§. 1. Wstęp.
Wyraz “stenografia” (z greckiego: στενός = ciasny, ścieśniony, i γράφω = piszę), dosłownie przetłumaczony, oznacza pismo, którego znaki w porównaniu z odpowiednimi znakami pisma zwykłego mniej zajmują miejsca, muszą też być tem samem od nich krótsze, zatem do ich nakreślenia mniej czasu potrzeba, niż do znaków pisma zwykłego; tę właśnie krótkość pisma oznacza wyraz „stenografia”. Jakkolwiek nazwy takie, jak „tachygrafia”, „okygrafia”, „toografia”, (po polsku „skoropis”) lub podobne inne, jakie w rozmaitych czasach powstawały, możeby lepiej nadawały się do określenia istoty stenografii, przecież tylko wyraz „stenografia” przyjęty został przez wszystkie cywilizowane ludy na oznaczenie sztuki, z pomocą której, używając odpowiednich, krótkich znaków i rozmaitych uproszczeń w piśmie, można wypowiadane słowa zapisać, a potem pismo to z zupełną dokładnością odczytać.
Potrzebę takiego pisma odczuwano już w bardzo dawnych czasach. Początki prawdziwej stenografii przypadają na czasy wielkiego mówcy rzymskiego M. T. Cicerona, który polecił swemu wyzwoleńcowi, a później przyjacielowi, Tironowi, spisywać mowy wygłaszane w rzymskim senacie. Znaki, którymi się Tiro posługiwał, przechowały się do naszych czasów i znane są pod nazwą „znaków Tirońskich” (notae Tironianae), a używano ich i dopełniano w miarę potrzeby w pierwszych wiekach chrześcijaństwa przy spisywaniu narad i uchwał synodów i soborów.
To jest pierwszy okres rozwoju stenografii, po którym następuje tak, jak we wszystkich dziedzinach umysłowego życia, zupełny upadek stenografii w wiekach średnich.
Drugi okres rozpoczyna się z początkiem 17. wieku w Anglii, gdzie wczesny rozwój parlamentaryzmu obudził potrzebę stenografii. Postęp w tym okresie polega na tem, że autorowie nie używają, jak Tiro, znaków dowolnych na oznaczanie wyrazów, ale stwarzają alfabet, z którego znaków składa się wyrazy według pewnych stałych prawideł. Największe zasługi w tym okresie mają Samuel Taylor (1876) i Isaac Pitman (1837), których systemy (a szczególnie ostatniego) są po dziś dzieńn w Anglii rozpowszechnione. Charakterystyczną cechą wszystkich systemów, które powstały w tym okresie, jest to, że jako znaki alfabetu służyły linia prosta, koło i półkole, w rozmaitych położeniach pisane, a więc znaki geometryczne.
Trzeci okres w rozwoju stenografii w N i e m c z e c h (nie w Anglii) rozpoczyna się z rokiem 1834., w którym pojawiła się oryginalna praca monachijczyka Fr. Xawerego Gabelsbergera p. T. „Anleitung zur deutschen Redezeichenkunst oder Stenographie”. System jego ma wśród Niemców najwięcej zwolenników, i został przystosowany do wszystkich języków europejskich. Wśród kilku przekładów polskich najlepszym jest przekład Józefa Polińskiego (pierwsze próby około r. 1860.); na zasadach przez niego przyjętych opiera się niniejszy podręcznik.
Daty odnoszą się do pierwszego wydania ich prac na polu stenografii.
Bezpłatny materiał edukacyjny oprac. na podst. Karol Czajkowski: „Nauka stenografii polskiej według systemu Gabelbergera-Polińskiego”, Lwów, Warszawa 1908, str. 3 - 4.