Literatura naukowa i jej rola w badaniu historycznym

1. Teoria i znaczenie wiedzy poza źródłowej,

Każdy historyk dysponuje określoną wiedzą, wiedza jest niezbędna w odtwarzaniu dziejów czy studiowaniu dziejów,

Wiedze poza źródłową możemy podzielić na wiedzę potoczną czy codzienną (obserwacja życia) i wiedzę naukową (rezultaty badań historyków, innych specjalistów i własnych),

Wiedzą poza źródłową posługuje się historyk podczas pracy badawczej, wiedza źródłowa pozwała ponadto na właściwy dobór i sprecyzowanie tematyki badawczej, wpływa na ukierunkowanie podjętych studiów, obok wiedzy źródłowej stanowi niezbędne wyposażenie historyka,

2. Rodzaje prac naukowych wykorzystywanych w warsztacie pracy historyka,

Studia historyczne związane są z przyswajaniem treści wielu prac historycznych, im więcej student przeczyta tym większa erudycja ( dorobek studiowanej nauki i jego znajomość), każdy specjalista ma obowiązek na bieżąco studiowania materiału naukowego który reprezentuje,

Podział prac naukowych;

1. Naukowy - encyklopedia, słownik, bibliografia, podręcznik, monografia, rozprawa-studium, artykuł

2. Popularno naukowy - recenzje, wydawnictwo źródłowe, rozprawa-studium

Dalszy podział prac naukowych;

1. Prace z zakresu historii historiografii - Całokształt literatury historycznej nazywamy historiografią, jest to nawet wyodrębniona dyscyplina historyczna -> historia historiografii, przynoszą nam wiadomości o tym jacy historyce w różnych czasach zajmowali się odtwarzaniem dziejów,

2. Wydawnictwa ogólne - głownie o charakterze informacyjnym, są to dzieła zawierające całokształt wiedzy, jej dziedziny w formie encyklopedycznej,

• Encyklopedie - ogólne, specjalistyczne

• Słowniki - obejmuje zbiór wyrazów z odpowiednim ich objaśnieniem,

• Bibliografie - zestawienie, opis i klasyfikacje twórczości literackiej,

• Informatory i repetytoria - zbierają sumarycznie pewną określoną dziedzinę wiedzy, służą przede wszystkim do powtórek,

• Podręczniki - syntetyczne przedstawienie sumy wiedzy z określonej dziedziny, mogą mieć zakres merytoryczny i chronologiczny, są trzy rodzaje podręczników dla podstawowej szkoły, średnich i wyższych,

3. Wydawnictwa źródłowe - publikacja źródeł, niezwykle sumienna i bardzo dokładna praca,

4. Monografie, rozprawy, artykuły, recenzje naukowe- monografia (zwykle opis jednego wybranego zagadnienia), rozprawy (określoną problematykę poddaje się szczegółowej analizie), artykuł naukowy (rozpatrywane takie problemy które nie wymagają szerokich badań analitycznych, dzielimy na prace sprawozdawcze i polemiczne)

5. Czasopisma naukowe - umożliwiają publikowanie różnych drobniejszych studiów, artykułów, recenzji, zapisek krytycznych, sprawozdań naukowych, zestawień bibliograficznych a także mniejszych rozmiarami materiałów źródłowych, oraz śledzenie życia naukowego w ogóle, czasopisma ukazują się w różnych odstępach czasu co ukazuje ich kategorie, wyróżniamy czasopisma historyczne np. Acta Poloniae Hidyotica i specjalistyczne np. Przegląd Historyczno-Wojskowy,

6. Prace popularnonaukowe - uprzystępniają ogółowi społeczeństwa najnowsze osiągnięcia naukowe

3. Biblioteka w warsztacie pracy historyka,

Zaspokojenie potrzeb społeczeństwa w zakresie czytelnictwa poprzez gromadzenie, przechowywanie, konserwowanie i wypożyczanie księgozbiorów, to także placówki naukowe, bibliotekoznawstwo jest specjalistyczną dyscypliną, istnieją kilka rodzajów bibliotek zaczynając od takich do których uczęszcza student a szkole wyższej czyli uniwersyteckie, idąc dalej po przez biblioteki miejskie specjalistyczne czy tez i kościelne i publiczne,

Nauki pomocnicze historii

Nauki pomocnicze historii wiąże się jedynie ze źródłami pisanymi wykluczając genealogie, numizmatykę czy geografie historyczną, służą do ogólnego poznania źródeł,

W pojęciu nauki pomocniczej jest wszystko to co jest podstawą krytyki źródeł historycznych, nauki pomocnicze umożliwiają historykowi poznanie, odczytywanie, opis i krytykę źródeł,

Józef Szymański w swojej książce Nauki pomocnicze historii podzielił je na trzy grupy;

1. Powiązane z człowiekiem, czasem i miejscem - genealogia, chronologia, metrologia i geografia historyczna,

2. Język i pismo - język i kulturę literacką, paleografię, bibliografie historyczną, dyplomatykę i naukę o archiwach,

3. Przedmioty i wizerunki - nauka i znakach władzy i prawa, numizmatyka, sfragistyka i heraldyka

Peleografia i epigrafia - pomagają historykowi w przezwyciężaniu trudności związanego z przyswajaniem sobie treści źródła, pierwsza bada pismo ryte lub kute, a druga pismo przekazywane na papirusie,

Wyróżniamy paleografie praktyczną (nauka odczytywania pisma) i teoretyczną (nauka o materiale na którym pisano dane źródło)

Dyplomatyka zajmuje się badaniem dokumentu, szczególnie średniowiecznego, ustala autentyczność i wiarygodność dokumentu, zajmuje się też rekonstruowaniem pochodzenia dokumentu, odgrywa dużą role w zakresie badań źródłoznawczych,

Sfragistyka bada albo pieczęcie albo źródło poznania historycznego, zajmuje się badaniem narzędzi, opisem i klasyfikacją pieczęci, ma związek z historią sztuki,

Chronologia zajmuje się ustalaniem czasu, rozwój dziejów ma miejsce w czasie i przestrzeni, ustalenie czasu jest sprawą złożoną, wyróżniono dwa działy chronologii matematyczną, astronomiczną - badania ruchów ciał niebieskich, techniczną lub historyczną - podział czasu oparty na ruchach wymienionych ciał niebieskich w rozwoju dziejowym,

Numizmatyka jest to nauka o pieniądzu,

Heraldyka jest nauką o herbach, dwa działy historyczny - powstanie, rozwój i znaczenie herbu, praktyczny - zagadnienia związane z techniką wykonania herbów,

Genealogia jest nauką ustalającą na podstawie kryteriów prawnoustrojowych, a także majątkowych pokrewieństwa między jednostkami i grupami społecznymi, efektem tych badań są tablice genealogiczne,

Metrologia zajmuje się jednostkami miar i wag,

Geografia historyczna bada środowisko geograficzne, sposób oddziaływania człowieka i społeczeństwa na przyrode,

Nauka o archiwach obejmuje całokształt prac związanych z archiwaliami

Nauka o znakach władzy i prawa to nauka o tych znakach które poznajemy poprzez liczne zabytki materialne,

Bardzo duże znaczenie dla historyka ma prasoznawstwo, odtwarzanie historii prasy,

Wszystkie nauki pomocnicze są narzędziami pracy historyka i stanowią nieodłączną część jego warsztatu naukowego,

- 2 -

---