Jan Szczepański analiza rozdziału 5 pt. „ Ideologie chłopskie”.
Każda klasa wytwarza sobie wyobrażenia o samej sobie, własny obraz i obraz własnych interesów, możliwości. Ten obraz staje się wartością uznawaną wtedy, gdy staje się czynnikiem mobilizującym dana klasę do zbiorowych działań - zespół tych wyobrażeń nazywamy IDEOLOGIĄ. Szczepański przyjmuje definicje Marksa i Engelsa, dla których ideologia była przejawem „ fałszywej świadomości” - czyli obrazem rzeczywistości tworzonym przez klasy społeczne zgodnie z ich interesem.
IDEOLOGIE CHŁOPSKIE:
Pozytywistyczne(postęp przez oświatę i rozwój gospodarczy kraju)
Tzw. Chłopomania (ideologie dotyczące klasy chłopskiej tworzone przez klasy wyższe)
„narodnickie”
rewolucyjne
populistyczne
ideologie te posiadają potencjalną możliwość odrodzenia się w różnych sytuacjach kryzysowych.
W Polsce socjalistycznej istniały 2 główne ideologie: marksizmu i katolicyzmu. Istniało zjawisko uznawania politycznych racji PZPR przy jednoczesnym wyznawaniu religii.
3 typy zagadnień:
I grupa - zbadanie tego jakie wyobrażenia maja chłopi o swoim położeniu w gospodarce i społeczeństwie
II grupa - dotyczy tworzenia się ideologicznego obrazu chłopów w świadomości innych klas i grup społecznych. Występują tutaj takie zjawiska jak nastroje antychłopskie, wyobrażenia o winie chłopów w utrzymywaniu się kryzysu żywnościowego, stereotyp chłopa zamożnego, chytrego, żyjącego w dostatku i przyglądającego się niskiej stopie życiowej niezamożnej ludności miejskiej.
III grupa - dotyczy potencjalnych możliwości artykułowania swoistej ideologii chłopskiej. Kiedyś była to rola intelektualistów, teraz chłopi sami mogą formułować swoją ideologię, bowiem są oni coraz bardziej wykształceni.
Materiałem do tworzenia chłopskiej ideologii może być swoiste położenie chłopów w gospodarce socjalistycznej. Mogą tu występować 2 kierunki myślenia:
REALISTYCZNY uznający trwałość podstawowych elementów ustroju socjalistycznego, starający się wbudować gosp. Chłopską z jej interesami klasowymi do tego ustroju
kierunek pozostający pod wrażeniem periodycznie powtarzających się kryzysów ustroju i jego słabości, stara się raczej patrzeć w przyszłość, pytając „ Co po socjalizmie?” materiałem tej ideologii może być też poczucie samorządności w samodzielnych gospodarstwach chłopskich, wiele decyzji zostaje podejmowanych poza możliwością działania władzy.
Historycznym materiałem do tworzenia ideologii chłopskiej jest także poczucie odrębności stanu chłopskiego, tworząca się świadomość chłopskiego zawodu rolniczego, dla ludzi wykształconych, o wiedzy naukowej i technicznej, prowadzących gospodarstwa o cechach przedsiębiorstwa. Kolejnego materiału dostarczać może system wartości, w którym najwyżej sytuowana jest ziemia i stosunek do niej. Chłopem jest ten kto posiada ziemię, co stanowi nie tylko kategorię ekonomiczną lecz także społeczną i kulturową. Dalej w hierarchii stoi rodzina jako zbiorowy współwłaściciel gospodarstwa.