowskiego.

Osiński Samuel[Radwan]oboźny litewski.

KRASNOBRÓD marzec 1656 r. Rozbicie szwedzkiej straży tylnej z korpusu Karola Gustawa.

KŁeck k/Poznania 7 maja 1655 r. Porażka Stefana Czarnieckiego i Lubomirskiego od Szwedów. Odstąpienie od zdobycia Poznania.

KAMIENIEC PODOLSKI lipiec 1655 r. Oblegany przez Chmielnickiego, Baturlinai Potemkina dzielnie broniony przez wojska wojewody bracławskiego Piotra Potockiego.

Niewierski Jan[PrusII]-porucznik.

KRAKÓW 1655 r. Czarniecki broni miasta przed Szwedami. W nocy z 24 na 25 września Jan Kazimierz opuszcza miasto. 19 października Czarniecki kapituluje wychodząc z miasta z rozwiniętymi sztandarami, bronią i zpalonymi lontami, obdarzony przez Karola Gustawa pięknym wierzchowcem.

Bylina Konstanty -towarzysz chorągwi husarskiej, Gnoliński Mikoła pułkownik piechoty węgierskiej, Koryciński Mikołaj[Topór]-kasztelan sądecki, Orzechowski Piotr[Oksza]-zginął, Wąsowicz Krzysztof[Łabędż], Wolf Frombold-generał artylerii polskiej.

KIEJDANY 20 października 1655 r. Janusz Radziwiłł podpisuje układ ostateczny, zrywający Unię Litwy z Koroną, a wiążące Wielkie Księstwo ze Szwecją. Dwa miesiące wcześniej 18 sierpnia w Jaszwojniach podpisano dokument submisji.

KŁECK, KCYNIA 7 maja 1656 r. Przegrana Polaków ze Szwedami w obu bitwach. Po stronie szwedzkiej dowodził brat królewski Adolf, Jan po polskiej Stefan Czarniecki.

Kutnowski Fabian[Cholewa] zginął pod Kcynią.

KOWNO jesień 1658 r. rozbicie przez Gosiewskiego Wincentego hetmana polnego litewskiego części armi moskiewskiej Jurija Dołgorukiego.

Ogiński Marcjan[Ogiński]wojewoda trocki postrzelony w nogę.

KONOTOP 28 czerwca 1659 r. Wyhowski wraz z Polakami i Tatarami rozbili wojska moskiewskie, które na wieść o Hadziaczu car pchnął na Ukrainę[Unia Hadziacka 16 września 1658 r] Zaskoczone pułki kniazia Pożarskiego przegrały, z jeńcami postąpiono tak jak kiedyś z Polakami pod Batohem.

KOLDYNGA w Danii 1659 r. Zdobyta przez Polaków. Żołnierze wraz z samym Czarnieckim przepłynęli na łodziach na wyspę Als, ciągnąc wierzchowce na uzdzienicach. Było to 14 grudnia. Dla ludności byli ciężcy. "Jeszcze w kilka lat po wyprawie miał pan Pasek w kalecie talary duńskie".

Piaszczyński Kazimierz[Lis]-zginął od kuli działowej. Wąsowicz Krzysztof[Łabędż]pułkownik dragonów, Wolski Paweł Towarzysz pancerny.

KULISZKI k/Połocka jesień 1661 r. Dołgoruki pobity przez Jana Kazimierza i Czarnieckiego. Syn Chowańskiego wzięty do niewoli. Chowański wycofał się do Połocka.Litwini wycofali się z kampanii. Odzyskano Wilmo z okupacji moskiewskiej.

Iwaszkiewicz[Trąby]-chorąży petyhorski, Ogiński Jan[Ogiński] - ranny marszałek bracławski, Wiążewicz Jerzy[Leliwa]rotmistrz poległ, Żeromski Kazimierz[Jelita].

KALNIK 21 października 1671 r. Polacy nie zdołali zdobyć miasta, ale pod jego wałami stoczyli zwycięską bitwę z Kozakami Doroszeńki i Tatarami Selima Gireja. Hetman wielki Sobieski dowodził przez gońców ze wzgórza. Po stronie polskiej zginęli m.in. Bidziński, Lubomirski, Sieniawski, ataman Sirko.

KAMIENIEC PODOLSKI 18 sierpnia 1672 r. Oblężony Turkami Mahmeda IV oraz Kozakami Piotra Doroszenki. Fortecą dowodził Mikołaj Potocki. Po twardej obronie 27 sierpnia, kiedy część fortyfikacji legła w gruzach, a podkopy zagroziły reszcie Kamieniec skapitulował.

Jabłonowski Stanisław[Prus III],Komorowski Stanisław niewola 48 lat, Wołodyjowski [Korczak]-wysadzony w powietrze.

KOMARNO 1672 r.

KUDRYŃCE 1672 r.

KAŁUSZYN 1672 r. "Wyprawa na czambuły" Hetman wielki Jan Sobieski odnosi zwycięstwa oswabadzając wiele jasyru. Wyprawa w dwukoń komunikiem. Szybkość niespotykana.

Kątski Marcin[Brochwicz] gen.artylerii, Krauzer Eneasz[Krauzer] indygenat 1682 r,Opaliński Jan[Łodzia] Przyjemski Władysław[Rawicz]. wojewoda kaliski.

KAMIENIEC PODOLSKI 1673,1674,1687,. Oblegany przez Polaków bez powodzenia. Wrzesien-październik 1688 r. nieudana próba blokowania twierdzy przez wojska hetmana w. koronnego Stanisława Jabłonowskiego. Pogłoska o zbliżaniu się odsieczy tureckiej doprowadziła do masowych dezercji i wycofania się wojska koronnego. W 1689 r. nieudana próba zdobycia twierdzy przez hetmana Jabłonowskiego. Odwrót utrudniały podjazdy Tatarów. Twierdza wróciła do Polski na mocy"pokoju karłowickiego" w 1699 r. W 1792 r. bronił jej przed Rosja nami gen.Józef Orłowski, a w 1793 wydał ją Rosjanom targowiczanin Antoni Złotnicki.

KILIA 1683 r. Jan III Sobieski zwycięża Turków. Kunicki zajmuje miasto i pustoszy wybrzeże Morza Czarnego miedzy ujściem Dniestru i Dunaju.

KICKANY Mołdawia koniec 1683 r. Kunicki hetman kozacki mianowany przez Sobieskiego wraz z wojskiem kozackim rozbija ordę budziacką i białogrodzką wracającą z Węgier.

KLISZÓW kieleckie 19 lipca 1702 r. August II Mocny pobity przez Karola XII Szwedzkiego.

Pietruski Jakub[Stary koń].

KALISZ 29 października 1706 r. Stronnicy Stanisława Leszczyńskiego 10 000 ludzi pod dowództwem Józefa i Michała Potockich i 4 000 korpus szwadzki Maredefelda zostali pobici przez Rosjan [20 000 jazdy] Sasów[6 000 ludzi] i wiernych Augustowi Polaków pod dowództwem Adama Sieniawskiego, Mateusza Rzewuskiego i Adama Śmigielskiego. Moskiewską dragonią i działami dowodził Mieńszykow,

Cyryna Aleksander[Trąby]-zginął, Iwański Władysław[Jastrzębiec]-zginął, Pałaski Paweł[Ślepowron]-poległ, Tarło Adam[Topór]-wojewoda lubelski, Witkowski Seweryn[Nowina]-poległ.

KONIECPOL 21 luty 1708 r. Polsko - litewscy zwolennicy zdetronizowanego Augusta II Sasa zwyciężyli krajowych zwolenników Leszczyńskiego. Po stronie Augusta dowodził Konstanty Pociej i regimentarz Jakub Rybiński. Zwolennicy Leszczyńskiego dowodzeni przez wojewodę kijowskiego Józefa Potockiego.

Morawski Adam[Nałęcz]starościc gniewkowski-poległ, Wiśniowiecki Janusz kasztelan krakowski.

KOWALEWO wrzesień październik 1716 r. Korpus saski gen.Bose wyrusza na północ w celu rozbicia grupy regimentarza Gniazdowskiego. Z odsieczą podążają oddziały Stanisława Potockiego. Sasi odnoszą zwycięstwo. Gen.Bose odzyskuje Toruń.

KRAKÓW 2 lutego 1772 r. Zajęcie zamku przez konfederatów barskich pod dowództwem Charlesa Josepha Hyacinthea Viomenila. Gen. Suworow i hetman Branicki rozpoczęli oblężenie zamku. Z braku pomocy z zewnątrz 24 kwietnia obrońcy poddali się i wbrew słowu danemu przy ustalaniu warunków kapitulacji-zostali wywiezieni w głąb Rosji.

KRZEMIEŃ lipiec 1792 r. Dzielna obrona linii Bugu przez cofające się pod naporem Rosjan wojsko litewskie.

KOBRYŃ 1794 r. Bitwa z Moskalami.

Rudnicki Wincenty[Lubicz]porucznik-poległ.

KOŁO wrzesień 1794 r. Wzięte na Prusakach przez Jana Henryka Dąbrowskiego idącego na pomoc powstaniu w Wielkopolsce.

KRUPCZYCE k/Bugu 17 września 1794 r. Korpus Aleksandra Suworowa stoczył ciężką bitwę z oddziałami gen. Karola Sierakowskiego. Sierakowski bił się wspaniale. Odszedł nie oddając ani jednego działa. Dwa dni później zaskoczona niespodziewanym atakiem dywizja Sierakowskiego poniosła kompletną klęskę w walce z Suworowem.

Krajewski Jan Stanisław[Trzaska]kapitan-poległ.

KRASNE 17 listopada 1812 r. Szef szwadronu Dezydery Chłapowski wykonując bezsensowny rozkaz marszałka Murata szarżował silnie obsadzoną przez Rosjan wieś.

KALISZ 13 lutego 1813 r. Korpus francusko- saski gen. Jana Reyniera oraz oddziały polskie zaatakował carski generał Wintzingerode. Natarcie przeważających sił rosyjskich było tak gwałtowne, że jedynie dzielnej postawie wojska udało się wycofać za Prosnę. Polski 2 pułk piechoty osłaniał korpus francusko - saski następnie wycofał się na Śląsk.

KAŁUSZYN 17 lutego 1831 r. wieś na wschód od Warszawy. Pod naporem Rosjan gen. Żymirski wycofał się w stronę Mińska Mazowieckiego zadając nieprzyjacielowi straty.

KAŁUSZYN 1 kwietnia 1831 r. Pościg kawalerii gen. Łubieńskiego za resztkami VI korpusu rosyjskiego. Przed Kałuszynem Geismar rozwinał bataliony piechoty na skraju lasu. Kapitan Władysław Zamoyski, szef sztabu w korpusie Łubieńskiego porwał za sobą szwadron ułanów i błyskawiczną szarżą przeciął szeregi kilku batalionów zatrzymując się aż pod Kałuszynem. Gdyby atak ten poparł Łubieński kilkoma szwadronami można było zupełnie rozbić Geismara, a następnie resztki korpusu Rosena. Mimo poważnych błędów dwa dni trwania ofensywy to nieprzerwane pasmo sukcesów.VI korpus Rosena przestał właściwie istnieć. Straty rosyjskie obliczane na 2 000 zabitych i rannych około 10 000 jeńców. Zdobyto 12 dział i 5 chorągwi, wiele broni i amunicji, prawie całe tabory VI korpusu.

KUFLEW 25 kwietnia 1831 r. Marsz marszałka Dybicza na Warszawę należało powstrzymać. Rolę tę dobrze wypełnił pułkownik Dębiński na czele swego oddziału złożonego z 4 batalionów, 12 szwadronów i 4 dział. Wykorzystując zręcznie dogodne warunki terenowe stawił zdecydowany opór straży przedniej gen.Mandersteina. Po południu marsz wojsk rosyjskich został zatrzymany.

KRAKÓW 22 lutego 1846 r. Spiskowcy krakowscy przy poparciu biedoty i górników z Jaworzna wyparli Austryjaków z miasta i ukonstytuowali Rząd Narodowy Rzeczypospolitej Polskiej[Gorzkowski Ludwik,Aleksander Grzegorzewski i Jan Tyssowski]

KSIĄŻ poznańskie 29 kwietnia 1848 r.[Powstanie Wielkopolskie] Trzykrotnie silniejsze od polskich, dobrze wyćwiczone wojska pruskie odniosły sukces. Książ został zdobyty. Dowódca polskiego oddziału Florian Dąbrowski śmiertelnie ranny. Z oddziału liczącego około 1 000 ludzi połowa zginęła. Prusacy pod wodzą Heinricha von Brandta mordowali rannych i jeńców.

KRZYWOSĄD Kujawy 19 lutego 1863 r. Porażka gen. Ludwika Mierosławskiego. Prawie całkowite zniszczenie 100 osobowego oddziału. Mierosławski ocalał i przyłączył się do 500 osobowego oddziału dowodzonego przez Kazimierza Mielęckiego.

KRZYKAWKA 5 maja 1863 r. Pułkownik Józef Miniewski wymaszerował z Krakowa na zachód mając 500 dobrze uzbrojonych powstańców w tym oddział złożony z 30 Francuzów i Włochów pod wodzą włoskiego pułkownika Francesco Nullo.W drodze na Olkusz oddział został rozbity,a pułk.Nullo zginął.

KOMORÓW i GACE 20 czerwca 1863 r. Przybyły z Galicji około 800 osobowy oddział powstańczy gen.Zygmunta Jordana rozbili Rosjanie w podwójnej bitwie pod Gacami i Komorowem.

KOŁODNO Polesie 12 i 13 lipca 1863 r. Rozbicie oddziału partyzanckiego płk. Romualda Traugutta przez Rosjan.

KOSTANGALA Rumunia 15 lipca 1863 r. Dobrze uzbrojony 200 osobowy oddział Miłkowskiego próbuje przedrzeć się na Ukrainę. Zostaje zatrzymany przez wojska rumuńskie. Po krótkiej bitwie oddział złożył broń a Miłkowski wyjechał do Turcji.

KOCK 25 grudnia 1863 r. Bitwa stoczona przez oddział gen.Heydenreicha - "Kruka" z silną kolumną rosyjską. Na moście przez Wieprz doszło do walki wręcz. Po stronie polskiej padlo w zabitych i rannych do osiemdziesięciu, ale drugie tyle w czasie odwrotu poszło w rozsypkę. Wielu oficerów odznaczyło się wyrażnie: Pogorzelski,Grzymała, rotm.Rylski i por.Dulęba z szablą w ręku szarżowali na nieprzyjaciela. Podoficerowie Trzebiński i Święcicki awansowani na p.poruczników. Żałowano dzielnych Krzyckich, ojca i syna którzy polegli.

KRAKÓW 2 sierpnia 1914 r. Na rozkaz komendanta Józefa Piłsudskiego wyruszył do Królestwa Polskiego na rekonesans pierwszy historyczny patrol siedmiu ułanów pod dowództwem Władysława Beliny Prażmowskiego.

KIELCE 12 sierpnia 1914 r. Strzelcy Pierwszej Kadrowej Kompanii zajęli miasto. Z różnych oddziałów uformował się pierwszy pułk piechoty Legionów dowodzony przez Józefa Piłsudskiego Pułk brał udział w walkach zaczepnych z Rosjanami przy boku Austryjaków.

KRZYWOPŁOTY 16 - 19 listopada 1914 r. Oddziały I Brygady Legionów stoczyły ciężkie walki z nacierającymi w kierunku Krakowa jednostkami rosyjskimi. Część Brygady pod osobistym dowództwem Józefa Piłsudskiego przedarła się wcześniej[9 - 11 XI] przez Ulinę Małą do Krakowa.

KARPATY Wschodnie jesień 1914 r. II Brygada Legionow gen. Karola Trzaski - Durskiego walczyła na pograniczu Siedmiogrodu i Rusi Zakarpackiej. Brygada walczyła przeciwko sotniom dywizji kozackiej. Po wykonaniu tego zadania Brygada wróciła do Galicji.

KĘTY 13 stycznia 1915 r. Pierwszy Pułk Legionów Polskich przeorganizowany na I Brygadę, dowódca: brygadier Józef Piłsudski, szef sztabu płk. Kazimierz Sosnkowski, dowódcy pułków: pierwszego - mjr. Edward Rydz Śmigły, drugiego- kpt. Leon Berbecki, trzeciego- mjr. Mieczysław Trojanwski.

KIRLIBABA na Bukowinie 18 - 22 stycznia 1915 r. Oddziały II Brygady Legionów w 5 dniowej bitwie złamały napór wojsk rosyjskich przechodząc do przeciwnatarcia w kierunku na Seret i Dniestr.

KONARY 16 maja 1915 r.[Grabina i Płaczkowice n/Wisłą] Walki 4 austryjackiej dywizji gen. Belmonda, a w jej składzie I Brygady z wojskami rosyjskimi. Dnia 15 maja rozpoczęła się bitwa. Austryjacy odbierają Śmigłemu dowodzenie pułkiem, a komendantowi Piłsudskiemu I Brygadę. Mimo to walczą. Śmigły prowadzi dwa bataliony

trzeci i piąty. Po ciężkich wielodniowych walkach bitwa pod Konarami dogasa. W dniu 23 maja walka jest skończona. Wyróżnił się III batalion w najcięższych moralnie warunkach zachował się po bohatersku, znacząc obficie każdy krok swój krwią własną i wroga. Śmigły Rydz awansowany 3 czerwca na drugiego podpułkownika w Brygadzie[pierwszy p.płk. Kazimierz Sosnkowski].

KUKLA październik 1915 r. Kulikowicze Jabłonka na Wołyniu w ramach 4 armii austryjackiej walczy trzy pułki I Brygady, oraz dwa pułki III Brygady Legionów. Polacy zdobywają Kuklę nad Stochodem

Duże uznanie zdobywa I Brygada Legionów przy zdobyciu Jabłonki, połączone ze świetnym i krwawym zwycięstwem.

KAMIENIUCHA 28 października 1915 r. W bitwie stoczonej przez oddziały Legionów został śmiertelnie ranny Tadeusz Żuliński Komendant Naczelny Polskiej Organizacji Wojskowej. Przybył na front przyprowadzając do I Brygady batalion warszawski.

KOSTIUCHNÓWKA 4 - 6 listopada 1915 r. 2 i 3 pułk Legionów z II Brygady stoczyły najkrwawszy w toku swych walk bój na froncie wołyńskim odznaczając się zwłaszcza przy zdobywaniu wzgórza nazwanego "Polską Górą".

KOSTIUCHNÓWKA 4 - 7 lipca 1916 r. Cieżkie boje I Brygady Legionów. Na odcinek zajęty przez nią w rejonie Kostiuchnówki uderzył cały korpus rosyjski gen. Bułatowa w ramach podiętej przez gen. Aleksija Brusiłowa nowej ofensywy. Legioniści bohatersko wytrzymali ataki przeciwnika. Góra pod którą stoczono najbardziej zacięty z legionowych bojów, nzwana została Polską Górą. Nad Styrem ginie p.por Zygmunt Bończa-Karwacki były Komendant Okręgu Radomskiego. Pochowany we wspólnej mogile w Wołczewsku. W Brygadzie ponad 500 zabitych i rannych. Brygady Legionowe cofnęły się nad Stochód w celu wyrównania frontu i broniły tych pozycji do października 1916 r.

KIJÓW 21 lutego 1917 r. Zaczęto formować Dywizję Strzelców Polskich składającą się z czterech pułków piechoty, po trzy bataliony każdy, kompanii inżynieryjnej i dywizjonu ułanów przekształconego później w pułk ułanów Krechowieckich. Dowodcą był gen.Tadeusz Bylewski a następnie płk. Lucjan Żeligowski.

KRECHOWCE 24 lipca 1917 r. Walczący w ramach armi rosyjskiej ułani polscy w ciągu całego dnia walki pod Krechowcami [odtąd Ulani Krechowieccy] wstrzymywali natarcie Niemców na Stanisławów. Pulkiem dowodzi płk. Boleslaw Moscicki. Ułani powstrzymują Niemców ścigających 11 dywizję wojsk rosyjskich. Sześcioma kolejnymi szarżami wyrzucają Niemców z Krechowic. Staczają także zacięty bój z dezerterami rosyjskimi broniąc przed nimi Stanisławowa. Pułk traci 80 kawalerzystów.

KANIÓW 11 maja 1918 r. II Korpus Polski otoczony przez wojska niemieckie nad Dnieprem w okolicy Kaniowa po całodziennej walce został pokonany i rozbrojony. Część oficerów i żołnierzy z wówczas już gen. Hallerem ratowała się ucieczką.

KRZYWICZE lipiec 1919 r. Ułani 7 pułku biorą do niewoli pułk kozacki atamana Łazarewa liczący 600 jeźdźców.

KIJÓW 8 maja 1920 r. Polskie wojska zajęły miasto. Trzy armie polskie[10 dywizji i 2 brygady, czyli 109 batalionów,64 szwadrony i 104 baterie wspomagane przez dwie dywizje ukraińskie sformowane w Polsce w starciu z dwoma armiami[7 dywizji i 3 brygady] odniosły olśniewający sukces. Front został przerwany, rosyjska XII armia pobita, XIV-odrzucona, wszystko to między 25 a 28 kwietnia 1920 r. Podstawą zwycięstwa stały się szybkie zagony na Koziatyn i Malin, wychodzące na tyły wroga wykonane kawalerią i piechotą na wozach niekiedy nawet na samochodach. Armia Rydza Śmigłeho po stoczeniu walki przez swe forpoczty pod Borodzianką, już 7 maja znalazła się pod Kijowem. Patrole pierwszego pułku szwoleżerów jeszcze tego samego dnia wkroczyły do stolicy Ukrainy. Wojsko zostało powitane owacyjnie przez mieszkańców. Walki rozgorzały dopiero o bronione przez Rosjan mosty na Dnieprze i zakończyły się 10 maja zdobyciem lewobrzeżnego przy- czółka. Wymarsz z nieatakowanego miasta nastąpił 10 czerwca. Wobec ogromnej ruchliwości Budionnego nie doszło do decydującej bitwy jednak siły polskie z końcem czerwca zostały wymanewrowane na linię Zwiahel Starokonstantynów.

KLESZCZELE 20 sierpnia 1920 r. Działania 4 Brygady Jazdy doprowadziły do kapitulacji grupy artylerii ciężkiej która miała ostrzeliwać stolicę Polski. W ręce zwycięzców wpadło 37 dział i około 1800 jeńców.

KOMARÓW zamojskie 31 sierpnia 1920 r. Pokonanie Armi Konnej Budionnego. Była to ostatnia wielka bitwa kawaleryjska XX wieku. Polska dywizja jazdy gen. Juliusza Rómla zmusiła konnicę Budionnego do odwrotu za Bug.

KOROSTEŃ październik 1920 r. Korpus kawalerii gen. Rómla wspaniałym zagonem dotarł do Korostenia.

KRZYWICZE 10 - 15 października 1920 r. na północny wschód od Mińska Białoruskiego. Zagon 4 Brygady Jazdy bierze 600 jeńców[w tym sztab 14 brygady piechoty] 2 działa, 21 r. k.m.

KROJANTY Pomorze 1 września 1939 r. Dowódca 18 Pułku Ułanów Pomorskich płk. Kazimierz Mastalarz szarżuje na czele 2 szwadronu na oddziały niemieckiej 20 dywizji piechoty zmotoryzowanej zagrażającej przeprawom polskim na rzece Brdzie. Dowódca ginie Miejsce pochowania nieznane.

KATOWICE 3 - 5 września 1939 r. Walki o miasto prowadzone po wycofaniu się regularnych oddziałów przez powstańców i harcerzy. Ranni harcerze zostali wyrzuceni przez Niemców z wieży spadochronowej.

KAŁUSZYN 11 na 12 września 1939 r. Szarżuje 4 szwadron 11 Pułku Ułanów Legionowych. Dowodził por.rez. Andrzej Żyliński. Z 85 nacierających zebrało się po walce 33.Szarża uwieńczona powodzeniem przyczyniła się do odbicia z rąk niemieckich Kałuszyna.

KSIĘŻOMIERZ n/Wisłą k/Annopola 13 września 1939 r.Ciężkie walki 1 Pułku Strzelców Konnych - zmotoryzowanych z Niemcami.Pułk dowodzony przez płk.Roweckiego poniósł duże straty.

KAMIONKA STRUMIŁOWA 21 września 1939 r. Szarżował 3 szwadron I Dywizionu Konnego zgrupowania płk.Halickiego. Atakowano Rosjan wkraczających w granice Polski.

KODZIOWCE Wileńszczyzna 22 września 1939 r. 101 Pułk Ułanów ze zgrupowania gen.Wacława Przeżdzieckiego z powodzeniem ścierał się z pancernym oddziałem Armi Czerwonej. W odwecie za poniesione tam straty żołnierze sowieccy zamordowali dowódcę okręgu "Grodno" gen Józefa Olszynę - Wilczyńskiego.

KRASNOBRÓD 23 września 1939 r.. Szarżuje Pierwszy szwadron 25 Pułku Ułanów Wielkopolskich. Poległ d-ca szwadronu por. Tadeusz Gerlecki. Z całego szwadronu po walce zebrało się 30 ułanów. Miasteczko zdobyte. Sztab niemieckiej 8 Dywizji piechoty wzięty do niewoli.

KRUKIENICE k/Sambora 27 września 1939 r. Sowieci rozbijają Grupę Operacyjną Kawalerii ge. Władysława Andersa.

KOCK początek października 1939 r. Zgrupowaniem kawalerii"Zaza" dowodzi gen.bryg. Zygmunt Podhorski. Gen bryg.Ludwik Kmicic - Skrzyński dostaje się do niewoli.[Kock patrz Wola Gułowska]

KRAŚNIK 9 października 1942 r.Oddział Gwardii Ludowej im.Tadeusza Kościuszki dowodzony przez"Grzegorza" Korczyńskiego uwalnia więźniów z miejscowego więzienia. Uwolniono 45 ludzi. Dwóch gwardzistów zginęło.

KAMIENNA WOLA koniec października 1942 r.Oddział Gwardii Ludowej im. Waryńskiego zestrzeliwuje transportowiec "Junkers" lecący stosunkowo nisko.

KRASNOBRÓD 1 - 3 lutego 1943 r. Zgrupowanie Batalionów Chłopskich[300 partyzantów] stawiło czoła połączonym oddziałom niemieckim, wojska, żandarmerii i osadników[łącznie około 2000].Straty niemieckie wyniosły około 100 zabitych i rannych. Była to bitwa w obronie ludności wysiedlanej z Zamojszczyzny.

KRASNYSTAW 19 września 1943 r. Oddział Specjalny B CH"Rolnika" Stanisława Sokołowskiego zdobywa więzienie oswobodzając około 300 więżniów, zdobywając broń i amunicję.

KRATY-Wołyń styczeń- luty 1944 r. Potyczki 27 Dywizji Piechoty A K z oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armi.

KOWEL 20 marca 1944 r. Pierwsze uzgodnione współ działanie oddziałów AK z armią radziecką. W walkach pod Kowlem i Włodzimierzem 26 marca odbyło się spotkanie dowódcy 27 Wołyńskiej Dywizji AK [liczącej około 6 000 żołnierzy] podpułkownika Jana Kiwerskiego "Oliwy" z dowódcą jednej z armii radzieckiej gen.Siergiejewem.

KRAWCZUNY pod Wilnem 13 lipca 1944 r. Wycofujące się z miasta siły niemieckie starły się ze zgrupowaniem AK mjr."Węgielnego" Mieczysława Potockiego. Po stronie polskiej duże straty.

KOTOŃ k/Myślenic listopad 1944 r. Ciężkie walki z Niemcami toczy partyzanckie zgrupowanie"Żelbet" liczące około 250 ludzi.

KOŃSKIE _ KIELCE szosa 8 na 9 listopada 1944 r. Tragiczne wyjście 25 p.p.AK z lasów koneckich. Dramat nastąpił przy nocnym przekraczaniu szosy pilnie strzeżonej przez Niemców. Zagubiło się lub rozproszyło około 250 żołnierzy. Część z nich pozostała w lasach koneckich i tam w większości poległa. Utracono 7 c.k.m.,6 l.k.m. kilkadziesiąt karabinów i tabory.

KOŁOBRZEG 7 - 18 marca 1945 r. Pierwsza Armia Wojska Polskiego wzięła miasto. Armią dowodził gen. Stanisław Popławski. Ufortyfikowanego miasta i portu broniło 10 000 żołnierzy niemieckich. W walkach ulicznych Niemcy stawiali zaciekły opór. Straty nacierających jednostek wynosiły około 1 200 zabitych i zaginionych, oraz 2 600 rannych

LUBUSZA n/Łabą 1012 r. Wojska Bolesława Chrobrego w odwecie za najazd na Polskę zdobywają gród niemiecki

LEGNICA 9 kwietnia 1241 r. Bitwa z Tatarami prze- grana przez Polaków. Zastosowanie gazów bojowych przez Tatarów. Śmierć Henryka Pobożnego. Ciało księcia[bez głowy] odnalazła wdowa po nim Anna czeska rozpoznawszy je po sześciu palcach u lewej stopy. Armia księcia złożona z rycerstwa śląskiego, niedobitków rycerstwa mało- polskiego, posiłkowych oddziałów Joannitów i Templariuszy razem 10 000 zbrojnych, została rozbita przez liczebnie słabszych [ 8 000] Mongołów.

Klemens Gryfita - poległ, Iwanowicz Jan-wstąpił do zakonu Dominikanów we Wrocławiu, Mikołaj z Bnina[Łodzia]-poległ. Wierzbięta Stefan [Janina]i jego syn Jędrzej-polegli.

LWÓW kwiecień 1340 r. Kazimierz Wielki zajmuje miasto będące właściwą stolicą księstwa halickiego. Jerzy - Bolesław [Piastowicz] otruty przez bojarów za namową Tatarów.

LUBLIN styczeń 1341 r. Kazimierz Wielki rozbija Tatarów wspomaganych przez Rusinów. Przywódca opozycji bojarskiej Dymitr Dietko uznał nad sobą zwierzchnictwo Polski. Możliwe, że już wtedy Kazimierz wcielił do Polski Sanok i okolice Rzeszowa.

Firlej[Lewart].

LWÓW wrzesień 1349 r. Kazimierz Wielki zajmuje Ruś Halicką, zachodnie Podole, Chełm, Bełz, Brześć n/ Bugiem, Włodzimierz.

LIPNO sierpień 1409 r. pada pod uderzeniem Krzyżackiej artylerii.

LIDZBARK WARMIŃSKI luty 1474 r. zajęty przez Mikołaja Tungena [księdza],Tungen stał się chwilowo panem diecezji warmińskiej [wojna popia].

LUBLIN 1500 r. Na miasto uderza orda tatarska.

LWÓW żniwa 1537 r. "Wojna kokosza" całkowity upadek autorytetu Zygmunta I. Zbrowski Piotr[Jastrzębiec] kasztelan sandomierski i starosta sanocki stawał w obronie uciśnionego miasta Lwowa.

LUBIESZOWSKIE JEZIORO 17 kwietnia 1577 r.

Gdańszczanie dowodzeni przez Jana Winkelbrucha z Kolonii w sile około 12 000 ludzi pobici przez około 2 000 wojsko polskie dowodzone przez Jana Zborowskiego. Bitwę rozstrzygnął jeden atak ciężkiej jazdy polskiej - husarii. Gdańszczanie utracili więcej ludzi niż liczyła cała armia polska. Podobno droga aż do Pruszcza usłana była ciałami.

LINKOPRINGEN Szwecja 25 września 1598 r. Przegrana 4 000 armii polskiej Zygmunta III Wazy i popadnięcie króla w ręce stryja Karola Sudermańskiego podczas próby odzyskania tronu szwedzkiego. Król wydaje Karolowi swoich szwedzkich popleczników. Zygmunt zrezygnował z dalszej walki i powrócił do Gdańska. Rok później upadł Kalmar 02.05.1599 r.

LWÓW 19 października 1620 r. Ze szczuplutkimi śmiesznymi wręcz siłami miasta broni Stanisław Lubomirski. Ojcowie bernardyni uzbrojeni w muszkiety na murach. Miasto ocalało. Okolice zniszczone przez Tatarów.

Kalinowski Adam[Kalinowa]-starosta bracławski i winnicki.

LUBIESZÓW 1628 r. maj? Szwedzi zyskali przewagę w polu, lecz ich król Gustaw Adolf został ciężko ranny, dzięki czemu Koniecpolski utrzymał swoją pozycję i Gdańsk był ocalony.

LWÓW 1648 r. Oblężony przez Chmielnickiego i jego wojska kozackie. Lwów okupił się.

Doboszewski Stanisław-starszy cechu, Grabianka - obywatel Lwowa wydał na potrzeby wojenne miasta 80 000 zł.p. Jacewicz Walerjan ranny, Józefowicz Mikołaj-obywatel miasta, Korajski Jan-sukiennik 40590 zł.p. Koryciński Mikołaj [Topór]-kasztelan sądecki, Kowalski [Korab] chorąży; gdy mu w walce prawą rękę odcięto, przejął chorągiew w lewą, gdy i tę stracił, upuszczony sztandar na ziemię przykrył swoim ciałem: -zginął, Krużanowski Stanisław obywatel miasta, Larysiewicz Paweł-obywatel miasta, Rogaszkiewicz- karmelita śmiertelnie ranny, Rojowski Seweryn-kleryk zginął, Wachlewicz Andrzej konsul lwowski - zakładnik, Wyszel - mieszczanin 12 000 zł.p. Zachowicz Krzysztof starszy gminy -zakładnik.

LUBLIN 12 - 21 października 1655 r. Zdobyty i spalony przez wojska kozacko - moskiewskie.

LWÓW jesień 1655 r. Miasto broniło się przed Chmielnickim, Potemkinem i Baturlinem jeszcze lepiej niż przed siedmiu laty kiedy oblegali je sami Kozacy. Wytrzymało ostry ogień działowy, odpowiadając nań pięknie. Zapłaciło okup mniejszy od wymaganego i kategorycznie odmówiło dwóch rzeczy; wydania Żydów oraz złamania wierności Janowi Kazimierzowi. 7 listopada Chmielnicki wraz z bojarami odstąpił od Lwowa. Na ostatku wodzowie sił oblegających podjechali pod wały aby pożegnać Krzysztofa Grodzickiego. Gen. Grodzicki jednooki człowiek, który walczył w obu bitwach pod Ochmatowem- pierwszej stoczonej przez Stanisława Koniecpolskiego przeciwko Tatarom, i drugiej przez Rewerę Potockiego w sojuszu z nimi - który strzegł Kudaku, był pod Batohem i Żwańcem, sprawował obowiązki wojskowego gubernatora Lwowa. Zdążył przygotować miasto do oblężenia. Jak się wydaje cecho - wała go daleko posunięta abnegacja w sprawach dotyczących kariery osobistej.

Dolczewski Jakub-konsul lwowski, Grot - Inflandczyk odznaczył się przy obronie górnego zamku, Okólski[Rawicz]poseł do obozu Chmielnickiego, Sietnicki - poległ.

LESZNO 22 kwietnia 1656 r. Partyzanci wielkopolscy zdobyli miasto i urządzili rzeż wśród zamieszkujących je protestantów. Ofiarą pożaru padły zbiory wielkiego Czecha Jana Amosa Komeńskiego twórcy pedagogiki nowoczesnej. On sam ocalał wyrabiając nam opinię ciemnych fanatyków.

Przyjemski Jan[Rawicz]d-ca pospolitego ruszenia.

LUBAR na Wołyniu 16 września 1660 r. Wspierany przez Tatarów hetman Rewera Potocki pobił siły rosyjsko - kozackie Wasyla Szeremietiewa i zmusił do schronienia się w obozie.27 września, mimo iż wódz rosyjski zdołał wyjść z osaczenia w szyku taborowym, dzięki sprawnie przeprowadzonemu przez Potockiego uderzeniu jazdy został zatrzymany.8 października Rosjanie próbowali wydostać się z obozu. Blokada Potockiego i Lubomirskiego trwała do 3 listopada. W dniu tym siły rosyjskie skapitulowały.

["re vera" w rzeczy samej, zaiste, rzeczywiście, przez częste używanie Potocki uzyskał przydomek "Rewera"]

LWÓW wrzesień 1672 r. Oblężony przez paszę Aleppo, Kapłona oraz Selim Gireja chana krymskiego. Miasto broniło się przez 10 dni, po czym dało okup i ocalało.

Czechowicz Urban-obywatel Lwowa, Dobrzycki Andrzej-obywatel Lwowa, Gąsiorowski Jan[Ślepowron],Jaszkiewicz Jakub-Ormianin, Lechner Ferdynand-ławnik dowódca oddziału ochotników, Lubowicki Jan Franciszek komisarz króla Michała paktował z Mahamudem będącym w Buczaczu o pokój, Minasowicz Aswadar Ormianin-zapłacił 500 czerwonych złotych haraczu, Studnicki Urban, Szymonowicz Andrzej-zakładnik, Żak Dawid[Trach].

LUBACZÓW 1672 r. Rozbicie Tatarów odebranie jasyru.

Łaziński[Krzywda]

LWÓW 24 sierpnia 1675 r. nosi także nazwę bitwy pod Lesienicami. Jan III Sobieski odniósł zwycięstwo nad Tatarami w bitwie obmyślonej i przeprowadzonej z kunsztem nawet u niego niezwykłym. Wsławili się Hieronim Lubomirski i Stefan Bidziński.

Jabłonowski Stanisław[Prus III],Korycki [Prus I]podkomorzy.

LACHOWCE 1690 r. Bitwa z Tatarami.

Ryzskowski Marcin[Topór]-zginął.

LWÓW 1695 r. Dziesięciotysięczny korpus tatarski dochodzi do przedmieść miasta paląc i mordując. Z trudem odpiera ich hetman wielki koronny Stanisław Jabłonowski. Było to ostatnie w hisrorii Polski zagrożenie Lwowa najazdem tatarskim.

LIPNISZKI 1700 r. Klęska szlachty w bitwie z wojskami Sapiehów podczas wojny domowej na Litwie. Walczyły ze sobą dwie partie; sapierzyńska oraz "ichmościów".

LWÓW 6 września 1704 r. Karol XII osobiście prowadząc szturm na wały wziął miasto.

Baworowski Jan[Prus II]d-ca wojska posiłkowego pod Rzewuskim, Kamiński - regimentarz wojsk polskich-niewola, Kupinski Andrzej-doktor medycyny, Wąsowicz Piotr[Łabędż]-poległ.

LACHOWCE 12 kwietnia 1709 r.Hetman wielki litewski Kazimierz Sapieha[nominowany przez Leszczyńskiego] odnosi zwycięstwo nad hetmanem litewskim Grzegorzem Ogińskim sprzyjającym carowi Piotrowi i współdziałającym z gen. Gotzem w ofensywie na Lwów

LESZNO lipiec 1716 r.[konfederacja tarnogrodzka] Regimentarz konfederacki Jan Chryzostom Gniazdowski rozbija korpus saski gen. Eichstadta, zdobywa Poznań i oblega Toruń.

LANCKORONA maj 1771 r. Konfederaci barscy dowodzeni przez Francuza Franciszka,Karola Dumourkiera ponieśli klęskę w walce z wojskami rosyjskimi czterdziestoletniego wówczas Aleksandra Suworowa.

LEGNANO 26 marca 1799 r. Druga Legia uczestniczy w kampanii przeciw armii rosyjskiej feldmarszałka Suworowa. Ciężkie straty. Ginie dowódca Legii gen. Franciszek Rymkiewicz.

LEWENBERG[Lwówek Śląski] sierpień 1813 r. Polski pułk szwoleżerów gwardii ścigał uchodzące oddziały Blichera.

LIPSK 16 - 19 października 1813 r. Książę Józef ze swoim VIII korpusem oraz podporządkowanym mu IV korpusem wziął udział w wielkiej "Bitwie narodów" która rozstrzygnęła losy napoleońskiego panowania. Poniatowski na polu bitwy mianowany marszałkiem Francji[ 17 października].

Poniatowski na czele swojego korpusu oraz resztek korpusów Mac Donalda, Victora i Augerau osłania wycofywanie się wojsk francuskich z Lipska. Kilkakrotnie ranny ginie w nurtach Elstery około południa 19 października 1813 r. Razem z nim zginął jego polski korpus, kończyła się egzystencja polskiej armii i sprawy przy boku Napoleona. Z pokonanym władcą Francji pociągnęło na zachód zaledwie około 500 żołnierzy z byłego VIII korpusu, a niewiele też zostało z innych formacji polskich. Polacy walczyli w różnych punktach miasta. Przy Bramie Halskiej- dywizja Dąbrowskiego, a na przedmieściu Borna - pułkownik Bolesta z niedobitkami czterech pułków piechoty oraz Poniatowski między bramą św. Piotra a Pleissą.

Sierawski Julian[Słoń] generał brygady.

LAON połowa marca 1814 r. Generał dywizji Ludwik Pac[były szwoleżer] dowodził przez pewien czas całą jazdą gwardii. Przywieziono go do szpitala ze strzaskanym ramieniem, ale już 30 marca pod- czas tragicznej obrony Paryża z ręką na temblaku dowodził garstką szwoleżerów i gwardzistów narodowych.

LIWIEC rzeka 12 lutego 1831 r. Do pierwszej walki w powstaniu listopadowym doszło nad Liwcem, gdzie opór Rosjanom stawił oddział z dywizji Żymirskiego. Przed nacierającą strażą przednią Rosjan wycofywał się odwód dywizji osłaniany przez batalion dowodzony przez mjr. Piotra Wysockiego.

LUBLIN 4 marca 1831 r. sześciotysięczny korpus gen. Dwernickiego zajmuje Lublin opuszczony przez jazdę. Kreutza. Gen. Dybicz obawiając się dalszych działań Dwernickiego skierował w lubelskie silny oddział gen. Tolla, ale ten nie mógł dopaść korpusu polskiego. Około połowy marca Dwernicki stanął w Zamościu i tu pozostał przez dłuższy czas.

LIDA Białoruś druga połowa maja 1831 r. Generał Dezydery Chłapowski rozbija garnizon rosyjski składający się z batalionu piechoty i dwóch dział. Zdobywa jeńców i wiele broni oraz oba działa.

LUBLIN 23 wrzesień 1914 r. Walki Pierwszego Pułku Legionów z Rosjanami u boku Austryjaków.

LASKI k/Dęblina 22 - 26 października 1914 r. Polskie oddziały Legionowe uczestniczą w walkach odwrotowych armii austrowęgierskiej na środkową Wisłę.1 listopada w walkach odznacza się III batalion pod dowództwem Rydza Śmigłego oraz I batalion Michała Żymierskiego. Piłsudski otrzymuje nominację na brygadiera Legionu Polskiego. Pierwszy Pułk Legionów zostaje przemianowany na I Brygadę Legionów. Piłsudski zostaje ranny.

LWÓW 1 listopada 1918 r. Oddziały Strzelców Siczowych opanowały miasto. Zaskoczona ludność polska podięła bohaterską obronę kierowaną przez kpt. Czesława Mączyńskiego. Do walki stanęła ochotniczo młodzież[potem chlubnie nazwana "orlętami lwowskimi"] W zażartych walkach poszczególne rejony miasta przechodziły z rąk do rąk.

Do 20 listopada Polacy utrzymali swoje pozycje. Obrońców uratowała odsiecz prowadzona z rejonu Krakowa i Przemyśla przez pułkownika Michała Karaszewicza - Tokarzewskiego. 3 marca 1919 r. ofensywa wojsk ukraińskich doprowadziła do oblężenia oddziałów polskich broniących Lwowa.20 marca polska kontrofensywa przywraca łączność z Lwowem. W walkach wyróżnił się płk. Władysław Sikorski.

LIDA 16 maja 1919 r. Siódmy pułk ułanów rozbija szarżą silny oddział marynarzy rosyjskich. Zdobyto 10 ckm. i wozy taborowe. Wzięto blisko 180 jeńców. Straty własne 6 zabitych i 18 rannych

LWÓW 17 sierpnia 1920 r. Zaatakowany nagle przez Budionnego. Na polach Zadwórza pod miastem które miało przejść do historii pod mianem polskich Termopil, zastąpił mu drogę złożony głównie

z młodzieży, oddział ochotników kpt. Bolesława Zajączkowskiego. W cało

dziennej nierównej walce zginęło ich ponad 300,ale polskie oddziały pościgowe zdążyły dotrzeć pod miasto i wyprzeć stamtąd bolszewików.

LWÓW 12 września 1939 r. XXII Korpus Pancerny 10 września opanował przyczółki na Sanie. Atakujące od strony Słowacji siły niemieckie rozbiły zagradzające im drogę oddziały Armii "Karpaty" i ruszyły na Lwów gdzie 12 września rozgorzały zażarte walki. Próba odsieczy Lwowa przez gen. Kazimierza Sosnkowskiego zakończyła się niepowodzeniem.

LAGARDE Francja 17 i 18 czerwca 1940 r. Walczy Pierwsza Dywizja Grenadierów gen. Bronisława Ducha która broniła przedtem Linii Maginota. Podczas przedzierania się do portów zachodniej Francji 21 czerwca została otoczona przez XII Korpus armii niemieckiej i rozwiązana.

LOFOTY wyspy 1940 r. Polski statek pasażerski "Chrobry" spłonął po zbombardowaniu przez lotnictwo niemieckie.

LA MANCHE 22 czerwca 1942 r. wieczór. Polski Ścigacz artyleryjski 'S-2" w pojedynkę atakuje sześć ścigaczy niemieckich rozpraszając je i uszkadzając dwa. Dowództwo angielskie i prasa podały, że jest to charakterystyczne dla Polaków. Dowódca ścigacza otrzymał ordery: brytyjski Distinguished Serwice Cross i polski Virtuti Militari.

LENINO na Białorusi 12 października 1943 r. W bitwie tej przeszła chrzest bojowy Pierwsza Dywizja Piechoty im. Tadeusz Kościuszki sformowana w ZSRR z inicjatywy Związku Patryjotow Polskich. Stan liczebny dywizji 12 683 oficerów i żołnierzy, dowódca gen. Zygmunt Berling. Dywizja zrealizowała część zadań ponosząc straty: 510 zabitych,1776 rannych i 652 jeńców. Dywizja biła się bez dostatecznego wsparcia artyleryjskiego i pancernego.

LA MANCHE 8 lipca 1944 r Około 4 00 jeździec torpedowy Karl Heinz Pottast odpala torpedę do polskiego krążownika ORP"Dragon". Krążownik zostaje ciężko uszkodzony, nie nadaje się do remontu, ginie 37 marynarzy. Wrak okrętu odholowano w rejon odcinka inwazyjnego gdzie został zatopiony jako dodatkowy element w linii tworzącej główny falochron nr.5 tego portu.

LWÓW 27 lipca 1944 r. W trwających od 23 lipca walkach o Lwów wzięły udział oddziały Armii Krajowej dowodzone przez płk. Władysława Filipkowskiego. Miasto zostało zdobyte przez Polaków przy współudziale radzieckich czołgów. 28 lipca dowódca AK został poinformowany w sztabie radzieckim, że "Lwów jest radziecki i ukraiński" 31 lipca aresztowani zostali przybyli na odprawę do dowództwa radzieckiego oficerowie AK. Mimo rozwiązania oddziałów w areszcie znalazła się większość znajdujących się we Lwowie żołnierzy AK - około 5 000.Część aresztowanych wcielona została do armii ge. Zygmunta Berlinga, część deportowano w głąb ZSRR. Żołnierze lwowskiej AK podzielili losy swoich kolegów z wileńszczyzny. Ocaleni żołnierze i oficerowie AK utworzyli na rzeszowszczyżnie zgrupowanie "Warta".

LUBLIN lipiec 1944 r. W Okręgu Lublin dowodzonym przez płk. Kazimierza Tumidajskiego "Marcina" wystawione tutaj dywizje piechoty AK - 3 płk. Adama Świtalskiego"Dąbrowy",9 gen. Ludwika Bitnera "Halki" i 27 Wołyńska płk. Jana Kotwicza"Twardego"- opanowały samodzielnie lub we współdziałaniu z Sowietami kilkanaście miejscowości m.in. Bełżec,Lubartów, Kock, Biała Podlaska,Chełm, Zamość, Lublin, Puławy, Dęblin.

LIMANOWA 10 - 15 września 1944 r. Walki AK w obronie pacyfikowanych wsi Lipnik i Wiśniowa.

ŁAPIENNIKI k/ Krasnegostawu 1282 r. Kres napadom Jadżwingów kładzie zwycięstwo Leszka Czrnego.

ŁĘCZYCA październik 1292 r. Poddanie się Łokietka Władysławowi II czeskiemu, zrzeczenie się roszczeń do Małopolski.

ŁĘCZYCA 1294 r. Zniszczenie grodu przez Litwinów

W bitwie stoczonej nad Bzurą poległ książę łęczycki Kazimierz II.

ŁUCK 1366 r. Pod Łuckiem i Włodzimierzem Wolyńskim w bitwie z Litwinami Kazimierz Wielki po raz pierwszy w Polsce zastosował armaty nabijane kulami kamiennymi.

Rogowski Jakub[Działosza]-zginął.

ŁUCK 1508 r. Potyczka z Tatarami.

Morawiec Michał[Ogończyk].

ŁOPUSZNO 28 kwietnia 1512 r. Hetman Mikołaj Kamieniecki pobił Tatarów których czwarta część zginęła. Uwolniono jasyr 16 000 ludzi i 10 000 koni. Bitwa zwana też "Bitwą pod Wiśniowcem". Walczyli też Litwini pod wodzą księcia Konstantego Ostrogskiego, a także wybitni dowódcy jazdy Jan Świerczowski i Wojciech Sampoliński.

Marcin Kazanowski[Grzymała],Odrowąż Jan Stanisław[Odrowąz]- wojewoda bełzki, Rzewuski Stanisław[Krzywda]-postrzał.

ŁUBNIE zadnieprze 1596 r. Żółkiewski rozbija Kozaków-powstańców. Przywódca Archory Łoboda oddaje głowę.

Jakliński Jędrzej[Ostoja] wziął dwóch przeciwników na kopię.

ŁOJÓW n/Dnieprem 31 lipca 1649 r. Zwycięstwo wojsk litewskich Janusza Radziwiłła nad pułkami kozackimi dowodzonymi przez Stanisława Krzyczewsiego. Śmiertelnie ranny dostał się do niewoli.

Chodorowski Łukasz[Ostoja]-ciężko ranny, Gosiewski Wincenty [Ślepowron].

ŁOJÓW 6 lipca 1651 r. Janucz Radziwiłł rozbił powstańców Chmielnikiego dowodzonych przez Martyna Nababę.

Komorowski Samuel[Dołęga],Krzysztow Kotowski[Pomian]- poległ Sapieha Paweł Jan[Lis].

ŁYSOBYKI n/Wieprzem 1656 r. Wygrana Polaków ze Szwedami.

ŁĘCZYCA 7 października 1656 r. Zdobyta na Szwedach. Wsławił się Krzysztof Grodzicki.

ŁADYŻYN n/Bohem 1672 r. Zaciekła obrona przed Tatarami.

Dymiecki- popadł w niewolę, Lubowski-niewola, Muraszko Kozak- nobilitowany, Różniatowski chorąży- poległ, Sokolnicki Jędrzej[Jelita]- porucznik husarski.

ŁOJÓW lato 1701 r. Rozbicie chłopów w większości z dóbr sapieżyńskich przez szlachtę.

ŁOPACIN 23 - 24 grudnia 1806 r."Operacja Pułtuska

Napoleona. Dobrze spisali się w potyczce polscy gwardziści a szczególnie podkomendant" Tomasz Łubieński.

ŁYSOBYKI 19 czerwca 1831 r. Klęska wojsk powstańczych i fiasko wyprawy na Podlasie i lubelskie wskutek niedołęstwa generałów Jankowskiego i Bukowskiego stojących bezczynnie pod Łyso- bykami. Korpus rosyjski znacznie słabszy od oddziałów polskich, zdołał ujść z zstawionej sieci, a nawet rozbić niewielki oddział gen.Turno.

ŁÓDŻ czerwiec 1905 r. Powstanie łódzkie przeciw imperium rosyjskiemu. W powstaniu zginęło około 150 osób i kilkaset zostało rannych.

ŁOWCZÓWEK k/Tarnowa 22 - 25 grudnia 1914 r. Dowodzona przez Piłsudskiego I Brygada Legionów stoczyła jeden z najkrwawszych bojów w pierwszej fazie wojny. Legioniści walczyli z wy- borową dywizją wojsk rosyjskich odpierając 16 ataków i zdobywając trzy szeregi okopów. Atakiem dowodził Kazimierz Sosnkowski. Wyróżnili się podporucznicy: Bukacki, Grodziński, Olszyna, Wilczyński,Piskór oraz Zygmunt Bończa-Karwacki. Poległo 128 legionistów,242 zostało rannych. Cmentarz pod Łowczówkiem jest największą nekropolią polskich legio- nistów. Walka była bratobójcza. Polacy walczyli również po przeciwnej stronie, jako przymusowo zmobilizowani rosyjscy żołnierze.

ŁOPATYCZE -Białoruś 17 lutego 1918 r. Szwadron Pierwszego Pułku Ułanów stacza potyczkę z oddziałem Armii Czerwonej. 18 lutego dowodzący szwadronem d-ca pułku[zwanego teraz "Ułanami Krechowieckimi"]ginie zamordowany w rejonie leśniczówki Dub pod Łunińcem. Ciało dowódcy Bolesława Mościckiego w 1921 r pochowano w kościele Świętego Krzyża.

ŁAWICA 6 stycznia 1919 r. polscy powstańcy zdobyli lotnisko w Ławicy koło Poznania.

ŁUCK na Wołyniu maj 1919 r. Ukraińcy naddnieprzańscy Petlury stracili na rzecz Polski Łuck.

ŁUCK 16 - 18 września 1920 r. Zajęty przez wojska polskie po opuszczeniu przez Rosjan. Grupa gen. Stanisława Hallera oraz 6 armia dochodzi do linii Styru i Stochodu. Rozbita Armia Konna Budionnego zostaje wycofany z frontu.

MIŚNIA 1002 r. Bolesław Chrobry wkracza do grodu i zajmuje Łużyce i Milsko.

MOZGAWA k/Jędrzejowa 1195 r. Nad tą rzeką Mieszko III Stary walczył o tron krakowski ze swym nieletnim bratankiem Leszkiem Białym. Został pobity przez palatyna krakowskiego Mikołaja.

Sojusznik Mieszka III Starego, Mieszko Plątonogi który miał go wesprzeć, spóźnił się i trafił już na pobojowisko. Ponieważ spóźnił się również idący na pomoc Mikołajowi kasztelan sandomierski Gaworek, na polach Mozgawy rozegrała się druga bitwa, w której Mieszko Plątonogi pokonał Gaworka i wziął go do niewoli. Mieszko Stary sam ranny poniósł ciężkie straty z których najdotkliwszą była śmierć jego syna Bolesława. Wycofał się do Wielkopolski.

MUHLDORF Bawaria 28 września 1322 r. Bernard książę świdnicki zięć Władysława Łokietka jako sprzymierzeniec księcia bawarskiego i króla niemiekiego bierze udział w bitwie w której Ludwik odniósł decydujące zwycięstwo nad swym konkurentem do tronu niemieckiego Habsburgiem księciem austryjackim Fryderykiem II Pięknym.

MALBORK 6 sierpnia 1409 r. Obwołano wojnę z Polską.14 sierpnia Władysław Jagiełło otrzymał w Nowym Korczynie akt jej wypowiedzenia. W dwie doby później chorągwie Zakonu wtargnęły do Polski. Padły Dobrzyń, Złotoryja, Bobrowniki, zdradą zabrano Bydgoszcz.

MALBORK oblegany od 25 lipca do 19 września 1410

25 lipca dwaj rycerze polscy; Jakub z Kobylan i Dobiesław z Olesnicy uderzyli ze swymi pocztami do szturmu i wdarli się w wyłom od strony Nogatu. Nie padł rozkaz wsparcia ich.19 września król nie usłuchawszy zdrowych rad, zwinąć kazał obozy podobniejszy raczej do zwyciężonego aniżeli do zwyięzcy, ruszył do Polski.

MALBORK 8 czerwca 1457 r. Kazimierz Jagiellończyk uroczyście wjechał do miasta. Osiągnął to bez zwycięstwa w polu. Zebrał niebotyczną sumę stu dziewięćdziesięciu tys. florenów którymi zapłacił zaległy żołd najemnikom krzyżackim przejmując z ich rąk twierdzę. Wodzem zaciężnych był Czech Ulryk Czerwonka. Dwa miesiące później mieszczanie malborscy wydali swe miasto Krzyżakom, w polskim ręku został tylko zamek. Stratę odzyskano w roku 1460.

MOSKIEWSKA WOJNA 1512 trwała dziesięć lat.

Jabłonowski Wojciech[PrusII]-poległ, Firlej Mikołaj[Lewart],Gidziński Jakub i Stefan[Prawdzic],Humiecki Aleksander[Junosza],Karnkowski Jan[Junosza],Kopczewski-rotmistrz kozaków, Kopyciński Szymon[Topacz], Korsak z Poczapowa Marcin[Lis],Mrozowiecki Daniel[PrusIII]

zginął, Mysakowski Wawrzyniec [Jastrzębiec],Pac Jerzy[Gozdawa],Pitowski Jan [Nowina]-zginął;Sołomerecki Iwan[Rawicz]-kniaź.

MOHACZ 26 sierpnia 1526 r. Turcy roznieśli armię chrześcijańską w tym 1 500 jazdy polskiej wysłanej na pomoc królowi Węgier Ludwikowi Jagiellończykowi. Ludwik żyć przestał." sam gdy uciekał z przegranej bitwy od własnego konia przytłoczony atonął i zaduczon

w błotnistym potoku"[Ludwik był ekshibicjonistą]

Gnoliński Lenard[Warnia]rotmistrz-zginął,Sobieński Marcin[Dołęga]-poległ w 19 roku życia, Trepka-Nekanda Jędrzej[Topór]-poległ, Wroński Jerzy[Jeleń]-poległ.

MOŁODECZNO 1534 r. Spotkanie się trzech ogromnych armii moskiewskich które doszły pod Wilno. Kampania prowadzona przez obie strony z wyjątkowym okrucieństwem. Działania prowadził faktycznie rządzący w Moskwie diak Podzogin [Po śmierci Wasyla III jego syn Iwan jeszcze nieletni[późniejszy Iwan Groźny].

MIĘDZYBÓRZ wrzesień 1549 r. Hetman Sieniawski z kilkoma chorągwiami próbował bronić linii górnego Bohu. Polacy ponieśli niewielkie straty ale też nie zdołali powstrzymać czambułów tatarskich przenikających w głąb Podola. W latach 1558 - 1559 hetman Sieniawski stoczył wiele potyczek z Tatarami i Turkami pod tym miastem.

MOSKWA 1604 r. Zajęcie Moskwy przez Samozwańca i niektórych magnatów.

Dworzecki Adam-regimentarz u wojewody Mnischa, Miechowiecki Jan z władzą hetmańską u Samozwańca. Poległ za drugiego Samozwańca. Nieborski Jan[Lubicz]-rotmistrz, Niemojowski Stanisław[Rola] kasztelan chełmiński-własna chorągiew.

MOSKWA 27 maja 1606 r. Powstanie moskiewskie Większość Polaków ginie. Samozwaniec zabity." Uwiązawszy sznur do genitaliów zawleczono zmasakrowanego trupa na Łobnoje Miesto i tam porzucono na urągowisko" Po spaleniu zwłok nabito prochem działo które wystrzeliło na zachód.

Buczyński Jan i Maciej[Strzemię]-zginęli, Bykowski Baltazar [Gryf]-zginął, Czarnowski[Grabie]-poległ, Domaradzki Piotr[Równia]- poległ, Krysiński Jan[Dołęga]-poległ, Krzeczonowicz Stanisław[Szeliga] - zginął, Księski Stanisław i Krzysztof[Topór]-polegli, Lanckoroński Stanisław i Sebastian[Zadora]-polegli, Laxman Jan[Dąbrowa]-zginął, Lisowski Stanisław[Jeż]brat sławnego Aleksandra postrzelony pod Trojeckim monastyrem-zmarł z ran, Łuwczycki Wojciech-poległ, Owłoczyński[Suche komnaty] -zginął, Petrycy Sebastian-medyk- niewola, Pomaski Franciszek - ksiądz-zabity przy ołtarzu, brat jego Stanisław-zabity, Pieniążek Nikodem [Odrowąż],Podlecki Piotr-rotmistrz,Podolski Bartłomiej[Nałęcz],Prasowiecki Andrzej, Radzymski Piotr[Napiwon],Różyński Jan [Różyński], Rudomina Piotr[Trąby]-postrzał, Skrzyński Seweryn[Łada]podczaszy Samozwańca-ranny -niewola, Solecki Jan[Ostoja]-zginął, Stadnicki Stanisław[Sieniawa]-kasztelan przemyski, Stecki Eliasz[Radwan]-niewola, Strawiński Erazm[Sulima],Szomowski Piotr[Lubicz]-zginął, Warszewicki Jan [Paprzyca]-zginął, Wiśniowiecki Konstanty -wojewoda ruski. Zadzik Maciej[Korab]-poległ, Zajączkowski Hieronim[Tarnawa]-zabity, Zaporski MOSKWA październik 1610 r. Załoga polsko-litewska usadowiła się na Kremlu. Żółkiewski nie chciał jej tam wprowadzać. Dowództwo załogi obiął Aleksander Gosiewski, referendarz Wielkiego Księstwa Litewskiego Żółkiewski ruszył pod Smoleńsk uroczyście żegnany zabierając ze sobą obalonego cara i dwóch jego braci; Dymitra i Iwana.

Dąbrowski Jan[Dąbrowski]-ranny, Kordoński piotr-niewola- potem zakon, Krasiński Aleksander tow. husarski -zginął, Lubowicki Wacław[Śreniawa],Łopaciński Piotr[Lubicz]niewola- ożenek, pozostaje w Rosji. Jego syn biskupem w Moskwie, Łyko Jarosz[Cielątkowa]Maliński Jan chorąży królewicza-poległ, Maszkowski Samuel[Kusza],Meszczeryn Iwan[Pogonia III] cześnik smoleński, Piasecki Arnulf[Gozdawa]-poległ, Poradowski Jędrzej[Korab]-porucznik, Sapieha Jan, Piotr[Lis],Sosnowicz- zginął, Stankiewicz Mikołaj [Mogiła]-podkomorzy żmudzki, Strzyżowski Piotr[Gozdawa] zabity, Szumlański Paweł[Korczak]-poległ, Tarło Zygmunt[Topór]kasztelan sądecki, Wąsowicz Wawrzyniec[Łabędź],Wielobycki Tomasz[Abdank]i dwaj bracia polegli, Zapolski Marcin[Pobóg]-poległ.

MOSKWA marzec 1611 r. Wybuchło powstanie. Miasto zostało podpalone przez Polaków. Na pomoc załodze ruszył Karol Chodkiewicz który cały rok działał na wschodzie i mało wskórał. Powstanie prowadził mieszczanin Kuźma Minin i kniaź Dymitr Pożarski. Część załogi odeszła na zachód. Dowódcą został Mikołaj Struś. Poddano się 7 listopada 1612 r. Nie dotrzymano warunków kapitulacji. Cała piechota poszła pod nóż.

Chojecki Maciej[Korab],Dębski Piotr i Mateusz[Prawdzic]-rotmistrzowie piechoty, Kociełkowski [Korab]-dwóch poległo, Kolęcki Aleksander[Strzała],Kruszyński Bernard[Prawdzic]-niewola, Niewiarowski Feliks[Półkozic],Ossowski Wacław[Dołęga]-7 lat niewoli, Oziębłowski Kazimierz[Radwan]-zginął, Papieski Kacper[Gryf]-poległ, Pawłowski

Wojciech[Wierzbno],Podoski Karol[Junosza]-poległ, Ramutt[Ramutt]rotmistrz chorągwi husarskiej-poległ, Rudnicki Wojciech-"zginął wyniesiony prochami w powietrze", Siostrzewitowski[Leszczyc]Hieronim i Krzysztof zginęli pod Prozorową Górą.

MOSKWA 11 października 1818 r. Ostatni szturm na twierdzę bez rezultatu. Szturm od strony Karwackiej i Bramy Twerskiej załamał się pod ogniem broniącej miasta piechoty. Chodkiewicz odstąpił od murów. Po tych niepowodzeniach podpisano traktat w Dywlinie pierwszego grudnia 1618 r.

Chomętowski Aleksander[Lis]-zginął, Czapliński Stanisław d-ca lisowszczyków-poległ,Łabęcki Piotr[Korab]-rotmistrz,Męciński Balcer- własna chorągiew konna, Niewiarowski Feliks[Półkozic]

MICHAŁOWCE Słowacja 1620 r. Lisowczycy idący w pomoc Ferdynandowi II pobili powstańców węgierskich Bethlena Gabora.

Dębiński Maciej -rotmistrz, Dębołęcki-ksiądz kapelan lisowczyków- spisał ich przewagi, Godlewski Paweł[Gozdawa]-rotmistrz, Jarosławski -rotmistrz, Kruszewski Jan,Mszalski-powrócił bardzo bogaty, Muchowiecki, Pokosowski Jędrzej[Glaubicz],Wajkowski -porucznik lisowczyków.

MARTYNÓW k/Halicza 1624 r. Koniecpolski rozbija ordę i uwalnia mnóstwo jasyru.

Lanckoroński Stanisław[Zadora] Szczawiński Jan Szymon[Prawdzic]-wojewoda brzesko-kujawski.

MALBORK 1626 r. Został zdobyty przez Szwedów po dwudniowym zaledwie oblężeniu. W 1656 r. ponownie zajęli go Szwedzi, ale tym razem po prawie miesięcznym oblężeniu. W końcu września 1659 r. wojsko polskie pod dowództwem Jerzego Lubomirskiego przystąpiło do oblężenia Malborka ale Szwedzi utrzymali się tutaj aż do pokoju oliwskiego maj 1660 r. W 1703 roku Szwedzi raz jeszcze wkroczyli do Malborka, tym razem nie bronionego przez Polaków. W 1705 r. konfederaci sandomierscy, zwolennicy AugostaII szturmem odebrali miasto i zamek.

Guldenstern Zygmunt[Guldenstern]1656 r, Przeradowski Kazimierz [Połkozic]rotmistrz-poległ na harcu 1656 r,Weiher Ludwik[Skarzyna] wojewoda pomorski 1656 r.

MASŁOWY STAW n/Rosią grudzień 1638 r. Potocki zaprzysiągł Kozaków i ich nowo powołanych pułkowników na wierność Rzeczypospolitej.

MOZYRZ 9 luty 1649 r. Po ciężkich szturmach zdobyty przez hetmana litewskiego Janusza Radziwiłła na Kozakach. Obrońców m. inn.pułkownika Micheńkę ścinano i wbijano na pal.

Gosiewski Wincenty[Ślepowron].

MACHNÓWKA 1648 r. Zwycięstwo Jeremiego Wiśniowieckiego nad Kozakami Krzywonosa juniora.

Krzysztof Tyszkiewicz[Leliwa] podczaszy kijowski.

MONASTERZYSKA luty 1653 r. W trakcie ataku na miasto którego bronił Iwan Bohun ranny w podniebienie oboźny koronny Stefan Czarniecki. Zgrupowanie jego liczące 8 000 - 10 000 ludzi głów

nie jazdy spustoszyło straszliwie tereny od Pryłuki po Pohrebyszcze i Bała

banówkę. Po porażce pod Monasterzyskami oddziały polskie zaprzestały na jakiś czas działań wojennych.

MOHYLEW 1654 r. Zdobyty przez cara Aleksego. Zabrał ogromną ilość jeńców.

Inszkiewicz Jan[Godzięba]d-ca piechoty węgierskiej-stracił rękę, Kryszpin Hieronim[Kryszpin] podskarbi wielki litewski dowodził Żmudzi- nami, Przeradowski Władysław[Półkozic]poległ.

MIŃSK BIAŁORUSKI lipiec 1655 r. Zajęcie Białorusi przez cara Aleksego Michajłowicza.

MYŚLENICE k/Krakowa koniec września 1655 r. Pierwsza potyczka chłopów ze Szwedami.

MAGIERÓW 11lipca 1657 r. Czarniecki rozbił straż tylną Jerzego II Rakoczego a następnie z hetmanem Lubomirskim osaczył Siedmiogrodzian.

Grabianka Stanisław[Leszczyc]-zginął, Wapowski Mikołaj [Nieczuja]-poległ.

MIĘDZYBORZE n/Bohem 1657 r. Otoczono Madziarów Rakoczego. Hetmani przyjęli kapitulację. Rakoczy przyrzekł zapłacić kontrybucię. Układ obowiązywał Polaków i Litwinów lecz nie Tatarów. Ordyńcy zadowolili się oprócz łupów uśmierceniem 500 ludzi. Jedynaście tys. pognano na Krym jako jasyr. Do Siedmiogrodu dowlokły się niedobitki wraz z wodzem niedoszłym rozbiorcą Polski. Sułtan Machmed IV pozbawił go stanowiska, kogo innego wyznaczył zwierzchnikiem tureckie- go lenna na Węgrzech.

MOHYLEW 19 - 28 luty 1660 r. Hetman Rewera Potocki bezskutecznie oblega twierdzę bronioną przez Rosjan.

MĄTWY k/Inowrocławia 13 lipca 1666 r. Klęska wojsk królewskich Jana Kazimierza w bratobójczej wojnie domowej z wojskami Jerzego Lubomirskiego. Pod Mątwami wyginął kwiat armii, zahartowani w Polsce, Danii i na Ukrainie żołnierze Stefana Czarnieckiego

Na polu pozostały 3873 trupy. Wszystkie polskie. Król na papierze wyrzekł się elekcji"vivente rege".Lubomirski przywrócony do czci lecz nie do urzędów miał przeprosić pana i iść na wygnanie. 8 sierpnia w wielkopolskim Jaroszynie nastąpił akt pojednania. Lubomirski zmarł we Wrocławiu 31 XII 1667 r.

Jerzy Drużbacki[Lew]rotmistrz-zginął, Łęczyński Kacper[Nałęcz] cześnik krakowski, Sokołowski Jedrzej[Korab] zginął.

MOHYLÓW 3 października 1671 r. zdobywa Hieronim Lubomirski dwoma pułkami jazdy.

Jabłonowski Stanisław[PrusIII]Świrski Stefan[Szaława].

MIKULIŃCE maj 1675 r. Po twardej obronie Ibrahim Sziszman[Tłuścioch] zięć sułtana zdobywa miasto.

MOŁDAWIA sierpień - listopad 1684 r. Kampania wojsk polskich i kozackich pod dowództwem króla Jana III wykazała ich słabość w działaniach oblężniczych. Armia polska zawróciła znad Dniestru z powodu ulewnych deszczow, tracąc wiele piechoty w potyczkach z Tatarami.

MOŁDAWIA jesień 1691 r. Jan III Sobieski na czele 30 000 korpusu zdobywa kilka twierdz. Kampania załamuje się ze względu na brak wsparcia przez pułki austryjackie. Armia ponosi duże straty w ludziach i sprzęcie.

MYSZYNIEC 1705 r. Teresa Działyńska z domu Bielińska na czele oddziału Kurpiów stoczyła zwycięską potyczkę[na cmentarzu] ze Szwedami.

MARKUSZEW 26 lipca 1792 r. Niewielka ostatnia utarczka kampanii 1792 r. która omal nie zakończyła się niewolą lub śmiercią ks. Poniatowskiego. Nastąpiło zawieszenie broni. Dywizja Poniatowskiego przeszła do Kozienic. Poniatowski poprosił króla o natychmiastową dymisję.

MACIEJOWICE 10 października 1794 r. Siedem godzin trwał popis wielkiego męstwa polskiej artylerii i piechoty. Generał Fersen zadał Kościuszce klęskę całkowitą. Kościuszkę już rannego i obrabowanego, wziętego do niewoli, ciął jeszcze pałaszem w głowę kornet Łysenko. Do niewoli dostali się wszyscy trzej nasi generałowie; Sierakowski, Kamiński i Kniaziewicz. Ranny Niemcewicz, trzykrotnie zraniony brygadier Józef Kopeć. Korpus Iwana Fersena liczył 12 000 - 14 000 ludzi O klęsce przesądziło spóźnienie się dywizji gen Adama Ponińskiego[4000]ludzi która dotarła pod Maciejowice już po bitwie. Poległo wówczas przeszło 4 000 Polaków, a reszta z Kościuszką dostała się do niewoli.

MIR k/Nowogródka 11 czerwca 1792 r. Przegrana Wojsk Litewskich gen Józefa Judyckiego z Rosjanami.

Iliński Janusz gen. jazdy koronnej -poległ.

MAGLIANO Włochy 1 grudnia 1798 r. Odbicie tej miejscowości na Austryjakach. Atakiem dowodził gen. Kniaziewicz gdzie razem z 300 legionistami pokonał 3 000 neapolitańczyków.

Tomaszewski Michał[Bończa]por.-ciężko ranny, Wiaskowski kpt.-poległ, Zabłocki-ranny.

MAGNANO Włochy 5 kwietnia 1799 r. Ciężkie straty II Legii w kampanii przeciw Rosjanom feldmarszałka Suworowa Aleks.

MANTUA 1799 r. 11kwietnia do 29 lipca 1799 r. Walki Legionu Polskiego w obronie twierdzy. Po upadku twierdzy Polacy wydani Austryjakom. Sierawski Julian[Słoń]-ranny, Skwarkowski kpt.poległ,Strumecki- poległ,Woliński kpt.-poległ.

MAŁGA n/Omulewem 25 marca 1807 r. Pułki rosyjskie gen.Stawajskiego i Płatowa wspólnym uderzeniem rozbili Pierwszy Pułk Kawalerii Narodowej i wzięli do niewoli jego dowódcę płk. Stokowskiego. Kapitan Strubiński z kompanią 8 p.p. zamyka się we młynie aż do oswobodzenia przez gen.Fiszera ze swoją brygadą. Kozacy odrzuceni za Pasym.

MEDINA del RIO SECA 14 lipca 1808 r. Marszałek Bossieres rozgromił połączone armie hiszpańskie gan. Cuesty i Blakea. Szwoleżerowie szfadronu Kozietulskiego zdobywają swoje laury wojenne.

MOŻAJSK 7 września 1812 r.[patrz Borodino] Do opuszczonej Moskwy wchodzi jako pierwszy 10 pułk huzarów płk. Jana Nepomucena Umińskiego.

MOSKWA 17 września 1812 r. Po dwudniowym odpoczynku w Moskwie oddziały polskie, pod wodzą ks. Poniatowskiego zostały wysłane na południe od miasta w celu ubezpieczenia wojsk napoleońskich. Następne tygodnie mijały Poniatowskiemu na licznych utarczkach i bitwach, w których ratował niekiedy oddziały francuskie z ciężkiej opresji.. Nieraz też prowadził osobiście do natarcia swoją jazdę. Wzmacniały się i sprawdzały w codziennej praktyce jego walory jako dowódcy: samodzielność, odporność fizyczna i psychiczna, przytomność umysłu i szybkość decyzji na polu walki.

Reklewski Wincenty[Gozdawa] inż.wojskowy-zmarł, Straszewski Franciszek[Radwan].

MAŁY JAROSŁAWIEC 24 października 1812 r. pod Moskwą. Cofającym się Francuzom zastępuje drogę Kutuzow. Wywiązała się dwudniowa bitwa w której obie strony poniosły ciężkie straty. Napoleon zdążając w kierunku toczącej się bitwy, omal nie został zagarnięty przez kozaków Płatowa. Od niewoli a morze od śmierci nawet uratował cesarza szwadron Kozietulskiego. Kozietulski ciężko ranny piką mianowany na polu bitwy majorem. Do linii w tej kampanii już nie wrócił. Rozdartą na ramieniu kurtkę można oglądać w Muzeum Wojska Polskiego Bitwa mimo, że wygrana przez Francuzów, załamała nerwowo cesarza.

Załuski Tomasz i Adam[Junosza]-oficerowie obaj polegli.

MEDYN listopad 1812 r. Utarczki resztek Polskiego Korpusu podczas odwrotu spod Moskwy.

Żwan Jan[Rawicz] adiutant gen.Pelletier-poległ.

MIĘDZYRZEC 29 sierpnia 1831 r. Korpus Rosena zajął miasto z wyraźnym zamiarem jego obrony. Atakujący korpus gen. Ramorino w którym był naczelny kwatermistrz wojska polskiego miał wyraźną przewagę liczebną nad Rosjanami. Polacy atakowali w dwóch kolumnach. Wszystko zależało od zsynchronizowania obu grup. Na czele mniejszej stanął gen Prądzyński, dowództwo drugiej otrzymał gen.Ramorino. Był to błąd Prądzyńskiego, że nie obiął dowództwa grupy manewrowej, tej która miała wywalczyć zwycięstwo. Niedbałe wykonanie zadania przez Ramorino oraz udanie się na spoczynek !!!w czasie bitwy spowodowało, że Rosen pod osłoną nocy wycofał cały swój korpus z miasta.

MIŁOSŁAW 30 kwietnia 1848 r. Oddziały Mierosławskiego dzięki bohaterskiej postawie kosynierów odniosły zwycięstwo nad Prusakami. Prusacy pod wodzą gen.A. Bluma ze stratą około 200 ludzi wycofały się. Mierosławski nie podjął pościgu, a w wojsku polskim nastąpił kryzys spowodowany rezygnacją kilkudziesięciu oficerów z dalszej walki.

MIECHÓW 17 lutego 1863 r. Naczelnik województwa krakowskiego Apolinary Kurowski na czele 2 000 powstańców ojcowskich dokonał ataku na Miechów. Bitwa zakończyła się pogromem powstańców i śmiercią wielu dziesiątków ochotników, okrywając cały naród polski żałobą. Na ulicach Miechowa zginęło wielu studentów z Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz uczniów szkół krakowskich.

MAŁOGOSZCZ 24 lutego 1863 r. Jedna z największych i najkrwawszych bitew w Powstaniu Styczniowym. Gen Langiewicz mimo dobrego dowodzenia dopuścił się zaniedbań organizacyjnych przed bitwą. Około 2 400 powstańców stoczyło krwawy bój z atakującymi koncentrycznie oddziałami rosyjskimi Czengierego, Dobrowolskiego i Gołubowa. Razem około 4 000 ludzi. Langiewicz okazał się wielką odwagą i osobistym męstwem. Nie dał się rozbić, ale musiał ze stratą 300 zabitych,500 rannych,2 dział i 60 wozów taboru wycofać się w stronę granicy austryjackiej. Wielu poległo podczas przeprawy przez rzekę Łososinę. Nieśmiertelną sławę zdobyła Henryka Pustowójtówna jego sekretarz. [obywatelka Michał Smok].

MEDEJKI k/Birż 7 - 9 maja 1863 r.Trzydniowa zacięta bitwa 3 000 oddziału Zygmunta Sierakowskiego[Dołęgi] w której powstańcy zostali pokonani. Ranny Sierakowski ujęty i powieszony w Wilnie.

MIERZWIN k/Pińczowa 5 grudnia 1863 r. Potyczka zakończyła się całkowitym zwycięstwem powstańców. Major Kalita "Rębajło" zaniechał zdobywania samej wsi, ponieważ siły carskie przewyższały liczebnie siły powstańców.

MIECHÓW luty 1864 r. Czasowy dowódca sił zbrojnych województw: sandomierskiego, krakowskiego i kaliskiego płk.Karol Kalita "Rębajł"przekazuje dowództwo w ręce majora Franciszka Boczkowskiego wydając rozkaz aby ten z oddziałem przedzierał się nocami w krakowskie i tam przekroczył kordon.

MARMAROS - SZIGET Węgry październik 1914 r. Dwutygodniowe walki II Brygady Legionów dowodzonych przez bryg. Piłsudskiego z dywizją kozacką.

MOŁOTKÓW k/Stanisławowa 29 październik 1914 r. Czterodniowa krwawa bitwa II Brygady Legionów z Rosjanami. Brygada poniosła ciężkie straty 300 zabitych i 800 rannych po czym podzielono ją na dwie grupy bojowe. Jedną pod dowództwem płk. Hallera pozostawiono w Rafajłowej. Drugą dowodzoną przez płk. Zielińskiego skierowano do walk na Bukowinie.

MARCINKOWICE 3 - 14 grudnia 1914 r. Oddziały I Brygady Legionów w ciągłych walkach utrzymywały łączność miedzy austryjacką 2 i 4 armią.

MOROCZNO na Wołyniu 1915 r. Walki Pierwszego szwadronu ułanów Legionu Puławskiego z Niemcami po stronie rosyjskiej.

MIŃSK BIAŁORUSKI 10 grudnia 1918 r. Po pokonaniu polskiej samoobrony Armia Czerwona zajęła miasto.

MOSTY 14 lutego 1919 r. W rejonie miasteczka nad Niemnem doszło do walk oddziałów polskich z oddziałami Armii Czerwonej. Jednostki grupy gen.Listowskiego prowadziły jednocześnie walki pod Małorytą i Makranami. Rozpoczęła się wojna polsko-sowiecka.

MANIEWICZE 16 luty 1919 r. Oddział pod dowództwem płk. Sandeckiego stoczył zwycięską bitwę z bolszewikami na Wołyniu. Ta niewypowiedziana wojna początkowo nie przerwała kontaktów dyplomatycznych na linii Warszawa - Moskwa.

MOŁODECZNO 1 lipca 1919 r. Wojska frontu litewsko - białoruskiego dowodzone przez gen.St. Szeptyckiego rozpoczęły ofensywę w kierunku na Mołodeczno.4 lipca ofensywa osiąga miasto, odbierając tym samym Armii Czerwonej możliwość podjęcia bezpośrednich działań przeciwko Wilnu i Lidzie.

MIŃSK BIAŁORUSKI 7 sierpnia 1919 r Wyzwolony przez oddziały polskie po przełamaniu silnego oporu Rosjan. Mińsk był dotychczas głównym ośrodkiem bolszewickich działań propagandowych na Polskę. Wojska frontu litewsko - białoruskiego liczyły 12 000 bagnetów i 2 000 szabel.

MOZYRZ 5 - 12 marca 1920 r. Na Polesiu 9 Dywizja Piechoty gen.Władysława Sikorskiego przeprowadziła operację w której poprzez zdobycie Mozyrza i Kolenkowicz, dwóch ważnych węzłów komunikacyjnych przecinała najkrótszą linię kolejową między Smoleńskiem a Kijowem rozdzielając tym samym front bolszewicki na dwie części. Do maja stawiono czoło czterem kontratakom.

MIŃSK BIAŁORUSKI 11 lipca 1920 r. Podczas wielkiej ofensywy Armia Czerwona zjęła miasto.

MARYCHA rzeka na Litwie 22 września 1920 r Siódmy Pułk Ułanów odrzucił oddziały litewskie znad rzeki zdobywając 4 działa, 300 jeńców i tabory 8 p.p.litewskiej.

MADRYT listopad 1936 r Ciężkie walki batalionu im. Dąbrowskiego złożonego z Polaków ochotników w obronie republikańskiego Madrytu przed wojskami frankistowskimi.

MŁAWA 1 września 1939 r. Na Polskich umocnieniach utknęła niemiecka dywizja pancerna "Kempf" 4 września Armia" Modlin" poniosła klęskę, w wyniku czego kierunek uderzenia na Warszawę od strony Prus Wschodnich został odsłonięty.

MYSZYNIEC 1 września 1939 r. Atak ułanów p.por. Mormona z kawalerii dywizyjnej 33 dywizji na szwadron 3 pułku niemieckiej I Brygady Kawalerii w kurpiowskiej wsi pod Myszyńcem był pierwszym zwycięskim ułańskim wypadem w kampanii wrześniowej.

MOKRA woj śląskie 1 września 1939 r. Baterie Drugiego Dywizionu Artylerii Konnej wspierając pułki Wołyńskiej Brygady Kawalerii płk. Juliana Filipowicza niszczą kilkadziesiąt niemieckich czołgów i wozów pancernych. Ogniem na wprost odpierają jedno za drugim natarcie czołgów z niemieckiej 4 Dywizji Pancernej, aż legła wybita bateria i z 12 dział dywizjonu 5 zaledwie zostało zdolnych do strzelania. W bitwie pod Mokrą na las Grodzisko szarżuje 1 i 2 szwadron 19 Pułku Ułanów Wołyńskich. Szarżą dowodził rtm. Antoni Skiba. Brygadę kawalerii wspierały dwa pociągi pancerne. Powstrzymano natarcie 4 Dywizji Pancernej. Straty polskie około 500 ludzi.

MŁAWA 2 września 1939 r. Główne walki Armii " Modlin" z 3 armią niemiecką nacierającą na północne Mazowsze. 3 września Armia "Modlin" rozpoczęła odwrót na linię Wisły i Narwi. Dowódca Emil Przedrzymirski - Krukowicz.

MECHLINKI 7 września 1939 r. Minowiec"Jaskółka" z dywizionu minowców kom.p.por. Zdzisława Boczkowskiego dowodzony przez kpt.mar. Borysiewicza zestrzeliwuje "stukasa"

MALISZEW 13 września 1939 r. Szarżuje 1 szwadron 27 Pułku Ułanów. Dowodzi p.płk. Józef Pająk. Szarża załamała się pod ogniem c.k.m. Kontynuowana w ataku pieszym na bagnety doprowadziła do zajęcia Maliszewa.

MUŻYŁOWICE 15 na 16 września 1939 r. Grupa gen.K.Sosnowskiego podążająca na odsiecz Lwowa rozbija elitarny zmotoryzowany pułk SS "Germania".

MORAŃCE 27 września 1939 r. Dwudziesty siódmy Pułk

Ułanów pod dowództwem płk. Józefa Pająka dokonał nieudanej szarży na niemiecki batalion. Jeden oficer zabity, a 80 ułanów odniosło rany lub poległo.

MODLIN 29 września 1939 r. Kapituluje twierdza.

MONTBARD 16 na 17 czerwca 1940 r. Szampania we Francji. Walki 10 Brygady Kawalerii Pancernej ołk. Maczka okrążonej przez Niemców. Brygada biła się z niemieckim 66 pułkiem 13 dywizji piechoty zmotoryzowanej. Brygada straciła 50 zabitych,120 rannych,830 zaginionych. Po początkowych sukcesach znalazła się ona w okrążeniu i dowódca polecił żołnierzom przedzierać się pieszo. Większość z nich dotarła do portów i została ewakuowana do Wielkiej Brytanii.

MALTA 15 na 16 czerwca 1942 r. ORP "Kujawiak" dowodzony przez kom.p.por. Lichodziejewskiego Ludwika patroluje nieopodal Malty. o godz 0,53 okręt wpłynął na minę, o godz 1.08 padł rozkaz opuszczenia okrętu, o godz 1,20 "kujawiak" zatonął.

MIELEC marzec 1943 r. Organizacja Odwet tzw." Jędrusiów" z AK utworzona przez nauczyciela Władysława Jasińskiego rozbija więzienia w Opatowie i Mielcu wyzwalając łącznie ponad 200 więźniów.

MIELNIK, Polesie połowa kwietnia 1944 r. Walki oddziałów 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK z Niemcami.

MONTE CASINO Włochy 11 - 18 maja 1944 r. Czwarte już natarcie tym razem Polskiego Korpusu w składzie: 3 Dywizji Strzelców Karpackich gen. Bronisława Ducha i 5 Kresowej Dywizji Piechoty gen.Nikodema Sulika. Pierwsze uderzenie 12 maja nie przyniosło mimo ogromnych strat powodzenia. Skuteczne było drugie 17 i 18 maja zakończone zatknięciem polskiej flagi na ruinach klasztoru. Oddziały polskie walczące z doborowymi jednostkami niemieckiej 1 Dywizji Spadochronowej, poniosły znaczne straty, które w całej bitwie wyniosły 4199 żołnierzy w tym 923 zabitych.

MUROWANA OSZMIANA 12 maja 1944 r. i Tołminów. Oddziały Okręgu Wileńskiego rozbijają sześć kompanii litewskich[69 zabitych i ponad 120 rannych] z korpusu litewskiego współpracującego z Niemcami gen. Povilasa Plechoviciusa co stało się jednym z powodów rozwiązania przez Niemców korpusu.

MONTE CAIRO Włochy 25 maja 1944 r. Jako pozycja obronna "Linii Hitlera" zostało zdobyte wzgórze w rejonie Piedimonte przez II Korpus Polski gen. Andersa.

MIELNIK Czechosłowacja 10 maja 1945 r. Jednostki 2 Armii zdobywają miasto.11 maja oddział rozpoznawczy 1 Korpusu Pancernego podporządkowany 2 Armii dociera do miejscowości Cakovice koło Pragi.

NIEMCZA wrzesień 1017. Sławna obrona grodu. Bolesław Chrobry kontra cesarz Henryk II.

NAKŁO 1109 r. Zdobyte na Pomorzanach przez Bolesława Krzywoustego i inkorporowane do Polski.

NIEMCZA 1331 r. Miasto należące do Bolka II świdnickiego sprzymierzonego z Łokietkiem, broni się i upada przed Janem Luksemburczykiem idącym na pomoc Krzyżakom. Pomoc spóźniona. Klęska Krzyżaków pod Płowcami.

NIESZAWA k/Torunia wrzesień 1422 r. Po pomyślnej wojnie z Krzyżakami i zawarciu pokoju nad Jeziorem melneńskim miasto zostaje przy Polsce.

NIŻBORG 1520 r. Kryski Piotr kasztelan sierpski w wojnie pruskiej na czele szlachty mazowieckiej zdobywa zamek.

NEWEL 1580 r. Zajęty przez Mikołaja Drohostajskiego i Radziwiłła Giżycki Piotr[Gozdawa]Leśniowolski Stanisław[Roch II], Młodawski Kacper[Murdelio],Ronenberg Szymon[Newlin]-poległ, Potocki Jakub[Pilawa]-podkomorzy halicki, Rudzki Stanisław[Wężyk]-poległ, Świeborowski Marcin[Strzemię],Szydłowski Erazm[Lubicz]Zborowski Jan[Jasrzębiec]-kasztelan gnieźnieński.

NOWOGRÓD SIEWIERSKI 1604 r. Wygrana przez Dymitra Samozwańca wspomaganego przez oddziały magnatów polskich.

NOWOSIELCE 1624 r. Podczas najazdu tatarskiego wieś Nowosielce z powodzeniem oparła się Tatarom nie ulegając popłochowi. Pod wodzą swojego wójta byłego żołnierza Michała Pyrza, chłopi wytrzymali czterodniowe oblężenie kościoła, w którym schronili się ze swoim dobytkiem[Nowosielce powiat Przeworsk] W roku 1936 na tę cześć społeczeństwo usypało kopiec.29 czerwca 1936 r. uroczystość uświetnił swoją osobą marszałek Edward Rydz Śmigły.

NOWY BYCHÓW styczeń 1655 r. Niepowodzenia armii litewskiej przy zdobywaniu twierdzy. Odstąpiono od twierdzy.

NOWY SĄCZ jesień 1655 r. Prymitywnie uzbrojone oddziały górali podhalańskich zajęły i obroniły miasto przed Szwedami.

NYBORG Dania 24 listopada 1659 r Wojsko polskie w sile 4 500 ludzi pod wodzą Czarnieckiego wyróżniło się w bitwie zakończonej ciężką klęską Szwedów.

NOWOGRÓDEK początek 1660 r. Chowański zajmuje miasto.

Domaradzki Maciej[Równia]-niewola.

NOWOGRÓD SIEWIERSKI wiosna 1664 r. Chorąży koronny Jan Sobieski pobił Kozaków, a w czasie odwrotu wojsk królewskich kierował oddziałami straży tylnej.

NAROL i NIEMIRÓW jesień 1672 r. Porażka Tatarów w dowodzonej przez hetmana wielkiego Jana Sobieskiego 'wyprawie na czambuły".

Linkiewicz -dowódca kilkusetosobowego oddziału -pochwała Sobieskiego, Sieniawski Hieronim Mikołaj[Leliwa].

NOWE ZAMKI Węgry 1683 r. Sobieski gromi Turków

Lubomirski Hieronim Augustyn[Śreniawa].

NEAMT 1691 r. Nad rzeką tejże nazwy dopływem Mołdawy zdobyty przez Jana III.

NIEMIRÓW koniec listopada 1702 r. Rozbicie oddziałów Paleja.[Powstanie Paleja].Pobranych Kozaków nie zabijano, a tylko ucinano każdemu lewe ucho. Sam Palej bardzo zasłużony w wojnach tureckich uszedł.

NASIELSK 23 - 24 grudnia 1806 r. Operacja pułtuska Napoleona. Udział Polaków w bitwie. Odznaczył się J.L.H. Kozietulski.

NEUSTADT 1813 r. Kampania w Saksonii. Nowa polska formacja "Krakusi" walcząca w składzie pułku płk. Aleksandra Oborskiego zasłużyła na wielkie uznanie Napoleona "Generale Umiński. Ja muszę mieć takich trzy tysiące".

NUR 22 maja 1831 r. Bitwa z Rosjanami zakończona zupełnym niepowodzeniem z winy gen. Kamińskiego, który słysząc strzały nie pospieszył na pole bitwy tylko wycofał się do Czyżewa.

NOWA WIEŚ 21 lutego 1863 r. Porażka 500 osobowego oddziału dowodzonego przez Kazimierza Mielęckiego w potyczce z Rosjanami. Przy oddziale przebywał dyktator Ludwik Mierosławski który po zaledwie tygodniowym pobycie na terenie Królestwa powrócił do Paryża.

NOWA SŁUPIA 11 lutego 1863 r. Na miejsce biwakowania powstańców naprowadził rosyjski oddział płk. Czengierego sołtys wsi Krajna[ten sam co przed kilkunastu laty wydał ks. Ścigiennego] Langiewicz miał do dyspozycji około 500 powstańców.Kilkugodzinna walka

nie przyniosła rezultatu. Oddziały polskie opuściły stanowiska na Świętym Krzyżu kierując się w stronę wsi Stara Huta..

NIEZNANICE sierpień 1863 r. Zwycięzca spod Sędziejowic Edmund Taczanowski ponosi klęskę w walce z Rosjanami i uchodzi za granicę.

NIDA 1914 r. Pierwsza połowa sierpnia Polskie Oddziały Strzeleckie walczą w tym rejonie.

NOWY KORCZYN wrzesień 1914 r. Walki Pierwszego Pułku Legionów z Rosjanami u boku Austryjaków.

NADWÓRNA Galicja 6 - 24 października 1914 r. Zwycięskie walki II Brygady Legionów złożonej z dwóch pułków: Zygmunta Zielinskiego i p.płk.Józefa Hallera. Całością dowodził gen. Karol Trzaska - Durski.

NOWOGRÓDEK 16 kwietnia 1919 r. Ruszył polski atak na Nowogródek, Lidę i Baranowicze zakończony zwycięsko 19 kwietnia po ciężkich walkach.

NOWOCHWASTÓW - SAMHORODEK 5 czerwca 1920 r. I Armia Konna Budionnego uderza na styk 3 i 6 Armii polskiej i przełamuje ją. Skierowana na Berdyczów zagraża tyłom 3 Armii gen. Rydza Śmigłego.

NIEMEN 28 września 1920 r. W bitwie nad Niemnem wojska polskie rozbiły 3 Armię radziecką i opanowały Grodno. Bitwę rozpoczął ciężki trwający od 26 września bój o Grodno. Natomiast po jego zakończeniu rozpoczęła się druga co do wielkości batalia całej wojny, nazwana "Bitwą o Niemen "Najpierw gen. Rydz- Śmigły wyprowadził z Grodna na czele swej armii oskrzydlające uderzenie łamiąc obronę wroga, wyszedł na tyły Bolszewików i 28 września zdobył Lidę. Pod frontalnym uderzeniem na Wołkowysk i Baranowicze armie bolszewickie mając już Polaków na swoich tyłach rozsypały się i rzuciły do panicznej ucieczki. Oddziały polskie dotarły aż do Dźwiny i ponownie wyzwoliły Mińsk. Tutaj zastał je podpisany 15 października w Rydze rozejm obowiązujący od 18 października.

NAWÓZ 21 września 1939 r.Skutecznie walczył z wojskiem sowieckim w rejonie Nawozu, Borowicz i Hruziatyna maszerujący w kierunku Kowla 3 pułk piechoty Korpusu Ochrony Pogranicza płk. Zdzisława Zajączkowskiego, ale po otoczeniu skapitulował.

NORWESKIE MORZE 8 kwietnia 1940 r. Około godz. 12 00 polski okręt podwodny ORP"Orzeł" torpeduje niemiecki transportowiec "Rio de Jenerio" na dzień przed inwazją Niemiec na Nor- wegię. Około 400 żołnierzy i marynarzy zatonęło wraz ze statkiem.

NARWIK w Norwegii maj 1940 r. W bitwie brały udział trzy polskie niszczyciele: ORP "Błyskawica" "Burza" "Grom" zatopiony 4 maja,oraz okręt podwodny ORP"Orzeł". Od 8 maja do akcji weszła Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich dowodzona przez gen. Zygmunta Szyszko - Bohusza. W rozpoczętym 27 maja natarciu na Narwik Podhalańczycy walcząc w ciężkich warunkach górskich 28 maja wyparły wyborowe pododdziały 3 Dywizji Górskiej gen. Dietla. DO 8 czerwca Brygada osłaniała ewakuację wojsk alianckich. Straty Brygady w walce z Niemcami wyniosły 97 poległych,180 rannych i 28 zaginionych. W operacji brały udział jako statki transportowe - polskie liniowce: Batory, "Sobieski"i" Chrobry" który zatonął zbombardowany 16 maja.

NORWESKIE MORZE 2 maja 1942 r. Polski okręt podwodny ORP"Jastrząb" pomyłkowo zatopiony 71 30'N i 12 32'O. Sprawcy zatopienia: niszczyciel norweski "St. Albans" i trałowiec brytyjski "Seagull" Pięciu zabitych, sześciu ciężko rannych.

NORWESKIE MORZE 27 maja 1942 r. Ciężka cało- dzienna walka polskiego niszczyciela ORP "Garland" podczas nalotu bombowców niemieckich od godz.2 47 do 22 55. 28 maja "Garland" ciężko uszkodzony odłączył od konwoju i samodzielnie popłynął do Murmańska, gdzie dotarł 29 maja i odpłynął do doku. Ceremonia pogrzebu morskiego odbyła się na pokładzie brytyjskiego trałowca "Tiger" Pochowano w morzu 28 marynarzy, natomiast 43 odniosło mniej lub bardziej ciężkie rany.

NAROCZ jezioro w wileńskiem 26 sierpnia 1943 r. Rozbicie i wymordowanie 50 cio osobowego oddziału AK przez Sowiecką grupę partyzancką.

NORMANDIA 5 czerwca 1944 r. Udział sił Polskiej Marynarki Wojennej w inwazji na Normandię. Okręty biorące udział: krążownik ORP "Dragon" niszczyciele ORP "Błyskawica" i "Piorun" oraz małe niszczyciele "Krakowiak" i "Ślązak". W pierwszych dniach inwazji brały udział w zwalczaniu nieprzyjacielskich baterii dając równocześnie osłonę artyleryjską własnej, lądującej i walczącej piechocie.7 lipca krążownik "Dragon" został ciężko uszkodzony przez niemiecka "żywą torpedę" w zamian flota uzyskała krążownik "Conrad". Polskie myśliwce skupione w 18 Zgrupowaniu Myśliwskim w dniach od 6 - 8 czerwca zestrzeliły 30 samolotów. W okresie inwazji aktywne były także dwa polskie dywizjony bombowe 300 i 305.

NOWOGRÓDEK 15 czerwca 1944 r. W walce z Niemcami zginął mjr. Jan Piwnik "Ponury" jeden z najsłynniejszych polskich partyzantów. Przed wojną funkcjonariusz policji, brał udział w kampanii wrześniowej, po której znalazł się we Francji a następnie w Wielkiej Brytanii. Zrzucony do Polski jako "cichociemny" dowodził oddziałem AK w Górach Świętokrzyskich. W styczniu 1943 r przeprowadził brawurowy atak na więzienie w Pińsku, z którego uwolniono m.in. żołnierzy AK uwięzionych za udział w akcji "Wachlarz"

NAREW rzeka sierpień 1944 r. Z wycofującymi się na zachód oddziałami niemieckimi walczy 33 pułk piechoty AK mjr. Jana Tabortowskiego "Bruzdy".

NYSA ŁUŻYCKA 16 kwietnia 1945 r. Sforsowana przez 2 Armię Wojska Polskiego dowodzoną przez gen. Karola Świerczewskiego działająca w ramach 1 Fronto Ukraińskiego.

OSZMIANA 1433 r. Wojna domowa na Litwie.

Odyniec Teodor[Odyniec]-kniaź po stronie Świdrygiełly.

OCZAKÓW lipiec 1497 r. Oddziały polsko - litewskie dowodzone przez Konstantego Ostrogskiego rozbiły wojska Chańskiego suna Mahmed Gireja,a jego wzięły do niewoli.

Stroński Marcin[Doliwa].

OPATÓW lato 1502 r. Mieszczanie dają odpór Tatarom.

ORSZA 13 lipca 1507 r. Bunt kniazia Glińskiego. Król Zygmunt stoczył zwycięską potyczkę z czterokrotnie silniejszym przeciwnikiem na brodzie Dnieprowym. Taborami bojowymi dowodził Mikołaj Firlej. W nocy wojska moskiewskie wycofały się na wschód.

Girski Augusryn[Łabędź]-poległ, Grotowski Maciej[Rawicz, Kisiel Gniewosz[Kisiel]-poległ, Pilecki Jan[Leliwa]-starosta lubelski, Trepka Stanisław [Topór]-niewola, usmażony na rozkaz cara w oleju.

ORSZA 8 września 1514 r. Całością dowodził Konstanty Ostrogski. Wojska liczyły około 20 000 zbrojnych. Litwinom przewodził Jerzy Radziwiłł, Polakom Janusz Świerczowski. Do spotkania doszło z czterokrotnie silniejszymi wojskami moskiewskimi. Ostrogski odniósł wielkie zwycięstwo. O tym wodzu mówiono, że wygrał tyleż bitew ile niegdyś Bolesław Krzywousty - równo czterdzieści. Jan Baszter zbudował dwa mosty pontonowe na Dnieprze przez które armia polsko - litewska przeprawiła się rankiem 8 września.Za pontony posłużyły puste beczki szczelnie zamknięte.

Kita Piotr[Śreniawa]-wojewoda krakowski, Makowski Kacper [Jelita],Mazowiecki Jakub[Dołęga].Mysakowski Wawrzyniec[Jastrzębiec] -doskonały pływak, Sampoliński Wojciech, Soplica -niewola, Świerczowski Janusz[Trąby],Tarnowski Jędrzej[Belina]-podczaszy lwowski, Tur[Korczak],Wosna Fiodor-poległ, Zakrzewski Maciej[Doliwa]rotmistrz, Zborowski Jan[Jastrzebiec]-poległ, Zborowski Marcin[Jastrzębiec].

OPOCZKA 18 października 1517 r. Szturm armii Polsko - litewskiej podobno nieudolnie prowadzony przez Świerczowskiego został odparty. Ostrogski wycofał się na Litwę.

Zborowski Marcin [Jastrzębiec]-kasztelan krakowski.

OLSZANICA 27 stycznia 1527 r. Rzeka za Kaniowem. Ostrogski dopadł i rozgromił ordę odbierając cały jasyr.OCZAKÓW 1529 r. Samowolna wyprawa rotmistrzów królewskich w 1000 koni.3 sierpnia wbrew danemu słowu Tatarzy uwięzili ich przywódców: Jerzego Jazłowieckiego, Janusza Latalskiego i Mikołaja Sieniawskiego późniejszego hetmana, następnie otoczyli i rozbili jazdę polską. Rotmistrzowie ruszyli, by pomóc chanowi ordy oczakowskiej, przeciwko któremu zbuntował się bratanek Aslam. Aslam uwolnił przywódców do czego Tarnowski "przyłożył się niemałymi pieniędzmi

Jamiołowski Jędrzej i Marcin[Doliwa] Jazłowiecki Mikołaj[Abdank]-późniejszy hetman.

OBERTYN 22 sierpień 1531 r. Hetman Jan Tarnowski dowodzący nielicznym, lecz wyłącznie zawodowym wojskiem pokonał kilkakroć silniejsze oddziały hospodara mołdawskiego. Zwycięstwo było pioronujące, komenda znakomita, bezbłędna,ale polityczna ranga przeciwnika mizerna. Pod Obertynem Polacy zastosowali szyk taborowy. Pozorowane natarcie polskie ściągnęło pod jedną z bram większość sił Mołdawian i wówczas nastąpiło właściwe uderzenie polskiej jazdy przez drugą bramę. Polacy zdobyli wszystkie działa Mołdawian. To zadecydowało o ich klęsce. Wyróżnił się Jakub Barlicki -rotmistrz królewski.

Barlicki Bartłomiej,Bielski Marcin[Prawdzic]-pisarz historyk, Chodorowski[Leszczyc],Gniewosz Jędrzej[Rawicz],Herber Seweryn[Herber] -zginął, Jazłowiecki Mikołaj[Abdank],Kalinowski Jędrzej[Kalinowa]poległ

Kłodnicki Stanisław [Łada],Karmanicki[Junosza],Leśniowski[Gryf]poległ

Makowski Marcin[Jelita],Ligęza "Minor"Jan[Półkozic] miał 18 synów z dwóch żon, ośmiu poległo pod Obertynem, Olszewski Jan[Lis],Ossoliński

Hieronim[Topór]-ciężko ranny. Sieniawski Mikołaj [Leliwa]-późniejszy hetman wielki koronny, Sienicki Szczęsny [Krzywda],Sienieński Dawid [Dębno]-poległ, Staszkowski Hieronim[Bogoria]d-ca artylerii, Trojanowski Florian[Ogończyk]-rozsiekany, Trojanowski Jędrzej[Szeliga],Wereszczyński Jędrzej[Korczak],Włodek Maciej [Prawdzic].

ORYNIN 153 ? Kampania wołoska.

Gniewosz Krzysztof[Rawicz]-wsławił się, Hosicki Prokop[Kierdeja]

poległ, Ligęza Minor [Półkozic],Tarnowski Jan Magnus[Leliwa],Tarnowski Stanisław[Leliwa]-kasztelan sandomierski, Tarnowski Michał[Leliwa]- kasztelan wojnicki, Zbaraski Krzysztof książę-koniuszy koronny, Złotopolski Abraham[Nałęcz].

OCZAKÓW 13 października 1545 r. Kniaź Teodor Sanguszko starosta włodzimierski napada na turecką twierdzę nad Morzem Czarnym. Dyplomacja polska ułagodziła sułtana. Wyjaśniono mu, że ludzie "którzy w Oczakowie szkody poczynili byli Kozacy polni" Odszkodowanie przyszło jednak zapłacić. Zapłaciła królowa Bona.

ORSZA 7 lutego 1564 r. Hetman wielki litewski Mikołaj Radziwiłł Rudy po pościgu rozbija armię kniazia Piotra Sierebrianego.

OSTROPOLE koniec września 1572 r. Mielecki z Sieniawskim rozprasza oddziały tatarskie. Spóźniona pogoń polska.

OZIERYSZCZE 1580 r. Zajęte przez Mikołaja Drohostajskiego i Radziwiłła.

Pac Stanisław[Gozdawa]-wojewoda witebski.

OKOPY ŚWIĘTEJ TRÓJCY 1583 r. Obrona przed Turkami.

Bartsch[Achinger]Generał pod którego dowództwem usypano okopy, Bielecki Aleksander[Roch II]-strażnik twierdzy życie położył, Rotarysz Jan[Gryf].

OLSZTYN k/Częstochowy 1587 r. Spór o posiadanie tronu przez Zygmunta III i arcyksięcia Maksymiliana.

Kaliński Kacper[Ostoja] kasztelan olsztyński daje ognia do przeciwników prowadzących jego dziecko. Szturm odparto.

OCZAKÓW 1613 r. Dwie wyprawy morskie Kozaków podczas których rozgromili oni flotę turecką.

OLIWA 27 listopada 1627 r. Flota polska 10 jednostek dowodzona przez admirała Dickmanna pobiła szwedzką eskadrę 6 jedno- stek admirała Stiernskolda. Zdobyto okręt admiralski a drugi zatopiono, uwolniono Gdańsk od Szwedzkiej blokady. Obaj admirałowie polegli.

OZIERYSZCZE lipiec 1633 r. zdobyte przez Rosjan.

OCHMATÓW n/rzeką Tikicz 30 stycznia 1644 r. Hetman wielki Stanisław Koniecpolski pobił przeważające siły Tuhajbeja Niedobitki wyciął Komisarz Wojska Zaporoskiego Mikołaj Zaćwilichowski nad rzeką Sinuchą.

OCHMATÓW 29 stycznia do 2 lutego 1655 r. Armia polsko - tatarska zaatakowała potężne siły Chmielnickiego i Szeremietjewa. Bitwa zaczęła się mimo zapadających ciemności. Nie można było zwlekać ze względu na chwiejną postawę Tatarów. Armaty Krzysztofa Grodzickiego rozbiły róg taboru. W wyłom furiackim atakiem wtargnęła jazda Czarnieckiego i Jana Sobieskiego, za nią piechota. Wzięto 16 dział. Szeremietiew ranny, lecz szturm został odparty. Drugiego lutego po trzy- dniowych zapasach na trzaskającym mrozie Chmielnicki odszedł z pola, wyprowadzając tabor. Udało mu się przekupić Tatarów którzy odstąpili

o kilka mil w poszukiwaniu paszy. Po stronie polskiej dowodził Rewera Potocki.

Koniecpolski Aleksander[Pobóg]-wojewoda sandomierski, Szemiot Kazimierz[Łabędź]-podkomorzy wendeński.

OLESKO 1675 r. Wygrana bitwa Jana III z Tatarami i Kozakami.

OSTRZYHOM 28 października 1683 r. Po trzy- dniowym zaledwie oblężeniu, twierdza poddała się na imię króla Polski. Dwaj paszowie wyszli z twierdzy na czele załogi unosząc tylko broń ręczną.

Kątski Marcin Kazimierz[Brochwicz]-dowódca artylerii koronnej, Kęsowski Jan[Poraj]chorąży husarski-poległ, Morsztyn Stanisław[Leliwa] wojewoda mazowiecki, Potocki Dominik[Pilawa]podskarbi nadworny-poległ, Przyjemski Władysław[Rawicz]-wojewoda kaliski, Rzewuski Michał Florian[Krzywda]-pojmał baszę solistryjskiego, Siemianowski Jędrzej- niewola- zabity w Budzie, Tarło Stanisław [Topór]-wojewoda lubelski, Złotnicki Mikołaj[Nowina]-cześnik koronny.

OLKIENNIKI 18 listopada 1700 r. Klęska wojsk sapieżyńskich w bratobójczej walce z oddziałami szlacheckimi. W regimencie Michała Sapiehy służył wtedy jako młody oficer nikomu nie znany Stanisław Poniatowski herbu"Ciołek"[ojciec przyszłego króla Polski].

Jasieniecki [Jasieniecki]starosta bracławski-zginął. Jurewicz To- masz[Lubicz]-zginął, Sapieha Michał-rozsiekany na sztuki, Wańkowicz Andrzej[Lis]-śmiertelnie ranny.

ORSZA 1708 r. Polskie i litewskie oddziały nijakiego Chmury zajęły Orszę. Był to mały sukcesik nie mający wpływu na kampanię Karola XII w wojnie północnej.

OSSÓW na Pomorzu 1734 r. Wojewoda lubelski Jan Tarło i kasztelan czerski Kazimierz Rudziński pokonani przez siły rosujskie wprowadzające na tron polski Augusta III Sasa przeciwko Stanisławowi I Leszczyńskiemu znajdującego się w twierdzy gdańskiej.

OCZAKÓW lipiec 1788 r. Polski hetman Branicki i d-ca pułku straży przedniej z częścią swego pułku płk. Józef Zajączek bierze udział w zdobywaniu Oczakowa przy boku wojsk rosyjskich dowodzonych przez Potemkina. Skandal!!!?

OSTROŁĘKA 12 marca 1794 r. Początek sławnego rajdu brygadiera Antoniego Józefa Madalińskiego dowodzącego Pierwszą Wielkopolska Brygadą Jazdy do Krakowa, atakującego po drodze i znoszącego posterunki pruskie.

OFFENBURG okolice Kehl koniec maja 1800 r. Współorganizator Legii Naddunajskiej i szef I batalionu-Stanisław Fiszer dowodzący polsko-francuskim oddziałem w jednej z utarczek wpadł w ręce Austryjaków.

OSZMIANA na Litwie 1831 r. Największe zgrupowanie powstańców we wschodniej części guberni wileńskiej przekraczające 3 000 ludzi zdobyło Oszmianę.

OKUNIEW kwiecień 1809 r. Walki Pierwszego Pułku Strzelców Konnych.

OSTRÓWEK 23 maja 1809 r.Gen. Michał Sokolnicki likwiduje austryjacki przyczółek na Wiśle. Sukces ten zapewnił swobodę działania Wojsku Polskiemu w Galicji.

OSTROŁĘKA 26 maja 1831 r. Bitwa rozpoczyna się jako nieskoordynowane działania poszczególnych oddziałów. Panuje chaos

Gen. Skrzynecki wódz naczelny i Prądzyński szef jego sztabu nie uzgadniają działań. W czasie gdy jedne oddziały opuszczają Ostrołękę np. Piąta dywizja piechoty gen. Henryka Kamieńskiego, na zatłoczonym moście wymija ją z trudem gen. Bogusławski udający się w przeciwnym kierunku. Przeprawy przez mosty broni brygada Bogusławskiego 4 i 8 pułki piechoty oraz 4 bateria lekkokonna szefostwa gen. Bema. Po początkowych sukcesach sytuacja odwróciła się gdy przemówiły ciężkie armaty rosyjskie którym nie mogły dorównać cztery lekkie działa polskie. Drewniana Ostrołęka płonie. Utrzymanie pozycji w takich warunkach było niemożliwe Bataliony Bogusławskiego straciły ponad 1 000 ludzi, ich dowódca ranny dwukrotnie. Giną rozszarpani przez pociski gen. Henryk Kamieński i gen. Ludwik Kicki. Odznacvzyli się m. in. generałowie Pac, Małachowski, Bogusławski. Szarża ostrołęcka baterii Bema, dzięki której pozyskał zaszczytne miano"krwawej gwiazdy Ostrołęki" była najpiękniejszym i ostatnim akordem nieszczęśliwej dla nas bitwy. Armia polska 30 000,Rosjanie 40 000 ludzi. Straty polskie 7 000,rosyjskie 5 000 żołnierzy.

ODOLANÓW, OSTRÓW 22 kwietnia 1848 r.

Powstanie Wielkopolskie.

OSSA 1863 r. Oddział Ludwika Żychlińskiego odnosi sukces w walce z Rosjanami.

OLKUSZ lipiec 1863 r. Zygmunt Chmieleński rozbił osiem rot piechoty rosyjskiej.

OPATÓW 25 listopada 1863 r. Naczelnik wojskowy województwa krakowskiego i sandomierskiego gen. Bossak zaatakował miasto gdzie stała kompania carskiej piechoty i zabrał z kasy miejskiej 30 000 złotych polskich.

OCIESENKI kieleckie 26 listopada 1863 r. Generał Hauke - Bosak stoczył z honorem, choć bez powodzenia krwawą bitwę.

OSTRE GÓRKI k/Radkowic 20 stycznia 1864 r. Oddział płk.Karola Kality"Rębajło" zaskoczony przez kolumny carskiego pułkownika Alenicza. Dzielny adiutant Kochan śmiertelnie ranny. Tylko niewiedza Rosjan o stanie polskiego oddziału uchroniła Polaków od klęski. Nieprzyjaciel zarządził odwrót.

OPATÓW 21 lutego 1864 r. Uderzenie polskie nastąpiło o zmierzchu. Brawurowym atakiem powstańcy zdobyli trzy czwarte miasta. Rosjanie bronili się w kilku murowanych domach. Szef sztabu polskiego korpusu płk. Kurowski około godz 23 oo zarządził odwrót, chociaż miał jeszcze w ręku nietknięte odwody. Poszczególne bataliony cofały się teraz w lasy cisowskie prosto w ręce carskiej obławy. Następstwem tego fatalnego kroku była zupełna rozsypka Dywizji Krakowskiej. Generał Langiewicz próbował zebrać ją powtórnie i jeszcze w kwietniu utrzymywał się na placu boju, jednak wkrótce musiał wycofać się do Galicji, skąd wyjechał za granicę.

OLEANDRY k/Krakowa 6 sierpnia 1914 r.godz.3 oo. Pierwsza Kadrowa Kompania wyruszyła do Królestwa Polskiego pod dowództwem Tadeusza Kacprzyckiego jako czołowa kolumna odrodzonego Wojska Polskiego.

OPATOWICE wrzesień 1914 r. Walki Pierwszego Pułku Piechoty Legionów z Rosjanami u boku Austryjaków.

ODESSA grudzień 1918 r. Brygada Strzelców Polskich walczy o miasto[Bitwa pod Rozdzielną] z oddziałami ukraińskimi po stronie Kołczaka. Brygadą dowodzi gen. Lucjan Żeligowski.

OPATÓW 2 września 1939 r. Potężne uderzenie 8 armii niemieckiej w rejonie Sycowa i Opatowa zmusiło armie"Łódź" gen. Juliusza Rómla do odwrotu na linię Warty.

OSUCHÓW 11 września 1939 r. Pierwszy szwadron 20 Pułku Ułanów dowodzony przez por. Jana Burtowego przebił się szarżą z okrążenia w którym znajdowały się 6 Pułk Strzelców Konnych i 13 dywizjon Artylerii Konnej.

ODZIATOWICZE na Wołyniu styczeń-luty 1944 r. Ciężkie straty 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty dowodzonej przez plk. Kiwerskiego w walce z nacjonalistami ukraińskimi.OWCZARNIA 4 maja 1944 r. Oddział Armii Ludowej Bolesława Kowalskiego' Cienia" rozbroił i wymordował żołnierzy z oddziału AK p.por. Mieczysława ZIelińskiego "Moczara".

OTWOCK sierpień 1944 r. Rozbrojenie przez Sowietów 30 Dywizji Piechoty AK płk. Henryka Krajewskiego" Trzaski" maszerującej w bojach na pomoc Warszawie. Dywizja stoczyła wiele walk na Polesiu.

OCHOTNICA Podhale 18 - 21 października 1944 r. Walki Pierwszego Pułku Strzelców Podhalańskich AK mjr. Adama Stabrowego "Borowego".

ODRA 27 lutego 1945 r. Żołnierze 6 Warszawskiego Batalionu Pontonowomostowego wbili pierwszy polski słup graniczny nad Odrą.

PSIE POLE k/ Wrocławia wrzesień 1109 r. bitwa stoczona przez Bolesława Krzywoustego z wojskiem cesarza niemieckie- go Henryka V skończyła się klęską Niemców mnóstwo trupów pozostało na polu boju, dokąd ściągały gromady psów znęcone zapachem krwi.

Drogo mir. Pięciu braci poległo, trzech pozostałych otrzymuje herb [Drogo mir].

POZNAŃ 1314 r. Zdobyty przez Łokietka na Głogowczykach. Jest to pierwszy okres zjednoczenia ziem polskich.

Gniazdowski Jan[Korab].

PŁOWCE 27 września 1331 r. Zwycięstwo? Łokietka nad Krzyżakakami. Jeńcy Łokietka, wielki marszałek Dietrich von Altenbure oraz komtur Bałgi Henryk Reus von Plauen. Jedyny syn Łokietka odesłany przed bitwą do Krakowa.

Według "Kroniki oliwskiej" bitwa zwycięska dla Krzyżaków, chociaż zginęli wielki komtur Otto z Bonsdorf, Herman komtur elbląski, Albert komtur gdański i wielu znacznych. Łokietek uszedł ze swoim wojskiem i synem gdy czołowy oddział krzyżacki przystąpił do walki.

Florian Syriusz-otrzymuje herb[Jelita],Miechowski Warsz[Rawicz]- kasztelan wojnicki, Stadnicki Jakub[Śreniawa]-kasztelan sanocki, Szumko- poległ, Szamotulski Wincenty[Nałęcz]wojewoda poznański-później za odstępstwa od swoich na sztuki porąbany, Szumski Jakub[Jastrzębiec] kasztelan żarnowski -zginął.

POKUCIE 1492 r. Zaburzenia" łotrującego chłopstwa pod wodzą Muchy" przytłumione przez Chodeckiego Mikołaja [Junosza] W pościgu za Muchą polscy panowie Buczaccy wprowadzili do Chocimia jako pretendenta do tronu Mołdawii jednego z synów Piotra[poprzednika Stefana].

PRESZÓW Słowacja 1 stycznia 1492 r. Wojska Władysława Jagiellończyka[król węgierski] pokonały wojska[brata rodzonego]Jana Olbrachta. Olbracht bił się bardzo odważnie [o tron Węgierski],a uszedł z życiem dzięki poświęceniu rycerza nazwiskiem Piotr Krupski, który widząc w ręku króla złamany miecz oddał mu własny. Cudzym orężem przerąbał się Jan Olbracht przez czeską piechotę.

Jnna wersja. Stefan Zapolya dysponując czterokrotną przewagą rozgromił go zupełnie, zmusił do kapitulacji ostatnie punkty oporu i jego samego wziął do niewoli. Królewicz odzyskał wolność w zamian za ostateczne wyrzeczenie się korony węgierskiej. Brat wspaniałomyślnie pozostawił go w posiadaniu uprzednio przyznanych księstw śląskich.

PACANÓW lato 1502 r. Jan Wapowski [Nieczuja] broni miasto przed Tatarami. Orda cofając się topi w Wiśle jasyr.

PODKAMIEŃ nad Prypecią 1503 r. Zburzony przez Tatarów. Dubrowicki Jerzy[Hipocentaurus]ponosi klęskę.

Hornostaj Iwan[Hipocentaurus]-poległ, Maszkiewicz Raczko[Kusza]-poległ.

PSKÓW 1517 r. Książę Konstanty Ostrogski bezskutecznie szturmuje twierdzę.

POŁOCK 29 lipiec 1518 r. Zwycięstwo wojsk polsko- litewskich Jerzego Radziwiłła i Jana Boratyńskiego nad armią moskiewską dowodzoną przez braci Wasyla i Iwana Szujskich.

PASŁĘK 18 stycznia 1520 r. Wojsko polskie dowodzone przez Mikołaja Firleja rozbija oddziały krzyżackie idące w odsiecz oblężonemu Pasłękowi.

PANKOWCE 1537 r. Sieniawski Mikołaj wraz z Janem Mieleckim rozbija Tatarów chana Ezibeka.

Giszowski Jan[Nowina].

POKUCIE 1538 r. Hospodar mołdawski Petryła pobił wojska koronne.

POZWOL wrzesień 1557 r. Bezkrwawa wyprawa przeciwko Zakonowi Kawalerów Mieczowych. Dowodził Mielecki Jan ojciec Mikołaja hetmana wielkiego koronnego.

Padniewski Filip[Nowina].

POMORZANY 1560 [70 km. na wschód od Lwowa] Sieniawski z wojskiem prywatnym rozbija samowolną wyprawę na Mołdawię wojewody sieradzkiego Olbrachta Łaskiego złożoną z najemników i malopolskich kalwinów. W 1561 r. Sieniawski nie powstrzymał wyprawy Łaskiego i pretendenta do tronu Mołdawii Heraklidesa[sam był kalwinem].Wyprawa tym razem się więc udała.

POŁOCK 15 luty1563 r. Iwan Groźny zdobył miasto. Wszystkich Żydów utopiono w Dzwinie. Litwini z żonami i dziećmi poszli na wschód do niewoli. Czterech zaciężnych rotmistrzów polskich którzy walczyli zaciekle i aż do końca, zaprosił car do własnego stołu i "po sobolim kożuchu złotogłowiem powleczonym darowawszy, częstował i wolno ich wypuścił ze wszystkimi rotami. Groźnu nie chciał wojny z Koroną.

Chodorowski Andrzej[Ostoja], Dewojna Stanisław[Szeliga]-niewola wraz z żoną, Kiewlicz[Leliwa],Masalski Tymoteusz[Masalski]-pojmany i zabity, Mikłaszewski Maciej[Ostoja], Niedrzewicki Jędrzej[Ogończyk]-kasztelan połaniecki dostarczył własny poczet ludzi zbrojnych, Oskierka Hrehory [Murdelio], Sołucha[Świat],Szczyt Mikołaj[Radwan]Wojski witebski -niewola moskiewska, Wierzchlejski Paweł[Bersten II]-rotmistrz dowódca twierdzy ?

POŁOCK 29 sierpnia 1579 r. Zajęły się ściany twierdzy. Kronikarze piszą, że podpalił je czeladnik kotlarski ze Lwowa niejaki Wąs. Herb szlachecki i nazwisko Połotyński były mu nagrodą za odwagę. Twierdza skapitulowała na bardzo ludzkich warunkach.

Jan Boratyński[Korczak], Bystrzejski Jacek horodniczy Połocka, Dobrosławski Marcin[Poraj] rotmistrz-"król Stefan za coś się na niego obruszył, bo aż za czekan porwał", Dorohostajski Mikołaj[Leliwa],Jarzyna Jan zwany Woda[Trzaska],Płotnicki Kacper[Łada], Kuroszjn [Rawicz]- poległ, Mielecki Mikołaj[Gryf]-hetman, Ossowski Maciej[Dołęga] 300 ludzi własnego zaciągu, Pułaski Jan [Poraj], Petryczyn Władysław[Prus I] 200 husarii i 60 rajtarii własnego zaciągu, Pękosławski Stanisław[Abdank], Podhorecki Arnulf[Bylina],Wąs Walenty obdarowany 20 łanami ziemi-herbem[Połota] i nazwiskiem Połotyński, Radziwiłł Mikołaj, Krzysztof Sierotka[Trąby]-ranny, Sapanowski Wojciech[Szreniawa], Staszkowski Stanisław[Pogoń]-chorąży hetmański, Suchodolski Wojciech[Junosza],Swa- rocki Wojciech[Prus I]-rotmistrz wybrańców, Świborowski Marcin[Strzemię],Szantyr Fedor[Lubicz]-prowadził własnym kosztem mosty do prze- prawy, Tarnawiecki Jan[Topór]-rotmistrz piechoty, Weiher Ernest[Skarzyna]-ranny, Wołodyjowski Jerzy[Korczak],Woyna Wawrzyniec [Trąby]-podskarbi litewski, Woyna Grzegorz[Trąby]-postrzelony poległ.

PLESZKÓW 1582 r.? Jerzy Boczkowski[Gozdawa] towarzysz chorągwi koniecpolskiego wsławił się przy zdobywaniu walecznością rycerską, idąc pieszo do szturmu.

Berkhan Jan[Cietrzew],Bieniecki[Korab]-poległ, Błędowski Stanisław[Półkozic],Bogusławski Melchior[Ostoja], Boner Seweryn-własna chorągiew konna, Brzeski Adam[Ciołek], Burzeński Jan[Poraj],Chlewicki Mikołaj[Odrowąż]-poległ, Chrośnica towarzysz z chorągwi Pieniążka - zginął, Cieszkowicz -rotmistrz, Czartoryski Iwan[Pogonia],Czechowski [Belina],Czerny Mikołaj[Nowina]-poległ, Dąbrowski Sebastian[Abdank], Gołyński[Rawicz],Grabski Jan[Pomian]-poległ, Grudziński Piotr[Grzymała]-poległ, Jankowski[Junosza]-poległ, Jezierski Gabryjel[Prus II], Kaliński Marcin i jego brat[Topór],Karpinski Jan[Korab],Karwat Mikłasz [Murdello],Kończa[Ogończyk],Korzeński[Strzemię],Koźnicki Florian [Nowina],Leśnicki -poległ, Łapczyński Walenty[Jelita],Łęczycki[Niesioba], Łosicki Piotr, Łowczowski Jędrzej[Gryf],Międzychowski Stanisław i Łukasz[Jasieńczyk],Naruszewicz Jan[Wadowicz]-łowczy litewski, rębski Zygmunt[Cholewa],Oryński [Wąż]-poległ, Pleszkowski Krzysztof[Pogonia]-przedtem Krzysztof Stefanowicz-nazwisko nadane po zdobyciuobwarowanego miasta Pleszkowa i zaliczony w poczet rycerstwa polskiego, Podgórski Sebastian, Promnicki Jan, Przeździecki Marcin[Prus I], Ruczajewski Janusz, Ręczarski Wojciech[Rogala]-starosta dorpacki, i kasztelan warszawski?, Rokicki Wojciech[Lubicz]Rzeczkowski Stanisław [Prus III],Skąpiński Piotr[Doliwa],Sładkowski Melchior[Nowina],Słotwiński Stanisław [Leliwa],Słupski Jakub[Jelita],Stano Stanisław[Gozdawa]-zginął, Strasz Wojciech[Odrowąż]Tarnowski Stanisław[Leliwa]-kasztelan sandomierski, Ulanicki[Ulanicki],Wiśniowiecki Jędrzej wojewoda wołyński, Wroński Jan[Kościesza],Zagórski Piotr[Ostoja].

PSKÓW 24 sierpnia 1581 r. Początek oblężenia miasta przez Stefana Batorego zakończone rozejmem w Jamie Zapolskim 15 stycznia 1582 r. Dziesięcioletni rozejm oddawał Rzeczypospolitej ziemię połocką, Wieliż, Ozieryszcze, Uświat i całe Inflanty. Wielkie Łuki oraz inne zdobyte obszary wracały do cara. 6 lutego Zamojski zwinął Oblężenie. Zadon kawaleryjski hetmana polnego litewskiego Krzysztofa Radziwiłła w 1581 r. którego celem było sparaliżowanie moskiewskiej inicjatywy i ubezpieczenie wojsk Stefana Batorego przystępujących do oblężenia Pskowa; w ciągu 78 dni[5 sierpnia do 22 października] Radziwiłł przebył wśród nieustannych walk trasę wynoszącą w linii powietrznej 1400 km. Od Witebska do Rżewa i Staricy, przez Toropiec i Starą Russę nad jeziorem Ilmeń pod Psków.

Broniewski Marcin[Tarnawa]-poległ, Chlebowski Wojciech[Poraj], Ciekowski Krzysztof[Radwan], Długołęcki Maciej, Dorohostajski Mikołaj [Leliwa], Druchowski, Drzemyk Fedorowicz Fedor[Korczak],Gawarecki Tomasz, Gąsiński Krzysztof[Grzymała],Giszowski Stanisław[Nowina]- utracił rękę, Gniewosz Jan[Rawicz]-rotmistrz, zdanie o nim Batorego "Gdyby mi było pojedynkiem certować o królestwo, nikogo innego bym nie użył do tej funkcji, tylko Jana Gniewosza],Gumowski Jan[Rola], Kłodziński Kacper[Łada]-starosta błoński, Koryciński Jakub[Topór],Krasiński Franciszek [Ślepowron]-kasztelan ciechanowski, Lanckoroński Mikołaj [Zadora] -podkomorzy podolski, Łoknicki [Nieczuja]Jan i Marian bracia i sekretarze Batorego podczas jego wojen mieli sobie powierzony dozór nad prowiantami wojska polskiego. Łosicki-towarzysz Strusia -starosty bracławskiego, Niezabitowski Jakub[Lubicz],Oryszowski[Prawdzic]- hetman kozaków zaporoskich? Orzechowski Jędrzej[Oksza].

PIĄTEK na Ukrainie 2 lutego 1593 r. Kapitulacja przywódcy powstania Krzysztofa Kosińskiego i Nalewajki przed Januszem Ostrogskim. Potem Kosiński atakował w Czerkasach kniazia Wiśniowieckiego i zginął z rąk jego sług. Nalewajko walczył po stronie magnatów.

PLOESZTI Rumunia 20 października. Hetman Jan Zamojski pobił hospodara Michała Walecznego.

PRZYŁUKI 1603 r. Wojsko Godunowa zdobywa miasto i wyrzyna ludność.

PARNAWA 28 luty na 1 marzec 1601 r. Nocny atak spieszonej kawalerii dowodzonej przez Karola Chodkiewicza. Zdobyto miasto i dwa okręty szwedzkie.

Chodkiewicz Krzysztof brat stryjeczny dowodzącego" z orężem w ręku pierwszy na mury wskoczył", Donau Henryk[Donau]-poległ, Natarcz Mikołaj[Natarcz]-ciężko ranny, Przeciszewski Jan[Grzymała]-poległ,

Siesiecki Kazimierz[Bawola głowa],Talwosz Adam [Łabędź]-kasztelan żmudzki 100 husarii własnym kosztem wystawił.

PUCK 1627 r. Odzyskany kombinacją działania sił lądowych z akcją okrętów. Dowodził Stanisław Koniecpolski.

Wilkanowscy Mikołaj i Adam[Lis].

PEREJASŁAW 17 maja 1630 r. Koniecpolski uderza na obwarowany obóz Zaporożców. Nie przegrał ale też nie zdołał ich pokonać.Walki zakończyły się układem którego jedynym nowym postanowieniem było zwiększenie rejestru kozackiego do 8 000 etatów. Po podpisaniu umowy Kozacy obalili Tarasa Fedorowicza, a nowy przywódca złożył przysięgę na wierność królowi polskiemu.

POŁOCK lipiec 1633 r. Zdobyty przez Rosjan.

PANIOWCE k/ Kamieńca Podolskiego 1633 r. paź- dziernik. Abazy, pasza Widynia po kilku szturmach odchodzi z niepowodzeniem. Koniecpolski nie ścigał cofającego się paszę. W Stambule z rozkazu Murada uduszono Abazego paszę, rzekomego winowajcę niepokojów od strony Rzeczypospolitej.

Wiśniowiecki Jerema [Wiśniowiecki]-książę.

POŁONNE lipiec? 1648 r. Zdobyte i wycięte przez płk. Kozackiego Krzywonosa.

PIŁAWCE 20 - 23 września Środa 1648 r. Nieskoordynowany bój chorągwi Adama Kisiela oraz rot Wiśniowieckiego i pułku sandomierskiego. Sukces odnieśli Kozacy, zepchnęli nieco przeciwnika i zdobyli czołowe szańce. Żołnierz polski bił się jednak twardo. Zdolność do dalszych działań zachował. Nie było jeszcze przegranej. Nocą odbyła się w obozie polskim "narada na koniach". Zapadła decyzja cofania się na Konstantynów. Zaraz potem nastąpiła panika. Wojsko polskie w popłochu opuściło plac boju. Chmielnicki zdobył olbrzymie łupy. Niedołęstwo trzech regimentarzy oraz trzydziestu pięciu komisarzy.

Buderski Jeremiasz[Lubicz],Iordan Michał[Traby]-starosta dobczycki, Karchowski[Pretwicz]-rotmistrz, Kurcz Kazimierz[Kurcz]-niewola, galery, Sieniawski Hieronim Adan[Leliwa],Szczuka Aleksander[Grabie]-poległ.

PIŃSK 1649 r. Bitwa z Kozakami.

Komorowski Aleksander, Mirski Jerzy.

PUŁAWY październik 1655 r. Zdobyte przez wojska kozacko - moskiewskie.

PRZEDBORZE 1655 r. Przegrana ze Szwedami.

Sielski Aleksander[Lubicz]-kasztelan Łęczycki.

PIĄTEK wrzesień 1656 r. Przegrana ze Szwedami.

PROSTKI nad rz. Ełk 8 października 1656 r. Wincenty Gosiewski[Ślepowron]hetman litewski zwyciężył szwedzkich i pruskich generałów, zdobył liczne działa, cały stos chorągwi i wziął do niewoli Bogusława Radziwiłła.

Połubiński Aleksander Hilary[Jastrzębiec]Sapieha Paweł Jan [Lis].

POZNAŃ 1657 r. Krzysztof Grodzicki kieruje oblężeniem przeciwko Szwedom.

PRZEMYŚL 1657 r. Zajęty i zrabowany przez RakoczeReklewski Józef[Gozdawa]ksiądz - zakłuty przed ołtarzem.

POŁONKA 28 czerwca 1660 r. Bagnista rzeczka koło Lachowicz. Stefan Czarniecki i Paweł Sapieha uderzają na Iwana Chowańskiego który "dwa razy w łeb cięty" uszedł z niedobitkami jazdy. Doborowa piechota zsiekła się w lasku brzozowym gdzie została rozstrzelana z armat i w pień wycięta. [Jan Chryzostom Pasek].Polaków było 13 000,Chowanski przyprowadził 13 000 wojska. Szlachta białoruska m.in. Woyniłowicz, Polanowski po stronie cara którymi dowodził pan Słoński, ujęty w bitwie i powieszony.

Skora szewski Władysław porucznik - chorąży poznański.

PALCZYN WIELKOPOLSKI 6 listopada 1665 r. Pokonanie wojsk królewskich przez rokoszan Jerzego Lubomirskiego.

PODHAJCE 6 - 16 października 1667 r. W ufortyfikowanym obozie hetman Jan Sobieski odpierał ataki dwudziestotysięcznej armii kozacko - tatarskiej, mając zaledwie 3 000 żołnierzy i 6 000 uzbrojonych chłopów. Tymczasem inne oddziały polskie uniemożliwiały Kozakom i Tatarom zaopatrywanie się w żywność. 16 października chan Krym - Girej, a 19 października hetman kozacki Piotr Doroszenko "w polu zsiadłwszy z konia przysięgał ze wszystkim wojskiem być wiernym króla J. Mości poddanym" zawarli z Sobieskim układ pokojowy.

Molski Jan[Nałęcz]-komendant zamku zginął, Potocki Michał[Pilawa]- wojewoda wołyński, Radecki Antoni[Godzięba] Świrski Michał[Szaława] miecznik trembowelski -zmarł od rany, Tarnowski Stefan [Rola]chorąży żydaczowski- harcownik,ranny, Wierzbowski Jan[Jastrzębiec],Wilczkowski Władysław[Jelita] starosta wiski, Złotnicki Mikołaj[Nowina]-porucznik pancerny, cześnik koronny.

POWOŁOCZA 1671 r. Bitwa z Doroszenką i Turkami

Jarosz, wójt Powołoczy- uszlachcony jako Jaroszyński.

PARKANY Austria 7 - 9.Siódmego października 1683 r Jan III po raz pierwszy w życiu przegrał bitwę. Zlekceważył przeciwnika. Kara Mahmed zaskoczył pod Parkanami słaby korpus polskiej jazdy. Jan III Sobieski uciekał "otoczony siedmiu zaledwie towarzyszami. Przez straszne pół mili pędził za swoimi ciężki, chorobliwie otyły jeździec. Strzemię w strzemię galopujący przy nim Marek Matczyński, koniuszy koronny i starosta grabowiecki podtrzymywał pana głowę. Drżał przed atakiem apoplektycznym który zakończyłby wszystko". Tłum omal nie stratował króla. Zbiegowie ochłonęli dopadłwszy własnej piechoty. Nieprzytomny ze zmęczenia król z trudem dochodził do siebie. Wysapał się jakoś, odpoczął, oświadczył, że zdepcze fortunę "jak małpę" i 9 października w bitwie przeprowadzonej bardzo mądrze doszczętnie rozgromił Kara Mahmeda pod tymi samymi Parkanami.

Cieński Wojciech[Pomian]- wyciągnał baszę Sylistri z konia i do

Sobieskiego dowiózł, Gozimirski Maksymilian[Bończa]-poległ, Kaliński [Topór]-poległ, Małachowski Stanisław[Nałęcz]-wojewoda poznański, Moszyński Stanisław[Nałęcz]-poległ, Siemianowski Kacper[Grzymała]- zginął, Szczuka Wacław [Grabie]-starosta wiski, Złotnicki Mikołaj [Nowina] cześnik koronny.

PRESZBURG Bratysława 1683 r.Bitwa z Tatarami.

Lubomirski Hieronim Augustyn[Śreniawa].PERERYTA Mołdawia 10 - 12 września 1691 r. Król Sobieski pokonał Turków i Tatarów budziackich eskortujących dostawy do Kamieńca Podolskiego.

PODHAJCE 8 - 9 września 1698 r. Hetman Feliks Potocki odnosi zwycięstwo nad Tatarami. Była to ostatnia w dziejach bitwa Polaków z Tatarami. 26 stycznia 1699 r. po pokoju w Karłowicach, Kamieniec Podolski wraca do Polski.

Sobieski Jan cześnik koronny-boczna linia rodu królewskiego, Marcin Katski wojewoda kijowski-generał artylerii koronnej.

PIŃCZÓW 1702 r. Potyczka ze Szwedami.

Krasnowski Jan[Junosza]rotmistrz husarski-ginie.

PIOTRKÓW 1702 r. Lubomirski starosta sądecki rozbija szwedzkiego pułkownika Horna z 2 000 rajtarii.

PUŁTUSK 1703 r. Przegrana ze Szwedami.

PAŁĄGA 1704 r.[Druja, Kretynga, Krzyżbork] Klęski Grzegorza Ogińskiego z wojskami szwedzkimi i sapieżyńskimi.

PODHAJCE 11 maja 1768 r. Rozbicie przez Rosjan nowosformowanego pułku jazdy[ 6 marca] konfederatów barskich.

PUŁTUSK 23 - 24 grudnia 1806 r. Operacja pułtuska Napoleona w której gwardziści polscy uczestniczyli od początku do końca.

PASYM noc 19 marca 1807 r. Kozacy Płatowa uderzają na polski oddział rozpoznawczy w sile 100 pieszych i 100 kawalerzystów i rozbijają go. Zaledwie 30 ludzi ocalało. Odsiecz pod wodzą płk. Godebskiego odrzuca wroga za Omulew do miejscowości Jedwabne. Opłacono to stratą 200 ludzi.

PETERSWALDE 16 września 1813 r. Regiment ;staro- gwardyjski; pułku szwoleżerów odniósł zwycięstwo nad Prusakami. Szef szwadronu Fredro, mając pod sobą kapitana Jankowskiego i dwieście koni rozbił pułk huzarów pruskich o pięciu szwadronach, a podoficer Wojciechowski wziął do niewoli ich pułkownika młodego Blichera, syna naczelnego dowódcy Armii Śląskiej.

PARYŻ 28 - 31 maja 1814 r. Chwalebny udział polskich szwoleżerów gwardii oraz eklerów polskich pod wodzą generał-majora Dautancourta i Kozietulskiego obecnego dowódcy pułku eklerów. Pułkownik -major Kozietulski staje się jednym z najczynniejszych aktorów paryskiego dramatu. Jest to jak gdyby końcowy odpowiednik jego pierwszego wyczynu Somosierry. Po kapitulacji Paryża dwa polskie pułki gwardii szwoleżerów i eklererów - po raz pierwszy w pełnym składzie połaczyły się pod dowództwem gen. Wincentego Krasińskiego.

PRZETYCA 1831 r. Utarczka z Rosjanami.

Wolski Jan adiutant gen. Rybińskiego zginął.

PLEMBURG Żmudź 5 lipca 1831 r. Klęska wojsk gen. Giełguda ze strata 2 000 żołnierzy. Polacy zmuszeni do odwrotu do granicy Prus Wschodnich.

PAPROTNA 14 sierpnia 1831 r. Walki Pierwszego pułku strzelców konnych z kawalerią gen. Nostitza idącego na Warszawę.

PIESKOWA SKAŁA 4 marca 1863 r. Na obsadzony przez 50 powstańców zamek szturmowała silna kolumna Medema z Olkusza. Wskutek gwałtownego ataku Rosjan, a także z powodu całkowitego wyczerpania amunicji przez obrońców, zamek został zdobyty przy czym jego zabudowania pastwą płomieni. Zginął Andrzej Potiebnia oficer rosyjski walczący po stronie polskiej.

PYZDRY 29 kwietnia 1863 r. Z poznańskiego wkroczył do Królestwa oddział gen. Edmunda Taczanowskiego i w starciu pod Pyzdrami odniósł zwycięstwo. Rosjanie zaczęli ściągać w kaliskie większe siły.

PODŁĘŻE 6 maja 1863 r. Garibaldczyk Francesco Nollo przybył do Galicji w kwietniu na czele ochotników włoskich, otrzymał od Rządu Narodowego stopień pułkownika i 3 maja przekroczył granicę rosyjską. Następnego dnia stoczył zwycięską potyczkę pod Podłężem, ale 6 maja został pobity przez przeważające siły rosyjskie pod Krzykawką[olkuskie] i poległ.

PANASÓWKA 1863 r. Zwycięska walka Kajetana Cieszkowskiego "Ćwiek" z Rosjanami.

PANASÓWKA lubelskie początek września 1863 r. Marcin Borelowski "Lelewel" zaatakował 3 000 Rosjan, zdobywając działa i biorąc kilkuset jeńców.

PUCHACZÓW 18 listopada 1863 r. Powstańcze oddziały Lenieckiego i Mareckiego z siły zbrojnej województwa lubelskiego wyparły oddziały rosyjskie z miasteczka.

PIŃCZÓW n/ Nidą 3 - 11 maja 1915 r. Pierwsza Brygada Legionów przez 10 tygodni toczy walki pozycyjne.

PIŃSK 1915 r. Walki ułanów pierwszego szwadronu Legionu Puławskiego przy boku Rosjan z Niemcami.

PAKOSŁAW koneckie 20 maja 1915 r. Legion Puławski stoczył bitwę z Niemcami a 23 maja podjął próbę nawiązania kontaktu z Pierwszą Brygadą Piłsudskiego.[Legion Puławski o orientacji rosyjskiej]. Legion poniósł ciężkie straty. Ranny dowódca p. płk. Antoni Reut. Na jego miejsce mianowano płk. Jana Rządkowskiego.

PŁOSKIRÓW 1917 - 1918 r. Polski Szturmowy Szwadron Huzarów po załananiu się frontu rosyjskiego walczy z bandami. Dowodzi Feliks Jaworski późniejszy dowódca Jazdy Ochotniczej składającej się przed Bitwą Warszawską z trzech pułków jazdy. Rannt pod Frankopolem 19 sierpnia 1920 r.

PRZEMYŚL 12 listopada 1918 r. Odbity z rąk ukraińskich przez oddziały polskie pod dowództwem mjr. Juliana Stachiewicza.

POZNAŃ 21 grudnia 1918 r. Do miasta w drodze do Warszawy przybył Ignacy Paderewski. Obecność wielkiego polityka i pianisty wywołała entuzjazm ludności polskiej. Następnego dnia oddziały niemieckie zorganizowały kontrmanifestację w mieście. Padły strzały. Spowodowały one przystąpienie do walki polskich oddziałów Służby Straży i Bezpieczeństwa oraz Straży Ludowej. Utworzone 28 grudnia Wojska Powstańcze rozrosły się w poborową Armię Wielkopolską, liczącą ponad 70 000 żołnierzy i zwyciężyły, co określiło dalsze losy walk o złączenie Wielkopolski z Rzeczypospolitą.

POŁOCK 22 września 1919 r. Na północnym odcinku frontu litewsko - białoruskiego oddziały polskie zajęły przedmieścia Połocka. Siły Wojska Polskiego osiągnęły w tym czasie stan 540 000 żołnierzy z czego połowa znajdowała się na froncie wschodnim.

PUCK 10 lutego 1920 r. Na mocy traktatu wersalskie- go, w tydzień po jego ratyfikacji dywizyjny korpus polski, pod dowództwem gen. Józefa Hallera 17 stycznia wkroczył na Pomorze. Obejmowa nie wybrzeża Bałtyku bez Gdańska zakończono 10 lutego "Zaślubinami Polski z Bałtykiem".Była to jedyna prowincja Polski zajęta bez walki.

POŁOCK 14 maja 1920 r. Bolszewicy uderzyli siedmio dywizyjną XV Armią na trzy dywizyjną Armię polską. Odnieśli sukces włamując się we front klinem, mającym za podstawę Dźwinę pod Dyneburgiem i Borysów nad Berezyną, wbitym aż po jezioro Narocz. Polskie natarcie przeciw klinowi ruszyło 1 czerwca. Z sięgającego 130 km. włamania bolszewickiego odzyskano 80 km. głębokości.

PŁOCK 18 sierpnia 1920 r. Cieżkie walki o przeprawę na Wiśle. Oddział mjr. Mościckiego[ żandarmeria] wsparty przez ludność cywilną i niewielkie oddziały miejscowego garnizonu, obronił most na Wiśle i wyparł Rosjan z miasta.

PIOTRKÓW TRYBUNALSKI 5 września 1939 r. XVI niemiecki Korpus Pancerny rozbija broniącą miasta 19 Dywizję Piechoty.

PIŃSK 18 września 1939 r. Samozatopienie Flotylli Pińskiej na skutek przejścia przez Rosjan granicy w dniu 17 września 1939 r. W skład Flotylli wchodziły: 3 dywizjony bojowe [po 2 monitory, po 1 statku uzbrojonym i po 4 do 5 kutrów uzbrojonych i meldunkowych] grupa kanonierek[ 3 kanonierki opancerzone] oddział minowo gazowy [statek minowy 'Mątwa" i 8 trałowców]. Personel Flotylli skladał się przed mobilizacją z 70 oficerów oraz 450 podoficerów i marynarzy. Po mobilizacji wzrósł do 1500. Dowódca kmdr. Zajączkowski. Największe jednostki Flotylli zatopiono na Prypeci i w pobliżu granicy oraz Przy Mostach Wolańskich. Ponad 20 jednostek zakończyło swą działalność na Pinie u wejścia do Kanału Królewskiego.

PSZCZYNA 2 września 1939 r. 14 armia niemiecka przerywa obronę armii "Kraków" gen. Antoniego Szyllinga powodując konieczność wycofania się polskich oddziałów ze Śląska.

PARCZEW 30 września 1939 r. Zwycięska bitwa Grupy Operacyjnej Polesie gen. Franciszka Kleberga z Armią Czerwoną.

PÓŁNOCNE MORZE 20 - 21 czerwca 1940 r. [wybrzeże holenderskie].ORP "Wilk" polski okręt podwodny dowodzony przez kpt. mar. Kamickiego taranuje niemieckiego U-bota doznając poważnych uszkodzeń.

PARCZEWSKIE LASY 6 grudnia 1942 r. Okolice Rudego Bagna oddział Gwardii Ludowej im. Bema po ciężkich dwu- dniowych walkach z żandarmami i faszystami ukraińskimi przerywa pierścień okrążenia i uchodzi w lasy pod Włodawą.

PIŃSK 18 stycznia 1943 r. Jedna z najbardziej spektakularnych akcji "Wachlarza". Odbicie oficerów z więzienia dokonane przez oddział Jana Piwnika "Ponurego"

PRZEBRAŻE k/ Łucka. Jesień 1943 r. Samoobrona polska najbardziej znana i nigdy nie zdobyta przez upowców. Schroniło się tam około 18 000 ludzi. Napady UPA trwały do końca okupacjii a nawet dłużej.

PORYTOWE WZGÓRZE 9 - 13 czerwca 1944 r. Ciężkie walki partyzantów Armii Ludowej im. Ziemi Lubelskiej i innych oddziałów z ekspedycją niemiecką w ramach operacji "Sturmwind".

PIŃCZÓW 10 czerwca 1944 r. Rozbicie więzienia przez oddział Batalionów Chłopskich dowodzony przez "Piotra" Piotra Pawlinę. Oswobodzono około 400 więźniów. W akcji brali udział bechowcy płk. Maślanki.

PARCZEWSKIE LASY 18 lipca 1944 r. Niemcy uderzyli na lasy w których znajdowało się 1 200 partyzantów Armii Ludowej zorganizowanych w 2 i 3 Brygadę, oraz 600 partyzantów radzieckich ze zgrupowania płk. "Czornego" i licząca pięć batalionów piechoty 27 Wołyńska Dywizja Armii Krajowej, która po ciężkich walkach stoczonych nad Bugiem przebiła się 7 czerwca w Lasy Parczewskie. Niemcy po przygotowaniu artyleryjskim ruszyli do ataku kilkoma rzędami tyralier. Bitwa przeciągnęła się do zmroku. Nocą dywizja AK przebiła się przez pierścień wroga. Oddziały AL walcząc jeszcze dwa dni w okrążeniu doczekały się wyzwolenia.

PRZEMYŚL lipiec 1944 r. Pułki piechoty Armii Krajowej 38 i 39 z Podokręgu Rzeszów walczą z Niemcami zdobywając przy pomocy Armii Czerwonej miasto.

PRZYSUCHA 26 września 1944 r. lasy przysuskie. Operacja "Waldkater"[Leśny kot] rozpoczęta przez oddziały płk. Dirsteina. Przeciwnikiem jest 72 p.p. i 25 p.p. Armii Krajowej dowodzony przez mjr. " Leśniaka" "Romana" Rudolfa Majewskiego. Po całodziennym cięż- kim boju Niemcy nie potrafili zniszczyć sił partyzanckich. Ponieśli przy tym poważne straty: około 140 poległych i 230 rannych. Straty w sprzęcie 3 erkaemy ponad 100 karabinów i kilkanaście pistoletów maszynowych. Straty 25 p.p.-11 zabitych, 5 zaginionych i 10 rannych. Liczba strat 72 p.p. nieznana.

PRZYSUCHA 27 na 28 września 1944 r. Akcja oddziału mjr. "Leśniaka" na posterunek żandarmerii. Akcja nieudana. Zginęło 5 Niemców i kilkunastu odniosło rany. Straty polskie 4 zabitych 7 rannych oraz 6 spalonych domów.

POZNAŃ 23 lutego 1945 r. Ciężkie i długotrwałe walki toczyły się o wyzwolenie miasta przekształconego przez wojska III Rzeszy w silny punkt oporu. Do poznańskiej heroicznej legendy przeszło zdobycie cytadeli z udziałem zmobilizowanych przymusowo przez Armię Czerwoną Polaków, cywilnych mieszkańców Poznania. Cmentarz poległych w tych walkach poznaniaków znajduje się na stokach cytadeli.

POMORSKI WAŁ luty 1945 r. Pierwsza Armia Wojska Polskiego dowodzona przez gen. Stanisława Popławskiego brała udział w przełamaniu silnych fortyfikacji tracąc 6 500 poległych oraz 8 ooo rannych. Inaczej Kronika Polski-1780 poległych blisko 2 800 rannych oraz 1 000 zaginionych.

RABA lipiec 1285 r.Rzeka nad którą Leszek Czarny pobił magnatów dowodzonych przez Konrada II z mazowieckiego Czerska. Odzyskał Wawel.

RUGIA 1123 r. Bolesław Krzywousty zdobywa ją.

RADZIEJÓW 1331 r. Zwycięstwo nad Krzyżakami Kościeleckiego Wojciecha z Kościelca wojewody brzeskokujawskiego.

Nekanda Grzegorz[Topór] miał pieczę nad królewiczem Kazimierzem.

RUŚ CZERWONA 1387 r. Królowa Jadwiga zajęła w dwóch wyprawach usuwając starostów węgierskich.

Tęczyński Jan[Topór]kasztelan Wojnicki doradca królowej.

RYPIN sierpień 1409 r. Pada pod uderzeniem krzyżackiej artylerii.

RADZYŃ 22 września 1410 r. Jednym szturmem wzięty od Krzyżaków.

Sokół Jaśko dowódca Czechów broniących twierdzy.

RÓWNE 1496 r. Najazd ordy. Obroną dowodzi Konstanty Ostrogski.

RUTKU 1511 r. uroczysko 20 mil za Kijowem. Jerzy Radziwiłł i Jerzy Olelkowicz biją ordyńców odbierając im obfitą zdobycz.

RAGNETA 1511 r. Zwycięstwo nad Krzyżakami.

Radziwiłł Jan [Trąby]-starosta żmudzki.

RADOSZKOWICE 28 listopada 1567 r a także okolice Mołodeczna, Kajdanowa i Lebiedziowa zgromadziła się armia licząca do 40 000 ludzi oraz 100 dział[Wyprawa radoszkowicka].Wyprawa na Moskwę skończyła się przeglądem wojsk. Podczas siedem lat trwającej wojny działało ogółem na wschodzie trzysta rot polskich, a ubogi skarb koronny wydał na ten cel przeszło 2 000 000 zł. Iwan Groźny na Inflanty nie uderzył. Zygmunt August przyspieszył zawarcie unii.

REWEL 30 czerwca 1602 r. Zwycięstwo hetmana polnego Stanisława Żółkiewskiego[Lubicz] z siłami szwedzkiego generała Reinholda Arnepa.

Warszycki Jakub[Abdank]-poległ.

RYGA 1609 r. Karol Chodkiewicz zwycięża Szwedów a także zaciężnych Szkotów, Holendrów i Francuzów.

ROHATYN 17 maja 1614 r. Rozbicie zbuntowanych oddziałów kwarcianych na czele których stał niejaki Karwacki. Koniecpolski odesłał przywódcę w kajdanach do Żółkiewskiego.

RYGA 1622 r. Zdobyta przez Gustawa Adolfa. Wojewodę kasztelana i załogę wypuścił Gustaw z bronią i honorami, wszystkich jezuitów natychmiast z miasta wypędził.

RZECZYCA 6 lipca 1651 r. Doszło do krwawej bitwy z pułkiem Czehryńskim Martyna Nababy który "sam na placu ze wszystką niemal starszyzną poległ i kilka tysięcy ludzi co lepszych stracił"

Doborowymi oddziałami litewskimi dowodził hetman polny litewski Janusz Radziwiłł.

Karnicki[Syrokomla]-osłania jeńców szwedzkich przed samosądem Polaków, Wołowicz Władysław[Bogoria]-wojewoda witebski.

RASZKÓW 26 grudnia 1674 r. Zdobyty szturmem na Turkach przez Sobieskiego.

RYCZYWÓŁ luty - kwiecień 1716 r. Wyprawa regimentarza konfederacji tarnogrodzkiej Chryzostoma Gniazdowskiego celem przeniesienia działań zbrojnych do Wielkopolski. Zwycięstwo pod Ryczywołem i ogłoszenie konfederacji szlachty wielkopolskiej w Środzie.

RADOGOSZCZ październik 1715 r. Pierwsze starcie konfederatów tarnogrodzkich z Sasami. Sasi po ciężkich bojach przebijają się z Tarnowa do Krakowa.

RACŁAWICE 4 kwietnia 1794 r. Kościuszko starł się ze słabszą od Polaków kolumną gen. Aleksandra Tarmasowa. Naczelnik prowadził 4 000 regularnego żołnierza, 12 dział i 2 000 kosynierów. Rozstrzygnęło uderzenie na główną kolumnę Tarmasowa wykonane pod wodzą samego Naczelnika prowadzącego 320 kosynierów i cztery kom- panie regularnej piechoty. Pierwszy dopadł działa i zdobył je Wojciech Bartos[Głowacki].

Krasicki Sławomir[Rogala], Mączyński Wojciech[Świnka] porucznik regimentu Wodzińskiego, jako goniec przywiózł pierwszy wiadomość do Krakowa. Madaliński Józef[Larissa]-generał, Świstacki- włościanin, Zajączek Józef [Świnka]-generał.

RADOSZYCE 16 listopada 1794 r. Całkowite rozprzę

gnięcie się armii powstańczej pod wodzą Wawrzeckiego i Dąbrowskiego.

RZYM 3 maja 1798 r. Kniaziewicz zakłada kwaterę w pałacu senatorskim w sercu Kapitolu. Trzytysięczna I Legia pełni funkcję garnizonową w Rzymie, a także bierze udział w akcji tłumienia powstań.

RASZYN 19 kwietnia 1809 r. Walka rozpoczęła się o godz. 10 oo rano atakiem przedniej straży gen. Mohra na oddziały gen. Sokolnickiego pod Falętami. W najbardziej krytycznym momencie książę Poniatowski wódz naczelny sformował batalion i z fajką w zębach spokojny jak na przeglądzie, poprowadził go do zwycięskiego kontruderzenia na bagnety. Bitwa ta była pierwszym po rozbiorach całkowicie samodzielnym czynem zbrojnym. Była też całkowitym przełomem w biografii polskiego bohatera narodowego księcia Józefa Poniatowskiego. Pod Raszynem zginął d-ca 8 p.p. poeta Cyprian Godebski[Godziemba].

Reklewski Wincenty[Gozdawa],Skrzynecki Jan[Bończa]-późniejszy wódz naczelny powstania listopadowego.

ROMANÓW 14 lipca 1812 r. Pierwszy pułk strzelców konnych walcząc o przeprawę przez Moroczę ze znacznie silniejszym zgrupowaniem Kozaków, stracił około 300 strzelców i 9 oficerów.

REICHENBACH 22 maja 1813 r. Chłapowski na czele swoich szwoleżerow kilkakrotnie szarżował na dragonów oraz ułanów pruskich i rosyjskich. Trzy pułki kawalerii sprzymierzonych zostały rozbite. Szwoleżerowie ponieśli znaczne straty. Ranny tu został i pułkownik Chłapowski.

ROTHA 12 października 1813 r. Na drodze do Lipska ks. Józef Poniatowski osobiście poderwał i poprowadził do ataku pułk jazdy przychodząc ze skuteczną pomocą swemu przyjacielowi królowi Muratowi. W trakcie tej potyczki otrzymał lekką ranę w rękę.

ROTHIERE 1 lutego 1814 r. Batalia mniej fortunna przeciwko Blicherowi i Austryjakom Schwarzenberga. Wieczorem w najgorętszym momencie bitwy major szwoleżerów Józef Załuski poprowadził kompanie kapitanów Dobieckiego i Romana na odsiecz francuskiej baterii artyleryjskiej broniącej się przed atakiem Prusaków. W ciemnościach nocy dostał się do niewoli. Była to ostatnia akcja bojowa kronikarza szwoleżerów.

ROSIENIE na Litwie 26 marca 1831 r. Atak przeszło 3 000 chłopów uzbrojonych w kosy i piki wspartych pewną liczbą strzelców i konnej szlachty.[Powstanie listopadowe na Litwie].

RAJGRÓD maj 1831 r. Zwycięska bitwa gen. Antoniego Gielguda z Rosjanami w drodze do Kowna w celu wzmożenia powstania na Litwie.

RYKONTY 15 czerwca 1831 r. Gen. Chłapowski nagłym atakiem zdobywa most na rzece Wace, ostatniej przeszkodzie wodnej przed Wilnem. Mimo kontrataków Rosjan most ten został utrzymany, zajęto miejscowość Rykonty. Od Wilna dzieliła Chłapowskiego odległość 19 km.

ROGOŹNICA 29 sierpnia 1831 r. Korpus gen. Ramoriny po odniesieniu taktycznego zwycięstwa nie podporządkował się rozkazowi powrotu do Warszawy i przeszedł do Austrii 17 września 1831

ROGALIN poznańskie 8 maja 1848 r. Klęska powstańczych oddziałów Krotowskiego. Naciskane przez Prusaków powstańcze oddziały Mierosławskiego rozpadły się i 9 maja skapitulowały. Powstanie zakończyło się przegraną.

RADOMYŚL kijowskie 8 - 9 maja 1863 r. wystąpienia zbrojne powstańców.

RADZIWIŁŁÓW na Wołyniu 2 lipca 1863 r. Rozbity oddział powstańczy gen. Józefa Wysockiego dobrze wyposażony liczący 1 700 ludzi zepchnięty do Galicji i rozbrojony.

RUDNIKI sierpień 1863 r. Oddział Zygmunta Chmieleńskiego stoczył morderczą bitwę. Rozproszony znów zebrał ludzi i bił się dalej w kieleckiem. Złożony chorobą przeszedł kordon graniczny udając się do Krakowa.

RÓŻA 1863 r. Walenty Teofil Lewandowski prowadzący uprzednio dość pomyślne walki na Podlasiu, został ranny i dostał się do niewoli.

RÓŻA 1863 r. Podczas wycofywania się oddziału pułkownika Borelowskiego "Lelewela" dopędziły go oddziały rosyjskie dowodzone przez Drejera. Drejer otoczył oddział piechoty Kozakami, bił z armat. Straty były ciężkie. "Lelewel" odjechał do Galicji w celu organizowania nowego oddziału.

RYBNICA 20 października 1863 r. Pomyślna potyczka oddziałów gen. Bossaka i Czachowskiego.

RUDKA KORYBUTOWA 9 stycznia 1864 r. Nowy naczelnik województw podlaskiego i lubelskiego płk. Walery Wróblewski w ciągu dwóch miesięcy wziął udział w dziewięciu starciach. Ciężko ranny pod Rudką cudem uratowany, przewieziony został za granicę.

RAFAJŁOWA 6 - 24 października 1914 r. Oddziały II Brygady Legionów walczą z Rosjanami na pograniczu węgiersko - galicyjskim przechodząc do działań w kierunku Stanisławowa.

RAFAJŁOWA 23 stycznia 1915 r. patrz Bretianka.

ROKITNA 13 czerwca 1915 r. Druga Brygada Legionów zostaje w pobliżu Prutu unieruchomiona czterema liniami okopów, obsadzonymi przez 4 000 rosyjskiej piechoty. Widząc jałowość pozycyjnych walk, rotmistrz Zbigniew Dunin-Wąsowicz, wnuk szwoleżera spod Somosierry rusza ze swym drugim szwadronem w 64 szabel do ataku. Sam ginie na najwyższym okopie: porucznik Topór - Kisielnicki zanim polegnie, zawraca ocalałych ze szczytu do ponownego przecięcia poczwórnej linii. W punkcie wyjścia zgłasza się tylko 9 ułanów. Legendarna bitność polskiej jazdy została wskrzeszona. Wszyscy oficerowie polegli[5]. Nocą Rosjanie bez strzału opuścili pozycje na wzgórzach pod Rokitną.

RARAŃCZA 15 - 16 luty 1918 r. Warunki traktatu pokojowego z Ukrainą ustalone w Brześciu wzbudziły protest w oddziałach Polskiego Korpusu Posiłkowego, w tym II Brygady Legionów dowodzonej przez J Hallera i pułków piechoty dowodzonych przez m Żymierskiego i J Zająca. Oddziały miały przebić się przez linię frontu niemiecko - rosyjskiego. Pod Rarańczę dotarła piechota i część oficerów z J Hallerem. Artylerię i tabory otoczono i rozbrojono. Ponad 100 oficerów i 800 szeregowców internowano w Siedmiogrodzie. Sądzono ich w Marmaros - Sziget gdzie znakomicie wystąpił jako adwokat Polaków poseł socjalista Herman Lieberman. Cesarz Karol I wydał akt abolicji i jeńcy zostali uwolnieni, kto jednak nie zdążył zbiec, tego wysłano na front włoski.

REIMS lipiec - sierpień 1918 r. i SAINT HILARE la GRANDA w Szampanii. Pierwszy pułk strzelców brał udział w walkach na froncie francusko - niemieckim po stronie Francji. Cała dywizja wraz z oddziałem kawalerii liczy 11 000 żołnierzy gdy zajmuje odcinek frontu w Wogezach w połowie października 1918 r.

RAWICZ 6 stycznia 1919 r. Nieudana próba wyparcia Niemców z miasta przez powstańców.

RZECZYCA na Białorusi 8 na 9 maja 1920 r. Po przełamaniu zaciekłego oporu Armii Czerwonej wojska polskie zdobyły miasto i stację kolejową.

RADOMYŚL i Horbylew 15 czerwca 1920 r. Armia Konna Budionnego atakuje polską 3 Armię dowodzoną przez gen. Edwarda Rydza. Gen. Rydz wyprowadza z matni swoje oddziały na Korosteń.

RÓWNE 4 lipca 1920 r. I Brygada jazdy płk. Beliny Prażmowskiego stoczyła całodzienną bitwę z częścią sił Armii Konnej.Budionny zajął Równe. 8 lipca Polacy odbijają miasto.

RADZYMIN 14 sierpnia 1920 r. Bolszewikom udało się wybić wyrwę we froncie polskim pod Radzyminem. Nazajutrz jednak w krwawych bojach pod Zielonką i Osowem [poległ tutaj ksiądz Stanisław Skorupka] natarcie rosyjskie zostało zatrzymane. Hektary żołnierskich grobów w Radzyminie Osowie czy na Powązkach- do dziś są świadectwem, że był w Polsce czas, kiedy należało zabić Polaków aby im odebrać niepodległość.

RÓWNE 16 - 18 września 1920 r. Grupa gen. Hallera oraz 6 Armia odbijają Łuck, Tarnopol i Równe.

RENNES Francja 18 sierpnia 1940 r. Na tzw. Reducie Bretońskiej walczy 3 Dywizja Piechoty i Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich rozbite przez niemieckie jednostki pancerne.

RĄBLÓW 14 maja 1944 r. k/ Puław. Zgrupowanie oddziałów Armii Ludowej pod dowództwem Mieczysława Moczara zostało otoczone przez dywizję SS"Wiking" wyposażoną w lotnictwo i artylerię. Partyzanckie rusznice uszkodziły dwa bombowce. Kilka razy szły do szturmu bataliony SS. Najkrwawsze walki toczyły się na odcinku dowodzonym przez kpt. "Zemstę" Aleksandra Skotnickiego. Dochodziło do walki wręcz. Pod osłoną nocy partyzanci wyrwali się z okrążenia. Część z nich wróciła w Lasy Parczewskie. 30 poległo. Była to niemiecka operacja "Meigewitter"

RADYMNO lipiec 1944 r. Oddziały Podokręgu Rzeszów 38 i 39 pułki piechoty AK walczą z Niemcami.

RZESZÓW 2 sierpnia 1944 r. Miasto zostało wyzwolone wspólnymi siłami krakowskiego okręgu AK oraz Armii Czerwonej. Władze radzieckie aresztowały podziemnego prezydenta miasta oraz ujawniających się oficerów.

REMBERTÓW 20 - 21 maja 1945 r. Uwolnienie około 1 400 więźniów ze zorganizowanego przez NKWD specjalnie dla rozbrajanych akowców obozu koncentracyjnego. Akcją oddziału AK kierował porucznik Edward Wasilewski "Wichura".

SAKSONIA 1028 i 1030 wyprawy dywersyjne Mieszka II aż po rzekę Saale.

SZCZECIN 1121 zdobyty przez Bolesława Krzywoustego. Śmierć Świętopełka. Warcisław I lennikiem Polski.

SAJO dopływ Cisy Węgry lato 1132 r. Dotkliwa porażka Bolesława Krzywoustego ze strony Węgrów oraz połączonych sił czeskich, austryjackich, niemieckich i niektórych książąt ruskich.

SANDOMIERZ 1241 r. Zdobyty przez Tatarów.

SUCHODÓŁ 1243 r. Rozbicie przez Małopolan drużyny Konrada Mazowieckiego chcącego przyłączył Małopolskę do Mazowsza. Zasłużył się Klemens z Ruszczy, z rodu Gryfitów. W 1252 r. książę Bolesław Wstydliwy nadał mu rozległy przywilej.

SANDOMIERZ 1259 r. Oblegany i zdobyty przez Tatarów pod wodzą chana Burundaja. Ludność wycięta. Klema Piotr wódz załogi podstępnie zamordowany.

Zaręba Wawrzyniec [Zaręba].

SANTOK 1266 r. Zwany kluczem królestwa polskiego zdobyty przez Branderburczyków.

SOŁDYN 1278 r. Wielka wyprawa zbrojna Bolesława Pobożnego i księcia pomorskiego Mściwoja II przeciw Brander

burczykom. Pobito margrabiego brandarburskiego Ottona Długiego i odzyskano Santok.

SUCHE KRUTY [Dirnkrut austria] 22 sierpnia 1278 r. Bolesław Wstydliwy jako sprzymierzeniec króla czeskiego Ottokara II brał udział w bitwie w której Ottokar II pretendujący do korony cesarskiej został pobity przez Rudolfa I Habsburga i zginął.

SANTOK 1281 r. Odzyskany przez 16 letniego księcia wielkopolskiego Przemysła II. Wycięcie załogi branderburskiej.

SIEWIERZ 26 luty 1289 r. Władysław I Łokietek rozbija wojsko Henryka IV Prawego władcę Krakowa dowodzone przez Bolesława I opolskiego [niewola] i Przemka Ścinawskiego [zginął].

SIEWIERZ i SKAŁA czerwiec 1290 r. Henryk Probus przegrał i to z wielkimi stratami z Łokietkiem i sprzymierzonymi siłami ruskimi Lwa halickiego.

SANTOK 1370 r. Oblegany przez Branderburczyków

Poddaje się po kilku dniach.

Gołuchowski Piotr[Leliwa], Śleszyński Sędziwój[Doliwa].

SMOLEŃSK 1404 r. Zdobyty przez wojska litewsko- polskie. Miasto natychmiast obsadzone przez Polaków.

Kępiński Wierzbięta [Niesioba]-chorąży wieluński ciężko ranny.

SĘPÓLNO sierpień 1409 r. Zdobyte i spalone przez Krzyżaków

SUCZAWA wrzesień 1497 r. Stolica Mołdawii oblegana przez Olbrachta przy którym znajdował się królewicz Zygmunt. Oblężenie nie powiodło się. Firlej Mikołaj[Lewart],Fredro Jan [Bończa]-wojewoda ruski, Gniewosz Cherubin[Rawicz]-zginął, Herburt Seweryn[Herburt]-poległ, Osiemiatycz Bazyli, Radzimiński Jan[Brodzic]-kasztelan warszawski, Tęczyński Jan[Topór] podkomorzy krakowski -niewola, Wierzbowski Kazimierz[Jastrzebiec], Zajączkowski Michał[Tarnawa].

SOROKA 1497 r. Rzeka na bracławszczyźnie miejsce rozgromienia Tatarów przez braci Konstantego i Michała Ostrogskich.

SANDOMIERZ 1500 r. Napad ordy tatarskiej.

SMOLEŃSK 1502 r. Stanisław Kiszka obronił przed wojskiem moskiewskim. 7 kwietnia 1503 r. na mocy zawartego pokoju Litwa traci jedną czwartą obszaru państwowego. Granica przenosi się w pobliże Smoleńska i Kijowa. Pac Jerzy [Gozdawa]-starosta połocki.

SMOLEŃSK 1513 r. Załogą dowodził Jerzy Chlebowicz, wytrzymał dwumiesięczne oblężenie rosyjskie pomimo dobrej artylerii przeciwnika.

SMOLEŃSK 31 lipca 1514 r. Smoleńsk dowodzony teraz przez Jerzego Sołłohuba padł i został poddany Wasylowi III. Sołłohub osądzony i ścięty. Załogę do kapitulacji skłonił kniaź Gliński zwycięzca spod Klecka 1506 r. Dąbrowski Sebastian, Lwowicz Michał, Szembek Aleksander-poległ

SOKAL 2 sierpnia 1519 r. Nad Bugiem w ziemi bełzkiej 7 000 wyborowego wojska polskiego i litewskiego zaatakowało Tatarów na pogorzeliskach spalonego przez nich Sokala i poniosło straszliwą klęskę. Była to druga i ostatnia przegrana Ostrogskiego. Wygrał podobno 63 bitwy, inni twierdzą, że 40 -tyle co Krzywousty. Tatarów było około 40 000? Polaków zginęło ponad 1000 w tym wielu sławnych rotmistrzów m. in. Herburt śmierć którego opiewał Kochanowski.

Czetwertyński książę-poległ, Firlej Mikołaj s. Mikołaja [Lewart]-poległ, Fredro [Bończa]"w sztuki rozsiekany",Goślicki [Gozdawa]-dwóch poległo, Herburt Fryderyk [Herburt]-poległ, Jewłaszko Hrehory [Korczak] zginął, Iwanicki Michał [Iwanicki]-zginął, Kisiel Dymitr [Kisiel]- poległ, Koreccy [Pogonia] Wasyl, Lew i Aleksander -polegli, Koziński Gabriel[Zagłoba]-poległ, Kreuza Mikołaj [Ostoja]-niewola, Makowski Szczęsny [Jelita]-poległ, Niszycki Zygmunt [Prawdzic]-zginął" w bitwie nieszczęsnej pod Sokalem wielu postrzałami raniony, gdy mu Tatarzy ręce ucięli, stojąc nad zabitym bratem z którego strzały wyciągali, rękami na żyłach wiszący- mi uderzał jeszcze na nieprzyjaciół, aż dobity poległ na placu." Olszewski Mikołaj [Lis] 20 lat niewoli, Strzechowski [Nieczuja]-trzech poległo, Świrski [Szaława] bracia Stefan i Aleksander-polegli. Żerosławski Jakub[Pomian]-śmierć w niewoli, Żórawiński Hrehory [Korczak]-poległ.

SZCZECIN 1521 r. Bogusław X zwany Wielkim przyjął zwierzchnictwo cesarskie, złożył hołd Karolowi V. Polska przestała interesować się Szczecinem.

SKAŁA 1521 r. Bitwa z Tatarami. Brali w niej udział głośni dowódcy kresowi jak: Jan i Mikołaj Kola, Jan Twornowski, Mikołaj Monasterski, Jan Chociemirski czy Jan Kiemlicz. Otwinowski Aleksander [Trąby]-niewola.

STARODUB 29 sierpień 1535 r. Polacy zdobyli twierdzę gdzie po raz pierwszy użyto granatów artyleryjskich. Inna nowość techniczna - to działania górników polskich którzy "podkopali się podsypali złe zielę, podpalili i silny grom wyrwał ściany ".Ścięto 1 400 wziętych do niewoli obrońców. Rzeź nakazał Jan Tarnowski.

Dowgiało Marcin [Zadora]-poległ, Górka Jędrzej [Łodzia]-kasztelan poznański, Herburt Jędrzej [Herburt], Rozrażewski Stanisław [Taczała]- starosta rogoziński ciężko ranny, Strachocki [Rawicz],Wierzbięta Jakub. [Janina].

SERET 1 lutego 1538 r. Rzeka a Mołdawii. W bitwie z Wołochami polskie chorągwie pograniczne zostały pokonane. Wołochami dowodził Piotr Raresz Petryła.

SUCZAWA 1552 r. Mikołaj Sieniawski, hetman polny i wojewoda ruski, bez zgody króla Zygmunta Augusta wtargnął do Mołdawii i osadził w Suczawie na hospodarstwie niejakiego Aleksandra Lapusneanu dotychczas zamieszkałego w Polsce.

Garliński Marcin i Wojciech[Pobóg]-zginęli, Gidziński Paweł [Prawdzie] - rotmistrz.

SUSZA 23 na 24 lipca 1567 r. Uroczysko na południe od Połocka. Hetman dworny litewski Roman Sanguszko pobił kniazia Piotra Sierebriannego Obdeńskiego oraz carzyka Amurata. W pierwszej połowie września 10 - 15 książę Sanguszko w 3 000 wojska zaatakował z zaskoczenia 9 000 armię moskiewsko - tatarską na drodze między Suszą a Ułą. Nieprzyjaciel został rozbity, a jego dowódcy: wojewoda Josif Szczerbaty i kniaź Juri Boratynski wzięci do niewoli.

STEPANOWCE 1572 r. W pobliżu Jass hetman zaciężny Mikołaj Kielecki stoczył kilka zwycięskich potyczek z Mołdawianami podczas wyprawy interwencyjnej osadzając hospodara Bogdana IV.

Jordan Jakub [Trąby]- artylerzysta, Zborowski Krzysztof [Jastrzębiec]-podczaszy koronny.

SIENIAWA koniec września 1572 r. Mielecki z Sieniawskim rozprasza oddziały tatarskie. Spóźniona pogoń polska.

SKOWRÓDKI 1577 r.Zwycięstwo nad Tatarami.

Czapliński [Drogosław],Korycki Jan [Ciolek],Korsak [Korsak] Fiedor i Jędrzej, Lanckoroński Stanisław [Zadora]-kasztelan halicki, Niezabitowski Jakub [Lubicz]

SOKÓŁ 1579 r. Zdobywa go stary hetman Mikołaj Mielecki na czele Polaków i Niemców. Za pierwszą kolumną Niemców która wtargnęła w wały Sokoła, obrońcy zapuścili bronę bramną i wycięli napastników w pień. Wrota pękły pod naporem reszty szturmujących i zaczęła się niemiłosierna rzeź. Posiwiały w bojach pułkownik Ernest Wejher orzekł, że "takich trupów nigdzie nie dane mi było oglądać"

Dobrosławski Marcin [Poraj] - nad działami przełożony, Jerzyna Piotr [Trzaska]-pułkownik, Kamieński [Cholewa]-poległ, Kłoczowski Mikołaj [Rawicz]-poległ, Rożnowski Zygmunt [Gryf]-w nagrodę starostwo dorpackie, Rozrażewski Krzysztof [Doliwa], Święcimski Jakub -poległ, Wojeński Jędrzej [Zadora]- prowadził 500 piechoty niemieckiej, Zbaraski Janusz książę-wojewoda bracławski, Żółkiewski Mikołaj i Stanisław [Lubicz].

STARA RUSSA wczesna wiosna 1580 r. k/ Nowogrodu Wielkiego. Zajęta przez Filona Kmitę zagonem kawaleryjskim.

STARICA 1581 r. Krzysztof Radziwiłł "Piorun" i sławny zagończyk Filon Kmita-starosta orszański, dotarli aż nad górną Wołgę zmuszając nawet do ucieczki samego Iwana Groźnego rezydującego w Staricy. Podjazdy przekroczyły Wołgę "gdzie nigdy przedtem nie było poszlakowane kopyto wojska polskiego i litewskiego. "Stosując taktykę spalonej ziemi zmuszono Iwana Groźnego do zawarcia rozejmu w Jamie Zapolskim. Proskura Iwan [Krzyżostrzał]

STARODÓB 1581 Kmita Filon [Chorągwie] rozbił Moskali.

SOŁONICA rzeka 7 - 8 czerwca 1596 r. Rozbicie oddziałów kozackich Semena Nalewajki i Sawy. Wymordowano część jeńców kazackich w odwecie za tragedię wielu rodzin szlacheckich.Żół- kiewski odesłał Nalewajkę do Warszawy gdzie go ścięto.

SZTOKHOLM 1598 r. Samuel Łaski w "samodwunast" opanował miasto podczas próby odzyskania tronu szwedz

kiego przez Zygmunta III Wazę.

STEGEBORG w Szwecji 1598 r.Wygrana Zygmunta III Wazy podczas próby odzyskania tronu szwedzkiego.

SMOLEŃSK oblężenie od 29 września 1609 r.do 13 czerwca 1611 r. Trzynastego padła twierdza.Kawaler maltański Bartło- miej Nowodworski wsadził minę w kanał odprowadzający z twierdzy nieczystości. Jakub Potocki pierwszy wpadł na mury. Smoleńsk stracony przed dziewięćdziesięciu siedmiu laty wracał do Rzeczypospolitej.

Baryczka [Baryczka]-starosta ujazdowski,Bobowski Jan [Gryf]- dowódca pieszego pułku, Cetner Jędrzej [Przerowa] Dębicki Jan [Gryf],Dębiński Maciej [Rawicz]-poległ,Dorohostajski Krzysztof [Leliwa]Górecki [Dołęga],Górski Marcin [Pobóg]-ranny, Haraburda Jerzy [Abdank], Hoscki Roman [KIerdeja]-rotmistrz, Jarzymowski Jan [Dołęga]

Izdebski Maciej [Pomian]-zginął,Mikołaj i Piotr -niewola, Chodorowski Łukasz -postrzelony[Ostoja], Klonowski Fabian [Leszczyc]-poległ od kuli działowej,Kroszyński Mikołaj por.husarski w przedbojowym harcu 17 nie-przyjaciół pokonał.Zmarł z ran,Karliński Marcin[Ostoja],Kazanowski Marcin [Grzymała], Kolędzki Aleksander [Strzała], Kotowicz Jan [Korczak]-zmarł od ran, Lisowski Aleksander [Jeż],jego brat Stefan-poległ

Lubomirski Stanisław [Śreniawa],Lubowicki Piotr [Śrewniawa]-poległ, Madaliński Jakub Karol [Larissa]-wojski mścisławski,Piaskowski Paweł [Junosza], Potocki Mikołaj [Pilawa]-ranny,Ślizeń Hieronim -poległ,Szem- berg Teofil dowódca artylerii[1611 r],Szemiot Stanisław [Łabędź]- poległ Szumlański Jędrzej [Korczak]-poległ, Wierzchowski Adam - mieszczanin uszlachcony,Żukowski Piotr [Prus III] -poległ.

SASOWY RÓG 19 lipca 1612 r. Klęska Polaków pod wodzą Stefana Potockiego. Większość jeńców z wyjątkiem Potockie- go wykupił hetman Stanisław Żółkiewski po zawarciu układu 08.10.1612 r

z nowym hospodarem Stefanem Tomżą.

SYNOPA 1614 r. Wybrzeże Morza Czarnego.Najazd Kozaków i spalenie miasta. Słowa sułtana Murada III o Kozakach: "śpię spokojnie na oboje uszu,lubo się wielu książąt w Stambule na zgubę moją sprzysięga, a tylko lękam się Kozaków,którzy będąc nikczemnym wymio- tem polskim sen tylu monarchów płoszą."

STAMBUŁ 1616 r. Kozacy dokonali niebywałego wyczynu atakując i podpalając Mizewę i Archiokę,przedmieścia Stambułu i rozgromili ścigającą ich flotę turecką.

SASOWY RÓG 2 sierpnia 1616 r. Armia bejlerbeja oczakowskiego Iskandera Paszy, rozbiła siły Samuela Koreckiego.

Chomętowski Marcin [Lis] wraz z kilkoma synowcami poległ, Górka Jan i Piotr -polegli,Potocki Jerzy [Pilawa] 18-letni,poległ.

SZMAŃKOWCE 6 lutego 1624 r.Koniecpolski roz- bija jedną z watah z ordy budziackiej Kantymira zmuszając siły Ali paszy do odwrotu.

Lubomirski Stanisław [Zadora].

SATANÓW 1624 r.Chmielecki Stefan [Bończa] rozbija Tatarów.

STOJAKI 1630 r. Kasztelan kamieniecki Rewera Potocki zadaje duże straty powstańcom kozackim Tarasa Fedorowicza. W zasłudze za odbytą kampanię został Potocki wojewodą bracławskim.

STUDZIENICA lato 1633 r. Wieś koło Kamieńca Podolskiego twardo broniona przez chłopów i zdobyta przez Abazego, paszę Widynia.

SASOWY RÓG 4 lipca 1633 r.Nad Prutem w Mołdawii orda poniosła klęskę. Stanisław Koniecpolski odebrał jasyr. Ordą dowodził Mahmed Abazy pasza.On to na czele 25 000 wojska nieskutecznie szturmował obóz warowny Koniecpolskiego pod Kamień- cem Podolskim.Zarządził odwrót 25 października. Nieudaną akcję prze- płacił śmiercią w Stambule.

SMOLEŃSK 14 listopada 1633 r. Michał Szejn szturmuje te same mury których przed 20 laty zajadle bronił. Hetman Krzysztof Radziwiłł dwukrotnie przerwał pierścień oblężniczy i wsparł posiłkami słabą, lecz z nadzwyczajnym męstwem broniącą się załogę Smoleńska. 4 września nadciągnął z odsieczą sam krol Władysław. Wojska Szejna znalazły się w oblężeniu. 25 lutego 1634 r. Michał Szejn złożył broń, uderzył czołem przed siedzącym na koniu Władysławem IV.

STARZEC 1638 r. u ujścia Suły. W kampanii przeciwko Kozakom rozbił Mikołaj Potocki siły idące na pomoc powstańcom.

Błażejowski Tomasz [ Trzaska] - ciężko ranny, Chala tow. husarski poległ, Chojnacki Jan [Trzaska]- ranny, Czarnołuski Jan [Ciołek]- ranny, Daczkowicz [Leliwa] - ranny, Filipowski [Pobóg] - ranny, Godaczewski [Gozdawa] - ranny, Grzybowski [Prus II] - poległ, Karpiński Jan [Korab], Kawecki Jan [Gozdawa] - ranny, Kiełczewski [Abdank] - dwóch rannych, Łoś Tomasz [Dąbrowa] - ranny, Łupiński Jan [Ślepowron] - poległ, syn ranny, Morawiec Jerzy [Ogończyk] - poległ, Okuń [Belina] - postrzelony, Potocki Stenisław Rewera [Pilawa], Przerębski [Nowina] - ciężkie rany, Rosocki Piotr - ciężko ranny, Rozjarowski - ciężko postrzelony, Rusiecki [Rawicz]- dwóch poległo, Siedlecki Jan - poległ, Skowieski Jan [Rawicz], Walawski Piotr [Trąby]- postrzał, Wichrowski Krzysztof [Pomian] miecznik Halicki, Wilczopolski Jan [Nieczuja] - ranny, Wiśniowiecki Jeremi, Woynowski Jan [Ostoja] - ranny, Żaboklicki Tobiasz[Roch].

SUŁA 10 sierpnia 1638 r. Skończyło się długotrwałe oblężenie obozu kozackiego przy ujściu Suły do Dniepru. Niedobitki bez żadnych warunków skapitulowały przed Mikołajem Potockim. Jakub Ostranica i Dymitr Hunia uszli z Dońcami do Azowa [Powstanie Ostranicy].

Paryski Piotr - poległ, Paszkowski [Zadora] - dwóch poległo, Polędowski - ranny, Porwaniecki [Korczak] - poległ, Poświanecki Jan - ranny, Przedżemirski Piotr - poległ, Puchalski Jan [Ślepowron] - ciężki postrzał, Pupkowski - ranny, Rokosz Stanisław i Jan [Ostoja] - polegli, Rosochacki [Prus III] - poległ, Skotnicki Jan [Śreniawa] - poległ, Skowródka kozak zawołanego męstwa - ranny, Skrzyński Piotr z chorągwi kozackiej - poległ, Stostowski [Pilawa] - postrzelony, Socha [Zagłoba] - ciężko postrzelony, Strzelecki Jan - postrzał, Sułkowski Jan - poległ, Świętosławski [Rola] - ranny, Świtkowski Antoni - postrzał, Szawłowski Jędrzej [Sulima ] - ranny, Szołdrski Aleksander [Łodzia] - poległ, Talkowski - poległ, Temberski Sebastian [Sternberg] - poległ, Torgowski - poległ, Trzeciński Paweł [Sulima] - poległ, Tucholski - postrzał, Trzebiński Jan [Łabędź] - poległ, Turowski [Śreniawa] - postrzał, Ukrymski porucznik - poległ, Umiastowski - poległ, Uniechowski Krzysztof [Ostoja] - poległ, Walicki Piotr [Łada] - ranny, Wierzchowski Jan - poległ, Wielkopolski - postrzał, Winnicki Jan [Sas] - postrzał.

SUŁA 1643 r. Kolejny najazd Tatarów na Zadnieprze. Prywatne wojska Jeremiego Wiśniowieckiego rozbijają napastników.

SINA WODA styczeń 1644 r. Chorągwie Marcina Kalinowskiego 1 800 ludzi zadają tatarom Tuchaj beja poważne straty.

SUCZAWA 1653 r. Broniona przez młodego Tymofieja Chmielnickiego zdobyta przez polaków pod wodzą Kłodzińskiego i Kondrackiego.

SZKŁÓW 12 sierpnia 1654 r. Wygrana hetmana wielkiego litewskiego Janusza Radziwiłła z wojskami cara Aleksego. Rosjanie dowodzeni przez kniazia Czerkawskiego zostali zmuszeni do odwrotu. Straty Litwinów około 700 ludzi.

Cudowski Marcin [Leliwa] - poległ, Mirski Piotr [Białynia] - poległ dowodząc ojcowską chorągwią husarską.

SZEPIELEWICZE 1654 r. Hetman wielki litewski Janusz Radziwiłł starty na miazgę. Szczuplutkie wojsko poszło w rozsypkę, rannego hetmana wyprowadził z obławy jakiś chłop. Od jednego zamachu utracił całą połać Litwy aż po Berezynę i Dźwinę. Padły Dzisna Druja i Połock. 7 lipca w nocy car stanął pod Smoleńskiem.

Frąckiewicz Maciej starosta mozyrski - poległ.

SMOLEŃSK 3 października 1654 r. Padł po trzymiesięcznej obronie która z powodzeniem mogłaby trwać dłużej i zakończyć się inaczej. Szturm naprawdę groźny zdarzył się tylko raz i został odparty. Oblężenie trwało 10 tygodni. Wojewoda Filip Obuchowicz wdał się jednak w pertraktacje z carem i część załogi zaczęła się bratać z oblegającymi i w końcu otworzyła przed nimi bramę. Smoleńsk przepadł dla Rzeczypospolitej na zawsze. Żydów smoleńskich spędzono do drewnianych domów, pod które podłożono ogień.

Wilhelm Korff Smiling a Kreczburg [Gozdawa] - pułkownik królewski.

SAN początek kwietnia 1656 r. Widły Sanu i Wisły. Paweł Sapieha nie potrafił powstrzymać przeprawiającego się przez San Karola X Gustawa, a tym samym wydostał się om z pułapki z której wyjść nie powinien. W Rudnikach nad Sanem Szlindorowski Teodor skarbnik bracławski, rotmistrz pancerny wysłany na podjazd, o mało co nie pojmał Karola Gustawa obiadującego na plebani.

SOBOTA wrzesień 1656 r. Bitwa ze Szwedami. Polacy w porządku wycofują się.

SENDERBORG 1658 r. W walkach w Danii dywizja Czarnieckiego odznaczyła się przy zdobywaniu tego miasta.

Radliński Adam [Gryf] - rotmistrz chorągwi pancernej.

SŁOBODYSZCZE 7 październik 1660 r. Jerzy Chmielnicki syn Bohdana zwany Chmielniczeńką idący na odsiecz Szeremietiewowi pod Cudnów pobity przez Lubomirskiego Jerzego Sebastiana [Sieniawa] hetmana polnego koronnego. Chmielnicki uznał Jana Kazimierza. Lubomirski prowadził 16000 wojska, Jerzy Chmielnicki około 30 000. Podpisano ugodę cudnowską na mocy której wojsko kozackie przechodziło pod władzę króla i Rzeczypospolitej. Kapitulacja Chmielnickiego przesądziła o losie armi Szeremietiewa i potwierdziła ugodę hadziacką.

Wiśniowiecki Dymitr - kasztelan krakowski, Zamojski Jan [Jelita] - wojewoda sandomierski.

SOŁTYKOWA DZIEWICA 1663 / 64 r. Wyprawa zadnieprzańska Jana Kazimierza. Twierdzę oblegano bezskutecznie.

SIEWSK - Woroniec 29 lutego na 1 marca 1664 r. Doszło do zablokowania armii moskiewskiej przez wojsko polskie. [wyprawa na Moskwę] Przy wojsku polskim obecny Jan Kazimierz. Dowodzący Rosjanami książę Grzegorz Romonadowski zawarł się w warownym obozie i do rozprawy nie stanął. Polacy rozpoczęli odwrót.

STAWISZCZE jesień 1664 r. Miasto zdobyte i zburzone przez Czarnieckiego. Ostatni jego wyczyn.

Jabłonowski Stanisław [Prus III], Józefowski Stanisław, kupiec lwowski - poległ, Przebendowski Jan Jerzy [Przebendowski].

STEBLÓW 29 października 1669 r. Hetmab kozacki Doroszeńko wspomagany przez Tatarów pobił hetmana Haneńkę posłusznego Rzeczypospolitej stawiając żądanie fundowania na Ukrainie własnego państwa złączonego z Koroną podobnie jak Litwa. Nawiązanie do ugody hadziackiej. Władzę hetmańską przekazano Chaneńce.

SZAROGRÓD 1671 r. Zajęty przez hetmana Sobieskiego.

STENELESZE 14 stycznia 1674 r.niedziela, Mołdawia między Prutem i Jassami. Chorąży koronny Mikołaj Sieniawski wygrał bitwę z Tatarami, ale nastąpił wyraźny” upadek ducha „. W tej sytuacji Sieniawski zarządził odwrót.

Plechta Stanisław [Półkozic] - wojewoda mazowiecki.

SUCZAWA 1683 r. Szlachcic Kunicki mianowany przez Jana III hetmanem prawobrzeża Dnieprowego dotarł zagonem w pobliże Dunaju, osadził w Suczawie sprzyjającego Polsce Petryczejkę. Sukces okazał się chwilowy, bo Turcy spędzili szybko niemiłego sobie hospodara. Kunickiego podkomendni zabili, buławę wziął niejaki Mohiła.

STANISŁAWÓW 1683 r. Komendant fortecy pułkownik Hondorf Jerzy obronił przeciw Kantymirowi hospodarowi wołoskiemu.

SOROKA 1691 w Mołdawii zdobyta przez Jana III.

SOKAL luty - czerwiec 1716 r. Po zwycięstwie pod Sokalem i zajęciu Lwowa armia Fleminga [ saska ] wycofuje się pod Gołąb. W ślad za Sasami konfederaci tarnogrodcy przesuwają swe siły pod Łęczną.

STĘŻYCA na Śląsku 1735 r. Konfederaci dzikowscy [5 listopad 1734 r.w obronie praw Stanisława I ] rozbici przez Sasów i Rosjan.

SZREŃSK 28 kwietnia 1771 r. Klęska oddziału konfederackiego dowodzonego przez Kozaka Sawę Calińskiego marszałka wyszogrodzkiego konfederacji barskiej. Ranny dostał się do niewoli rosyjskiej, gdzie odzyskawszy przytomność, zdarł bandaże i zmarł z upływu krwi.

STOŁOWICZE 23 września 1771 r. Litwini, konfederaci hetmana Michała Kazimierza Ogińskiego w sile 2 500 ludzi, pobici przez Rosjan Aleksandra Suworowa 8 000 ludzi.

SZCZEKOCINY 6 czerwca 1794 r. Kościuszko miał 12 000 wojska przeciwko 22 000, 29 dział przeciwko 122. Pod Szczekocinami obecny był i sprawował komendę król pruski Fryderyk Wilhelm II. Centrum linii Kościuszki wytrzymało szarżę czternastu szwadronów jazdy czrskiej. Tworzyli to centrum kosynierzy „ wsparci za nimi stojącą piechotą „ Kościuszko cofnął się ku Kielcom, bitwa była przegrana. Poległo w niej około 2 000 Polaków między innymi gen. Jan Grocholski, gen. Józef Wodzicki, generał - major artylerzysta, Wojciech Bartos - Głowacki śmiertelnie ranny. Gen. Kamiński - poległ, Kniaziewicz [Murdello z odmianą ] - poległ, Poniński Adam [Łodzia] - oficer sztabowy - ranny.

ST LEO listopad 1797 r. Włochy. Na rozkaz francuskiego dowództwa I Legia zaatakowała papieską twierdzę i zdobyła ją..

SAN DOMINGO - patrz ANTYLE.

SERWINIANAS 1808 r. Hiszpania. Potyczka polskiej jazdy gwardii z Anglikami.

Zwierkowski Walenty - ranny.

SOMOSIERRA 30 listopada 1808 r. Hiszpania. Dwie kolumny wojska prowadzone przez idących pieszo: marszałka Victora i szefa sztabu korpusu gen. Semelea atakowały wąwóz ruchem oskrzydlającym - z lewej i prawej strony gościńca. Atakowano pod osłoną mgły. O godz. 9oo mgła nagle ustąpiła i Hiszpanie otworzyli gwałtowny ogień. Gęstość jego obliczano na 400 strzałów karabinowych i po 3 - 4 działowe na minutę. Natarcie załamało się. Napoleon wydał rozkaz by służbowy szwadron lekkokonnych szarżował na baterie hiszpańskie. Trzeci szwadron pułku lekkokonnych do natarcia poprowadził szef szwadronu Jan Leon Hipolit Kozietulski tracąc konia od pierwszej salwy armatniej. Historyczna szarża trwała od siedmiu do ośmiu minut. Brało w niej udział pięć plutonów czyli 125 szwoleżerów. Przebyta szalonym pędem trasa natarcia wynosiła 2 500 metrów. Zdobyto 16 armat. 57 - oficerów i szeregowców poległo bądź odniosło ciężkie rany. Stanowiło to prawie 50 % stanu osobowego szwadronu. Reszta pułku lekkokonnych goniąc uciekającego nieprzyjaciela zdobyła miasto Buytrago. W parę dni po „Somosierze” zdobyty wąwóz obsadzili żołnierze z 4 pułku piechoty Księstwa Warszawskiego. W pościgu oddziały lekkokonnych spotykały się kilkakrotnie z podjazdami ułanów Legii Nadwiślańskiej.

Jan Leon Kozietulski [Abdank] - ranny, Krzyżanowski - poległ, Niegolewski Andrzej [Grzymała] porucznik ciężko ranny - legia honorowa, Rudawski - zginął,Rybiński Antoni - poległ, Sokołowski [Trzaska] wachmistrz - zginął, Szeptycki Jan, Teodwen Wincenty - wachmistrz - ranny,Turno Krzysztof [Kotwicz] - poległ,Walewski Piotr [Kolumna] - ranny.

SARAGOSSA Hiszpania 1808 - 1809 r. Bohaterska obrona Hiszpanów przed armią francuską w której składzie były polskie oddziały I Legii Nadwiślańskiej dowodzone przez dowódcę całej piechoty Legii Józefa Chłopickiego.

Bartkowski porucznik - poległ, Bielinski Emeryk [Śreniawa]- poległ,Borukowski - ciężko ranny, Chojecki Jan - poległ, Ciszewski [Jastrzębiec] - poległ, Dobrzycki Mikołaj, Galecki, Gliński, Głowaczewski, Grzymski, Jackowski, Markowski - dobosz polskiego pułku piechoty, Matkowski - kapitan, Mierzwiński [Ogończyk], Nagrodzki kpt. Ojrzanowski, Skaliński, Świerzyński Antoni [Ostoja], Wiśniewski Adam polegli, Wróblewski porucznik - zamordowany.

SANDOMIERZ 1809 r. Przegrana bitwa gen. Zajączka z Austryjakami.

Reklewski Wincenty [Gozdawa], Krasicki Józef [Rogala] - oficer 2 pułku ułanów śmiertelnie ranny, Sierawski Julian [Słoń].

SMOLEŃSK 17 sierpnia 1812 r. Poniatowski osobiście dowodzi 15 000 korpusem polskim, dwanaście godzin szturmując lewa flankę obrony przedmieść a następnie mury miasta w morderczym ogniu artylerii. Korpus wiążąc przeważające siły przeciwnika stracił około 1 300 zabitych i rannych zyskując pochwały i wiele awansów od Napoleona.

Polegli: gen. Michał Grabowski [syn ostatniego króla ?] płk.Zakrzewski z 3 pułku piechoty, podpułkownicy Potkański i Gaward a także kpt. Jan Dębiński pełniący obowiązki szefa sztabu dywizji w zastępstwie Jana Weyssenhoffa. Ciężko ranni: płk. Jan Krukowiecki, kpt. Ludwik Bogusławski mianowany szefem batalionu [major] i odznaczony orderem Legii Honorowej, Łętowski Feliks - niewola, Ignacy - ranny, Skrzynecki Jan [Bończa], Słotwiński Konstanty [Leliwa] artylerzysta - ciężko ranny, Wodziński - adiutant Kniaziewicza.

SZEWARDYŃSKA REDUTA koło Moskwy 4 - 5 września 1812 r. Poniatowski ze swoim korpusem stopniałym do około 10 000 żołnierzy zwycięsko walczył w pobliżu, a następnie na polu bitwy generalnej. Cwilami otoczony przez nieprzyjaciół musiał sam ze świtą torować sobie drogę pałaszem. Przeprowadzony przez księcia manewr oskrzydlający lewą flankę umożliwił zdobycie ważnej pozycji w umocnieniach przeciwnika - Reduty Szewardyńskiej.

SŁONIM 19 października 1812 r.Zagon gen. Czaplica Polaka w służbie rosyjskiej podchodzi pod dwór gen. Konopki, dowódcy 3 pułku lekkokonnych gwardii który tu wyprawiał pożegnalny bal. Gen. Czaplic rozproszył pułk a płk. Diaczkin wziął rannego Konopkę do niewoli. Przepadła kasa z zawartością 200 000 franków i nadzieja na ponowne zorganizowanie litewskich ;złotych” gwardzistów.

STUDZIANKA nad Berezyną 26 - 28 listopada 1812 r. Odwrót spod Moskwy. W tej bitwie polska jazda Księstwa Warszawskiego jak i Legia Nadwiślańska okryły się chwałą. Szczególnie 7 pułk ułanów. Zostali ranni generałowie: Dąbrowski, Kniaziewicz, Zajączek. Atakował gen. Czaplic Polak w służbie rosyjskiej.

SKENDITZ 16 października 1813 r. [droga do Lipska]. Pułkownik Szymanowski d - ca 2 pułku na rozkaz marszałka Neya prowadzi piechurów do ataku. Dzięki ponawianym atakom wyparto piechurów z pozycji, lecz kosztem wielkich ofiar. Rozpoczęła się ; bitwa narodów”.

STOCZEK 14 lutego 1831 r. Dywizja jazdy rosyjskiej gen. Geismara wykonała ruch przez Luków co groziło odcięciem polskiej dywizji Żymierskiego nad Liwcem. W tej sytuacji gen. Dwernicki otrzymał rozkaz atakowania. Pięć szwadronów polskiej jazdy pod dowództwem mjr. Russjana szarżowało na Rosjan wychodzących z lasu. Szarża zakończyła się pełnym powodzeniem. Druga szarża przeprowadzona resztą sił przez gen. Dwernickiego rozbiła wojska Geismara. Zwycięstwo było zupełne. Rosjanie stracili 400 zabitych, 230 jeńców i 8 dział.

SZAWLE 8 lipca 1831 r. Po stronie polskiej nie było jednolitego dowództwa. Generałowie Rohland, Szymanowski i Dębiński działali na własną rękę, a odsunięty Chłapowski nie miał nic do powiedzenia. Dziewięciogodzinna zaciekła bitwa w której determinacja i bohaterstwo atakujących były równe męstwu i uporczywości obrońców zakończyła się odwrotem Polaków. Garnizon rosyjski pod dowództwem dzielnego pułkownika Krukowa zdołał utrzymać miasto.

SOKOŁÓW 2 maja 1848 r. Wielkopolska. Sukces oddziałów powstańczych w potyczce z wojskiem pruskim. Około 3 000 powstańców dowodził gen. Mierosławski. Prusacy pod wodzą gen. Aleksandra Hirszwelda prowadzącego około 3 000 ludzi i 4 działa po ataku polskich kosynierów zostali zmuszeni do odwrotu. Następca Mierosławskiego Augustyn Brzeżański podpisuje kapitulację 9 maja na skutek licznych dezercji oficerów.

SZYDŁOWIEC 22 stycznia 1863 r. Atakował osobiście naczelnik województwa Marian Langiewicz. Siły rosyjskie składające się z dwóch rot pod dowództwem majora Rydygiera w liczbie ponad 400 żołnierzy nie sdołały oprzeć się 300 powstańcom Langiewicza i opuściły miasto. Po pewnym czasie major Rydygier ochłonąwszy po porażce zatakował powstańców ścigających odbijając miasto i rozpraszając powstańców. Po stronie polskiej padło około 60 zabitych.

SIEMIATYCZE 7 lutego 1863 r. Blisko 4 000 oddział powstańczy został pobity i zmuszony do podzielenia się na mniejsze partie. Dowodzili: Józef Sokół - Maltański i Władysław Jabłonowski.

STASZÓW 17 luty 1863 r. Doszło do starcia formacji powstańczej z oddziałem rosyjskim majora Zagriażskiego. Potyczka trwała godzinę potem Rosjanie ; siedli na furmanki” i uciekli, przetrzepani przez ukrytych na stanowiskach polskich strzelców.

SKAŁA 5 marca 1863 r. Generał Langiewicz dowiedziawszy się, że na cmentarzu ? tego miasta biwakuje major Stolzenwald z dwiema rotami piechoty i Kozakami natychmiast wydał batalionowi majora Pióry rozkaz do ataku i chwyciwszy z rąk kosyniera kosę poprowadził oddział na nieprzyjaciela. Rosjanie nie wytrzymali polskiego natarcia, pierzchli w popłochu i nie oparli się aż za miastem od strony Miechowa. W ataku na cmentarz poległ niedawno przybyły do Langiewicza Andrzej Potiebnia. Ciężko ranny od kul swoich rodaków przed śmiecią wyszeptał ; niech was Bóg wspiera w walce przeciw tyranom”

SZKLARY 3 kwietnia 1863 r. Oddział pułkownika Józefa Grekowicza wyprawił się z 500 ludźmi na Szklary. Oddział przyjął bitwę obronną tuż nad granicą. Bitwa przebiegała pomyślnie gdy tymczasem Grekowicza trzymającego się po galicyjskiej stronie aresztowali Austryjacy. Cały oddział poszedł w rozsypkę.

STARY KONSTANTYNÓW Wołyń 8 - 9 maja 1863 r. Wystąpienia zbrojne przeciwko Rosji.

SKWIRA kijowskie jak wyżej.

SALICHA na Wołyniu 26 maja 1863 r. Kilkuset osobowy oddział dowodzony przez Edmunda Różyckiego przebija się przez Rosjan i przechodzi do Galicji by złożyć broń przed Austryjakami.

SĘDZIEJOWICE koniec sierpnia 1863 r. Edmund Taczanowski pobił Rosjan.

SZCZUCIN wrzesień 1914 r. Przy armii austryjackiej walczy z Rosjanami Pierwszy Pułk Legionów.

SILLERY 29 kwietnia 1914 r. Bajończycy [zwani także Legionem Bajońskim ] przeszli swój chrzest bojowy. Kompania w sile 200 ludzi walcząca z Niemcami przy armii francuskiej stopniała do kilkudziesięciu żołnierzy a następnie została przerzucona na front nad rzeką Aisne.

SANCHEZ Francja 16 czerwca 1915 r. Ostatnia bitwa bajończyków”. Wskutek ponownie wielkich strat - oddział rozwiązano.

STOCHÓD i STYR rzeki, 17 września 1915 r. Rozpoczęcie walk I Brygady Legionów miedzy Stochodem i Styrem z nacierającą armią rosyjską.

SZCZARA rzeka 27 lipca 1916 r. Walcząca w ramach rosyjskiego frontu Północno - Wschodniego Brygada Strzelców Polskich stoczyła swój jedyny większy bój nad rzeką Szczarą na północ od Baranowicz., gdzie starła się z 51 pułkiem bawarskiej landwery.

STRZELNO 1918 r. Powstanie wielkopolskie. Walki omiasto.

SZUBIN grudzień 1918 r. Bitwa o miasto. Jak wyżej.

SKOCZÓW 23 stycznia 1919. Wykorzystując zaangarzowanie Polski w konflikt z Ukraińcami na terenie Galicji Wschodniej, Czesi rozpoczęli działania wojenne. Ich atak udało się zahamować dopiero na linii górnej Wisły pod Skoczowem. Wstrzymano walki i zawarto rozejm 3 lutego 1919 r. a Czechów zmuszono do wycofania się za przepływającą przez Cieszyn Olzę.

SAMBOR maj 1919 r. Ukraińcy galicyjscy [Petrusewicza] po decydującej porażce zostali zepchnięci aż za Tarnopol.

STANISŁAWÓW 27 maja 1919 r. Pomyślnie rozpoczęta ofensywa na wojska ukraińskie została wstrzymana przez aliancką Radę Najwyższą, a zwłaszcza Lloyda Georgea. Oddziały polskie realizując politykę aktów dokonanych zdążyły jednak zająć Stanisławów i Halicz. Utworzono w ten sposób wspólną granicę z Rumunią.

SIENIAWA nad Bohem lato 1920 r. Ginie 24 letni dowódca 11 Pułku ułanów mjr. Antoni Jabłoński ps. ;Zdzisław”.

SUWALSZCZYZNA 2 września 1920 r. Litwini zaatakowali oddziały polskie. Zostali odparci tracąc około 400 jeńców i powracając na linię ustaloną w lipcu 1919 r.

SEJNY 13 września 1920 r. Wojska litewskie ponownie atakują Sejny. Tym razem skutecznie.

SŁUCZ rzeka 17 - 20 września 1939 r. Broni się przeciwko Rosjanom batalion forteczny Korpusu Ochrony Pogranicza ;Sarny;.

SUCHOWOLA 24 września 1939 r. Rozbicie Mazowieckiej Brygady Kawalerii po krwawym boju przez Niemców. Brygada zostaje rozwiązana przez jej dowódcę gen. Jana Korcza.

SZACK Polesie 28 września 1939 r. Grupa Korpusu Ochrony Pogranicza gen. Wilhelma Orlika - Rickemana rozprasza sztab i część oddziałów sowieckiej 52 dywizji strzeleckiej. Swój szlak bojowy grupa ta zakończyła 1 października pod Wytycznem, na terenie lubelszczyzny.

SUCHEDNIOWSKIE LASY 28 października 1943 r. Zgrupowanie ;Ponurego; Jana Piwnika stoczyło walkę z Niemcami. Partyzantom udało się wyjść z okrążenia.

SAHRYŃ zamojszczyzna 9 na 10 marca 1944 r. Oddziały Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich uderzyły na ponad 20 ukraińskich miejscowości. Symbolem tej tragedii było zniszczenie tej miejscowości, w której zamordowano ponad 800 Ukraińców. Oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii przystąpiły do ataku na wsie polskie.Ostatecznie wzdłuż rzeki Huczwy utrwalił sięstupięćdziesięcio kilometrowy front Polsko - Ukraiński.

SZTUŃ i ZAMŁYNIE 2 - 4 kwietnia 1944 r. Pomyślne walki 27 Wołyńskiej Dywizji AK z Niemcami [Wołyń]. 5 kwietnia Dywizja przechodzi do obrony zajmowanych pozycji. Działania Polskie wspierane były przez jednostki kawalerii radzieckiej.

SZACK Polesie połowa kwietnia 1944 r. Walki 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK z Niemcami.

SOLSKA PUSZCZA czerwiec 1944 r. Patrz Janów 1944 r.

SŁUPIA kieleckie 2 sierpnia 1944 r. Bitwa oddziałów Batalionów Chłopskich z Niemcami Dowodził „Piotr” Pawlina. Rozbito tabory niemieckie. Zginęło 74 Niemców a 47 dostało się do niewoli. Zdobyto 60 wozów z dobytkiem.

SKALBMIERZ 5 sierpnia 1944 r. Oddziały z Okręgu Kraków stoczyły potyczkę co pozwoliło utrzymać partyzancką Rzeczypospolitą Kazimiersko - Proszowicką. [Republikę Pińczowska] utworzono na przedpolu przyczółka sandomiersko - baranowskiego. W jej obronie oprócz AK walczyły także oddziały BCh i AL. które wyzwoliły teren o powierzchni około 800 km. Kwadratowych. 10 sierpnia działania niemieckie zmusiły siły polskie do powrotu do konspiracji.

STUDZIANKI [Pancerne] k. Kozienic 9 - 16 sierpnia 1944 r. Pierwsza Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte z Pierwszej Armii Wojska Polskiego i jednostki radzieckie 8 Armii toczyły zacięte zwycięskie walki z Niemcami między innymi Dywizją pancerno - spadochronową „Herman Gering” oraz dwoma dywizjami pancernymi w obronie przyczółka warecko - magnuszewskiego.

SURKONTY wileńskie 21 sierpnia 1944 r. Walka odtwarzanych oddziałów AK z jednostkami NKWD. Wśród 32 poległych znalazł się p.płk.dypl. Maciej Kolenkiewicz „Kotwicz” autor koncepcji opanowania Wilna. Rannych żołnierzy Sowieci dobijali - zginęli wszyscy.

STEFANÓW 6 września 1944 r. Lasy przysuskie. Walka oddziału partyzanckiego porucznika „Bończy” Kazimierza Załęskiego w okolicach leśniczówki Huta z oddziałem Wehrmachtu. Niemcy stracili kilkunastu zabitych. Zmęczeni całodziennym marszem nie mogli dotrzymać pola partyzantom.

SAMSONÓW 14 września 1944 r.

SZEWCE 17 września 1944 r.

SMOCHOWIEC 18 września 1944 r. Walki Drugiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej z Niemcami.

STASZÓW koniec lipca 1944 r. Drugi Pułk Piechoty Legionów AK wspomaga oddziały radzieckie w opanowaniu miasta.

SZCZAWA Podhale 13 do 14 stycznia 1945 r. Ciężkie walki Pierwszego Pułku Strzelców Podhalańskich AK majora Adama Stabrawy „Borowego” z Niemcami.

SIEKIERKI 16 kwietnia 1945 r. Pierwsza Armia Wojska Polskiego sforsowała Odrę.

STOCKI LAS 24 maja 1945 r. Oddział Mariana Bernacika „Orlika” rozbił grupę operacyjną NKWD, UB i MO. Oddział „Orlika” przy niewielkich stratach własnych [8 zabitych],zadał poważne straty przeciwnikowi [przeszło 70 zabitych].

ŚLĄSK 1 września 1015 r. Nagły wypad piechoty polskiej. Od strzał luczników poległ dowódca oddziału Gero. „oraz 200 najprzedniejszych rycerzy”. Dowiedziawszy się o tym, wysłał cesarz Henryk II biskupa Miśni Idziego „aby wyprawił im pogrzeb za zgodą niegodziwego księcia [Chrobry] i zażądał zwłok margrabiego Gerona „

ŚLĄSK 1050 r. Kazimierz Odnowiciel zajmuje Śląsk zbrojnie przywracając jedność państwa.

ŚCINAWA 1344 r. Spalona przez Kazimierza Wielkiego w wojnie o Śląsk.

ŚWIĘCINO 17 września 1462 r. zwana też bitwą pod Żarnowcem. W bitwie tej zaciężne wojsko polskie pod wodzą Piotra Dunina rozbiło zaciężną armię krzyżacką dowodzoną przez Fritza Ravenecka i Kacpra Nostyca. Siły uczestniczące w bitwie były niewielkie - około 2 000 po stronie polskiej i 2 700 po krzyżackiej. Konsekwencją tego było zajęcie Golubia nad Drwecą przez Polaków.

ŚCIANKA nad Dniestrem 2 - 4 sierpnia 1531 r. Jazda polska stoczywszy dwanaście zwycięskich potyczek odzyskała Pokucie.

ŚNIATYŃ 1589 r. Spalony przez Turków.

ŚNIATYŃ 1603 r. Wojsko Godunowa zdobywa miasto i wyrzyna ludność.

ŚCIANA 19 grudnia 1666 r. Wojsko polskie dowodzone przez Machowskiego rozgromione przez hetmana kozackiego Doroszeńkę wspomaganego przez Tatarów. Podole wydane Tatarom na rzeź.

ŚLĄSK CIESZYŃSKI 23 stycznia 1919 r. Zupełnie nieoczekiwanie wywiązała się wojna z Czechami o Śląsk Cieszyński. Czesi wykorzystali fakt przybycia swojej armii z Francji i po zajęciu Bogumina rozpoczęli ofensywę ku górnej Wiśle próbując odciąć Polskę od zachodu. Mogliśmy przeciwstawić im zaledwie kilka batalionów wojska i górników którzy chwycili za broń.

ŚLĄSK GÓRNY 17 listopada 1919 r. Wybuch żywiołowego powstania przeciwko Niemcom stosującym tam rządy terroru. Celem akcji było przyłączenie regionu do Polski. Pierwsze Powstanie Śląskie zostało wsparte dostarczeniem broni przez 6 Krakowską Dywizję Piechoty gen. Latinnika oraz Organizację Pomocy Uchodźcom. Powstanie zostało zdławione przez Niemców 24 sierpnia 1919.

ŚLĄSK GÓRNY 19 sierpnia 1920 r. Wybuch Drugiego Powstania Śląskiego w odpowiedzi na ataki bojówek niemieckich. 25 sierpnia na skutek żądań Komisji Miedzysojuszniczej i polskiego Komisarza Plebiscytowego W Korfantego zakonczono Drugie Powstanie Śląskie.

ŚLĄSK GÓRNY 3 maja 1921 r. Trzecie Powstanie Śląskie przygotowane z bezpośrednią pomocą Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego trwające do 5 sierpnia zadecydowało, że wschodnia część Górnego Śląska znalazła się w obrębie Rzeczypospolitej. Tak oto 5 sierpnia 1921 r. zakończyły się walki o niepodległość i granice Rzeczypospolitej rozpoczęte 6 sierpnia 1914 r. wymarszem z Krakowa Pierwszej Kompanii Kadrowej strzelców Józefa Piłsudskiego.

ŚLĄSK CIESZYŃSKI 2 października 1938 r. Oddziały Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Śląsk” generała Władysława Bortnowskiego wkroczyły na Ślask Cieszynski na obszar 8 000 kilometrów kwadratowych zamieszkały przez 227 000 osób.

ŚRÓDZIEMNE MORZE koniec sierpnia 1940 r. ORP „ Garland” uszkodzony przez włoskie lotnictwo.

ŚRÓDZIEMNE MORZE maj 1943 - kwiecień 1944 r. Miejsce działania dwóch okrętów podwodnych ORP ;Dzik” i ORP „Sokół” zwanych `

„strasznymi bliźniakami” Opuszczały akwen mając na koncie 38 zatopionych statków i okrętów o łącznej pojemności blisko 100 000 BRT.

ŚWINIARZYNY Wołyń styczeń luty 1944 r. Potyczki 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK z oddziałami UPA.

ŚWINIA GÓRA 16 - 19 września 1944 r. Ciężkie i zwycięskie walki brygady AL. W lasach suchedniowskich. Walczyły 10 Brygada AL. „Zwycięstwo” 11 Brygada AL. „Wolnośc „pierwszy batalion 1 Brygady AL. imienia Ziemi Kieleckiej, kompania sztabowa, łącznie około 1 000 żołnierzy z przeważającymi siłami okupanta. Dowodził „Mietek” Mieczysław Moczar.

TRUTINA Czechy 1110 r. Świetne zwycięstwo Krzywoustego nie zostało wykorzystane. Krzywousty powraca z wielkimi łupami do kraju rezygnując z popierania Sobiesława który chciał osobnej dzielnicy.

TURSKO luty 1241 r.

TARCZEK marzec 1241 r. sandomierskie. Przegrana z Tatarami.

TROJANÓW 10 czerwiec 1294 r. nad Bzurą. W walce z Litwinami księcia Witenesa oddziały polskie poniosły duże straty, zginął książę łęczycki Kazimierz. Jego dzielnicę zajął brat Władysław Łokietek.

TCZEW luty 1309 r. Zajęty przez Krzyżaków.

TUCHOLA 1411 r. Bitwa z Krzyżakami. Szafraniec Piotr [Stary koń] podkomorzy krakowski dowodził 12 chorągwiami.

TABOR Czechy wiosna 1439 r. Oddziały polskie pod dowództwem Jana Tęczyńskiego i Stanisława Ostroroga działały w Czechach i obroniły Tabor przed armią Habsburga. [Sprawa przyjęcia korony czeskiej przez Kazimierza Jagiellończyka].

TREMBOWLA 1453 r. Porażka ordy.

„Ostrogski Iwan pod Krasowem doszczętnie wyciął”

TORUŃ 1466 r. Zawarty pokój zamknął wojnę i przywrócił Polsce dostęp do morza, ale sprawę prusko - krzyżacką pozostawił otworem.

Głębocki Stefan [Doliwa]- zginął.

TREMBOWLA 1496 r. Lanckoroński Stanisław [Zadora] rozbija ordę.

Giszowski Adam [Nowina] - poległ, Łaszcz Jan [Prawdzic].

TCZEW 1520 r. Zdobyty przez najemników niemieckich.

TOROPIEC 1581 r.koło Wielkich Łuków. Filipowski Hieronim [Pobóg] rozbił straż przednią moskiewską.

Koniecpolski Aleksander [Pobóg] wojewoda sieradzki, Rojecki Krzysztof [Trzaska] - poległ,

TRENCZYN Słowacja 1621 r. Walki lisowczyków.

Cybulski Szymon [Prawdzic] - zginął.

TRZCIANA 1629 r. Stanisław Koniecpolski „ Lew Północy” przy pomocy własnych chorągwi lekkich, posiłków austryjackich i husarii pokonał Gustawa II Adolfa. Król szwedzki odniósł ranę.

Lipski Wojciech [Łada] zginął w momencie kiedy godził z kopią na Gustawa, Piasecki [Janina] - zginął.

TREMBOWLA 1629 ?. Kamieniecki Marcin [Pilawa] wojewoda podolski bije Tatarów.

TREMBOWLA 1 luty 1538 r. Na południe od miasta nad Seretem klęska Mikołaja Sieniawskiego i Andrzeja Tęczyńskiego z dziesięciokrotnie liczniejszym przeciwnikiem Piotrem Rareszem. Żołnierze polscy zostali rozgromieni i „ musieli przez Seret obronną ręką uchodzić bo konie mieli bose, a wtenczas była wielka gołoledź na którą byli Wołoszy i Turcy ostro konie okowali”.

TORWIRST 31 sierpnia 1561 r. Inflanty. Mikołaj Radziwiłł „Rudy” po trzytygodniowym oblężeniu zdobywa zamek.

TCZEW 1577 r. Walka z gdanszczanami.

Baliński Adam [Ogończyk] kasztelan bydgoski „Bułatem zwany - wyróżnił się”, Bielawski [Jelita], Giżycki Stanisław [Gozdawa] rotmistrz - poległ, Ossoliński Marcin [Topór]- poległ, Pilchowski Maciej [Jastrzebiec], Tworzyński Jan [Abdank], Wiesiołowski Marcin [Ogończyk], Swarocki Wojciech [Prus I] - rotmistrz wybraniecki, Zborowski Jan [Jastrzebiec] - starosta gnieźnieński.

TARNOPOL 1624 r. Chmielecki Stefan [Bończa] zwycięża Tatarów.

TORUŃ 1655 r. Zajęty przez Szwedów bez walki.

TYMONÓWKA 1655 r. Zwycięstwo Polaków nad Kozakami.

Mecherzyński przywódca Polaków na Ukrainie.

TRYŃCZA wiosna - lato 1656 r. Regimentarz wojsk JKM Jana Kazimierza, Stefan Czarniecki atakuje samego Karola Gustawa.

TORUŃ 1657 r. Krzysztof Grodzicki [Lada] w najbardziej wtedy nowoczesny sposób dowodził działobitniami przy oswobodzaniu Torunia i został jego gubernatorem.

Getkant komendant artylerii polskiej, Grudziński Jędrzej [Grzymała] - własna chorągiew, Tarnowski Piotr [Leliwa] własna chorągiew - rotmistrz.

TCZEW 7 - 8 sierpnia 1627 r. Dwudniowa ciężka bitwa hetmana Koniecpolskiego, 7 800 ludzi i króla szwedzkiego Gustawa Adolfa 10 000 ludzi w tym przewaga artylerii. Adolf Gustaw trafiony w szyję i obojczyk. Szwedzi wycofali się do obozu.

Iwanicki Samuel [Iwanicki] - poległ, Kalinowski Adam [Kalinowa] - starosta bracławski, Kachowski Jędrzej [Pretwicz], Łaszcz Aleksander [Prawdzic], Pacanowski Joachim [Jelita] - zginął.

TYKOCIN 26 stycznia 1657 r. Hetman litewski Paweł Sapieha działając przeciwko Szwedom zdobył twierdzę.

Giedrojć Mikołaj [Poraj] - poległ, Połubiński Aleksander Hilary [Jastrzębiec], Stetkiewicz Krzysztof podkomorzy oszmiański - rotmistrz.

TORUŃ 16 na 17 listopad 1658 r. Hetman polny Jerzy Lubomirski zdobywa trzy bastiony, co przesądziło o upadku twierdzy 23 grudnia 1658 r.

TOŁCZYN k. Szkłowa październik 1660 r. Porucznik petyhorski Samuel Kmicic w cztery chorągwie uderza na 3 000 jazdy bojarów i zostaje rozbity. Czarniecki wspomaga Kmicica i Rosjanie zostają rozproszeni „ że rzadki tam do obozu, co pod Czereją był ujść zdolił”.

TROŚCIANIEC 24 grudnia 1671 r. Polacy będąc na leżach zimowych pod dowództwem porucznika husarskiego Jana Wyżyckiego zostali zaskoczeni przez oddziały Piotra Doroszenki. Zniszczono 8 chorągwi. Kozaków i Tatarów było około 12 000.

TREMBOWLA wrzesień 1675 r. Słynna obrona która poradziła sobie z natarciem sił głównych samego Sziszmana Niedługo przedtem twierdza otrzymała nowego dowódcę w osobie Jana Samuela Chrzanowskiego. To oficjalnie. A de facto dwuosobową radę wojenną, bo dzielny oficer w najważniejszych sprawach obrony porozumiewał się tylko z żoną i brał pod uwagę jedynie jej opinię. Najbliższy sejm obdarzył go herbem „Poraj” i podniósł dotychczasowego mieszczanina do godności szlacheckiej.

Świrski Stefan [Szaława].

TECHINIA grudzień 1683 r. Zwycięstwo nad Tatarami. Wojsko polskie pod wodzą kasztelana krakowskiego Andrzeja Potockiego i współdziałające z nim oddziały hetmana kozackiego Stefana Kunickiego zajmują Podole bez Kamieńca Podolskiego. Wojska docierają do Mołdawii ale jeszcze w tym roku są wyparte przez Turków.

TRYSZKI na Żmudzi 14 grudnia 1701 r. Atak hetmana Oginskiego na obóz Karola XII. Zarzucano Ogińskiemu,że spowodował tym wkroczenie wojsk Szwedzkich na Litwę w początkach 1702 r.

TYKOCIN marzec 1703 r. Ludwik Konstanty Pociej hetman litewski wspólnie z feldmarszałkiem saskim von Steinau zdobył niezwykle istotną strategicznie twierdzę trzymaną do tej pory przez Sapiehów.

TARNOWSKIE GÓRY styczeń 1734 r. August III po zaprzysiężeniu „pacta conwenta” ciągnął na Kraków. Drogę zastąpił mu wojewoda lubelski Jan Tarło na czele kilku tys. Krakowskich i sandomierskich konfederatów, lecz gen. Saski Diemer bez zbytniego trudu rozpędził panów braci. 17 stycznia biskup Jan Lipski ukoronował Augusta III na Wawelu.

TYNIEC lipiec 1772 r. Skapitulowała załoga konfederacka, która zajmowała pozycje w tynieckim klasztorze benedyktynów i w umocnieniach polowych na sąsiednich wzgórzach: Szpitalce i Winnicy.

TERESPOL 19 września 1794 r. Suworow dosięgnął i otoczył gen. Karola Sierakowskiego przełamując zajadły „graniczący z rozpaczą” opór i pokonał zupełnie. Jedna z kolumn polskich „legła szeregiem jak stała”. Sierakowski przeciwko sobie miał największego wodza rosyjskiego wszystkich czasów i znacznie przeważające siły.

TREBIA 17 - 19 czerwca 1799 r. Bitwa nad Trebią we Włoszech stoczona z armią rosyjską Suworowa. Ciężkie straty poniosła Pierwsza Legia dowodzona przez gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Rejterada Francuzów.

TUDELA Hiszpania 23 listopada 1808 r. Odznaczył się polski pułk Ułanów Nadwiślańskich.

Mądrzykowski kapitan - poległ.

TORTOZA Hiszpania 1810 r. Zwycięskie oblężenie przez Legię Nadwiślańską.

TYKOCIN 21 maja 1831 r. [wyprawa na gwardie]. 70 kilometrowy pościg za gwardiami od Śniadowa do Tykocina. Gwardie wycofały się za Narew ponosząc nieznaczne straty. Cel wyprawy - zniszczenie korpusu gwardii rosyjskiej z powodu nieudolności gen. Skrzyneckiego nie został osiągnięty.

TYWRÓW 17 maja 1831 r. k/Bracławia - Podole. Wystąpienia zbrojne przeciw Rosji.

TOPOLNO 14 sierpnia 1831 r. Pierwszy Pułk Strzelców Konnych walczy z kawalerią gen. Nostitza idącą w kierunku Warszawy.

TRZEMESZNO 10 kwietnia 1948 r. Walki w mieście. Powstanie Wieklopolskie.

TAPIÓBICSKE Węgry 1848 r. Walki Legionu Polskiego pod dowództwem gen. Józefa Wysockiego w Powstaniu Węgierskim.

TARASZCZA kijowskie 8/9 maja 1863 r. Wystąpienia zbrojne.

TARŁÓW na Podlasiu 1 lipca 1915 r. Brygada Legionów pod dowództwem Józefa Piłsudskiego zdobyła bronione przez Rosjan przejście przez Wisłę.

TŁUMACZ 1915 r. Małopolska Wschodnia. Walki 2 szwadronu ułanów jazdy legionowej z Rosjanami. Dowodzi Zbigniew Dunin - Wąsowicz.

TORCZYN na Wołyniu 5 - 7 marca 1919 r. Zgrupowanie wojsk polskich na Wołyniu przeprowadza zwycięski atak na oddziały ukraińskie. Dowódca akcji 23 letni mjr. Leopold Lis - Kula poległ 7 marca pod Torczynem. Uważany za jednego z najlepszych oficerów polskich.

TOMASZÓW MAZOWIECKI 5 września 1939 r. Niemiecki XVI Korpus pancerny stoczył zażartą zwycięską walkę z polską 13 Dywizją Piechoty broniącą miasta.

TOMASZÓW LUBELSKI 17 - 20 września 1939 r. Druga bitwa pod względem wielkości w kampanii wrześniowej. Brygada Pancerno - Motorowa płk. Stefana Roweckiego rozbita. Wykrwawiona armia gen. Tadeusza Piskora otoczona przez cztery pełnowartościowe korpusy niemieckie nie miała żadnych szans wyrwania się z kotła. Na ostatniej odprawie oficerskiej w godzinach porannych 20 września gen. T. Piskor nakazał przerwać walkę i postanowił kapitulować. Żołnierze niszczyli i zakopywali sprzęt a następnie rozpraszali się szukając wyjścia na własną rękę. Walczyły szczątkowe Armie „lublin” i „Kraków”.

TOMASZÓW LUBELSKI 21 - 26 września 1939 r. Bitwę pod miastem zakończoną kapitulacją stoczyły oddziały dowodzone przez gen. Stefana Dęba Biernackiego zresztą ponownie opuszczone przez swojego dowódcę. Z okrążenia wyrywa się tylko Grupa Operacyjna Kawalerii gen. Władysława Andersa.

TOBRUK północna Afryka od 18 sierpnia do 12 grudnia 1941 r. W obronie twierdzy uczestniczyła Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich gen. Stanisława Kopańskiego, która później stała się podstawą 3 Dywizji Strzelców Karpackich. 10 grudnia Brygada zdobywa wzgórze Medanar przyczyniając się do przerwania 8 - miesięcznego oblężenia twierdzy.

TYRREŃSKIE MORZE 28 października 1941 r. Okręt podwodny ORP „Sokół” zatapia pomocniczy krążownik włoski, a w następnym miesiącu średniej wielkości transportowiec.

TURZYSK pod Kowlem 20 marca 1944 r. Pomyślna walka 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK wspólnie z wojskami radzieckimi z Niemcami.

TUROPIN 24 marca 1944 r. j.w.

TURIA i BUG 17 - 18 lipca 1944 r. Artyleria Pierwszej Armii włączona w skład Pierwszego Frontu Białoruskiego uczestniczyła w przygotowaniu ogniowym do wfensywy jednostek sowieckich. Polacy uczestniczyli po raz pierwszy od bitwy pod Lenino w walkach z Niemcami. [jednostki polskie sformowane w ZSRR ].

UGRA dopływ Oki schyłek lata 1408 r. Wielka wyprawa pod dowództwem Witolda. Pięć tys. kopijników polskich wiódł marszałek koronny Zbigniew z Brzezia. Ugra „Podmoskowje” uznana za granicę państwową. Do bitwy nie doszło. Lingwen z ramienia Jagiełły osiadl w Wielkim Nowogrodzie, a ponadto namiestnik królewski kniaź Jerzy Nos, poszedł do Pskowa.

USZA 1503 r. Bitwa z Tatarami.

Gliński Hrehory [Glinski] - poległ.

UŁA rzeka przy ujściu do Dźwiny koniec stycznia 1564 r. Hetman wielki litewski Radziwiłł „Rudy” dowodzac 4 000 armią litewską dobrze wyszkoloną rozbija wielokrotnie silniejszą armię kniazia Piotra Szujskiego i rozprasza ją. Zginął Szujski zabity siekierą przez chłopa. W ucieczce padły tysiące jego żołnierzy.

UŁA połockie 20 września 1568 r. Książę Roman Sanguszko

„fortelem przemyślnym nocnym” zdobywa zamek. Pomógł Sanguszcz przypadek, gdyż podobno załoga moskiewska w Ule spiła się po otrzymaniu posiłków.

Kondratowicz Sebastian [Syrokomla], Korecki Bohusz [Pogonia]-wojewoda wołyński, Łukomski Konstanty kniaź? [Roch], Mikłaszewski Maciej [Ostoja], Minkowski [Niezgoda] - rozbił bramę, Ligęza Minor Tobiasz [Półkozic], Naruszewicz Mikołaj [Wadowicz], Oskierka hrehory [Murdello], Puklatecki Maciej [Pomian], Sołłohub Mikołaj [Prawdzic] - rotmistrz, Szwykowski [Ogończyk] Jan, Daniel i Kacper, Tarnawski Paweł [Janina], Tarnowski Sebastian [Rola] - kasztelan sieradzki, Tyszkiewicz Jerzy [Lubicz] - wojewoda brzeski, Woyna Maciej [Trąby] - kasztelan mścisławski, Raczkowski Jan [Prus I].

UŚWIAT 1580 r. Wzięty przez Mikołaja Radziwiłła. Wystarczył sam widok przygotowań do szturmu.[lipiec 1633 r zdobyty przez Rosjan.

UDYCZ 28 stycznia 1606 r. Lewy dopływ Bohu. Kwarciani Żółkiewskiego niespodziewanie atakują Tatarów Kantymira, zadają im ciężkie straty i odzyskują znaczną część jasyru.

UJŚCIE 24 lipca 1655 r. Szwedzi podchodzą pod obóz polski. Pojedynek artyleryjski. 25 lipca Krzysztof Opaliński rzecznik dowództwa, wojewoda kaliski Andrzej Grudziński, Paweł Gembicki, Maksymilian Miaskowski i Andrzej Słupecki podpisują akt kapitulacji. Szlachtę i wojsko zawiadomiono o nim, gdy był już gotów.

Jabłonowski Stanisław [późniejszy hetman].

UHRYMÓW październik 1672 r. Porażka Tatarów z hetmanem wielkim koronnym Sobieskim.

UŁANÓW 7 maja 1768 r. Rosjanie rozbijają nowosformowany [6 marca] pułk jazdy Konfederacji Barskiej.

UTICA 7 września 1812 r. Wieś w pobliżu Borodino gdzie polski korpus zdobywa wzgórze obsadzone artylerią.

URZĘDÓW Lubelski 16 lipca 1915 r. Pierwsza Brygada Legionów stoczyła tu zwycięską bitwę z Rosjanami.

ULINA MAŁA 1915 r. Piłsudski wymknął się luką między liniami kawalerii rosyjskiej i armii austryjackiej unikając starcia w którym ze względu na słabość swych sił nie mógł zwyciężyć.

UDRYCZE zamojskie 27 listopada 1942 r. Żołnierze AK i BCh uderzyli na zasiedloną przez kolonistów niemieckich wieś.

WARTA rzeka lewy brzeg. 26 września 967 r. Saski graf Wichman - przestępca polityczny i wygnaniec z Niemiec - poprowadził na Mieszka drużyny potężnych Wolinian. Posiłki czeskie w postaci dwóch hufców jazdy były po stronie Polski. Doszczętnie rozbity Wichman zginął w ucieczce.

WOŁYŃ nad Bugiem 22lipca 1018 r. Zwycięstwo Chrobrego nad księciem Jarosławem otworzyło drogę do Kijowa.

WISŁA 1047 r. Kazimierz Odnowiciel korzystając z posiłków ruskich uderzył na Mazowsze. Doszło do krwawej bitwy “na przepaścistym brzegu rzeki” zapewnie Wisły. W tej wojnie zginął Masław zaraz potem ponieśli klęskę Pomorzanie. Polska zachowała jedność.

WROCŁAW Psie Pole 1109 r. Henryk V cesarz ponosi klęskę z rąk Bolesława Krzywoustego.”Mirosław dowódca Ślązaków przerywa szyki niemieckie” Krzywousty oprócz bogatych darów i dóbr nadaje mu znak herbowy “Przerowa” od przerwania szyków nieprzyjaciela.

WYSZOGRÓD 1113 r. Zdobyty przez Bolesława Krzywoustego na Pomorzanach. Inkorporacja Pomorza do Polski.

WSCHOWA 1344 r. Zdobyta przez Kazimierza Wielkiego na książętach głogowskich.

WŁODZIMIERZ Wołyński jesień 1366 r. Zdobyty na księciu litewskim Lubarcie oraz ziemia bełska i chełmska przez Kazimierza Wielkiego.

WILNO 4 września 1390 r. Krzyżacy i Witold oblegają miasto. Padają dwa dolne zamki. Główna twierdza obroniona przez polską załogę dowodzoną przez Klemensa z Moskorzowa [Pilawa]. Witold który od polskiej kuli działowej utracił brata Towtiwiłła, kazał wziętego do niewoli własnego szwagra powiesić za nogi na drzewie i ubić z łuków.

Korygiełło i syn jego Chleb zginęli w walce z Witoldem i Krzyżakami - późniejsi Czartoryscy. Zasławski Szymon książę [Pogonia] - poległ.

WORSKLA rzeka 12 sierpnia 1399 r. Witold wspomagany przez 400 kopii polskich i 100 krzyżackich, pobity przez Timur Kułtuka i Edygeja, najwybitniejszego wodza Tamerlana. Zginęło 74 kniaziów, oraz rycerzy bliskich im rangą. Padł również Dymitr Koriatowicz zwany Bobrok lub Wołyniec zwycięzca na Kulikowym Polu przed dziewiętnastu laty oraz Spytko z Melsztyna zarządca Podola i wszyscy Polacy. Między zabitymi Krzyżakami byli dwaj oryginalni ludzie - Tomasz i Jan Szurwiłłowie rodowici Litwini. Pierwszy z nich piastował godność komtura Rosenburga [Kętrzyna]. Witold i Tochtamysz uratowali się z pogromu. Pomoc z Polski zdążyła obsadzić przeprawy na Dnieprze i Tatarzy nmie przeniknęli na zachód.

Jewłaszko Iwan [Korczak] - poległ, Dymitr Korecki [Pogonia] - poległ, Miłosławski [Doliwa] - poległ, Nieczujowie kilku [Nieczuja], Oderski Jan - poległ, Ostroróg Sędziwój [Nałęcz] kasztelan nakielski - poległ, Podbierski Michał kniaź [Gozdawa] - poległ, Połubiński Jędrzej [Jastrzębiec] - poległ, Szamotulski [Nałęcz] - poległ, Szczepiecki Dobrogost [Leszczyc] - Turłaj Bazyli [Jastrzębiec], Wierzynek Tomasz [Wierzynkowa lub Łagoda], Iwan Skinder i Jędrzej synowie Korybuta brata Jagiełły - polegli, Żukowski Paweł [Gryf] - poległ.

WIŁKOMIERZ lub bitwa pod Wilnem 1 września 1435 r. Nad rzeką Świętą starły się dwie armie które można nazwać koalicyjnymi. Zygmunta Kiejstutowicza wspierał [Zygmunt uznał Władysława IV Jagiellończyka] Jakub z Kobylan na czele 12 000 jazdy polskiej, po stronie Świdrygiełły [nie uznał Władysława IV] Tatarzy oraz siły krzyżackie z Inflant dowodzone przez tamtejszego mistrza von Kerskorta. Polacy złamali najpierw Tatarów potem Niemców. Litwini rozbili ruskie drużyny Świdrygiełły. Bitwa ta to Grunwald w pomniejszeniu. Poległ mistrz inflancki, niemal cała starszyzna i mnóstwo rycerzy zakonnych. Z Rusi zabrano w niewolę 13 kniaziów i 1070 bojarów. Świdrygiełłę wypierano odtąd systematycznie z północnych grodów. Smoleńsk utracił w 1435 r. Witebsk i Połock w 1436 r.

WARNA 10 listopada 1444 r. Dowodził znakomity wodz węgierski Jan Hunyady zwany przez Turków “Przeklętym Jankiem”. Klęskę spowodował błąd Władysława który poderwał dwa ciężkie huwce polski i węgierski do szarży na wprost. Zwalonego na ziemię Władysława III zabił janczar imieniem Kodża Khizr. Odciętą głowę obnoszono na spisie, potem dla zabezpieczenia przed zepsuciem, włożono do garnka z miodem i odesłano do Brussy. Tragiczny, daremny zgon Warneńczyka to jakby wczesna zapowiedź nieszczęść czekających na Polskę na szlakach które nie były jej własnymi drogami.

Baryczka Wojciech,Bobrzycki Leszek, Bodzanowski - polegli, Borowiński Jan, Borzemski Jan [Jelita], Chorążyczewski Marcin [Roch II] - niewola, Grabowski Paweł - późniejszy biskup chełmiński, Iwanicki Zachariasz [Iwanicki], Konarski Mieczysław [Osoryja] - zginął, Kuciński Wincenty [Ogończyk] kasztelan bydgoski - poległ, Latoszyński Piotr [Gryf] -niewola, Ligęza Leszko [Półkozic] - niewola, Michowski z Ostrowa kasztelan lubelski [Rawicz] - poległ, Mniewski [Ogończyk] Paweł i Jakub - polegli, Makosiej Michał [Wukry] - zginął, Orzechowski Aleksander [Oksza], Ostroróg Dobrogost [Nałęcz] - poległ, Powała Paweł [Ogończyk].

Skowieski Abracham [Rawicz] oraz synowie Jedrzej i Wojciech - polegli, Strzelecki Jan [Oksza] późniejszy arcybiskuplwowski - niewola, Szamotulski Wincenty [Nałęcz] kasztelan międzyrzecki - poległ, Tarnowscy Jan Gratus i Jan Major [Leliwa] - polegli, Zawisza Marcin i Stanisław [Sulima] - polegli, Żychliński Wojciech [Szeliga] późniejszy kanonik gnieźnieński - niewola.

WROCŁAW 1474 r. Maciej Korwin, król węgierski oblegany przez wojska polsko - czeskie. Po podpisaniu pokoju strona polska dopuściła, że Korwin brał Tungena w opiekę [Wojna popia].

Marcinowski [Topór]. trzech braci z tego domu sławi Bielski z waleczności.

WARMIA wrzesień 1478 r. Zajęta przez wojska polskie. Tungen ucieka [Wojna popia].

WINNICA 1493 r. Zniszczona przez Tatarów.

WIŚNIOWIEC 1494 r. Rozbicie przez Tatarów wojska litewskiego i rot koronnych.

Głowiński Dzierżykraj [Roch II] - zginął, Kamieniecki Henryk [Pilawa] kasztelan sanocki - poległ, Lanckoroński Stanisław [Zadora].

WIEDROSZA 14 lipca 1500 r. Nad tą rzeczką wojska moskiewskie rozbiły Litwinów i wzięły ich wodza księcia Konstantego Ostrogskiego do niewoli na 7 lat. Moskwa otrzymała duże teteny po lewej stronie Dniepru: Toropiec Biała Wiaźma Kursk, Czernichów, Putywil.

Chlebowicz Mikołaj [Leliwa] wojewodzic smoleński - niewola, Chreptowicz Jan Litawor [Odrowąż] - niewola, Jaczyniec [Odrowąż] - ranny, Maszkiewicz Bogdan [Kusza] - rotmistrz, Ościk Grzegorz [Trąby] starosta mirecki - niewola 8 lat, Waśkiewicz Bogdan - ranny, Wołłowicz Jerzy [Bogoria] - ranny.

WILNO 1510 r. Jeden z najazdów tatarskich doszedł aż za Wilno.

WIŚNIOWIEC kwiecień 1512 r. Ostrogski i Kamieniecki odnoszą duże zwycięstwo nad Tatarami. Od tej pory chan raczej przycichł inkasując jednak co roku 15 000 złotych tytułem “upominku”.

Chodcza [Poraj], Kmita Piotr [Śreniawa] - wojewoda krakowski, Kostka Stanisław [Dąbrowa], Potocki Bernard [Pilawa], Sampoliński Wojciech, Wiśniowiecki Michał [Wiśniowiecki] i czterech synów. Załuski Spytek [Junosza] podkomorzy rawski, Wojciech wojewodzic łęczycki - poległ, Zbaraski Jędrzej książę.

WILNO lato 1519 r. Na wskutek niesnasek pomiędzy Olbrachtem, Gasztołdem a Mikołajem Radziwiłłem moskwicini dochodzą do miasta.

WĄGROWIEC jesień 1520 r. Blisko 10 000 armia żołnierzy niemieckich spieszących na pomoc wielkiemu mistrzowi została odepchnięta od Wielkopolski przez pospolite ruszenie. Skierowała się pod Gdańsk. Tam zagrożona przez wojska koronne, zdemoralizowana poszła w rozsypkę.

WENDEN 1577 r. Patrz Kiesia.

WIELIŻ 1580 r. Po dwudniowym oblężeniu przez Mikołaja Urowieckiego i wznieceniu ognia przez działa, załoga poddaje się i odchodzi swobodnie.

Jaraczewski Stanisław [Nałęcz], Łapczyński Walenty [Jelita].

WIELKIE ŁUKI 5 września 1580 r. Za oddziałem Węgrów wysłanych do gaszenia pożarów, runął tłum chałastry obozowej. Powstał chaos. Zaczął się rabunek i rzeź załogi. Nikt już nie tamował płomieni które dotarły do prochowni. Cała twierdza wyleciała w powietrze. Straciło życie paruset Polaków i Węgrów. Batory zapędził wojsko do pracy i w krótkim czasie odbudował twierdzę.

Drohostajski Mikołaj [Leliwa], Drobysz - poległ, Farenschbach Jerzy [Farenschbach], Gołubicki Bernard - poległ, Gorajski Dymitr [Korczak] - poległ, Hawryło - rotmistrz, Kłoczowski Mikołaj [Rawicz] - poległ, Kozłowski Piotr - kasztelan zawichowski - poległ, Lanckoroński Mikołaj [Zadora], Łapczyński Walęty [Jelita], Niezabitowski Jakub [Lubicz], Pękosławski Stanisław [Abdank], Pieniążek Piotr [Odrowąż] - własny zaciąg, Krzysztof, także własna rota, Połotyński vel Wąs Walenty [Połota], Rogowski Stanisław, Rozrażewski Krzysztof [Doliwa], Rusieński Walenty [Rola] - poległ, Stołobot Iwan, Swarocki Wojciech [Prus I], Tyszkiewicz Ostafi [Leliwa], Wiełucki Kasper [Jelita] - nobilitowany, Wnuczek Marek [Jastrzębiec], Wojeński Józef [Zadora] - ranny, Zienowicz Krzysztof.

WEINSZTYN 1604 r. Zwycięstwo nad Szwedami.

Tomasz Dąbrowa, Żółkiewski Stanisław [Lubicz].

WALMOZJA 17 stycznia 1626 r. Marszałek litewski Jan Stanisław Sapieha poniósł klęskę w starciu ze Szwedami Gustawa Adolfa. Przy Szwecji pozostały niemal całe Inflanty na północ od Dźwiny w tym porty.

Kruniewicz Wacław chorąży husarski - poległ.

WISMAR 1628 r. Flota polska zagarnięta przez Duńczyków i Szwedów.

WIELIŻ lipiec 1633 r. Zdobyty przez Rosjan.

WINNICA marzec 1651 r. Hetman Kalinowski po zajęciu Szarogrodu, Murachwy, Czerniejowic i Jampola uderza na Winnicę bronioną przez płk. Iwana Bohuna. Siły koronne poniosły straty w wyniku kilku nieudanych szturmów. 16 marca na wieść o zbliżającej się kozackiej odsieczy hetman zdecydował się na odwrót w kierunku Baru.

Kisiel Mikołaj [Kisiel] - starosta czerkaski, Jan Stanisław Kiszka [Dąbrowa] - starosta żmudzki.

WITEBSK 1654 r. Zdobyty przes cara Aleksego. Tłumy ogarnięte paniką uciekały na zachód do Wilna. Liczba jenców miała sięgać 100 000 głów. “siedm i ośm chłopaków lub dziewcząt sprzedawano za rubla”.

Pac Stanisław [Gozdawa] wojewoda witebski, Stetkiewicz Wilhelm chorąży miński - poległ. Zbaraski Stefan książę - wojewoda trocki.

WILNO 7 sierpnia 1655 r. Przez cały dzień toczyła się bitwa z wojskami Zołotareńki [szwagra Chmielnickiego] i kniazia Czerkaskiego, po czym Janusz Radziwił hetman wielki litewski z 5 000 wojska odszedł zostawiając miasto na łasce losu. Część wojska odmówiła hetmanowi posłuszeństwa i pod dowództwem Kazimierza Żeromskiego ruszyła na zachód. 8 sierpnia Kozacy i żołnierze moskiewscy złamali opór mieszczan. Rzeź trwała przez trzy dni, pożar przez siedemnaście. Pierwszy rozkaz cara Aleksego dotyczył grzebania trupów. 13 września Aleksy Michajłowicz ogłosił się Wielkim Księciem Litwy, Białej Rusi Wołynia i Podola.

Lwowicz Jan [Kostrowiec] - zginał.

WARSZAWA 1655 r. Zajęta przez Szwedów bez walki.

WOJNICZ 3 października 1655 r. Szwedzi rozbijają oddziały Stanisława Lanckorońskiego. Kraków nie mógł znikąd oczekiwać pomocy. Po stronie szwedzkiej dowodził Karol Gustaw oraz gen. Miller.

Burzynski [Trzywdar] ściął pułkownika szwedzkiego, Głębocki Kacper [Doliwa] - zginął, Szandrowski Teodor - poległ.

WIERZCHOWICZE na Litwie 27 listopada 1655 r. Paweł Sapieha ścigając armię moskiewską Semena Urusowa poniósł ciężkie straty.

Bychowiec Jan [Mogiła] - poległ, Radoszyński Jakub - poległ Zadarnowski Teodor [Sulima] - poległ.

WARKA 7 kwietnia 1656 r. Pięciotysięczne wojsko polskie [wyłącznie jazda] dowodzone przez regimentarza koronnego Stefana Czarnieckiego i marszałka wielkiego koronnego Jerzego Lubomirskiego, rozbiło korpus szwedzki margrabiego Fryderyka Baden - Durlach liczący około 4 500 rajtarów i dragonów. Z pogromu ocalało zaledwie 700 Szwedów, gdy po stronie polskiej było tylko kilkudziesięciu zabitych i około 100 rannych.

Bohusz Aleksander [Odyniec] d - ca chorągwi wołoskiej, Niewiarowski Stefan [Półkozic] - rotmistrz.

WARSZAWA 30 czerwca 1656 r. Oblegana przez Polaków od 20 kwietnia, odzyskana 30 czerwca na Szwedach po zażartych szturmach ciurów obozowych, których z braku piechoty powołano pod broń. Artylerią dowodził Krzysztof Grodzicki. Po przegranej bitwie pod Warszawą 28 - 30 lipca 1656 r. Polacy opuścili miasto, do którego ponownie weszli Szwedzi, ale jeszcze tego roku opuścili miasto bez walki. Okupacja Warszawy bardzo dała się we znaki naszej kulturze i historii.

Brzeski [Prawdzic] Aleksander, Jędrzej i Józef, - polegli, Bychawiec [Mogiła], Horski Grzegorz [Druk] - polegli, Koryciński Mikołaj [Topór] kasztelan sądecki, Kurcz Kazimierz [Kurcz] były jeniec i galernik [Piławce] - poległ, Chreptowicz Stanisław [Odrowąż] - poległ, Łuszczewski Marek [Nałęcz] - pułkownik - poległ, Opaliński Łukasz [Łodzia], Pałubiński Aleksander [Jastrzębiec] starosta słonimski bezpośrednio atakuje Karola Gustawa.

WARSZAWA 16 czerwca 1657 r. Rakoczy bez boju zajmuje Warszawę. Tego samego dnia Jerzy Lubomirski hetman polny na czele 40 000 wojska wkroczył przez Karpaty do Siedmiogrodu i zaczął obracać w perzynę jego północne komitaty.”Palił i ścinał, wodę a ziemię zostawił”

Grudziński Zygmunt [Grzymała].

WERKI koło Wilna 21 października 1658 r. Hetman Wincenty Gosiewski zaskoczony przez Iwana Chowańskiego doznał porażki i trafił do niewoli.

Wolan Piotr [Lis] podkomorzy oszmiański - poległ, Zawisza Kazimierz [Zadora] mimo rany uniósł swoją chorągiew.

WILNO 2 grudnia 1661 r.Padły zamki wileńskie bronione przez Rosjan. Ich komendant Daniło Myszacki skazany został na śmierć za zbrodnie jakich się dopuszczał na ludności cywilnej. Ściął go jego kucharz.

WITEBSK połowa czerwca 1664 r. Hetman polny Michał Kazimierz Pac mimo niewielkich sił własnych, dzięki zdecydowanemu działaniu i umijętnemu wyprowadzeniu wroga na równinę, umożliwiającą szarżę kawalerii rozbił przeważające liczebnie wojsko moskiewskie dowodzone przez Iwana Chowańskiego.

WOJNIŁÓW 23 września 1676 r. Zwycięska bitws króla Sobieskiego z oddziałami turecko - tatarskimi dowodzonymi przez paszę Damaszku Ibrachima Szejtana.

Jeżowski Jędrzej [Prus I] rotmistrz chorągwi wołoskiej - niewola.

WIEDEŃ 12 września niedziela 1683 r. Atak kawalerii polskiej i regimentów niemieckich na wojska tureckie okrążające Wiedeń dowodzone przez Kara Mustafę. Druzgocąca akcja kawalerii odbyła się w poniedziałek. Król Jan III i Karol Lotarynski postanowili ją przyspieszyć widząc dużo większe niż przewidywano postępy piechoty i artylerii. Z zachwytem o tych dwóch rodzajach broni wyrażał się nie byle jaki fachowiec, bo sam Marcin Kątski. Z całej armii chrześcijańskiej on jeden zdołał przwciągnąć swe działobitnie przez strome bezdroża Lasu Wiedeńskiego. Bitwę wygrało wojsko zmęczone i głodne. 15 września Jan III osobiście spotkał się z przybyłym do Wiednia Leopoldem I który zlekceważył naszych hetmanów i królewicza Jakuba.

Bielecki Marcin [Roch II] - zginął, Bieszczyński Baltazar [Oksza], Bobola Zygmunt [Leliwa] poległ ostatni z rodu, krewny zamordowanego w 1653 Jędrzeja późniejszego świętego, Borch Fabian [Borch] rotmistrz - poległ, Bułat Zygmunt [Kościesza ] - porucznik pancerny, Bratkowski [Sas] Samuel - poległ, Jakub - ranny, Cieszkowski Teodor [Dołęga] poległ, Czapski Jan Chryzostom [Leliwa], Dąbski Władysław [Godziemba] - poległ, Darowski Zygmunt [Ślepowron], Domaradzki Aleksander [Gryf], Frykacz franciszek [Nowina] - poległ, Garlicki Aleksander [Strzemię] - poległ, Gawroński Jan [Rola] póżniejszy kanonik chełmiński, Gołuchowski Aleksander [Leliwa] - poległ, Jabłonowski Stanisław [Prus III], Jastrzębski Piotr [Jastrzębiec] wcześniej jako chłopiec obrzezany przez Turków, Kaczkowski [Świnka] - poległ, Kątski Marcin [Brochwicz] gen. Artylerii, Kłoczko Aleksander chorążyc płocki - poległ, Kachowski Wespazjan [Nieczuja] poeta - ranny, Konarski Kacper [Gryf] porucznik husarski - poległ, Konarski Stanisław [Ossorya] - ranny, Kotarski Tomasz, Kotliński Jerzy [Ogończyk] ze Śląska - zginął, Krosnowski Jan [Junosza] chorąży podolski, Kulczycki Jerzy Franciszek [ propagator kawy i założyciel pierwszej kawiarni], Lanckoroński Franciszek [Zadora] - starosta stobnicki, Lasocki Jan [Dołęga] - zginął, Ledóchowski Felicjan i Kazimierz [Szaława] - polegli, Lewartowski Jakub [Lewart] - zginął, Lubomirski Hieronim Augustyn [Śreniawa] kasztelan krakowski i późniejszy hetman wielki koronny, Łętowski Stanisław [Ogończyk], Modrzejowski - poległ, Matczyński Marek [Jastrzębiec] koniuszy koronny i starosta grabowiecki, Montreorski - poległ, Morsztyn Michał [Leliwa] - poległ, Ogiński Jan [Ogiński] hetman polny litewski - zmarł podczas drogi powrotnej, Oziębłowski Stanisław [Radwan], Pietruski Marcin [Stary koń] poległ Piwo Jan [Prawdzic] - poległ, Piaskowscy Stanisław I Aleksander [Oksza] - polegli, Podleski Stanisław [Grzymała] towarzysz chorągwi husarskiej królewicza Aleksandra - poległ, Pałubiński Krzysztof [Jastrzębiec], Poniatowski Franciszek [Ciołek], Punikowski Jan [Trzaska, Poniński Władysław [Łodzia] Paradowski Stanisław [Korab] rotmistrz poległ, Potocki Stanisław [Pilawa] wnuk Rewery - poległ, Pruszkowski Piotr [Łzawa] - poległ, Przeborowski Adam [Abdank] kapelan Jana III - zmarł na Węgrzech, Przyjemski Władysław [Rawicz], Pstrokoński Jan [Poraj] kasztelan brzeski --poległ, Rączkowski - zdobytego konia na wezyrze oddał królowi, Radecki Mikołaj [Godziemba] chorąży horodelski, Radomicki Stefan [Kotwicz], Reytan Michał chorąży mozyrski, Roszkowski Jan [Ogończyk] - poległ, Rotaryasz Jan [Gryf], Rubinkowski Wojciech mając 95 lat dowodził chorągwią husarską, Rudnicki Stanisław [Lubicz], Rykowski Aleksander [Doliwa] - postrzelony, Rzewuski Michał Fabian [Krzywda], Siemieński Adam [Dąbrowa] - poległ, Sieniawski Mikołaj Hieronim [Leliwa], Słuszka Józef Bogusław hetmab polny litewski, Szczuka Wacław [Grabie] starosta wiski, Szpilewski Bogdan [Ostrowski] - poległ, Tarło Stanisław [Topór] - wojewoda lubelski, Tęgoborski Stanisław [Śreniawa] starosta małogoski, Ustrzyccy [Przestrzał] Jan i Mikołaj - zginęli, Wałdowski Wojciech [Topór], Wapowski Konstanty [Nieczuja],- podkomorzy przemyski, Warszycki Michał [Abdank] - miecznik koronny, Wielhorski Jerzy [Kierdeja] - kasztelan wołyński, Wilkoński Michał [Odrowąż] - stolnik podolski, Wolski Jan [Ogończyk], Zaleski Jan Stanisław [Chomąto] - kasztelan wiski, Załuski Zygmunt [Junosza] porucznik husarski - poległ, Hieronim kasztelan rawski - ciężki postrzał, Zbierzchowski Wacław [Grzymała] podczaszyc łomżyński - poległ, Zieliński Władysław [Ciołek] - własna rot, Złotnicki Ostafi i Mikołaj [Nowina].

WILNO 3 kwietnia 1702 r. Zajete przez Szwedów Karola XII. W samą Wielkanoc litewskie chorągwie Ludwika Pocieja i oddział Nowosielskiego próbowały odbić miasto. Niewiele hufce te wskórały, zostały wyparte tracąc działa.

WARSZAWA 24 maja 1702 r. Zajęta przez Karola XII.

WARSZAWA 17 kwietnia 1794 r. W Wielki Czwartek wybuchło powstanie [Rezurekcja warszawska]. Rosjanie mieli w Warszawie zdecydowaną przewagę żołnierza. Lud stołeczny dowiódł męstwa i niebywałej wprost waleczności. 18 kwietnia rano, niedobitki rosyjskie uszły z Warszawy przez Nowe Miasto. Igelstrom stracił w Warszawie około 4 500 żołnierzy.

WILNO 22 na 23 kwietnia 1794 r. Spiskowcy litewscy opanowali miasto. Jakub Jasiński wraz z kilkuset wojskowymi i cywilami zaskoczył przeciwnika w sposób idealny. Wziął do niewoli komendanta miasta gen. Mikołaja Arseniewa, przeszło 1 000 żołnierzy rosyjskich, opanował arsenał. Jeden z głównych zdrajców hetman Wielkiego Księstwa i generał lejtnant carski, Szymon Kossakowski powieszony 25 kwietnia.

WARSZAWA Błonie 7 - 10 lipca 1794 r. Walki stanowiące fragment ważnej bitwy na przedpolu Warszawy opóźniające oblężenie stolicy. Prasa chlubnie wspomina o księciu Józefie.

WILNO 12 sierpnia 1794 r. Po pierwszym odpartym szturmie nastąpił drugi zakończony powodzeniem. Miasto skapitulowało na ręce Rosjan.

WŁOCŁAWEK po 20 sierpnia 1794 r. Opanowany przez Dionizego Mniewskiego ostatniego kasztelana brzesko - kujawskiego inspiratora powstania w Wielkopolsce.

WARSZAWA 25 sierpnia 1794 r. Porężne uderzenie Prusaków od strony Bemowa. Józef Poniatowski, d - ca odcinka nie zdołał zatrzymać przeciwnika. Prusacy doszli do Powązek. Dowodzenie przejął Henryk Dąbrowski. 28 sierpnia po kilkunastogodzinnej walce wręcz natarcie zostało powstrzymane. Na wieść o wybuchu powstania w Wielkopolsce, w nocy z 5 na 6 września Prusacy rozpoczęli odwrót spod Warszawy.

Mager Benedykt [Szeliga] kpt. Artylerii - zginął na stanowisku, Junga Franciszek [Junga], Junga Józef kpt. Z pułku szefostwa Raczyńskich - poległ.

WARSZAWA 26 października 1794 r.Suworow rozniósł pod Kobyłką straż tylną wycofującego się z Wielkiego Księstwa Litewskiego Mokronowskiego. 4 listopada o 5 rano siedem kolumn rosyjskich uderzyło na sypkie szańce Pragi. W cztery godziny było po wszystkim. Opór tu i ówdzie był zaciekły. Zginął gen. Paweł Grabowski płk. Walenty Kwaśniewski sławny poseł na Sejm Wielki, Tadeusz Korsak. Poległ także broniąc swej reduty Jakub Jasiński generał inżynierów - poeta. Komendant Pragi gen. Józef Zajączek lekko ranny w rekę zaraz na początku walki uszedł przez most do Warszawy. Wojska Suworowa dokonały rzezi Pragi. On sam biegał podobno, trzymając pod pachami dwa indyki i wołał “niech one przynajmniej ocaleją”. Wojska rosyjskie wkroczyły do Warszawy 9 listopada 1794 r. a 18 listopada przestała istnieć jakakolwiek władza rodzima. Ostatnim jej nosicielem był Tomasz Wawrzecki, chorąży litewski. 18 listopada 1794 r. to ostatnia data w historii Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W walkach zginęło lub dostało się do niewoli 10 000 żołnierzy i 8 000 mieszkańców.

Chodyński [Rawicz] - poległ od kuli armatniej, Garczyński Józef porucznik - poległ, Granowski Antoni [Leliwa] adiutant gen. Jasińskiego - poległ, Tański Tomasz [Nałęcz] z żoną Kurowską Konstancją - zabity.

WAGRAM 5 lipca 1809 r. Dolna Austria. Zwyciestwo Napoleona nad Austryjakami. W bitwie odznczył się polski pułk szwoleżerów gwardii. Straty obu stron były ogromne. U Francuzów 34 000 zabitych i rannych w czym 42 generałów i 1860 oficerów a 2 000 do 4 000 jeńców, u Austryjaków 24 000 zabitych i rannych oraz drugie tyle jeńców.

Zwierkowski Walenty - ranny.

WINKÓW pod Moskwą 18 października 1812 r.Wzmocniona armia Kutuzowa zaskoczyła korpusy osłonowe marszałka Murata nagłym atakiem. W całodziennej zaciętej bitwie korpus Poniatowskiego ocalił Murata od pogromu. Książę Poniatowski świetnie wyzyskał tu wszystkie formacje i ich współdziałanie, skutecznie i w porę kontratakował. Była to bodajże najznakomitsza bitwa księcia Józefa. W trakcie walki książę w pewnym momencie “porwany własnym męstwem wysunął się sam jeden aż pomiędzy tylarierów”. Nadbiegający generałowie Kicki i Kamieniecki uratowali go z opresji. W walce poległ generał Fiszer [Mały Fiszerek].

WIAŹMA listopad 1812 r. Starcia resztek polskiego korpusu z jazdą rosyjską. Ciężka kontuzja księcia Józefa.

Skrzynecki Jan [Bończa] - późniejszy wódz naczelny w Powstaniu Listopadowym.

WARSZAWA 28 grudnia 1812 r. Z walecznego V Korpusu liczącego 37 000 ludzi dotarło do Warszawy zaledwie 380 żołnierzy, a wśród nich 160 oficerów. Tych kilkuset wyczerpanych, wynędzniałych, ale dzielnych wiarusów - to wszystko co zostało z szeregów 10 pułków piechoty, 5 jazdy i 2 artylerii. Przekazano księciu Poniatowskiemu wszystkie orły pułkowe i złożono meldunek o ocalałych armatach.

WITTEMBERGA 11 sierpnia 1813 r. Drugi pułk piechoty polskiej walczy z Prusakami.

WARSZAWA 29 listopad 1830 r. wieczór. Wybuch powstania listopadowego. Zdobycie arsenału. Odmowa przyjęcia dowództwa przez gen. Chłopickiego “ Dajcie mi spokój idę spać”. Odmówił też gen. Ludwik Pac spotkany w kawiarni “Honoratka” na Miodowej. Pierwsze ofiary to przeciwnicy powstania: gen.gen. Ignacy Blumer, Stanisław Trębicki, Maurycy Hauke, Józef Nowicki, Siemiątkowski i Stanisław Potocki. Konstanty opuszcza Warszawę. Kwaterę urządza we wsi Wierzbno w tamtejszej karczmie. Pierwszy gubernator powstańczej Warszawy gen. Sierawski.

WAWER 19 lutego 1831 r. godz. 10 rano. Generał Żymierski wspomagany przez gen. Szembeka uderza na rosyjskie bataliony dowodzone przez księcia Łopuchina zadając Rosjanom ciężkie straty. Pułkownik Prądzyński znajdujący się przy brygadzie gen. Chyżewskiego odznacza się osobistym męstwem, prowadząc do boju pułk strzelców pieszych. Zdobył w walce na bagnety sztandar pułku jegrów i 3 działa. W wyniku całodziennych krwawych bojów straty polskie wyniosły około 2 500 zabitych i rannych. Rosjanie stracili około 3 700.

WAWER 31 marca 1831 r. Po nocnym przejściu wojsk powstanczych przez most na Wiśle o świcie atak rozpoczął gen. Rybiński. Geismar wysłał przeciwko Rybińskiemu dwa pułki piechoty, sam wycofał się na wschód. Polska brygada płk. Ramorino wdarła się na szosie w lukę jaka wytworzyła się między głównymi siłami rosyjskimi a pułkiem litewskim stanowiącym straż tylną. Major Kiekiernicki na czele batalionu z pierwszego pułku piechoty liniowej nagłością swojego ataku zaskoczył przeciwnika. W walce na bagnety zginął dowódca pułku litewskiego. Pułk został rozbity.

WRONOWO 17 i 18 kwietnia 1831 r. Bitwa 7 000 oddziału gen. Sierawskiego [Wyprawa w lubelskie] Bitwa nie przyniosła rozstrzygnięcia i po kilkugodzinnym boju Sierawski wycofal się w stronę Opola Lubelskiego, a następnie Kazimierza nad Wisłą.. Tutaj w czasie przeprawy przez rzekę korpus polski zmuszony został stoczyć bitwę w niesprzyjających warunkach. Znaczna część dostała się do niewoli, znikome resztki cofnęły się pod Puławy.

WILNO 19 czerwca 1831 r. Ciężka klęska Polaków w ich marszu na Wilno. Nieudolnie prowadzona bitwa przez gen.dyw. Antoniego Giełguda doprowadziła do załamania się ofensywy oraz dużych strat w oddziałach gen. Chłapowskiego i gen. Rohlanda. Odwrót w sposób mistrzowski osłaniał gen. Chłapowski. Prócz znacznych strat w ludziach sięgających około 2 000 wystrzelono większość amunicji, której nie było gdzie uzupełnić. Oddział gen. Dembińskiego przebił się do Warszawy 3 sierpnia. Pozostałe oddziały przeszły granice pruską od 13 do 15 sierpnia. W czasie przekraczania granicy gen. Giełgud został zastrzelony jako zdrajca przez kpt. Stefana Skulskiego.

WARSZAWA 6 września 1831 r. Przed świtem korpusy Pahlena I i Kreutza ruszyły do natarcia na Wolę. O godz 5 rano rozpoczęło się ostrzeliwanie redut 54,56,57. Słaba liczebnie artyleria polska nie mogła przeciwstawić się skutecznie tej nawale ognia [ 25 dział przeciwko 92 ] Redutę nr. 54 którą dowodził porucznik artylerii Ordon zaatakowały oddziały gen. Sulimy znacznie przewyższające liczebnie obrońców. Rosjanie opanowali niemal całą redute, gdy nagły wybuch prochów wyszdził ją w powietrze. Bataliony Lidersa skierowane zostały na redutę 56, której broniły dwa bataliony piechoty i 12 dział pod dowództwem bohaterskiego gen. Sowińskiego. Nie pomogła akcja baterii Bema, nie pomogło przysłanie batalionu piechoty mjr. Wysockiego, nic nie dała proba przeciwnatarcia. Paskiewicz rzucał na ten odcinek coraz nowe bataliony. Skoncentrowana tu została prawie cała artyleria rosyjska przygniatająca nielicznych obrońców nawałą ognia armatniego. Po godz 11 Wola została zdobyta. Po ciężkich walkach na innych odcinkach Warszawa kapitulowała. 8 września gen. Małachowski z upoważnienia Prezesa Rządu podpisał akt kapitulacji Warszawy. Armia polska wyruszyła w kierunku Modlina i Płocka.

WRZEŚNIA 2maja 1848 r.zwana też bitwą pod Sokołowem. Około 2 000 powstańców wielkopolskich pod dowództwem Ludwika Mierosławskiego powstrzymało i zmusiło do odwrotu Trzytysięczną kolumnę gen. Hirschwelda. Powstańcy ponieśli jednak ciężkie straty.

WIEDEŃ październik 1848 r. Udział w walkach obronnych maleńkiego legioniku polskiego - 60 kawalerzystów, w którym służył między innymi por. Julian Goslar, znany działacz spiskowy. Dowództwo artylerii, liczącej ponad 70 dział, spoczywało w ręku pułkownika Edwarda Jełowieckiego oficera z 1831 r. rozstrzelanego 10 listopada w fosach wiedeńskich.

WAC Węgry 1848 r. Walki Legionu Polskiego w Węgierskiej Wiośnie Ludów.

WĄCHOCK 1 - 4 lutego 1863 r. Walki wojsk powstańczych gen. Mariana Langiewicza z interwencją rosyjską pod dowództwem gen. Uszakowa d - cy dywizji stacjonującej w Radomiu. Po ciężkich walkach część oddziałów polskich poszła w rozsypkę, część wycofała się w góry Świętokrzyskie.

WĘGRÓW 3 lutego 1863 r. Rosjanie po krwawej walce zmusili prawie 3 000 oddział powstańczy do odwrotu. Powstańcami dowodzili Józef Sokół - Maltański i Władysław Jabłonowski.

WASILKÓW kijowskie 8 na 9 maja 1863 r. Wystąpienia zbrojne powstańców.

WINIARY wrzesień 1914 r. Walki Pierwszego Pulku Legionów z Rosjanami u boku Austryjaków.

WŁADYSŁAWOWO radomskie 17 lipca 1915 r. Walki Legionu Puławskiego przy boku Rosjan przeciw Niemcom.

WYSOKO - LITEWSKIE 1915 r. Pierwsza zwycięska walka Pierwszej baterii artylerii konnej dowodzonej przez por. Knoll - Kownackiego.

WERCHATA 2 grudnia 1918 r. Walki z Ukraińcami. Wyróżnia się Pierwszy szwadron 3 Pułku ułanów por. Zygmunta Piaseckiego. Biorac 60 jeńców i 3 ckm. 30 grudnia 1918 r. nazwa pułku została zmieniona na 7 Pułk Ułanów.

WILNO 6 stycznia 1919 r. Po kilkudniowych ciężkich walkach Rosjanie zdobyli Wilno. Te walki z tworzoną spontanicznie polską samoobroną były faktycznie poczatkiem wojny polsko - radzieckiej. Wycofująca się jazda polska rozpoczęła partyzancki rajd na tyły oddziałów sowieckich.

WILNO 19 kwietnia 1919 r. Zagon kawaleryjski Beliny Prażmowskiego dotarł do miasta bez przeszkód. Bolszewicy bronili się w samym mieście przez trzy dni. Wynik walk przesądziło dotarcie do Wilna piechoty Rydza - Śmigłego. Doszła ona na czas skutkiem współdziałania kolejarzy wileńskich którzy wyprowadzili z miasta pociągi pod bataliony Śmigłego.

WILNO 14 lipca 1920 r. Zajęte podczas radzieckiej ofensywy na zachód.

WARSZAWA 16 sierpnia 1920 r. Niespodziewanie dla wszystkich, 16 sierpnia o świcie polskie uderzenie ruszyło 5 dywizjami z nad Wieprza i po rozniesieniu osłonowej :grupy mozyrskiej” wyszło na tyły wojsk Tuchaczewskiego, szturmujących od wschodu Warszawę. Ta niespodziewana zmiana sytuacji wstrząsnęła wojskami rosyjskimi które niemal natychmiast zaczęły odwrót z pod Warszawy. Dowodzone przez Piłsudskiego zgrupowanie w ciągu niespełna dziesięciu dni przebyło obszar od Dęblina do granic Prus Wschodnich i Białegostoku. Równocześnie do natarcia zerwały się dywizje broniące Warszawy oraz armia gen.Sikorskiego - walczaca na północ od Modlina. Ta ogólna ofensywa łamała wszystkie próby oporu rosyjskiego. Grupa manewrowa dowodzona przez gen. Śmigłego obsadziła nową linię frontu prowadzącą od Grodna do Brześcia nad Bugiem.

WILNO 9 października 1920 r. W wyniku “buntu” gen. Żeligowskiego Lucjana oddziały polskie zajęły Wilno. 21 listopada zawarto rozejm między oddziałami gen. Żeligowskiego a Litwinami. Obszar Litwy Środkowej liczył 37 000 km. Kwadratowych z około 1 000 000 mieszkańców. 24 marca 1922 r. sejm zatwierdził przyłączenie Wileńszczyzny do Polski.

WARSZAWA 12 - 14 maja 1926 r. Przewrót majowy. Walki bratobójcze. 14 maja o godz. 17 oo rząd składa dymisję na ręce prezydenta Wojciechowskiego. O północy prezydent składa swój urząd na ręce marszałka sejmu Macieja Rataja. Następuje dynisja rządu. Czterodniowe starcia zamknął bilans przeszło 300 zabitych i blisko 1 000 rannych żołnierzy i cywilów.

WESTERPLATTE 1 - 7 września 1939 r. Niespełna 200 żołnierzy uzbrojonych w karabiny maszynowe i jedno działo 75 mm. Broniło się skutecznie przez tydzień przeciw oddziałom liczącym 2 200 ludzi i wspieranych ogniem 30 dział, akcją lotnictwa szturmowego oraz ogniem z pancernika “Schlezwig - Holstein” Placówka zdobyła rangę wielkiego symbolu. Dowodził major Sucharski.

WIZNA 9 września 1939 r. XIX Korpus Pancerny gen. Hansa Guderiana stoczył calodzienny bój z oddziałem broniącym bunkrów w bagnistej dolinie Narwi. Po tej walce zakończonej samobójczą śmiercią polskiego dowódcy kpt. Władysława Raginisa niemieckie dywizje ruszyły na południe w kierunku Brześcia nad Bugiem.

WARSZAWA 9 września 1939 r. Odparcie pierwszych ataków niemieckich z 10 Armii, na dzielnice Wola i Ochota.

WÓLKA WĘGLOWA 19 września 1939 r. Znana szarża 14 pułku Ułanów Jazłowieckich. Dowodził płk. Edward Godlewski. Poległo 2 oficerów oraz 90 ułanów. W szarży wzięli także udział oficerowie podoficerowie i ułani 9 pułku Ulanów Małopolskich. Kilkunastu z nich poległo. Szarża otworzyła drogę do oblężonej Warszawy resztkom grupy armii gen. Kutrzeby, po bitwie nad Bzurą.

WYSZOGRÓD 19 września 1939 r. Otoczone resztki armii “Poznań” i “Pomorze” zaprzestały walki. Ogółem w bitwie nad Bzurą Niemcy wzięli do niewoli około 15 000 żołnierzy.

WILNO 19 września 1939 r. Starcia Wojska Polskiego z Armią Czerwoną. Krasnoarmiejcy zajmują Wilno.

WARSZAWA 28 września 1939 r. Kapitulację Warszawy podpisał gen. Tadeusz Kutrzeba. Straty ludności cywilnej wyniosły około 10 000 zabitych i 50 000 rannych, wojska 2 000 zabitych, zrujnowano około 10% budynków miasta.

WYTYCZNA koło Włodawy 3 października 1939 r. Bitwa około 3 000 żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza gen. Orlicz - Bickemana z Rosjanami

WOLA GUŁOWSKA i KOCK 6 pażdziernika 1939 r. Skapitulowała Samodzielna Grupa Operacyjna “ Polesie” gen. Kleberga idąca zza Bugu w stronę Wisły, po czterodniowej uwieńczonej sukcesem bitwie z dwoma niemieckimi dywizjami zmotoryzowanymi. Tak weszło to miasto na zawsze do historii jako ostatni ułomek strzaskanej tarczy polskiej. W skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej “Polesie” weszli marynarze Flotylli Pińskiej jako batalion marynarki w składzie 182 p.p. należącego do 60 dywizji piechoty. Dowódca batalionu był kmdr. p.por. Stefan Kamiński.

WARSZAWA 7 - 8 października 1942 r. Akcja “Wieniec” polegająca na wysadzaniu torów kolejowych na sześciu liniach komunikacyjnych wokół Warszawy.

WOJDA Zamojskie 30 grudnia 1942 r. Oddziały BCh stoczyły zwycięską walkę z karną ekspedycją niemiecką [patrz Zaboreczno]

WARSZAWA 17 stycznia 1943 r. Grupy GL wykonały szereg zamachów bombowych na niemieckie kina i lokale rozrywkowe, co było odpowiedzią na masowe łapanki dokonywane na ulicach miasta.

WARSZAWA 26 marca 1943r. Akcja pod Arsenałem. Grupa szturmowa z Szarych Szeregów, uwalnia grupę więźniów, a wsród nich podharcmistrza Józefa Bytnara “Rudego”.Akcją dowodził harcmistrz Stanisław Broniewski. Niemcy stracili 4 zabitych i 9 rannych. W odwecie rozstrzelali 140 więźniów Pawiaka.

WARSZAWA 19 - 23 kwietnia 1943 r. Likwidacja Getta Warszawskiego przy udziale 800 SS-manów i 2 000 oddziałów policyjnych[z 400 000 pozostało do likwidacji około 65 000 osób] Z Niemcami walczyli członkowie Żydowskiej Organizacji Bojowej około 220 ludzi. Niemcy stracili 12 żołnierzy. 16 maja likwidacja ostatnich punktów oporu.

WOŁYŃ 22 - 23 kwietnia 1943 r. Rzezie ludności polskiej dokonywane przez ukraińskich nacjonalistów we wsiach Janowa Dolina 600 osób Zabra około 750 osób Baszkowce i Chołbutowo. Był to początek nowej fali morderstw na tym terenie. Ukraińcy dążyli do etnicznego oczyszczenia Wołynia.. WYKUS 28 pażdziernika 1943 r. Lasy Suchedniowskie na kielecczyźnie. Partyzanci z oddziału AK por. Jana Piwnika “Ponurego” stoczyli bitwę zokoło 4 000 zgrupowaniem sił niemieckich. Mimo 10 krotnej przewagi Niemców “Ponuremu” udało się wyprowadzić oddział z okrążenia.

WARSZAWA 1- go lutego 1944 oddział Kedywu przeprowadził zamach na szefa SS i plicji dystryktu warszawaskiego generała Franza Kutscherę.Tego samego dnia policja niemiecka przeprowadziła egzekucję 57 więźniów Pawiaka. 2 lutego w odwet za zamach rozstrzelano publicznie 100 osób ujętych w czasie porannej obławy oraz kolejnych 200 więźniów z więzienia na Pawiaku.

WŁODZIMIERZ WOŁYŃSKI 18 kwietnia 1944 r. Na skutek przewagi niemieckiej i nie wywiązania się z obietnic wsparcia dywizji AK Wołyńskiej przez oddziały radzieckie, Polacy znaleźli się w okrążeniu, a w walce poległ płk.Jan Kiwerski. Następcą płk. Kiwerskiego “Oliwy” został mjr. Jan Szatowski “Kowal” który wyprowadził z okrążenia około 3 000 żołnierzy którzy weszli w skład oddziałów Okręgu Lublin. Część oddziałów przedarła się na tyły frontu około 750 ludzi gdzie zostali rozbrojeni przaz Rosjan, a następnie przewiezieni na teren formowania armi Zygmunta Berlinga i wcieleni w jej szeregi.

WILEŃSZCZYZNA 7 lipca 1944 r.Oddziały Armi Krajowej rozpoczęły operację “Ostra Brama” mającą na celu zdobycie Wilna. Od 14 lipca rozpoczęły się walki o miasto w których brały też udział oddziały Armii Czerwonej. Armia Krajowa dysponowała siłami wynoszącymi około 5 500 ludzi i operującym wewnątrz miasta oddziałem liczącym 500 żołnierzy. 15 lipca w dzień po wyzwoleniu Wilna Rosjanie zaproponowali dowódcy oddziałów wileńskich i nowogródzkich Aleksandrowi Krzyżanowskiemu “Wilkowi” przeorganizowanie oddziałów AK w dywizję piechoty i kawalerii. Na następnym spotkaniu “Wilk” i jego oficerowie zostali aresztowani przez Rosjan. W nocy z 16 na 17 lipca nielicznym oddziałom udało się przejść do Puszczy Rudnickiej gdzie zostały otoczone przez wojska radzieckie. Większość żołnierzy została aresztowana [ około 5 700] i wywieziona w głąb ZSRR. Tragicznym epizodem oddziału AK na wileńszczyźnie były dzieje oddziału p.płk. Macieja Kolenkiewicza “Kotwicza”. Po nieudane próbie przebicia się z Puszczy Rudnickiej podjął on walkę z oddziałami NKWD w której zginął wraz ze swoim oddziałem. O Wilno szczególnie dzielnie walczył batalion kpt. Bolesława Zagórnego “Jana” Straty Polskie poniesione w walkach o Wilno wyniosły około 500 żołnierzy. W jednej tylko brygadzie Gracjana Froga “Szczerbca” było co najmniej 57 zabitych i około 100 rannych.

WARSZAWA 1 sierpnia 1944r.godz 17 oo oznaczona kryptonimem W. Rozpoczęło się powstanie w którym dowodził płk. Chruściel Antoni majace na celu wyparcie garnizonu niemieckiego i opanowanie miasta. 1 sierpnia znajdowało się w Warszawie około 20 000 sił niemieckich i około 40 000 - 45 000 żołnierzy AK ustępującym jednakże Niemcom pod względem uzbrojenia i wyekwipowania w zapasy amunicji wystarczające na 2 - 3 dni walki. Powstańcy zajęli znaczne obszary miasta, nie mogli jednak uporać się z zajęciem dużych punktów strategicznych np. mosty. Rosjanie nie przyszli powstańcom z pomocą gdyż Stalinowi odpowiadał wariant stłumienia powstania niemieckimi siłami. Próby porozumienia z dowódcą radzieckim Rokossowskim nie dały rezultatu, a niechęć Stalina do powstania przejawiała się w fakcie nie wyrażenia zgody na lądowanie samolotów alianckich dokonujących zrzutów, na lotniskach radzieckich. Od momentu wybuchu powstania ludność Warszawy stała się obiektem mordów popełnianych przez oddziały niemieckie. Zbiorowych rozstrzeliwań, rabunków i gwałtów dopuszczały się brygady szturmowe SS RONA [Rosyjska Narodowo Wyzwoleńcza Armia] pod dowództwem Mieczysława Kaminskiego[ np. na Woli w ciagu jednego tygodnia zginęło około 40 000 osób]. Oblicza się,że w wyniku walk i egzekucji zginęło około 150 000 osób cywilnych. Ludność zajętych dzielnic wywożona była do obozów zagłady i na roboty do Rzeszy. 15 września I Armia Polska zajęła Pragę i między 16 - 22 września doszło do prób pomocy powstaniu. Utworzone na lewym brzegu Wisły przyczółki zostały zlikwidowane przez Niemców. 23 września Niemcy zajęli Czerniaków i stało się jasne, że walka o Warszawę dobiega końca. Układ o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie podpisany został 2 października przez dowódcę AK Tadeusza Komorowskiego ps.”Bór”. Ze strony niemieckiej porozumienie podpisał gen. Erich von dem Bach - Zaleski.

Straty niemieckie w 63 dniowej walce z powstaniem wyniosły około 10 000 zabitych, 7 000 zaginionych i 9 000 rannych. Straty polskie były niewspółmiernie większe: 18 000 powstańców zginęło, dwadzieścia kilka tysięcy zostało rannych, 15 000 w tym dowództwo Armi Krajowej z Komendantem Głównym dostało się do niewoli. Straty ludności cywilnej szacowano na 150 000 zabitych,przeszło 50 000 wywiezionych do obozów koncentracyjnych około 150 000 skierowano na roboty do Niemiec. Pozostałą ludność wywieziono w kieleckie i krakowskie. Dowódca SS Heinrich Himmler wydał rozkaz zrównania całej Warszawy z ziemią.

WARSZAWA 16 - 23 września 1944 r. Dowódca Pierwszej Armii gen. Zygmunt Berling bez przygotowania forsuje Wisłę. 3 Dywizja Piechoty na południe od mostu Poniatowskiego, 2 Dywizja Piechoty na Żoliborz. Nawiązuje kontakt z powstańcami Czerniakowa i Żoliborza. Dywizje zostają zmuszone do opuszczenia przyczółków i ewakuację na Pragę. Pozbawione wsparcia lotniczego i artyleryjskiego przez Rosjan poniosły olbrzymie straty. Zginęło lub zostało rannych przeszło 3 000 żołnierzy. Władze sowieckie usunęły Berlinga z dowodzenia Pierwszą Armią mianując na jego miejsce Siergieja Gorochowa, który w Wojsku Polskim wystepował pod nazwiskiem Stanisław Popławski.

WARSZAWA 18 września 1944 r. Największy zrzut pomocy materiałowej dla powstania warszawskiego. W akcji brało udział 107 amerykańskich “latających fortec” B-17. Ostatnie zrzuty dokonane zostały w trzy dni później. Ogółem odebrano 45 zrzutów na blisko 200 wykonanych. W akcjach lotniczej pomocy dla Warszawy zginęło 19 załóg brytyjskich i południowo - afrykańskich oraz 15 polskich.

WIDUCH - Ruszenice 23 października 1944 r. Lasy koło Opoczna.Z niemcami walczy 25 p.p. AK.

WARSZAWA 17 stycznia 1945 r. Armia Czerwona i jednostki Pierwszej Armii Wojska Polskiego wkroczyły do miasta.

WILHELMSHAWEN 6 maja 1945 r. Pierwsza Dywizja Pancerna pod dowództwem gen. Stanisława Maczka zdobyciem miasta zakończyła szlak bojowy. Przed polskim generałem skapitulowało 2 admirałów 1 generał, 1900 oficerów i 32 000 szeregowych, Zdobyto 3 krażowniki, 18 okrętów podwodnych oraz 205 mniejszych okrętów nawodnych. Był to ostatni sukces Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

ZAWICHOST 19 czerwca 1205 r. Rozbicie Rusinów przez hufce Leszka i Konrada I mazowieckiego prowadzone przez wojewodę mazowieckiego Krystyna. Poległ ruski książę Roman sprzymierzeniec Laskonogiego. Chciał dopomóc Laskonogiemu w odzyskaniu Krakowa. Ruś halicko - włodzimierska stała się przedmiotem konkurencyjnej polityki polskiej Leszka Białego i węgierskiej Andrzeja II.

ZAWICHOST 1282 r. Zdobyty przez Tatarów. Jastrzębska Agnieszka [Ślepowron] ksieni zakonu świętej Klary i 60 panien zakonnych śmierć męczeńską poniosły.

ZŁOTORYJA koło Torunia 1376 r. Sokołowski Bartosz [Trzaska] starosta kujawski pokonał pod bramą twierdzy Władysława księcia gniewkowskiego i przymusił go do poddania się na łaskę królewską.

ZALEW WIŚLANY 14 na 15 września 1463 r. Polacy opanowali wszystkie jednostki krzyżackie pozbawiając przeciwnika floty i możliwości sprowadzenia posiłków drogą morską. Po stronie polskiej uczestniczyły statki gdańskie i elbląskie. Zniszczono 44 statki krzyżackie. W następstwie tej porażki 1 stycznia 1464 r. kapituluje Gniew.

ZINKÓW jesień 1534 r. Strażnik polny Mikołaj Sieniawski rozbija watahy Jasieniaka.

ZAWOŁOCZA 1580 r. Warownia bardzo silna i niedostępna,bo leżąca na wyspie jeziora Podsosz. W październikowym chłodzie walczono na łodziach i pomostach. Wkrótce stanęły dwa pomosty. Wojska polskie nie poszły do natarcia, bo załoga moskiewska poddała się widząc rozmiary przygotowań. Zamojski puścił ją wolno zatrzymując dowódców.

Chlebowicz Jan [Leliwa], Rozrażewski Krzysztof [Doliwa] - poległ, Swarocki Wojciech [Prus I] rotmistrz wybrańców, Weiher Marcin [Skarzyna] - poległ,Wolski Marcin [Prus I] - rotmistrz królewski.

ZARAJSK wiosna 1608 r. Aleksander Kleczkowski późniejszy dowódca lisowczyków na czele kilkuset Kozaków dońskich rozbija wojsko cara Wasyla Szujskiego dowodzone przez Zachara Lapunowa. Zdobywa Kołymę i uczestniczy w blokadzie Moskwy.

ZAMOŚĆ 1648 r. Oblężenie przez Kozaków Chmielnickiego. Odstąpienie od oblężenia za okupem.

Rogowski Jakub, Weiher Ludwik [Skarzyna] - wojewoda pomorski.

ZBARAŻ 11 lipca 1649 r. niedziela. Pierwszy szturm Chmielnickiego i Tatarów na miasto bronione przez trzech regimentarzy: Andrzeja Firleja, Stanisława Lanckorońskiego i Mikołaja Ostroroga. Dołączył także Jeremi Wisniowiecki. Do obrońców zaliczał się także Daniel Czapliński. Przewaga oblegających kilkakrotna. 17 lipca Jan Kazimierz ruszył z Lublina na odsiecz.

Czarnecki Jan [Prus III], Czetwertyński Stefan, Duszyński - pułkownik, Girski Konstanty [Łabędź] - poległ, Goliński Hawryło [Zabawa II], Jastrzębski rotmistrz dragonów, Koliński [Topór], Karwasiecki Jan [Lubicz], Kisiel Jerzy [Kisiel],, - podkomorzy nowogrodzki, Kłobukowski Jan [Oksza], Kłodziński, Kobierzycki Jan [Korab], Koniecpolski Aleksander [Pobóg] wnuk hetmana Stanisława, Korf Smiling a Kreczburg [Gozdawa] -pułkownik, Kossakowski [Ślepowron] podsędek bracławski, Lanckoroński Stanisław [Zadora], Libiszewski [Wieniawa], Malczowski Jarosław - gubernator Zbaraża, Mieleszko [Korczak], Myśliszewski Jan [Jastrzębiec], Mysakowski Władysław [Jastrzębiec]- wojewoda krakowski, Niepokulczycki - pułkownik, Oborski [Nałęcz] - dowódca chorągwi dragońskiej, Petryczyn Jan Bogusław [ Prus I], Piastrzyński, Pibłowski Jan [Sokola] -rotmistrz, Pogórski [Ogończyk], Potocki Karol [Pilawa] podczaszy podolski - własna chorągiew, Potocki Stanisław Rewera [Pilawa], Przyjemski Krzysztof [Rawicz] - oszańcowanie obozu, Puzowski Jan, Ostroróg Mikołaj - podczaszy koronny, Rajecki Krzysztof [Łabędź], Ratowski [Junosza], Róźniatowski d-ca chorągwi, Rzeczycki Jerzy [Janina] starosta urzędowski - poległ, Sieniawski Hieronim Adam [Leliwa], Sierakowski Andrzej pisarz polny koronny, Siostrzewitowscy [Leszczyc] Michał, Adam i Paweł - polegli, Silnicki Gabryjel [Jelita], Skorzewski [Ogończyk], Sobieski Marek [Janina], Sokolnicki [Jastrzębiec], Stepkowski Jerzy [Sucge komnaty] - kasztelan braclawski, Strzyżowski, Suchodolski [Ślepowron] - prowadził cztery chorągwie ordynacji zbaraskiej,, Szczawiński Paweł Ludwik [Prawdzic] wojewoda inowrocławski, Tomicki, Trzebiński, Tyszkiewicz Kazimierz [Leliwa]-poległ, Wiązewicz Piotr [Leliwa], Wiśniowiecki Dymitr kasztelan krakowski.

ZBORÓW 15 sierpnia 1649 r. niedziela.Wojsko królewskie zaskoczone podczas przeprawy przez Strypę. Bitwa trwała przez niedzielę do poniedziałku wieczór i była krwawa. Wielkim męstwem popisał się król, piechota i dragonia oraz admirał Krzysztof Arciszewski dowódca artylerii. Inicjatywę do pertraktacji dała strona polska. Islam Girej zmusił Chmielnickiego do rokowań. Wydzielono dla Kozaków województwa kijowskie, bracławskie i czernichowskie. Podniesiono rejestr do 40 000. Z chanem zawarła Rzeczypospolita przymierze zaczepno - odporne.

Baryczka Stanisław [Baryczka] - „biegły w sztuce puszczania ogniów” i budowy mahin, Czajkowski Adam [Dębno] - nastolatek, Denhoff Zygmunt [Denhoff] - zakładnik, Duci Filip obywatel Lwowa - dostawca sukna, Frąckiewicz Stefan [Brodzic], Fredro Jędrzej [Bończa], Gniewosz Mikołaj [Rawicz], Korecki Samuel Karol [Pogonia], Korniakt Karol Franciszek [Krucyni] dowódca pięciu własnych ? chorągwi dragońskich - poległ, Korycki Krzysztof [Prus I], Lisiecki jezuita - zginął, Lubomirski Jerzy Sebastian [Śreniawa], Madaliński Mikołaj [Larissa] - poległ na przeprawie przez Strypę, Opaliński Lukasz [Łodzia] - własna chorągiew husarska, marszałek koronny, Ossoliński Baldwin [Topór] starosta robczycki - poległ, Ossowski Stefan [Dołęga], Potocki Stanisław Rewera [Pilawa], Sapieha Pawel Jan [Lis], Skałkowski Andrzej [Nałęcz], Stano Jerzy [Gozdawa] - zginął, Strumiło Teodor [Nalęcz], Tyszkiewicz Felicjan [Leliwa] starosta żyżmorski - poległ, Aleksander niewola - śmierć.

ZABŁUDÓW 24 grudnia 1658 r. Chowański w samo Boże Narodzenie zdobył miasto i tam „wszystkich w kościele na nabożeństwie zastawszy wyciął, w plen nabrał i wielką bardzo zdobycz otrzymał, a potem już powolej po domach najdując mordował”.

ZBARAŻ maj 1675 r. Po twardej obronie zdobyty przez zięcia sułtana Ibrachima Sziszmana [Tłuściocha].

Przyjemski Władysław [Rawicz] wojewoda kaliski.

ZŁOCZÓW 1675 r. Obrona przed Turkami i Tatarami Jana III i hetmana Stanisława Jabłonowskiego.

ZASŁAW 1675 r. Zniesienie plądrujących Tatarów.

Tatomir Jan [Sas].

ZAMOŚĆ 1809 r. Podczas wojny z Austryjakami odznaczyła się przy zdobywaniu Zamościa Joanna Żubrowa. Otrzymała stopień sierżanta i krzyż Virtuti Militari.[ Jej mąż był szeregoecem]. Na cmentarzu w Bełchatowie jej grób. Za czasów Królestwa Polskiego była sądzona za pobicie dwóch dragonów w szynku warszawskim.

Woronicz Wawrzyniec [Pawęża] kpt.inż. brat prymasa Jana Pawła Woronicza.

ZETTLITZ 10 października 1813 r. Pomiędzy Dreznem a Lipskiem siły austryjacko - rosyjskie gwałtownie zaatakowały korpus Murata i księcia Józefa prąc od południa na Lipsk. Poniatowski osobiście prowadził szarżę przeciw nieprzyjacielowi.

ZŁOTORIA 20 maja 1831 r. Bem całą baterią ostrzeliwał rosyjskich huzarów i tu miał okazję wykazać się nadzwyczajną odwagą dostarczając żywność odciętemu od baterii plutonowi por. Rocha Rupniewskiego. Starcie pod Złotoryją kończy pierwszy etap wyprawy na gwardie.

ZASŁAW Wołyń 8 na 9 maja 1863 r. Wystąpienia zbrojne.

ZELWA 20 lipca 1915 r. Zwycięstwa Puławczyków: Michałów, Nurzec, Izabelin aż po najzajadlejszą batalię nad Zelwą, tą samą gdzie zyskał sławę herosa przed z górą wiekiem Józef Sułkowski, a teraz ginie tu kapitan Leon Sułkowski przybyły z Ameryki. Po bitwie zelwiańskiej Legion zostaje przeżucony w głąb imperium rosyjskiego i tam stanowi trzon brygady a następnie dywizji polskiej. Po bitwie zelwiańskiej stan osobowy spadł o 90% osiągając stan 7 oficerów i zaledwie 154 szeregowców. Przeorganizowany w Bobrujsku w brygadę która walczyła pod Baranowiczami w 1916 r. na tym samym kierunku co trzy Brygady Legionów. Znowu walka bratobójcza.

ZĘBÓW Wielkopolska styczeń 1919 r. Pierwszy szwadron późniejszego Drugiego Pułku Ułanów Wielkopolskich, po zwycięskich walkach w powstaniu wielkopolskim prowadzony wraz z grupą płk. Milewskiego, stacza pod Zębowem bój z Niemcami, zdobywając niemiecki samolot. Przez cały marzec dziala z piechotą jako kawaleria rozpoznawcza. Ponosi duże straty w ludziach.,

ZBRUCZ 17 lipca 1919 r. Wojsko polskie wyparło za Zbrucz resztki armii ukraińskiej.Faktycznie koniec wojny polsko - ukraińskiej.

ZADWÓRZE 17 - 18 sierpnia 1920 r. Armia Konna Budionnego zatrzymana pod Zadwórzem koło Lwowa [Nazwanym później polskimi Termopilami ] przez batalion ochotniczy, który ostatecznie w całości wycięła. Do odwrotu zmusiły Budionnego nadciagające jednostki polskich 12 i 13 dywizji.

ZAMOSĆ 27 sierpnia 1920 r. Budionny ponaglany rozpaczliwymi rozkazami od Tuchaczewskiego rzucił się ku centrum Polski i obległ Zamość broniony przez ukraińskiego płk. Bezruczkę i polskiego mjr. Bołtucia. 30 sierpnia odbyła się chyba ostatnia klasyczna szarża kawaleryjska. Atak szwadronów w trzech rzędach w galopie itd. na kawalerię przeciwnika. Koncentryczna odsiecz polska sprawiła, że na pól rozbita Armia Konna z początkiem września wycofała się na Wołyń. Komisarzem politycznym u Budionnego był Stalin.

ZAOLZIE 2 października 1938 r. Wojska Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Śląsk” pod dowództwem gen. Władysława Bortnowskiego rozpoczęły zajmowanie Zaolzia. Przyłączony obszar powiatów cieszyńskiego i frysztackiego obejmował 800 kilometrów kwadratowych i 227 000 mieszkańców.

ZIEWANICE 12 września 1939 r. Poległ dowódca 15 pułku ułanów p.płk. Tadeusz Mike.

ZAKLIKÓW 21 października 1942 r. Wzgórze Stary koń. Przebicie się oddzialu im. T. Kościuszki przez obławę niemiecką.

ZABORECZNO I WOJDA 30 grudnia 1942 r. koło Tomaszowa Lubelskiego. Na część zamojskich i tomaszowskich plutonów BCh zorganizowanych w I Kadrową Kompanię BCh dowodzoną przez „cichociemnego por.Visa” Jerzego Mara - Mecer i partyzantów radzieckich grupy lejtnanta Wasyla Wołodina napada batalion żandarmerii kpt. Biskadego. Do walki stanęło 167 partyzantów. Bitwa rozegrała się pod Wojdą, Zaborecznem i Kosobudami. Zakończyła się dla Niemców mimo dużej przewagi sił i środków całkowitym niepowodzeniem. I Kadrowa BCh nie została zniszczona ani nawet rozproszona.

ZAMOJSZCZYZNA noc sylwestrowa 1942 - 1943 r. AK przeprowadziła akcję „Wieniec II” w trakcie której wysadzono m. inn. 6 mostów.

ZABORECZNO 1 lutego 1943 r. Batalion mjr. Schwiegera, w sile około 600 żandarmów uderza na zgrupowanie partyzantów BCh pod dowództwem „Grzmota” Franciszka Bartlomowicza. Dzień ten był dniem wielkiej chwały dla żołnierzy tomaszowskich kompanii BCh. Po całodniowych ciężkich walkach kompanie odrywają się od nieprzyjaciela. We wsi Róża żandarmi zaskoczyli punkt sanitarny. Wszystkich mordują. Zginął wtedy dzielny porucznik „Azja” Czesław Aborowicz leśniczy, zastępca „Grzmota”. Zginęło okoł 20 żołnierzy BCH. Zgrupowanie mjr. Schweiegera utraciło 103 zabitych.

ZWIERZYNIEC 29 lipca 1943 r. Oddział sztabowy GL. Z grupy operacyjnej im. Tadfeusza Kościuszki wykoleja pociąg w którym grupa Schutzpolizei jechała na pacyfikację powiatu biłgorajskiego. Zginęło 14 Niemców.

ZASMYKI koło Włodzimierza Wołyńskiego,styczeń - luty 1944r. Walki 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK z Niemcami.

ZAMŁYNIE Wołyń 2 - 4 kwietnia 1944 r. Pomyślne walki 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK z Niemcami.

ZAMOJSZCZYZNA 14 czerwca 1944 r. Największa akcja przeciwpartyzancka „Sturmwind”. Niemcy zaangażowali trzy dywizje Wehrmachtu. Oddziałom sowieckim AL. Udało się po ciężkiej walce wyjść z okrążenia. Natomiast znajdujące się w puszczy Solskiej zgrupowanie AK i BCh dowodzone przez mjr. Edwarda Markiewicza „Kalinę” zostało przez Niemców całkowicie rozbite.

ZŁOTY POTOK 11 września 1944 r. Walki batalionu AK „Skała” z Okręgu Kraków z jednostkami niemieckimi.

ŻORY 1345 r. Szturmowane przez Kazimierza Wielkiego w wojnie o Śląsk z Janem Luksemburczykiem.

ŻUKOWO koło Sochaczewa 20 maja 1350 r. Kazimierz Wielki rozbija wojska litewskie pod wodzą Kiejstuta.

ŻYTOMIERZ październik 1614r. Hetman polny Stanisław Żółkiewski zmusza Kozaków do uległości i rezygnacji z „chadzek nad Morze Czarne”.

ŻOŁNIN na Ukrainie 1638 r. Rozbicie zbuntowanych Kozaków.

Remczyński - poległ, Rokicki Jan - postrzelony, Wiśniowiecki Jeremi, Wojciechowski Jan [Korab] - poległ, Wróblewski Piotr [Ślepowron] - poległ, Wścieklica Jan chorąży - ranny, Wyszyński Jan [Trzywdar], Zaręba Adam [Zaręba] - poległ, Zatyński z chorągwi ks. Wiśniowieckiego - postrzelony Zawiepski Piotr [Janina] -postrzał, Żelazowski Piotr - poległ, Żarski Jan - ranny.

ŻÓŁTE WODY Daleka Ukraina 29 kwietnia do 16 maja 1648 r. Walka Stefana Potockiego [ojciec Mikołaj hetmanem] z Kozakami i ordą. W końcowej fazie przeciwnik posiadał dziesięciokrotną przewagą. Korpusik bił się w polu, potem w okopach obozu i wreszcie w odwrocie. Korpus liczył 3 500 ludzi. Tuchaj - bej zaproponował układy i natychmiast uwięził posłów, wśród których znajdował się Stefan Czarniecki, przydany młodemu Potockiemu „za dyrektora”. Odsiecz nie przyszła, korpus Stefana Potockiego został doszczętnie zniszczony. Dowódca zmarł z ran.

Buderski Jan [Lubicz], Chreptowicz Jan [Odrowąż] - niewola,Druszkiewicz Stanisław [Bożawola] - niewola, Dymitrowski [Prus] - niewola, Kadłubski Jan [Korczak] - poległ, Malicki Andrzej [Junosza] - niewola, Popławski Krzysztof [Drzewica] - poległ, Przerębski [Nowina] - niewola, Uliński Tomasz [Dołęga] podstoli podolski - niewola, Wyhowski Jan [Abdank] - niewola; Chmielnicki wymienił go na konia i uczynił pisarzem swoim, Zaćwilichowski Mikołaj - wojski winnicki - rotmistrz piechoty.

ŻWANIEC 1653 r.Kompromitacja Jana Kazimierza który jak skończony niedołęga dał się otoczyć Tatarom. Przy okazji orda spustoszyła kraj w promieniu tak długim, że poszczególne czambuły docierały do Lublina. Unieruchomiona armia przeszkodzić im nie mogła.

Jelski Łukasz [Pielesz], Koryciński Mikołaj [Topór], Lubomirski Jerzy Sebastian [Śreniawa], Sapieha Paweł Jan [Lis], Wiśniowiecki Dymitr - kasztelan krakowski.

ŻARNOWIEC koło Opoczna 16 września 1655 r. Wojsko koronne przegrywa bitwę ze Szwedami. Jazda polska pozbawiona wsparcia piechoty, uległa wojsku Szwedzkiemu, górującego nad nią siłą ognia i sprawnością manewru. Jan Kazimierz cofa się do Krakowa.

ŻWANIEC 1672 r. Wzięty przez wojska tureckie Mahmeda IV.

ŻÓRAWNO wrzesień 1676 r. Jan III Sobieski skupił swe wojsko i przyjął walkę. Turkami dowodził pasza Damaszku Ibrahim Szejtan, czyli Szatan. Szejtan nie zdobył zaciekle bronionego obozu żórawińskiego, nie pomogły mu wielkie bomby i granaty ważące po 80 i więcej funtow. Kiedy odmieniła się aura i nadeszły deszcze, pasza zmiękł przestał żądać dotrzymania warunków buczackich i 17 października 1676 r. zawarł rozejm.

Chełmski [Ostoja]Jędrzej, Denhof Karol [Denhof], Graben Jan [Graben] dowódca piechoty polskiej umawiał warunki pokoju z Turkami, Handor Krzysztof, Jabłonowski Stanisław [Prus III], Kątski Marcin Kazimierz [Brochwicz] - dowódca artylerii koronnej, Kierdej [Bełty] - poległ, Krasicki Jan [Rogala] - zginął, Morsztyn Stanisław [Leliwa] - wojewoda mazowiecki, Pac Michał [Gozdawa] -marszałek bracławski, Potocki Jędrzej [Pilawa] kasztelan krakowski. Rzewuski Michał Florian [Krzywda], Sieniawski Mikołaj Hieronim [Leliwa], Siesiecki Michał [Bawola głowa]- wojewoda mścisławski, Strzemeski Jan [Lubicz] - rotmistrz chorągwi pancernej.

ŻYTOMIERZ Wołyń 8 na 9 maja 1863 r. Wystąpienia zbrojne.

ZYŻYN 8 sierpnia 1863 r. Michał Heydenreich „Kruk” wziął do niewoli stu pięćdziesięciu żolnierzy i dwóch oficerów, zdobył działa i kasę z 200 000 rubli. Rosjanie stracili około 200 zabitych i rannych. Zdobyto 400 karabinów, jednak oddział polski wystrzelał całą amunicję. Straty własne około 50 zabitych i rannych. „Kruk” wypuścił wolno jeńców. Za tę walkę został mianowany generałem przez Rząd Narodowy.

ŻOŁNIERKOWICZE Białoruś 3 października 1920 r. Ułani Lubelscy [ 7 pułk] idąc w straży przedniej rozbili część 27 Dywizji Strzelców Armi Czerwonej.

---