PRZEDSIĘBIORSTWO EKSPLOATACJI RUROCIĄGÓW NAFTOWYCH „PRZYJAŹŃ” S. A.

09-400 PŁOCK, UL. KAZIMIERZA WIELKIEGO 2A

PROGRAM ZAPOBIEGANIA AWARIOM

............................................................

( ZATWIERDZAM)

Płock, wrzesień 2002 r.

1. Określenie prawdopodobieństwa zagrożenia awarią przemysłową

Ryzyko powstania poważnej awarii przemysłowej należy zaliczyć do tzw. ryzyka wymuszonego. Głównym źródłem ryzyka wynikającego z prowadzonej przez PERN „PRZYJAŹŃ” S.A. działalności są uwolnienia ropy naftowej i produktów finalnych oraz możliwe sekwencje zdarzeń po nich następujących (skażenia gleby i wód oraz pożary i wybuchy), spowodowane :

• stanem urządzeń technologicznych,

• awarią przemysłową

• oddziaływaniem sił przyrody (ruchy ziemi, zjawiska atmosferyczne),

Pierwotne przyczyny powstania sytuacji awaryjnej związane są zwykle z zastosowanymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi i przyjętymi zasadami obsługi instalacji. PERN „PRZYJAŹŃ” S. A. dokłada szczególnych starań, aby je wyeliminować.

Przyczyny bezpośrednie (zdarzenia początkowe) stanowią niewłaściwe działania ludzi i uszkodzenia powodujące powstawanie stanów odbiegających od normalnych.

Stan awaryjny instalacji może być również wynikiem przekroczenia dopuszczalnych parametrów procesowych, niewłaściwie przeprowadzonych napraw i konserwacji lub jej braku lub błędnych działań człowieka.

Jeżeli podejmowane działania nie są w stanie przywrócić normalnego stanu (rozumiane również jako działania systemów sterowania i bezpieczeństwa) może nastąpić utrata kontroli, a w konsekwencji uszkodzenie i wyciek awaryjny.

Wyciek awaryjny jest na ogół wynikiem braku działań zapobiegawczych, niepowodzenia działań zmierzających do przywrócenia normalnego stanu instalacji; wielkość skażeń zależy wtedy od efektów działań ratowniczych.

1.1. Opis warunków i zdarzeń mogących spowodować zaistnienie nadzwyczajnych zagrożeń środowiska

Formalnie do określenia scenariuszy awaryjnych konieczne jest:

a) Posiadanie informacji o instalacjach (zbiornikach, rurociągach, innych urządzeniach technologicznych),

b) identyfikacja źródeł zagrożeń,

c) znajomość stanów eksploatacyjnych istotnych ze względu na zagrożenia,

d) określenie funkcji bezpieczeństwa,

e) określenie związków między funkcjami bezpieczeństwa i obiektem oraz instrukcjami postępowania w celu ich wypełnienia,

f) ocena zapewnienia bezpieczeństwa przez systemy zabezpieczeń i operatorów,

g) podział zdarzeń inicjujących ze względu na możliwość zapewnienia bezpieczeństwa,

h) opracowanie tzw. drzew zdarzeń dla każdej grupy .

Wstępna lista zdarzeń początkowych:

a) awaria mała; np. wyciek np. lokalne niewielkie uszkodzenie rurociągu, wyciek miejscowy do 1 m³ medium, zagrożenie pożarem lub wybuchem,

b) poważna awaria; średni obszar skutków, np. duży miejscowy wyciek z rurociągu, zagrożenie pożarem lub wybuchem,

c) awaria o charakterze katastrofy, skutki dla społeczeństwa i środowiska, np. uszkodzenie rurociągu związane z poważnym zanieczyszczeniem wód powierzchniowych,

Możliwe miejsce zajścia zdarzenia awaryjnego (szczytowego w drzewie zdarzeń):

- rurociąg na powierzchni gruntu, pod ziemią i w obrębie przejścia przez drogę lub ciek wodny.

Stany eksploatacyjne obiektu:

- tłoczenie medium,

- przerwa w tłoczeniu.

Główne funkcje bezpieczeństwa:

- zapobieganie nadmiernemu wzrostowi ciśnienia w rurociągu,

- zapobieganie mechanicznym uszkodzeniom rurociągu,

- zapobieganie uszkodzeniom powstałym w wyniku zużycia eksploatacyjnego,

- zapobieganie uwolnieniom medium przez przestępcze działania osób trzecich.

Kontrolna lista zdarzeń związanych z awaryjnym uwolnieniem substancji obejmuje następujące zdarzenia:

- powstanie zbyt wysokiego ciśnienia w rurociągu np. na skutek zbyt szybkiego

zamknięcia zaworów - uderzenie hydrauliczne,

- pęknięcie rurociągu na skutek uszkodzenia mechanicznego,

- powstanie wycieku na skutek korozji,

- powstanie przecieku na elementach armatury wskutek zużycia eksploatacyjnego,

- uszkodzenie rurociągu w wyniku działań przestępczych.

Zdarzenie

Działania operatora

Zapłon

Zdarzenie wyjściowe

Efekt fizyczny zdarzenia

1. Krótkotrwały wypływ do gleby i/lub wody,

Skażenie,

pożar powierzchniowy,

promieniowanie cieplne

Tak

2.Krótkotrwały wypływ do gleby i/lub wody,

Skażenie,

wybuch par, pożar powierzchniowy

promieniowanie cieplne

Tak

do wypalenia

fala ciśnieniowa

Nie

3. Krótkotrwały wypływ do gleby lub wody,

Skażenie, chmura par

Uszkodzenie

rozlewisko,

o niewielkiej toksyczności

rurociągu

4. Wypływ do gleby i/lub wody

Skażenie,

pożar powierzchniowy

promieniowanie cieplne

Tak

5.Wypływ do gleby i/lub wody,

Skażenie, fala ciśnieniowa

wybuch par,

promieniowanie cieplne

Nie

pożar powierzchniowy do wypalenia się

Nie

6.Wypływ, gleby i/lub wody

Skażenie, chmura par o

rozlewisko

niewielkiej toksyczności

Rys. 1. Drzewo zdarzeń dla zdarzenia początkowego „uszkodzenie rurociągu”

Lista możliwych skutków uwolnienia (wycieku) obejmuje następujące zdarzenia:

- skażenie gleby,

- skażenie wód gruntowych i powierzchniowych,

- pożar,

- wybuch,

- sekwencyjne wystąpienie kilku z wyżej wymienionych skutków.

Warto zaznaczyć, że wszystkie awarie mają podobny charakter. Wszystkie funkcje bezpieczeństwa powinny być tak zaplanowane, aby ograniczyć skutki zdarzenia i zapobiec powstaniu sekwencji zdarzeń powodujących negatywne skutki dla środowiska.

Dla oszacowania prawdopodobieństwa zajścia różnych scenariuszy wypadku wymagana jest analiza ilościowa drzewa zdarzeń. Systemy związane z wykonaniem funkcji bezpieczeństwa nazywane są systemami bezpieczeństwa; minimalny zespół wymagań stawianych systemowi bezpieczeństwa stanowi kryterium sukcesu tego systemu. Należy zaznaczyć, że:

• ta sama funkcja bezpieczeństwa może być spełniona przez różne systemy,

• można zastosować kilka systemów zapewniających spełnienie tej samej funkcji bezpieczeństwa,

• można zastosować systemy spełniające tą samą funkcję bezpieczeństwa różniące się zasadą działania (jedno z najlepszych rozwiązań),

• kryteria sukcesu systemu bezpieczeństwa mogą zależeć od zdarzeń początkowych (powodujących awarię).

W przypadku zdarzeń mogących w konsekwencji doprowadzić do uwolnienia tłoczonej lub magazynowanej substancji, w wyniku którego może powstać skażenie środowiska można zaliczyć:

• Uszkodzenie rurociągu na skutek zużycia eksploatacyjnego w normalnych warunkach pracy,

• Uszkodzenie rurociągu na skutek przekroczenia parametrów procesowych (nie zadziałanie systemu zabezpieczeń),

• Wyciek na skutek błędu operatora,

• Uszkodzenie wynikające z działania sił przyrody,

• Uszkodzenie wynikające z przestępczego działania osób trzecich (tzw. odwierty suche i mokre).

1.2. Dostępne dane o awariach rurociągów PERN „PRZYJAŹŃ” S. A.

Dostępne dane o awariach rurociągów przedstawiono na rys. 2-12 poniżej.

Awarie dla potrzeb prezentacji podzielono na dwie grupy: tzw. odwierty czyli naruszenie rurociągu przez osoby trzecie (kradzieże i próby kradzieży) oraz na inne awarie (przyczyny nie zawsze były odnotowane, szczególnie we wcześniejszym okresie eksploatacji rurociągów). W obu przypadkach wyodrębniono skutek w postaci wycieku (o ile wystąpił). W opisach awarii nie odnotowano pożaru lub wybuchu w miejscu ich wystąpienia.

Rys.2. Dane statystyczne o awariach rurociągu produktów finalnych Płock - Mościska

Rys.3. Dane statystyczne o awariach rurociągu produktów finalnych Mościska - Emilianów

Rys.4. Dane statystyczne o awariach rurociągu produktów finalnych Płock - Nowa Wieś

Wielka

Rys.5. Dane statystyczne o awariach rurociągu produktów finalnych Nowa Wieś

Wielka - Rejowiec

Rys.6. Dane statystyczne o awariach rurociągu produktów finalnych Płock - Koluszki

Rys.7. Dane statystyczne o awariach rurociągu produktów finalnych Koluszki - Boronów

Rys.8. Dane statystyczne o awariach rurociągu ropy naftowej Płock - Gdańsk (pomorski)

Rys.9. Dane statystyczne o awariach rurociągu ropy naftowej „PRZYJAŹŃ”. Odcinek

Wschodni

Rys.10. Dane statystyczne o awariach rurociągu ropy naftowej „PRZYJAŹŃ”. Odcinek

Zachodni

Rys.11. Dane statystyczne o wszystkich awariach rurociągów ropy naftowej

Rys.12. Dane statystyczne o wszystkich awariach rurociągów produktów finalnych

1.3. Określenie prawdopodobieństwa wystąpienia wycieku

W zasadzie można przyjąć, że prawdopodobieństwo wystąpienia kategorii (rodzaju) wycieków r_i można wyrazić przez prawdopodobieństwo zajścia zdarzeń początkowych, powodujących ciągi zdarzeń awaryjnych prowadzące do uszkodzenia obiektu i do wycieku tłoczonego lub przechowywanego medium:

gdzie: a­_i - zbiór zdarzeń początkowych,

N_a - zbiór indeksujący grupę zdarzeń początkowych,

Pr(r_j/a_i) - prawdopodobieństwo wystąpienia wycieku przy określonym typie

uszkodzenia (zdarzenia początkowego),

Pr(a_i) - prawdopodobieństwo wystąpienia określonego typu uszkodzenia._.

Należy zaznaczyć, że nie każde zdarzenie oceniane jako awaria musi skończyć się uwolnieniem i wynikającymi z niego konsekwencjami - w przypadku zadziałania systemu bezpieczeństwa może nie dojść do wycieku.

Przedstawiona metoda posiada wady: do określenia prawdopodobieństwa wystąpienia awarii konieczne są dane statystyczne obrazujące działanie systemów zabezpieczeń. O ile awarie związane z uwolnieniem i jego następstwami są ewidencjonowane, o tyle brak jest ewidencji zadziałania systemów bezpieczeństwa.

W tej sytuacji obraz zagrożenia może być czytelnie zobrazowany jedynie przez określenie częstotliwości zdarzeń, w wyniku których występuje uwolnienie i określone skutki tego uwolnienia.

Tabela 1

Udokumentowane awarie rurociągów PERN „PRZYJAŹŃ” S. A.

i związane z nimi uwolnienia ropy naftowej i produktów finalnych

(na podstawie informacji o awariach w okresie 1993-08.2002)

	Rurociągi	ropy	naftowej	Rurociągi	produktów	finalnych
	Liczba awarii	Liczba odwiertów	Razem	Liczba awarii	Liczba odwiertów	Razem
Bez wycieku	22	0	22	98	68	166
Z wyciekiem	16	0	16	20	3	23

Posługując się przedstawioną wyżej zależnością i wykorzystując dane zawarte w tabeli 1 można określić prawdopodobieństwo wycieku medium dla rurociągów:

Dla rurociągów produktów finalnych P_wycieku = 0,136

Dla rurociągów ropy naftowej P_wycieku = 0, 72

Odpowiednio częstotliwość awarii, podczas których wystąpił wyciek medium jest następująca:

Dla rurociągów produktów finalnych f = ok. 2,5/rok

Dla rurociągów ropy naftowej P_wycieku = ok. 1,8/rok

W przypadku rurociągów produktów finalnych można zaobserwować nasilanie się uszkodzeń w wyniku działań przestępczych, przy czym w większości przypadków są to tzw. odwierty suche, nie powodujące skażenia środowiska. Jednocześnie wzmożony nadzór nad rurociągami finalnymi prowadzi do zmniejszenia liczby innych awarii.

2. Zasady zapobiegania oraz zwalczania skutków awarii przemysłowej stosowane lub przewidziane do wprowadzenia

Zapobieganie awariom polega na działaniach mających na celu wyeliminowanie przyczyn pierwotnych, bezpośrednich przyczyn awarii oraz zapewnienie bezpieczeństwa w sytuacjach awaryjnych. Program działań w tym zakresie przedstawiono w tabeli nr 2.

Program zapobiegania awariom przedstawiony w tabeli 2 ma na celu eliminowanie awarii oraz ograniczanie ich skutków. Obejmuje wszelkie działania podejmowane przez PERN „PRZYJAŹŃ” S.A. w sferze zarządzania i organizacji oraz w obszarze technicznych systemów zabezpieczeń mające na celu zapobieganie awariom.

Tabela 2. Program zapobiegania awariom

Lp.	Przyczyna pierwotna	Działanie zapobiegawcze	Częstotliwość	Odpowiedzialny
1.	Niewłaściwa konserwacja - nieprawidłowa ocena potrzeb w zakresie konserwacji - nieprawidłowe procedury przeprowadzenia konserwacji	- plan konserwacji - przeglądy prowadzone na bieżąco przez służby Działu Utrzymania Ruchu oraz brygady objazdowe, - przeglądy i uaktualnianie procedur konserwacji, - wprowadzenie instrukcji prowadzenia prac pożarowo-niebezpiecznych oraz prac remontowych z użyciem otwartego ognia	Na bieżąco Na bieżąco	Dział Utrzymania Ruchu, Dział Obsługi Transportu Rurociągowego, Specjalista ds. Bezpieczeństwa Pożarowego
2.	Błędy powstające przy oddawaniu do użytku instalacji lub jej części - błędy w procedurze odbioru instalacji - nieodpowiednia dokumentacja - niewłaściwa instalacja urządzeń - dodatkowe zagrożenia powstające w czasie budowy - błędy w produkcji urządzeń i ich montażu	- komisyjne przeprowadzenie odbiorów - przeprowadzanie odbiorów zgodnie z obowiązującymi przepisami; w razie potrzeby zgodnie z ustalonymi wewnętrznie harmonogramami i procedurami - przestrzeganie sprawdzenia uprawnień projektanta oraz żądanie zapewnienia wszystkich wymaganych prawem uzgodnień; komisyjny odbiór dokumentacji - nadzór w czasie montażu, - szczegółowy przegląd podczas odbiorów, wymaganie wszystkich wymaganych protokołów pomiarów i sprawdzeń - wymaganie autoryzacji wszystkich zmian przez projektanta, a w razie potrzeby wymaganie ich uzgodnienia - żądanie stosowania wyłącznie wyrobów atestowanych, dopuszczonych do stosowania, wykonywanie prac wyłącznie przez autoryzowanych wykonawców lub wykonawców posiadających stosowne uprawnienia	W chwili zgłoszenia instalacji do odbioru z chwilą dostarczenia dokumentacji na bieżąco podczas odbioru na bieżąco na bieżąco	Dział Inwestycji i Modernizacji j.w. nadzór inwestorski Odbierający projekt, nadzór inwestorski nadzór inwestorski
3.	Nieprawidłowy dobór technologii i rozwiązań konstrukcyjnych - niewłaściwe założenia projektowe - niewłaściwe usytuowanie przestrzenne instalacji - niewystarczająca kontrola budowy - niewłaściwy proces technologiczny - niewłaściwy projekt końcowy - niewystarczająca ochrona przed zagrożeniami zewnętrznymi	- komisyjne uzgadnianie i akceptowanie założeń projektowych - analiza usytuowania tras przebiegu rurociągów, urządzeń technologicznych i obiektów pod kątem zagrożenia dla instalacji, środowiska i zgodności z przepisami - ustanowienie nadzoru inwestorskiego we właściwych specjalnościach - dokładna analiza części technologicznej projektu przed skierowaniem do realizacji - dokładna analiza projektu przed skierowaniem do realizacji - żądanie zapewnienia systemów zabezpieczających przed skutkami rozpoznanych zagrożeń zewnętrznych	W miarę potrzeb	Dział Inwestycji i Modernizacji, Dział Utrzymania Ruchu, Dział Obsługi Transportu Rurociągowego
4.	Nieodpowiednie procedury obsługi niewłaściwe procedury - niewłaściwe określenie zadań - procedury nie są zrozumiałe - nawyki personelu obsługującego - brak przeglądów aktualności procedur i instrukcji	Określenie trybu wprowadzania i zatwierdzania procedur i instrukcji. Ciągła kontrola i doskonalenie procedur i instrukcji obsługi - j.w. - j.w. - szkolenie ze sprawdzeniem stopnia opanowania procedur - eliminacja czynności mogących spowodować zagrożenie - określenie sposobu nadzoru nad aktualnością procedur i instrukcji	Na bieżąco	Biuro Zarządu, Pełnomocnik zarządu ds. Wdrażania Systemów Zarządzania BHP, Ochroną Środowiska i Jakością Dział Obsługi Transportu Rurociągowego
5.	Niewłaściwy przepływ informacji - niepełne lub fałszywe informacje, - brak informacji, - błędne przetwarzanie informacji przez urządzenia lub obsługę - nieodpowiednie kanały przepływu informacji - błędne decyzje - brak zasad komunikowania się i przekazywania informacji lub zasady niewłaściwe - brak reakcji lub niewłaściwy sposób reagowania na informacje	Ustanowienie nadzoru i nadzór nad systemem przepływu informacji, - okresowe sprawdzanie wszelkich urządzeń pomiarowych i kontrolnych - natychmiastowa naprawa - okresowa kontrola systemów przetwarzania informacji i okresowe szkolenie obsługi - ustalenie kanałów wzajemnego komunikowania się pracowników (kanały łączności radiowej oraz dyspozytorska i trasowa łączność telefoniczna) - szkolenie, wprowadzenie Instrukcji postępowania, działania korygujące - określenie procedur w zakresie komunikowania się i przekazywania informacji oraz nadzór nad nimi - ustalenie procedury postępowania w przypadku uzyskania informacji o awarii i wprowadzenie obowiązku dokumentowania przebiegu zdarzeń	Na bieżąco	Dział Obsługi Transportu Rurociągowego, Dział Utrzymania Ruchu, Główny specjalista ds. telekomunikacji
6.	Niewłaściwy personel - nieodpowiednie kwalifikacje - przeciążenie - brak potrzebnych do realizacji danego zadania umiejętności - błędne formy szkolenia - nieodpowiednie środowisko pracy - nieprawidłowa reakcja na popełnione błędy	- staranny dobór personelu z uwzględnieniem kwalifikacji, doświadczenia i predyspozycji - zatrudnianie personelu o odpowiednich kwalifikacjach; szkolenia - przestrzeganie wymiaru czasu pracy i zapewnienie warunków pracy - szkolenie z uwzględnieniem elementów praktyki, - kwalifikowany dobór szkoleń i weryfikacja efektów szkolenia przez przełożonych; doskonalenie procesów szkoleniowych - zapewnienie warunków pracy lub odpowiednich do warunków środków technicznych, zapoznanie pracowników z zagrożeniami - szkolenie personelu, działania korygujące	Na bieżąco	Dział Pracowniczy, Komórka zatrudniająca
7.	Błędy w zarządzaniu brak odpowiedniej kadry zarządzającej błędne określenie zakresu odpowiedzialności personelu lub w koordynowaniu działań błędne określenie zakresu obowiązków brak rozwiązań alternatywnych brak analizy zastosowanych rozwiązań pod kątem bezpieczeństwa	Okresowe analizy, podnoszenie kwalifikacji kadry kierowniczej, działania korygujące	Na bieżąco	Dział Pracowniczy, Pełnomocnik Zarządu ds. Bezpieczeństwa
8.	Nieodpowiednie rozwiązania organizacyjne niewłaściwa strategia w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa niewłaściwa organizacja niewystarczająca kontrola zarządzania, niewłaściwa organizacja w odniesieniu do błędów człowieka	Audity okresowe i działania korygujące	Na bieżąco	Biuro Zarządu, Pełnomocnik Zarządu ds. Bezpieczeństwa
9.	Inne braki organizacyjne nieefektywne szkolenia, niewystarczająca świadomość wagi zagadnień bezpieczeństwa, brak lub niewłaściwe mechanizmy motywacyjne, nieodpowiednie procedury,	Analizy okresowe, działania korygujące	Na bieżąco	Dział Pracowniczy, Pełnomocnik Zarządu ds. Bezpieczeństwa, Komórka zatrudniająca
L.p.	Przyczyny bezpośrednie	Działanie zapobiegawcze	Częstotliwość	Odpowiedzialny
10.	Błędy operatora błędne wykonanie zadania, błędna analiza informacji, niewłaściwe zakończenie zadania, działania podjęte w wyniku uzyskania błędnej informacji, brak informacji, nie podjęcie działań, działania powodujące dezinformację lub błędną reakcję	Wprowadzenie szczegółowych instrukcji postępowania operatora na wypadek awarii, szkolenie	Na bieżąco	Dział Obsługi Transportu Rurociągowego, dyspozytorzy zmianowi, kierownicy odcinków, starsi zmiany w stacjach pomp
11.	Niesprawne urządzenia uszkodzenie instalacji związane z całkowitą lub częściową utratą zdolności spełniania podstawowych funkcji, uszkodzenia pogłębiające się, niesprawność powstała na skutek błędów konstrukcyjnych	Monitorowanie : - stanu pomp, - poziomu surowców w zbiornikach, - poziomu medium w zbiorniku przecieków w stacji pomp, - ciśnienia w rurociągu, - położenia zasuw, - stanu rurociągów pod kątem powstania nieszczelności. Sprawdzanie stanu rurociągu za pomocą metody izotopowej - sprawdzanie szczelności zbiorników, - sprawdzanie stanu rurociągu przez brygady objazdowe	Na bieżąco Wg planu.	Dział Obsługi Transportu Rurociągowego, Dział Utrzymania Ruchu, Kierownicy odcinków, Dyspozytorzy, starsi zmiany
12.	Niesprawne systemy kontrolne całkowite lub częściowe uszkodzenie systemów kontrolnych, niewłaściwa instalacja systemów kontrolnych, niewłaściwe użycie systemów kontrolnych przez operatora,	Monitorowanie stanu urządzeń technologicznych i systemów zabezpieczeń	Na bieżąco	Dział Utrzymania Ruchu, Dział Obsługi Transportu Rurociągowego,
13.	Uszkodzone systemy monitoringu uszkodzone elementy, niewystarczający system przeglądów i konserwacji	Natychmiastowa wymiana uszkodzonych elementów oraz audit systemów przeglądów i konserwacji	Natychmiastowo	Dział Utrzymania Ruchu
14.	Odchylenia od założeń projektowych zastosowanie urządzeń w warunkach niezgodnych z założeniami, zmiany w trakcie realizacji, niezgodne z założeniami modyfikacje podczas remontów sposobów modernizacji, niezgodne z założeniami projektowymi	Wykluczenie tego typu przyczyn poprzez bezwzględne przestrzeganie przepisów	Na bieżąco	Dział Inwestycji i Modernizacji, Dział Utrzymania Ruchu, Dział Obsługi Transportu Rurociągowego,
15.	Czynniki zewnętrzne zagrożenia nie przewidywane (np. uszkodzenia wywołane działaniami przestępczymi) zjawiska atmosferyczne, katastrofy na terenie instalacji - wykonywanie na trasie rurociągu nie uzgodnionych prac budowlanych atak terrorystyczny	- Monitorowanie stanu rurociągów pod kątem szczelności - Kontrola przez brygady objazdowe i loty śmigłowcem, - Ograniczenie dostępu osób postronnych do stacji pomp, stacji zasuw i baz surowcowych, ochrona odgromowa zbiorników i obiektów stacji pomp, - przygotowanie do akcji ratowniczych - kontrole interwencyjne - instrukcja postępowania.	Ochrona czynna i bierna, współpraca z Policją i Strażą Pożarną Wg harmonogramu	Dział Obsługi Transportu Rurociągowego,, Pełnomocnik Zarządu ds. Bezpieczeństwa Brygady trasowe i Dział Utrzymania Ruchu
L.p.	Stany awaryjne instalacji	Działanie zapobiegawcze	Częstotliwość	Odpowiedzialny
16.	Stany niebezpieczne wzrost ciśnienia w wyniku nieprawidłowego wyłączenia pomp lub zbyt szybkiego zamknięcia zasuwy,	Wprowadzenie bezwzględnego obowiązku przestrzegania ustalonych procedur postępowania i instrukcji, uwzględniających bezpieczne wyłączenie pomp i zamknięcie zasuw.	Na bieżąco	Dyspozytor zmianowy
17.	Uszkodzenie w wyniku eksploatacji korozja rurociągów, pęknięcie lub zmęczenie materiałów, zużycie, poluzowanie na skutek wibracji	- okresowe przeglądy i remonty instalacji, - sprawdzanie stanu rurociągu za pomocą metody izotopowej, - monitorowanie stanu rurociągów pod kątem szczelności, - ochrona katodowa, - kontrola przez brygady objazdowe	Na bieżąco lub wg harmonogramu	Dział Obsługi Transportu Rurociągowego,, Dział Utrzymania Ruchu,
18.	Nieplanowane otwarcie instalacji nieplanowane otwarcie zaworu umożliwiające wypływ (np. podczas wymiany elementów armatury lub pomp w obrębie stacji, działania przestępcze (w celu kradzieży tłoczonych rurociągiem mediów), wadliwy stan urządzeń bezpieczeństwa przepełnienie zbiornika	Wykluczenie poprzez wprowadzenie odpowiednich instrukcji Monitorowanie stanu rurociągów,	Wprowadzenie instrukcji technologicznych, instrukcji postępowania w przypadku próby kradzieży. Monitorowanie systemów bezpieczeństwa i poziomu w zbiorniku	Dział Obsługi Transportu Rurociągowego, Pełnomocnik Zarządu ds. Bezpieczeństwa
Lp.	Utrata kontroli	Sposoby zapobiegania	Terminy	Odpowiedzialny
19.	Urządzenia bezpieczeństwa nie działają poprawnie - zwiększenie uwolnienia na skutek uszkodzenia systemów zabezpieczeń, - odłączenie systemów sterowania, - niewłaściwe odczyty lub wskazania, - niewłaściwie dobrane systemy sterowania	Ustanowienie nadzoru nad systemami bezpieczeństwa. Wprowadzenie systemu kontroli i przeglądów; - sygnalizacja uszkodzenia - sygnalizacja odłączenia lub wprowadzenie procedury powiadamiania o odłączeniu systemów - procedury przeglądu systemów - okresowa ocena systemów zabezpieczeń - wykluczenie w fazie założeń projektowych	Na bieżąco	Dział Obsługi Transportu Rurociągowego, Dział Utrzymania Ruchu Dział Inwestycji i Modernizacji
20.	Utrata kontroli sytuacji przez operatora - nieodpowiednia reakcja operatora, - niemożliwa reakcja operatora, - niewłaściwa identyfikacja problemu, - brak działań.	- Stosowanie przez operatora obowiązujących procedur i instrukcji; - Zapewnienie sprawności systemów zabezpieczeń, - Szkolenie	Na bieżąco	Dyspozytor zmianowy, starsi zmiany, Dział Utrzymania Ruchu, Dział Inwestycji i Modernizacji
21.	Systemy bezpieczeństwa nie zapobiegają rozwojowi sytuacji awaryjnej - uszkodzenie systemów bezpieczeństwa, - dobór nieodpowiednich systemów bezpieczeństwa, - wyłączenie systemów bezpieczeństwa, - nieprawidłowe użycie systemów bezpieczeństwa, - niewłaściwa reakcja operatora lub jej brak, - niewłaściwa identyfikacja zagrożenia, - zachowanie operatora powoduje rozwój sytuacji awaryjnej	Jak w pkt 1 i 2	Na bieżąco	Dyspozytor zmianowy, starsi zmiany, Dział Utrzymania Ruchu
22.	Niewystarczające działania naprawcze - niewłaściwe działania naprawcze, - zwiększenie zagrożenia na skutek podjętych działań naprawczych - brak działań naprawczych,	Przeprowadzenie kwalifikowanego szkolenia w zakresie technologii napraw i bezpieczeństwa prac naprawczych na instalacjach. Sprawdzenie efektywności szkoleń.	Wg potrzeb	Dział Pracowniczy, Dział Utrzymania Ruchu, Dział Obsługi Transportu Rurociągowego,

2.1.Techniczne i organizacyjne środki wykrywania i zapobiegania awariom

1. PERN posiada zintegrowany system wykrywania i lokalizacji nieszczelności rurociągów. System wykrywa w ciągu 30 sekund powstające w wyniku nieszczelności spadki ciśnienia wielkości 500 Pa w rurociągu oraz lokalizuje je z dokładnością do 200 m. System analizuje ciśnienie i przepływ w rurociągu oraz porównuje przepływy na początku i na końcu rurociągu. Informacja o nieszczelności dociera do stanowiska dyspozytora; dyspozytor w powyższej sytuacji postępuje zgodnie z postanowieniami INSTRUKCJI AWARYJNEJ, opracowanej przez Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych "Przyjaźń" Spółka Akcyjna, 09-400 Płock, ul. Kazimierza Wielkiego 2a.

W szczególności Dyspozytor może spowodować wyłączenie pomp oraz zamknięcie zasuw położonych najbliżej w obu kierunkach od miejsca uszkodzenia.

2. System automatyki technologicznej, rejestrujący parametry pracy rurociągów i urządzeń współpracujących.

3. System zdalnego sterowania pracą pomp.

4. Zabezpieczenia termiczne pomp (wyłączenie energii w przypadku przegrzania).

5. Pompy w stacjach początkowych i przelotowych mogą być wyłączone zdalnie przez Dyspozytora lub na jego polecenie, a także w przypadku zagrożenia przez obsługę stacji.

6. System zdalnego sterowania zaworami na rurociągu

7. Na rurociągu są zainstalowane zasuwy umożliwiające zamkniecie przepływu i wyłączenie uszkodzonego odcinka. Zasuwy mogą być zamknięte zdalnie przez Dyspozytora; w przypadku zaniku napięcia mogą być zamknięte również ręcznie. Stan zasuw jest monitorowany - operator otrzymuje informację o położeniach krańcowych oraz o każdym innym położeniu niż krańcowe. Na ogół na stacjach zasuw są zainstalowane czujniki ciśnienia. Monitorowany jest stan przewodów przeznaczonych do transmisji danych. W przypadku przewodów w płaszczu ołowianym uszkodzenie przewodu jest sygnalizowane poprzez czujnik rejestrujący spadek ciśnienia w płaszczu przewodu.

8. System kontroli dostępu do stacji zasuw (sygnalizacja otwarcia drzwi).

9. Kontrola stanu przewodów rurowych metodą izotopową. Metoda ta powala wykryć osłabione miejsca w rurociągu np. na skutek korozji.

10. Separatory w sieciach kanalizacyjnych na terenie pompowni.

11. Kontrolę stanu systemu transmisji danych ze stacji zasuw.

12. System nadzoru pracy rurociągów przez brygady objazdowe i okresowe loty patrolowe śmigłowcem.

13. System okresowej kontroli miejsc newralgicznych (przejścia nad wodą, skrzyżowania z drogami, szlakami kolejowymi itp.).

14. System okresowej kontroli stanu przejść podwodnych (ekipy płetwonurków).

15. Okresowe kontrole stanu ochrony elektrochemicznej.

16. Okresowe kontrole stanu elementów ochrony biernej.

17. System czyszczenia rurociągów z odkładających się parafin.

18. Okresowe komisyjne kontrole stanu bezpieczeństwa instalacji.

19. Ochrona katodowa zbiorników.

20. Okresowa kontrola stanu dna zbiorników.

21. Okresowe kontrole stanu zbiorników.

22. System zabezpieczający zbiorniki przed przepełnieniem.

23. Nowe zbiorniki i nowe odcinki rurociągów podlegają Dozorowi Technicznemu.

24. System zarządzania uwzględniający zagadnienia bezpieczeństwa.

25. System wewnętrznych procedur i instrukcji.

26. Dostęp do baz surowcowych i stacji pomp jest ograniczony - ogrodzenie i

posterunki ochrony.

27. Współpraca z władzami terytorialnymi związana z uzgadnianiem i nadzorem nad pracami prowadzonymi w strefie bezpieczeństwa rurociągów naftowych.

2.2. Zasady zwalczania skutków awarii przemysłowej

Szczegółowe zasady zwalczania skutków awarii rurociągów naftowych należących do PERN podano w INSTRUKCJI AWARYJNEJ, opracowanej przez Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych "Przyjaźń" Spółka Akcyjna,

09-400 Płock, ul. Kazimierza Wielkiego 2a:

• Część II Organizacja brygad awaryjnych

• Część III Wytyczne prowadzenia rozpoznania i kryteria oceny sytuacji przez brygadę I rzutu - rozpoznawczą,

• Część IV Zasady działania brygad awaryjnych II rzutu. Technologia wykonywania napraw

• Część V Zasady działania brygady awaryjnej III rzutu. Wytyczne usuwania skutków rozlewu ropy naftowej lub produktów naftowych. Oczyszczanie i rekultywacja terenu

3. Określenie sposobów ograniczania skutków awarii przemysłowej dla ludzi i środowiska w przypadku jej zaistnienia

Lista możliwych skutków niekontrolowanego uwolnienia (wycieku) obejmuje następujące zdarzenia:

- skażenie gleby,

- skażenie wód gruntowych i powierzchniowych,

- pożar,

- wybuch,

- sekwencyjne wystąpienie kilku wyżej wymienionych skutków.

Warto zaznaczyć, że wszystkie awarie mają podobny charakter. Wszystkie funkcje bezpieczeństwa powinny być tak zaplanowane, aby ograniczyć skutki zdarzenia i zapobiec powstaniu sekwencji zdarzeń powodujących negatywne skutki dla środowiska.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że wypełnienie lub niewypełnienie zadania przez odpowiednie instalacje lub obsługę może spowodować zapobieżenie awarii, ograniczenie jej skutków lub przeciwnie sekwencję zdarzeń. Systemy zabezpieczeń oraz działania operatorów (procedury postępowania w sytuacjach awaryjnych) można nazwać systemami bezpieczeństwa. Systemy można ugrupować następująco:

- techniczne środki wykrywania i ograniczania skutków awarii,

- przedsięwzięcia organizacyjne mające na celu ograniczanie skutków awarii (instrukcje i procedury postępowania),

- techniczne i organizacyjne środki ograniczania skutków awarii po ich wystąpieniu.

3.1. Techniczne środki ograniczania skutków awarii.

1. Wyłączanie pomp

Pompy w stacjach początkowej oraz przeznaczonych do podnoszenia ciśnienia mogą być wyłączone zdalnie przez Dyspozytora lub na jego polecenie, a także w przypadku zagrożenia przez obsługę stacji.

2. Zawory odcinające na rurociągu

Na rurociągu są zainstalowane zasuwy umożliwiające zamkniecie przepływu i wyłączenie uszkodzonego odcinka. Zasuwy mogą być zamknięte zdalnie przez Dyspozytora; w przypadku zaniku napięcia mogą być zamknięte również ręcznie. Stan zasuw jest monitorowany - operator otrzymuje informację o położeniach krańcowych oraz o każdym innym położeniu niż krańcowe. Na ogół na stacjach zasuw są zainstalowane czujniki ciśnienia. Monitorowany jest stan przewodów przeznaczonych do transmisji danych. W przypadku przewodów w płaszczu ołowianym uszkodzenie przewodu jest sygnalizowane poprzez czujnik rejestrujący spadek ciśnienia w płaszczu przewodu.

3. Stacje pomp ze względu na specyfikę przeprowadzanych operacji posiadają następujące systemy ograniczające skutki awarii:

- tace pod urządzeniami technologicznymi,

- zbiorniki przecieków,

- separatory ropopochodnych,

- bezpośrednią łączność z Dyspozytorem,

- sprzęt ratowniczy wg odrębnych wykazów.

W przypadku pożaru w bazach surowcowych przewidziano następujące środki ograniczania skutków:

• usytuowanie zbiorników ropy naftowej w obwałowaniach,

• stosowanie w obwałowaniach tzw. geomembran i betonów,

• budowa zbiorników dwupłaszczowych,

• wyposażenia zbiorników ropy naftowej w instalacje zraszaczowe zabezpieczające,

- wyposażenie zbiorników w urządzenia gaśnicze pianowe,

• zabezpieczenie zapasu wody i środków gaśniczych do prowadzenia akcji gaśniczej i chłodzenia zbiorników,

utrzymywanie w bazach surowcowych Zakładowej Zawodowej Straży Pożarnej.

3.2. Przedsięwzięcia organizacyjne mające na celu ograniczanie skutków awarii po jej zaistnieniu

1. Przedsięwzięcia organizacyjne mające na celu ograniczanie skutków awarii zawarto w INSTRUKCJI AWARYJNEJ 2001opracowanej przez Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych "Przyjaźń" Spółka Akcyjna, 09-400 Płock, ul. Kazimierza Wielkiego 2a:

• Część I Wytyczne postępowania dla służb eksploatacyjnych w sytuacjach awaryjnych

2. Techniczne i organizacyjne środki ograniczania skutków awarii po ich wystąpieniu

określono w INSTRUKCJI AWARYJNEJ 2001opracowanej przez Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych "Przyjaźń" Spółka Akcyjna, 09-400 Płock, ul. Kazimierza Wielkiego 2a

4. Określenie częstotliwości przeprowadzania analiz programu zapobiegania awariom w celu oceny jego aktualności i skuteczności

Program zapobiegania awariom jest przeglądany pod kątem skuteczności zastosowanych rozwiązań w następujących przypadkach:

• w przypadku zaistnienia awarii,

• w przypadku zmiany stanu faktycznego w odniesieniu do instalacji lub zastosowanych zabezpieczeń,

• w przypadku stwierdzenia że zastosowane rozwiązania są przestarzałe (celem uwzględnienia postępu naukowo-technicznego),

• w przypadku zmian organizacyjnych w przedsiębiorstwie, w szczególności w przypadku zmian w strukturach odpowiedzialnych za bezpieczeństwo.

• niezależnie od sytuacji wymienionych wyżej co najmniej raz na 5 lat.

PERN „PRZYJAŹŃ” S. A. Stron 1

PROGRAM ZAPOBIEGANIA AWARIOM Strona 24

1

---