Sposób na makro

Makrofotografia jest o tyle niewdzięczną dziedziną, że potrzebny jest do niej odpowiedni sprzęt (a więc i $$$) - ale na szczęście jest więcej niż jeden sposób na uzyskanie odpowiedniego powiększenia…

Wstęp, czyli rzeczy oczywiste

…lub przynajmniej tak mi się wydaje. Przede wszystkim, wbrew temu co mówią w reklamach “nie dla idiotów” - makro od 1 cm wcale nie jest fajne. Praktycznie przy każdym kompakcie możemy zobaczyć tekst typu “makro od Xcm” - niestety, ale mała odległość między obiektywem a obiektem jest jedną z najgorszych rzeczy w makrofotografii żywych stworzeń.

To co naprawdę się liczy to skala odwzorowania. Skala odwzorowania (nie zagłębiając się w szczegóły) określa faktyczne powiększenie obiektywu, a konkretniej: stosunek wielkości obiektu do jego obrazu na matrycy. Dla porównania skala 1:1 jest standardem stałoogniskowych obiektywów makro a skala 1:4 to maksymalne powiększenie kit'a 18-70, czyli nic specjalnego. Kupienie obiektywu ze skalą odwzorowania powyżej 1:1 (czyli np. 2:1) jest praktycznie niemożliwe - pod bagnet A można szukać obiektywu Minolta AF 3×-1× f/1.7-2.8 Macro produkowanego w latach `90, niestety w Polsce jest prawdziwym Białym Krukiem, a i za granicą ciężko go znaleźć, cena sięga 1800 dolarów za sztukę… dlatego polecam tańsze i bardziej praktyczne metody które możecie znaleźć w tym artykule!

Sposoby na makro

Czyli lista wszystkich możliwych metod na zabawę w prawdziwą makrofotografię. Na grafikach przykładowych znajdziecie schematy poszczególnych układów - na czerwono oznaczyłem opisywany element, biały, fioletowy i zielony kolor to soczewki, obiektyw na większości grafik to Sony 18-70mm f/3,5-5,6, czarna linia pokazuje oś optyczną.

1. Soczewki Makro

Soczewki macro (czerwona na grafice powyżej) dostępne są w kilku standardowych opcjach: +10d +8d +4d +2d +1d. Literka d oznacza dioptrie - te same o których jest mowa przy dobieraniu okularów do korekcji wzroku
Im więcej dioptrii tym większe zbliżenie. Z soczewkami jest o tyle dobrze, że można nakręcać na siebie kilka na raz - nawet cały zestaw uzyskując naprawdę znaczne powiększenie. Soczewki oczywiście dobieramy do średnicy filtra obiektywu (czyli dla kita będzie to 55mm).

Zalety:
+ Cena - soczewki są najtańsze z dostępnych akcesoriów do makro
+ Dostępność - większość sklepów foto trzyma zawsze soczewki w zapasie

+ Brak utraty światła - a więc i nie trzeba wydłużać czasu naświetlania, co jest nieocenione przy fotografowaniu owadów.
+ Aparat jest w pełni sprawny - działa AF, stabilizacja, wszystkie tryby automatyczne itp. itd.

Wady:
- Jakość - niestety, ale soczewki makro są ostre… właściwie nie ma punkty gdzie byłyby ostre… ale znośne są tylko w środku - przy krawędziach już jest takie mydło, że ciężko powiedzieć czy to głębia ostrości czy kiepska optyka. Do tego dochodzą aberracje, bliki od światła (powłok niestety nie mają) itd…
- Pasują tylko do obiektywów z jedną, konkretną średnicą filtra

2. Konwertery makro

Konwertery makro są już bardziej skomplikowane pod względem optyki. Najczęściej zawierają od dwóch do nawet 4 soczewek. Podobnie jak przy soczewkach makro - powiększenie określa się w dioptriach. Prawdopodobnie najpopularniejszym producentem konwerterów makro jest Raynox a model DCR-250 cieszy się największą sprzedażą. Konwertery Raynoxa są wyposażone w mocowanie 'snap-on' umożliwiające “doczepienie” takiego konwertera na wszystkie obiektywy ze średnicą filtra od 52 do 67mm.

Zalety:
+ Znośna jakość optyczna - znacznie lepsza niż w przypadku zwykłych soczewek
+ Aparat jest w pełni sprawny
+ Możliwość uzyskania większej skali odwzorowania niż w przypadku soczewek

Wady:
- Cena modeli z większym powiększeniem (konwerter +32d kosztuje ok. 500zł)
- Niektóre modele nie ostrzą na nieskończoność

3. Pierścienie odwrotnego mocowania

Pierścienie odwrotnego mocowania pozwalają na wykorzystanie innego obiektywu jako soczewki makro. Pierścień odwrotnego mocowania montowany jest jako filtr do obu obiektywów, dlatego dobieramy je do średnicy filtrów naszych obiektywów (np. 55 - 58mm). Warto tutaj wiedzieć, że najlepsze połączenia dają dwa obiektywy stałoogniskowe albo stałoogniskowy z zoomem. Dodatkowo przy szerszych kątach możemy mieć problemy z winietowaniem (zestaw 50+70mm sprawdza się b.dobrze, zestaw 50+30mm daje tylko krążek obrazu na środku kadru). Trzeba też pamiętać o wyłączeniu AF jeśli ostrzenie odbywa się przez poruszanie przednią soczewką, gdyż silnik najpewniej nie da rady z dodatkowym obciążeniem.

Zalety
+ Jakość optyczna
+ Skala odwzorowania
+ Cena - sam adapter jest tańszy nawet od soczewek
+ Działa elektronika

Wady:
- Rezygnacja z AF
- Mniejsze światło
- Cena - jeśli nie mamy dodatkowego obiektywu to lepszym rozwiązaniem jest adapter odwrotnego mocowania
- Dany adapter pasuje do bardzo małej ilości `par' obiektywów
- Nie ostrzy na nieskończoność - a więc ten zestaw nadaje się tylko do makrofotografii

4. Adapter odwrotnego mocowania

Adaptery te pozwalają na odwrotne zamocowanie obiektywów. Z jednej strony mamy standardowy bagnet, a z drugiej gwint o średnicy filtra obiektywu. Tutaj warto pamiętać, że to obiektywy szerokokątne dadzą nam największą skalę odwzorowania, więc mocowanie teleobiektywów w ten sposób praktycznie mija się z celem.

Zalety
+ Nie wprowadza zmian w optyce
+ Cena

Wady
- Dostępność - standard to średnica 55mm, przy innych może być problem, adapterów dla szerokich średnic filtrów praktycznie nie ma.
- Brak komunikacji obiektywu z aparatem - czyli brak AF, automatyki itd. Jesteśmy zdani tylko na tryb M.
- Nie ostrzy na nieskończoność

5. Pierścienie pośrednie (aka pierścienie makro)

Pierścienie pośrednie oddalają obiektyw od matrycy zmniejszając minimalną odległość ostrzenia, a więc i pozwalając na robienie zdjęć o większej skali odwzorowania. Niestety - efektem tego tracimy dość sporo światła (przez obiektyw wpada tyle światła co zawsze, ale już na samą matrycę pada znacznie mniejszy fragment obrazu niż zwykle).

Zalety:
+ Nie wprowadza zmian w optyce
+ Działa elektronika (i w obiektywach SSM i SAM również AF)

Wady:
- Znacznie mniejsze światło
- Mniejsza odległość ostrzenia

6. Telekonwertery

Telekonwerter jest dodatkowym zespołem soczewek umieszczanym między obiektywem a aparatem podobnie do pierścieni pośrednich. Wydłuża on ogniskową o podany mnożnik (np. x2), a dzięki posiadanym stykom pozwala na komunikację aparatu z obiektywem. Oczywiście telekonwertery przez posiadanie soczewek zmniejszają jakość obrazu, więc najlepiej stosować je z teleobiektywami stałoogniskowymi o dużym świetle.

Zalety:
+ Znaczne zwiększenie ogniskowej
+ Działa elektronika

Wady:
- Znacznie mniejsze światło
- Jakość optyczna (przy kiepskich obiektywach powiększenie zdjęć w Photoshopie może dać lepsze rezultaty niż zastosowanie telekonwertera)

7. Mieszki makro

Mieszki makro “rozciągalne” pierścienie pośrednie. Ich zasada działania jest identyczna jak pierścieni pośrednich, z tą jednak różnicą, że mogą zmieniać swoją długość, a więc i skalę odwzorowania oraz ilość światła jaką tracimy dając nam znacznie większą kontrolę i co ważniejsze - dzięki nim nie musimy odkręcać obiektywu, aby dodać/odjąć dodatkowy pierścień. Mieszki makro oczywiście dopasowujemy do bagnetu, niestety mieszki makro na wszystkie współcześnie popularne systemy są dość drogie i co gorsza: mieszki na bagnet A są bardzo bardzo żadkie, więc warto pomyśleć o alternatywie: Obiektyw na gwint M-42, mieszek makro M42, Adapter M42 -> Bagnet A. Całość jest dość skomplikowana ale zauważalnie tańsza
.

Zalety:
+ Nie wprowadza zmian w optyce
+ Większa kontrola nad skalą odwzorowania

Wady:
- Znacznie mniejsze światło
- Mniejsza odległość ostrzenia

8.  Obiektywy makro

Obiektywy makro są już zaczątkiem poważnej zabawy z makrofotografią. Najlepsze konstrukcje, jednocześnie dające największą skalę odwzorowania, to obiektywy stałoogniskowe - zakres ogniskowych wacha się praktycznie od 24 do 200mm, z czego najpopularniejsze są chyba jesne obiektywy 50mm.  Ogniskowa przy obiektywach makro gra fundamentalną rolę: im jest mniejsza tym mniejsza odległość ostrzenia, a więc i trudniej zrobić zdjęcia zwierząt. Warto też wiedzieć, że stałoogniskowe obiektywy makro praktycznie zawsze oferują skalę odwzorowania 1:1, podczas gdy zmiennoogniskowe już tylko 1:3 lub 1:4. Oczywiście obiektywy makro nadają się również do portretów, czy fotografii krajeobrazowej gdyż dobrą jakość utrzymują również przy ostrzeniu na nieskończoność.

Zalety
+ Jakość

Wady
- Cena (obiektywy makro są najdroższym ze wszystich wymienionych tutaj sposobów)

Linki

• Jak robić ostre zdjęcia makro?

• Oficjalna strona Raynox'a z konwerterami makro dla lustrzanek

• Teleconverters - how well do they work (en)

---