Monte Cassino - to nazwa wzgórza o wysokości niewiele ponad 500 m n.p.m. we Włoszech w Apeninach Środkowych, pomiędzy Rzymem i Neapolem .
Bitwa pod Monte Cassino (zwana także Bitwą o Rzym) - to seria bitew pomiędzy wojskami alianckimi a Wehrmachtem. Niemcy, zdając sobie sprawę ze strategicznego znaczenia wzgórza Monte Cassino, zbudowali na nim (i sąsiednich wzniesieniach) pas umocnień, zwany linią Gustawa. Podejmowane kilkakrotnie próby zdobycia wzgórza (od stycznia 1944 r.) spełzły na niczym, żadnego efektu nie przyniosły także bombardowania lotnicze. Droga na Rzym i wyzwolenia Włoch była zamknięta.
Ataki prowadzono w trzech fazach, ale wszystkie uderzenia zakończyły się ich klęską.
Alianci stracili ogółem 54 tysiące ludzi, nie zdobywając wzgórza.
W tym czasie Polacy walczący w ramach2 Korpusu Polskiego pod dowództwem gen. Władysława Andersa weszli w skład 13 Korpusu Brytyjskiego. Korpus był sformowany w ZSRR i stamtąd przez Bliski Wschód dotarł aż do Włoch. 2 Korpus Polski liczył 48 tys. żołnierzy.
Generał Anders, podjął się wykonania zadania (operacja Diadem). Wybrał natarcie na klasztor poprzez góry, uważając, że może straty będą większe, ale zwycięstwo bardziej spektakularne, bo klasztor zaczęto uważać za fortecę nie do zdobycia.
Walki trwały od 11 maja 1944r. do 18 maja 1944r. Pierwszy atak Polaków nie przyniósł rozstrzygnięcia i dopiero drugi atak (rozpoczęty 17 maja) wreszcie przyniósł przełom. Polskie wojska wyparły po ciężkich walkach niemiecką 1. Dywizję Spadochronową "Hermann Goering" z zajmowanych pozycji.
Polskie walki pod Monte Cassino były niezwykle krwawe. W natarciu zginęło 1000 żołnierzy, a ponad 3 tysiące zostało rannych. Niemcy swoje straty w okresie od 11 do 15 maja 1944 r. oceniali na 11 tys. zabitych, rannych i zaginionych.
18 maja 1944r po zdobyciu Monte Cassino gen. Mark Clark (dowódca 5. armii amerykańskiej) stwierdził:
„Korpus Polski, wspaniała formacja bojowa, sprawił to, czego nie potrafiliśmy wszyscy - zdobył Monte Cassino”.