Szkice spod Monte Cassino
Wzgórze Monte Cassino we Włoszech było miejscem niezwykle ważnych walk w czasie II wojny światowej. Uważano je za istotny punkt strategiczny, ponieważ osłaniało włoski front przed wkroczeniem na niego aliantów. Była to kluczowa pozycja obronna tzw. linii Gustawa. Ten punkt chroniły wyborowe niemieckie oddziały.
Melchior Wańkowicz w czasie wojny był korespondentem wojennym. W swojej książce zrelacjonował przebieg walk pod Monte Cassino, których był naocznym świadkiem. Było to bardzo ważne dla Polski zdarzenie II wojny światowej.
Na szczycie wzgórza znajduje się klasztor. Bitwa trwała trzynaście dni.
Zdarzenia opisane przez Wańkowicza rozpoczęły się 2 stycznia 1944 roku.
W tym dniu Amerykanie zaatakowali pozycje wroga. Ataki były przeprowadzone w trzech głównych natarciach (operacja Shingle, operacja Avenger i operacja Dickens), ale wszystkie zakończyły się klęską. W końcu zdobycie wzgórza zlecono żołnierzom II Korpusu Polskiego, którym dowodził generał Władysław Anders. Była to operacja Diadem. Decydujący szturm rozpoczęto w nocy 12 maja 1944 roku, a zakończył się on dopiero 25 maja zdobyciem klasztoru na Monte Cassino. Przejęcie wzgórza przez aliantów otworzyło im drogę do stolicy Włoch.
Wańkowicz w swojej relacji bardzo dobrze oddaje cały dramatyzm tamtych dni. Obraz walki jest bardzo wstrząsający. W czasie tych kilkunastu dni śmierć poniosło tysiące żołnierzy. Ich śmierć nie poszła jednak na marne. Zdobycie wzgórza stanowiło niezbity dowód ich wielkiego męstwa i odwagi.
To zwycięstwo było niezwykle istotne dla polskich żołnierzy. Polacy od wieków byli przyzwyczajeni do walki o swe prawa, nawet w sytuacji, gdy nic nie wskazywało na zwycięstwo. Polacy w walce o Monte Cassino byli bardzo zacięci. Potrafili dokonać tego, co dla innych stanowiło rzecz niemożliwą do osiągnięcia. W czasie tych walk wszystko było możliwe.
Szkice są hołdem dla poległych żołnierzy.