by Ralph 2012; NOWOTWORY Z ROBBINSA
Nowotwory (1) - NACZYNIA
a) n-ry łagodne, zaburzenia rozwojowe, zmiany nabyte
1.haemangioma=angioma=naczyniak krwionośny [głowa, szyja, wątroba]
capillare=włośniczkowy [skóra, tk. podskórna, bł. śluz. j. ustnej i warg, wątroba, śledziona, nerki]### juvenile; strawberry type=młodzieńczy o typie poziomki [skóra]
cavernosum=jamisty [częsciej głębiej położone narządy, tk. podskórna twarzy i kończyn, mózg, móżdżek, pień mózgu, dno oka, trzustka, wątroba, (nerki)]
capillare lobulare=granuloma pyogenicum=ziarniniak naczyniasty [skóra, bł. śluz. dząseł i j. ustnej]### granuloma gravidarum
2.lymphangioma=naczyniak limfatyczny
simplex=capillare=prosty=włośniczkowy [głowa, szyja, pacha, podskórna tk. łączna, narządy wewn.]
cavernosum=hygroma cysticum [szyja, pacha, zaotrzewnowo]
3.glomus tumor=glomangioma=kłębczak [dalsze części palców, zwłaszcza podpaznokciowo]
(4.ectasia vascularis=poszerzenia naczyń)
naevus flammeus=znamię naczyniakowate płaskie=znamię płomienne [głowa, szyja]### znamię naczyniakowate koloru czerwonego wina (port wine stain)
naczyniak pająkowaty=naczyniak gwiaździsty="pajączki naczyniowe" [twarz, szyja, górna cz. kl.p.]
naczyniakowatość wrodzona=choroba Oslera-Webera-Rendu [skóra, bł. śl.: j. ustnej, warg, ukł. odd., p.pok., dróg mocz.]
(5.angiomatosis bacillaris) [skóra, kości, mózg]
b) n-ry o pośrednim stopniu złośliwości
1.sarcoma Kaposi=mięsak Kaposiego
forma przewlekła=klasyczna=europejski mięsak Kaposiego [skóra i tk. podskórna w dalszych częściach kończyn dolnych -> bliżej tułowia]
forma z powiększeniem węzłów chłonnych=afrykańska=endemiczny mięsak Kaposiego [skóra, trzewia]
związany z przeszczepieniem [skóra, narządy wewnętrzne]
forma związana z AIDS=epidemiczny mięsak Kaposiego [węzły chłonne, jelita, inne narządy]
2.haemangioendothelioma=śródbłoniak naczyniakowy krwionośny
epithelioides [tk. miękkie w okolicach żył średnich i dużych]
c) n-ry złośliwe
1.angiosarcoma=mięsak naczyniowy [każdy narząd, zwykle skóra, tk. miękkie, sutek, wątroba]
wysoko dojrzały haemangiosarcoma
postać wysoce anaplastycxna
lymphangiosarcoma w przebiegu obrzęku chłonnego
2.haemangiopericcytoma=obłoniak [każda lokalizacja, zwykle kończyny dolne (udo), przestrzeń zaotrzewnowa]
Nowotwory (2) - SERCE
a) n-ry przerzutowe [osierdzie]
1.rak płuc
2.rak piersi
3.czerniak złośliwy
4 n-ry układy krwiotwórczego=chłoniaki i białaczki
b) n-ry pierwotne
1.myxoma=śluzak [lewy przedsionek blisko otworu owalnego]
2.lipoma=tłuszczak [każda lokalizacja]
3.fibroma=włókniak
4.rhabdomyoma=mięśniak prążkowany //stwardnienie guzowate mózgu
5. angiosarcoma=mięsak naczyniowy
6. rhabdomyosarcoma=mięśniakomięsak prążkowanokomórkowy
Nowotwory (3) - UKŁADY KRWIOTWÓRCZY I LIMFATYCZNY
(+) ROZROSTY NOWOTWOROWE KRWINEK BIAŁYCH
IA+IIA=ALL - hiperdiploidia, translokacja (12;21) TEL1,AML1; translokacja (11) ML[1/L];chromosom Ph, translokacja (1;19), rearanżacja 11q23
złośliwe rozrosty limfoidalne
a)chłoniaki niehodgkinowskie(NHL)=nieziarnicze [chłoniaki-guzy w ww. chł. i innych narządach]
IA.chłoniaki z prekursorowych komórek B
1.prekursorowe (limfoblastyczne) chłoniaki/białaczki z komórek B [szpik, krew] TdT,CD19+,CD10+
IB.chłoniaki z obwodowych komórek B
1.przewlekła białaczka limfatyczna(CLL)/chłoniak z małych limfocytów B(SLL) [ww. chłonne, szpik, śledziona, wątroba, krew] CD5+,CD19+,CD20+,CD23+,Ig powierzchowne np. M/D o tylko jednym łańcuchu lekkim - kappa lub lambda; trisomia 12 i delecje chromosomów 11 i 12
2.białaczka prolimfocytowa z komórek B; translokacja (9;14) zakłócająca funkcję PAX5
3.chłoniak limfoplazmocytowy
4.chłoniak z komórek płaszcza [ww.chłonne, szpik, krew, śledziona, wątroba, !P.POK.!] powierzchowne IgM/D,CD19+,CD20+,CD22+,CD5+,nadekspresja cykliny D1; translokacja (11;14): fuzja genu cykliny D1 z regulatorami produkcji łańcuchów ciężkich Ig
5.chłoniak grudkowy [ww. chłonne, szpik] CD19+,CD20+,CD10+,BCL2,Ig powierzchowne; translokacja (14;18) w miejscu antyapoptotycznego genu BCL2
6.pozawęzłowy chłoniak strefy brzeżnej (typu MALT) (infekcja H.pylori) [ślinianki, jelita cienkie i grube, płuca, oczodół, pierś] Ig powierzchowne, Cd5-, CD10-; translokacja (1;14) genów BCL10 i IgH oraz translokacja (11;18) genów MALT1 i IAP2
7.śledzionowy chłoniak strefy brzeżnej
8.węzłowy chłoniak strefy brzeżnej
9.białaczka włochatokomórkowa [szpik, śledziona, krew] CD19+, CD20+, Ig powierzchniowe o jednym łańcuchu lekkim, CD11c, CD103
10.plazmocytoma/szpiczak plazmocytowy
11.chłoniak rozlany z dużych komórek B [ww. chłonne, p. pokarmowy, skóra, kości, mózg, ew. wątroba, śledziona, szpik, krew] CD19+,CD20+,CD79a+, IgM/G, łańcuchy lekkie kappa lub lambda, CD10+; translokacja (11/14;18) z rearanżacją genu BCL2, rearanżacja/mutacja 3q27- BCL6
-na tle nabytych niedoborów immunologicznych -> EBV
-pierwotnie wysiękowe (efuzyjne) błon surowiczych -> HHV-8
-pierwotny śródpiersia [narzady wewnętrzne, OUN]
12.chłoniak Burkitta CD19+,CD20+,CD10+,Ig powierzchowne IgM,nadekspresja białka MYC; translokacje genu MYC (8) z genem łańcuchów ciężkich IgH (14) lub genami łańcuchów lekkich kappa i lambda (2 i 22)
-endemiczny [kości szczęk, krew] -> EBV
-sporadyczny [jelito grube, przestrzeń zaotrzewnowa, jajniki, krew]
IIA.chłoniaki z prekursorowych komórek T
1.prekursorowe (limfoblastyczne) chłoniaki/białaczki z komórek T [grasica, szpik, krew] TdT,CD2+,CD7+; translokacja (1;14), delecje (1), rearanżacje 14q11/7q35, nadekspresja TAL1
IIB.chłoniaki z obwodowych komórek T/NK (niektóre n-ry z kom. NK -> EBV) (enteropatia glutenozależna -> chłoniak T komórkowy jelit)
1.białaczka prolimfocytowa z komórek T; inwersja (14), zakłócenie funkcji TCL1
2.białaczka z ziarnistych limfocytów T
3.agresywna białaczka z komórek NK
4.chłoniak/białaczka z komórek T dorosłych (-> HTLV1+) [skóra, węzły, śledziona, wątroba] silna ekspresja IL2R
5.pozawęzłowy chłoniak z komórek NK/T, typu nosowego
6.chłoniak z komórek T na tle enteropatii
7.chłoniak z komórek T gammadelta, wątrobowo-sledzionowy
8.chłoniak z komórek T w tkance podskórnej typu panniculitis
9.ziarniniak grzybiasty/zespół Sezary'ego [naskórek, górne warstwy skóry, węzły, narządy wewnętrzne, krew] CD3+, CD4+
10.chłoniak anaplastyczny z dużych komórek, pierwotny skóry
11.chłoniak z obwodowych limfocytów T, bliżej nieokreślony; CD3+
12.angioimmunoblastyczny chłoniak z komórek T
13.chłoniak anaplastyczny z dużych komórek T, pierwotnie układowy; translokacja (2;5) związana z ALK
b)chłoniak Hodgkina=ziarnica złośliwa III. [narządy limfatyczne, śledziona, wątroba, szpik, inne narządu] -> EBV
z przewagą limfocytów (LP), postać guzkowa [ww. szyjne i pachowe] Ag limfocytów B (CD20+); rearanżacja i mutacja somatyczna genów IgH
stwardnienie guzkowe (NS) [ww. szujne, podobojczykowe, śródpiersie] CD15+,CD30+,zwykle brak ekspresji Ag kom. B i T
postać mieszana (MC)
z zanikiem limfocytów (LD)
c)białaczki [szpik, krew]
d)skazy(dyskrazje) plazmatyczno-komórkowe i stany pokrewne [szpik + zmiany ogólne]
1.szpiczak mnogi [szpik, kości, śledziona, wątroba, nerki, płuca, węzły chłonne, krew] translokacja genu IgG (14) i fuzja z genem receptora dla FGF3 (4), rearanżacje IgH na 14q32
2.izolowany guz plazmatycznokomórkowy [kości, GDO:zatoki oboczne nosa/nosogardło/krtań]
3.chłoniak limfoplazmocytowy [szpik, węzły chłonne, śledziona, wątroba] translokacja genu IgH (14) z genem PAX5 (9), kodującym czynnik transkrypcyjny regulujący różnicowanie
4.choroby łańcucha ciężkiego [ww. chłonne, wątroba, śledziona, jelito cienkie, drogi oddechowe]
5.skrobiawica (amyloidoza) pierwotna związana z rozrostem immunocytów
6.monoklonalna gammapatia o nieokreślonym znaczeniu (MGUS)
rozrosty złośliwe pochodzenia szpikowego=nowotwory mieloidalne/szpikowe [szpik]
a)ostre białaczki szpikowe/mieloblastyczne(AML) [szpik, krew, śledziona, wątroba, węzły, rzadko zmiana guzowata w tk.=granulocytic sarcoma]
szereg granulocytarny - MPO+
różnicowanie w kierunku monocytów - NSE lizosomalne+komórki AML - antygeny różnicowania szpikowego: CD13, CD14, CD15, CD64 komórki macierzyste (progenitory różnicowania mielocytarnego) - CD33
M0=minimalnie zróżnicowana AML; Ag linii mieloidalnej
M1=AML bez cech dojrzewania; chromosom Ph pogarsza rokowanie
M2=AML z cechami dojrzewania; translokacja (8;21) polepsza rokowanie
M3=ostra białaczka promielocytowa; translokacja (15;17) genu PML z genem RARA=receprora alfa kwasu retinojowego
M4=ostra białaczka mielomonocytowa; inwersja 16 lub delecja 16q - lepsze rokowanie
M5=ostra białaczka monocytowa; [dziąsła] anomalie 11q23
M6=ostra erytroleukemia; [krew, narządy wewnętrzne]
M7=ostra białaczka megakariocytowa
b)przewlekłe procesy mieloproliferacyjne(CMD); [śledziona, wątroba, ww. chłonne]
przewlekła białaczka szpikowa(CML); zawsze chromosom Ph=wzajemna translokacja (9q;22q)=powstanie fuzyjnego genu BCR-ABL; granulocyty prawie bez fosfatazy;(blasty-TdT, CD10,CD19, rearanżacja genów Ig)
nadkrwistość=czerwienica prawdziwa(PV)
metaplazja szpikowa z mielofibrozą/zwłólnieniem szpiku; nowotworowe megakariocyty produkują PDGF i TGF beta działające mitogennie na fibroblasty
trombocytemia pierwotna
c)zespoły mielodysplastyczne(MDS); utrata całości/delecja długich ramion 5 lub 7
rozrosty/nowotwory histiocytarne
a)procesy rozrostowe komórek Langerhansa/histiocytozy z komórek Langerhansa/histiocytoza X; HLA-DR, CD1+, ziarnistości Birbecka=ciałka HX
zespół Letterera-Siwe=ostra rozsiana histiocytoza z komórek Langerhansa [skóra, śledziona, wątroba, ww. chłonne, płuca, kości, szpik]
choroba Handa-Schullera-Christiana
ziarniniak kwasochłonny [kości, skóra, płuca, żołądek]
jednoogniskowy [kości]
wieloogniskowy [skóra, GDO, ww.chłonne, wątroba, śledziona, podwzgórze]
b)odczyny histiocytarne w węzłach (łagodne)
c)prawdziwe chłoniaki z komórek siateczki
(+) NOWOTWORY GRASICY
a) grasiczak (thymoma)
łagodny // cytologicznie i biologicznie bez cech złośliwości
rdzenne
mieszane
złośliwy
typ 1 // cytologicznie łagodny, agresywny biologicznie
typ 2 (rak grasicy) // cytologicznie i biologicznie złośliwy
-> płaskonabłonkowy o wysokim stopniu zróznicowania
-> płaskonabłonkowy o niskim stopniu zróżnicowania
-> (lymphoepithelioma)anaplastyczny z nabłonka typu korowego
Nowotwory (4) - PŁUCA I GÓRNE DROGI ODDECHOWE
PŁUCA
a) rak oskrzelopochodny=rak płuc - 95%
I) rak niedrobnokomórkowy płuc (NSCLC) [70-75%]; EMA, CEA, filamenty pośrednie cytokeratyny; PTH-rP; delecja 3, mutacje P16/CDKN2A, nadekspresja rodziny MYC
1) rak płaskonabłonkowy (epidermoidalny) [25-30%] [centralnie oskrzela główne -> ww. chł. wnęki]
2) gruczolakorak [30-35%] [zwykle bardziej obwodowo -> bliznowacenie w płucu]; śluz; mutacje K-RAS
* postać zrazikowa
* postać brodawkowata
* postać lita
- rak pęcherzykowo-oskrzelikowy [obwodowe części płuc]
3) rak wielkokomórkowy niezróżnicowany [10-15%]
- rak olbrzymiokomórkowy
- rak wrzecionowato-komórkowy
- rak wrzecionowato- i olbrzymiokomórkowy
II) rak drobnokomórkowy płuc (SCLC) [20-25%] [centralnie -> ww. chł. wnęki i śródpiersie]; CgA, swoista enolaza neuronalna, synaptofizyna; EMA, CEA, filamenty pośrednie cytokeratyny; ACTH, ADH, GRP, kalcytonina; delecja 3p, mutacja RB, mutacja TP53, nadekspresja rodziny MYC
III) struktury złożone [5-10%]
1) rak mieszany - płaskonabłonkowy i gruczolakorak
2) rak mieszany - płaskonabłonkowy i drobnokomórkowy
b) rakowiak oskrzela [główne oskrzela -> ww.chł. wnęki]
- typowy
- atypowy
c) guzy z gruczołów oskrzelowych
- adenoid cystic carcinoma
- mucoepidermoid carcinoma
d) mezenchymalne nowotwory (złośliwe)
- fibrosarcoma
- leiomioma
e) chłoniaki
f) zmiany łagodne
- hamartoma
OPŁUCNA
a) złośliwy międzybłoniak opłucnej; mutacje genów supresorowych p16/CDKN2A (9p21) i NF2 (22q12); antygen T SV40
- postać nabłonkowa
- postać mięsakowa
- postać dwufazowa
b) odosobnione guzy włókniste (łagodne)
NOSOGARDŁO
a) rak nosogardła; EBV
- płaskonabłonkowy rogowaciejący
- płaskonabłonkowy nierogowaciejący
- niezróżnicowany
KRTAŃ
a) zmiany niezłośliwe
1) guzki strun głosowych (polipy)
2) brodawczaki krtani/płaskonabłonkowe // brodawkowatość młodzieńcza krtani - HPV 6, 11
b) rak krtani [głośni, nadgłośniowy, podgłośniowy]
1) rak płaskonabłonkowy
- rogowaciejący
- średnio dojrzały
- nierogoraciejący, niedojarzały
2) gruczolakorak
Nowotwory (5) - NERKA I DROGI WYPROWADZAJĄCE MOCZ
a) nowotwory łagodne nerki
1) gruczolak brodawkowaty (adenoma papillare) [kora]
2) włókniak (fibroma medullare) [część rdzenna]
b) rak nerki/nerkowokomórkowy [zwykle warstwa korowa]
1) rak jasnokomórkowy (carcinoma clarocellulare) [70-80%] [warstwa korowa]; vHL (3p25); EPO, PTH-rP, ACTH, (coś co daje NT lub maskulinizację/feminizację)
- typ lity
- typ zwakualizowany
- typ anaplastyczny
* cewki
* sznury
* chaotyczne skupienia
2) rak brodawkowaty (carcinoma papillare) [10-15%]; protoonkogen MET (7q31) kodujący receptor o aktywności kinazy tyrozynowej dla HGF - zwielokrotnienie kopii, mutacje // trisomia 7/16/17
3) rak chromofobowy (carcinoma chromofobicum) [5%]; hipodiploidia - liczne delecje całych chromosomów: 1/2/6/10/13/17/21
c) guz Wilmsa/nerczak płodowy (nephroblastoma)
d) nowotwory pęcherza moczowego i dróg moczowych (kielichy nerkowe, miedniczka nerkowa (5-10% pierwotnych nowotworów nerek), moczowód (najrzadszy), cewka moczowa) // omówiony pęcherz
1) brodawczak (papilloma)
2) rak uroterialny (dawniej rak przejściowokomórkowy=carcinoma transitionale)
- wzrost płaski
- wzrost brodawkowaty
* wzrost naciekający (inwazyjny)
* wzrost nienaciekający (nieinwazyjny)
#G1:dobrze zróżnicowany, o niskim potencjale złośliwości
#G2:o średnim stopniu złośliwości
#G3:skrajnie niezróżnicowany, anaplastyczny, o agresywnym przebiegu, o wysokim stopniu złośliwości
3) rak płaskonabłonkowy (carcinoma planoepitheliale) [5%]
Nowotwory (6) - JAMA USTNA I PRZEWÓD POKARMOWY
a) rak jamy ustnej i języka
1) rak płaskonabłonkowy [brzeg boczny czerwieni wargowej wargi dolnej, dno jamy ustnej, boczna granica ruchomej części języka]; HPV 16/18/33; zazwyczaj wysoko lub średnio dojrzały i ulega rogowaceniu
b) nowotwory gruczołów ślinowych [80% przyuszna (70-80% łagodne), reszta najczęściej w podżuchwowej (niecałe 50% łagodne)]
1) gruczolak wielopostaciowy (adenoma polymorphum) = guz mieszany (tumor mixtus); najczęstszy nowotwór przyusznicy, stanowi ponad 90% łagodnych guzów ślinianek
2) gruczolakotorbielak brodawczakowaty limfatyczny (cystadenoma papillare lymphomatosum) = guz Warthina (tumor Warthin) [praktycznie tylko przyuszna]
3) guz mieszany złośliwy (tumor mixtus malignus)
4) rak śluzowo-naskórkowy (carcinoma mucoepidermale) / elementy gruczolakoraka i raka płaskonabłonkowego
c) rak przełyku; mutacje genu supresorowego p16/CDKN2A, bardzo rzadko K-RAS
1) rak płaskonabłonkowy (90%); w 50% mutacje TP53 [20% odcinek szyjny i górny piersiowy, 50% 1/3 środkowa, 30% dolna 1/3 -> D.O./aorta]
2) rak gruczołowy [dystalna 1/3 przełyku, wpust żołądka]; śluz
d) nowotwory żołądka /jakiś debil to pisał/
1) polipy żołądka
- (tłuszczak)
- (mięśniak gładkokomórkowy)
- hiperplastyczny (80-85%)
- z gruczołów dna żołądka (10%)
- gruczolak (5%)
2) rak żołądka (90-95% nowotworów złośliwych) [odźwiernik - 50-60%, wpust - 25%, trzon, dno; krzywizna mniejsza 40%, większa 12%]
- typ jelitowy; dobrze zróżnicowany
- typ rozlany; nisko zróżnicowany; mutacje E-kadheryny
+ wczesny
+ zaawansowany
* typ guzowaty
* typ powierzchowny płaski/wgłębiony
* typ wydrążony
3) chłoniaki żołądka (4%)
4) rakowiaki żołądka (3%)
5) nowotwory mezenchymalne wrzecionowatokomórkowe (2%)
e) nowotwory jelita cienkiego i grubego
1) polipy nienowotworowe (łagodne) (90% polipów nabłonkowych)
- polipy hiperplastyczne
- polipy hamartomatyczne
***** polipy młodzieńcze/polipy zastoinowe u dorosłych
***** polipy Peutza-Jeghersa; mutacja genu LKB1 dla kinazy serynowo-treoninowej
- polipy zapalne
- polipy limfatyczne
2) nowotworowe zmiany nabłonkowe
polipy łagodne
- gruczolak
##### cewkowy (najczęstszy) ~~ zwykle małe uszypułowane
##### kosmkowy (1%) ~~ zwykle duże siedzące
##### cewkowo-kosmkowy (5-10%)
zmiany złośliwe
- rak gruczołowy=gruczolakorak (98% raków jelita grubego) [w j. cienkim zwykle dwunastnica] [25% kątnica/wstępnica-wzrost egzofityczny, 25% odbytnica/dystalna esica-okalający pierścieniowaty wzrost, 25% zstępnica/proksymalna esica]; CEA
ścieżka(1)=mutacja genu supresorowego APC 5q21 (1szy krok)/zaburzenia metylacji i inaktywacja prawidłowych alleli (2gi krok)->akumulacja B-kateniny->aktywacja w jądrze transkrypcji genów MYC, cykliny D1->mutacja K-RAS 12p12->delecja 18q21 obejmująca geny DCC(netryna 1), DPC/SMAD4 i SMAD2(komponenty ścieżki sygnalizacyjnej TGF-B)->utrata funkcji TP53 17p53
ścieżka(2)=zmiany genetyczne w genach mutatorowych kodujących mechanizmy naprawcze DNA (MSH2, MSH6, !MLH1!, PMS1, PMS2)->niestabilność mikrosatelitarna->mutacje w regionie kodującym/obok promotora genów TGF-BRII i BAX
# dobrze zróżnicowane
# niezróżnicowane, anaplastyczne
- rakowiak=karcynoid [wyrostek robaczkowy, jelito cienkie(50% n-rów złośliwych), jelito grube(2% n-rów złośliwych), żołądek, trzustka, tk. okołotrzustkowa, płuca, drogi żółciowe, wątroba]; CgA, synaprofizyna, NSE=enolaza swoista dla neuronów
- rak strefy odbytuz reguły płaskonabłonkowy
3) zmiany mezenchymalne
- nowotwory zrębowe przewodu pokarmowego (GIST) (łagodne lub złośliwe); mutacja KIT receptora kinazy tyroznowej //podścieliska przeważnie z SMC//
- inne łagodne zmiany
***** tłuszczak
***** nerwiak
***** naczyniak
- mięsak Kaposiego
4) chłoniak //z kom. B tk. chł. zw. z bł. śluz. (MALT)// [żołądek 55-60%, j. cienkie 25-30%, proksymalny odcinek j. grubego 10-15%, dystalny do 10%, wyrostek robaczkowy, przełyk] //z kom. T//
f) nowotwory wyrostka robaczkowego
1) rakowiak
2) torbiel śluzowa
3) nowotwory śuzowe
- gruczolakotorbielak śluzowy (cystadenoma mucinosum)
- torbielowaty gruczolakorak śluzowy (cystadenocarcinoma mucinosum) -> śluzak rzekomy otrzewnej (pseudomyxoma peritonei)
Nowotwory (7) - WĄTROBA I DROGI ŻÓŁCIOWE
NOWOTWORY I ZMIANY NOWOTWOROPODOBNE WĄTROBY
a) przerzut raka: okrężnicy, płuca, sutka (najczęstszy n-ór wątroby)
b) nowotwory łagodne
naczyniak jamisty (haemangioma cavernosum) (najczęstszy nowotwór łagodny wątroby)
ogniskowy rozrost guzkowy (hyperplasia nodularis focalis)
gruczolak wątrobowokomórkowy (adenoma hepatocellulare)
c) pierwotny rak wątroby
* jednoogniskowy
* wieloogniskowy
* rozległy inwazyjnie
rak wątrobowokomórkowy (HCC - hepatocellular carcinoma); alfa-fetoproteina
- o wysokim stopniu dojrzałości ~~ tworzy sznury/małe wyspy
- o niskim stopniu dojrzałości ~~ z olbrzymich anaplastycznych komórek wielojądrowych
# rak włóknisto-blaszkowy (fibrolamellar carcinoma)
rak z nabłonka dróg żółciowych (cholangiocarcinoma/carcinoma cholangiocellulare)
- o wyższym stopniu dojrzałości
- o niższym stopniu dojrzałości
guzy zawierające obydwa w/w typy komórek
wątrobiak płodowy (hepatoblastoma)
mięsak naczyniowy (angiosarcoma)
NOWOTWORY DRÓG ŻÓŁCIOWYCH
a) rak pęcherzyka żółciowego
* egzofityczny
* naciekający (częstszy)
gruczolakorak
rak płaskonabłonkowy
nowotwór o różnocowaniu gruczołowopłaskim (2&3=5%)
rakowiak
b) rak pozawątrobowych dróg żółciowych (też cholangiocarcinoma!), w tym brodawki Vatera
* rozlany
* brodawkowaty/polipowaty
gruczolakorak; śluz
rak płaskonabłonkowy
Nowotwory (8) - TRZUSTKA
ZEWNĄTRZWYDZIELNICZA CZĘŚĆ TRZUSTKI
a) rak trzustki [60-70% głowa, 5-10% trzon, 10-15% ogon, 20% cała trzustka]; CEA, CA 19-9; mutacje genu K-RAS, genu supresorowego CDKN2A/(p16) (obydwie w 90%), mutacje TP53, genu supresorowego DPC4, amplifikacja genu ERBB2/(HER2/NEU), rzadziej mutacje genów zaangażowanych w naprawę DNA: BRCA-1 i MLH1
gruczolakoraki; śluz
WEWNĄTRZWYDZIELNICZA CZĘŚĆ TRZUSTKI
a) nowotwory komórek wysp
insulinoma [trzustka]- guzy łagodne- raki (10%)
gastrinoma [dwunastnica, trzustka, tkanki okołotrzustkowe]
Nowotwory (9) - NARZĄDY PŁCIOWE MĘSKIE
PRĄCIE
a) rak płaskonabłonkowy (carcinoma planoepitheliale); większość miejscowo złośliwa; HPV 16,18
rak przedinwazyjny (carcinoma in situ)
- choroba Bowena ~~ pojedyncza płaska zmiana na trzonie prącia [też pochwa, j. ustna]
- erytroplazja Queyrata (erythroplasia Queyrat) ~~ rumieniowata plama w obrębie żołędzi prącia [też inne bł. śluzowe]
- bowenoid papulosis ~~ na trzonie prącia; STI (wirus)
rak brodawkujący (carcinoma verrucosum); mniejszy stopień cytologicznej atypii
MOSZNA
a) rak płaskonabłonkowy
JĄDRA
a) z komórek zarodkowych (95%); izochromosom 12p; większość na bazie zmian przedinwazyjnych - wewnątrzkanalikowego nowotworu zarodkowego IGCN
nowotwory o jednym rodzaju utkania (40%)
- nasieniak (seminoma) (50% zarodkowych n-rów jąder) ~~ dysgerminoma jajnika/germinoma OUN; hCG jeśli są kom. olbrzymie przypominające kom. syncytiotrofoblastu
*****nasieniak spermatocytowy (seminoma spermatocyticum)
- rak zarodkowy (carcinoma embryonale) (czysta postać 1-3% nowotworów zarodkowych jądra, zwykle stwierdza się inne towarzyszące komponenty n-rowe, np. YST, teratoma, choriocarcinoma)
- guz zatoki endodermalnej (yolk sac tumor) (najczęstszy pierwotny nowotwór jądra do 3 r.ż.); alfa-fetoproteina
- nabłoniak kosmówkowy złośliwy (choriocarcinoma); hCG zwłaszcza w syncytiotrofoblaście
- potworniak (teratoma)
***** dojrzały
***** niedojrzały
***** z transformacją nowotworową elementów somatycznych (zwykle rak płaskonabłonkowy lub gruczołowy)
nowotwory złożone (60%); najczęściej z elementów teratoma, carcinoma embryonale, YST
inne, rzadkie typy histologiczne
b) z komórek Sertoliego
c) z komórek Leydiga
d) mieszane
GRUCZOŁ KROKOWY
a) rak gruczołu krokowego [70-80% w strefie obwodowej]; genu supresorowy PTEN (1,10), różnice powtórzeń CAG w genie receptora androgenowego
PIN - wewnątrznabłonkowy rozrost nowotworowy gruczołu krokowego (zmiana przedrakowa)
* niskozróżnicowane (low-grade)
* wysokozróżnicowane (high-grade)
gruczolakorak (adenocarcinoma)
* lepiej zróżnicowane
* niżej zróżnicowane
* nisko zróżnicowane
Nowotwory (10) - ŻEŃSKI UKŁAD PŁCIOWY I PIERŚ
SROM
a) kłykciny i niskiego stopnia wewnątrznabłonkowe nowotworzenie sromu (VIN I)
kłykciny płaskie (condylomata lata); kiła II rzędowa
kłykciny kończyste (condylomata acuminata); HPV 6, 11
VIN I
b) wysokiego stopnia wewnątrznabłonkowe nowotworzenie sromu (VIN II lub III) i rak sromu; HPV 16
* rozrost egzofityczny
* endofityczny owrzodziały guz
+ jednoogniskowe (HPV-)
+ wieloogniskowe (HPV+)
rak płaskonabłonkowy
- nisko dojrzały (HPV+)
- rogowaciejący (HPV-)
gruczolakorak
rak podstawnokomórkowy
c) pozasutkowa postać choroby Pageta
d) czerniak złośliwy sromu
POCHWA
a) wewnątrznabłonkowe nowotworzenie w pochwie i rak płaskonabłonkowy pochwy
jasnokomórkowy rak gruczołowy; matki brały (dietylostylbestrol w ciąży)
gruczolistość pochwowa (adenosis vaginalis)
b) mięsak groniasty/mięsak zarodkowy prążkowanokomórkowy (sarcoma botryoides/rhabdomyosarcoma embryonale)
SZYJKA MACICY
a) wewnątrznabłonkowe nowotworzenie szyjkowe i rak płaskonabłonkowy szyjki; HPV 16,18,19,31,33,39,45,52,56,58,59 (kłykciny - 6,11,42,44); inaktywacja genów TP53, RB1 i aktywacja genu cykliny E
CIN I (low-grade SIL -> obejmuje też kłykciny płaskie)- dysplazja małego stopnia
CIN II (high-grade SIL)- dysplazja średniego stopnia
CIN III (high-grade SIL)- dysplazja dużego stopnia i rak przedinwazyjny
rak płaskonabłonkowy inwazyjny (70-95% raków szyjki) [strefa przejściowa]
b) gruczolakorak
c) rak mieszany gruczołowy i płaskonabłonkowy (b+c -> 20%)
d) drobnokomórkowy rak neuroendokrynny (mniej niż 5%)
BŁONA ŚLUZOWA I MIĘSIEŃ TRZONU MACICY
a) polipy endometrium; komórki podścieliska - charakter monoklonalny, rearanżacja 6p21
b) mięśniaki gładkokomórkowe (leiomyoma) trzonu macicy
śródścienne
podśluzówkowe
podsurowicówkowe
*****mięśniaki pasożytnicze
c) mięsaki trzonu macicy
naciekające ścianę
polipowate
odosobnione guzy
łudząco przypominające mięśniaki
leiomyoblastoma
skrajne anaplastyczne
d) rak endometrium=rak trzonu macicy; niestabilność mikrosatelitarna i mutacja w zakresie genu PTEN (chromosom 10)
postać egzofityczna
postać naciekająca
postać śluzowa
postać jajowodowa (urzęsiona)
postać płaskonabłonkowa
postać gruczołowo-płaskonabłonkowa
1) rak surowiczy brodawkowaty (papillare serosum); często mutacja genu supresorowego TP53
2) rak jasnokomórkowy (clarocellulare)
JAJOWÓD
a) gruczolakoraki
JAJNIKI; mutacje BRCA1/2, TP53, ekspresja ERBB2s, K-RAS (->gruczolakoraki śluzowe); CA 125
a) nowotwory z komórek nabłonka powierzchniowego/(nowotwory mieszany nabłonkowo podścieliskowe); (65-70% nowotworów jajnika; 90% nowotworów złośliwych jajnika)
surowicze (najczęstszy n-ór jajników)
- torbielakogruczolak (cystadenoma)
- torbielakogruczolakorak (cystadenocarcinoma)
śluzowe (10% n-rów jajników); podział j/w
- z nabłonka typu wewnątrzszyjkowego i jelitowego
- nowotwory o niskiej złośliwości i raki
- śluzowy torbielakogruczolak mullerianowski (typowo z torbielami emdometrialnymi)
endometrioidalne
lite
torbielowate
struktura wyrastająca ze ścian torbieli wypełnionej treścią o barwie płynnej czekolady
jasnokomórkowe
guz Brennera
torbielakogruczolakowłókniak (cystadenofibroma)
b) nowotwory germinalne (15-20%; 3-5%)
potworniak (15-20% nowotworów jajników)
- łagodne (dojrzałe) torbielowate=torbiele skórzaste (cystes dermoidales); możliwa transformacja jednego ze składników tkankowych np. w raka płaskonabłonkowego
- niedojrzałe złośliwe
- wyspecjalizowane np. wole jajnika(struma ovarii)&nadczynność tarczycy; rakowiak jajnika&zespół rakowiaka
rozrodczak (dysgerminoma)
guz zatoki endodermalnej
nabłoniak kosmówkowy (choriocarcinoma)
c) nowotwory ze sznurów płciowych i podścieliska (5-10%; 2-3%)
włókniak
ziarniszczak (folliculoma)
otoczkowiak (thecoma)
guz z komórek Sertoliego i Leydiga
d) przerzuty (5%; 5%)
CIĄŻOWA CHOROBA TROFOBLASTYCZNA
a) zaśniad groniasty (mola hydatidosa); hCG
całkowity
częściowy
b) zaśniad inwazyjny (mola invasivum)=zaśniad całkowity naciekający miejscowo bez przerzutów; hCG
c) nabłoniak kosmówkowy=kosmówczak (choriocarcinoma); hCG
d) łożyskowe nowotwory trofoblastyczne
PIERŚ
a) gruczolakowłókniak (fibroadenoma) (najczęstszy łagodny n-ór piersi); monoklonalne komórki podścieliska
* olbrzymi (x>10cm)
okołoprzewodowy (pericanaliculare)
wewnątrzprzewodowy (intracanaliculare)
b) guz liściasty (tumor phyllodes)
c) brodawczak wewnątrzprzewodowy
d) rak; (dziedziczny -> mutacje BRCA1 17q21.3 lub BRCA2 13q12-13); nadekspresja protoonkogenu ERBB2 (HER2/NEU), amplifikacja genów RAS i MC, mutacje genów supresorowych RB1 i TP53
nieinwazyjny
- przewodowy in situ (DCIS)
* lite
* sitowate
* brodawkowate
* mikrobrodawkowate
#####rak czopiasty (comedocarcinoma)
- choroba Pageta brodawki sutkowej (szerzenie się DCIS z przewodów mlecznych na skórę sąsiadującą z brodawką)
- zrazikowy in situ (LCIS)
inwazyjny (naciekający)
- przewodowy (nie klasyfikowany inaczej; NOS); (najczęstszy -> 70-80% raków)
#####rak desmoplastyczny (carcinoma scirrhosum)
- zapalny
- zrazikowy
- rdzeniasty (mniej niż 2%)
- śluzowy=koloidalny
- tubularny=cewkowy (10% inwazyjnych mniejszych niż 1cm wykrywanych mammograficznie)
- brodawkowy
- inne typy
Nowotwory (11) - UKŁAD DOKREWNY
PRZYSADKA
a) gruczolaki
prolactinoma
nieczynne typu null cell
wielohormonalne
kortykotropowe
gonadotropowe
somatotropowe; mutacja (utrata imprintingu) genu GNAS1 na 20q13 kodującego podjednostkę alfa białka Gs
mieszane wytwarzające GH i PRL
wytwarzające TSH
b) raki
TARCZYCA
a) gruczolak pęchęrzykowy (###toksyczny - mutacja TSHR lub GNAS1)
beleczkowy
mikropęcherzykowy
makropęcherzykowy
b) raki
brodawkowaty; produkt fuzji z somatycznej rearanżacji RET - RET/PTC -wariant pęcherzykowy
pęcherzykowy; translokacja (2q13;3p25) - fuzja genu PAX8 (cznnik transktypcyjny) i genu PPARgamma1-wariant zbudowany z komórek Hurtla
rdzeniasty; MEN2 - mutacja protoonkogenu RET
anaplastyczny; TP53 - tu najczęściej z w/w
PRZYTARCZYCE; gen PRAD1 11q kodujący cyklinę D1, gen supresorowy MEN1 11q13
a) gruczolak
b) rak
NADNERCZA
KORA
1) gruczolak
+ czynne
+ nieczynne
* incydentaloma
* nienadczynne guzki hiperplastyczne
2) rak; zespoły Li-Fraumeni i Beckwitha-Wiedemanna
+ czynne
+ nieczynne
RDZEŃ
1) neuroblastoma [rdzeń nadnerczy, zaotrzewnowe zwoje sympatyczne](najczęstszy pozaczaszkowy nowotwór lity u dzieci)
2) bardziej dojrzałe nowotwory z komórek zwojowych
3) pheochromocytoma=guz chromochłonny; MEN2A, MEN2B, NF1, chroba vHL, zespół Sturge'a-Webera
* łagodne
* złośliwe
ZESPOŁ MNOGIEJ GRUCZOLAKOWATOŚĆI WEWNĄTRZWYDZIELNICZEJ
typ 1(AD, mutacja genu supresorowego MEN1 11q13): przytarczyce-wielogruczołowa hiperplazja, trzustka-dokrewne guzy, prysadka-gruczolak
typ 2a (zespół Sipple'a)(AD, mutacja protoonkogenu RET 10q11.2): tarczyca-rak rdzeniasty, rdzeń nadnerczy-pheochromocytoma, przytarczyce-hiperplazja
typ 2b (zespół Williama)(j/w): tarczyca, rdzeń nadnerczy, objawy pozaendokrynne-ganglioneuroma śluzówek&cechy marfanoidalne
Nowotwory (12) - UKŁAD MIĘŚNIOWO-SZKIELETOWY
NOWOTWORY KOŚCI
a) nowotwory kościotwórcze
ŁAGODNE
1) kostniak (osteoma) [kości twarzy i czaszki, zatoki oboczne nosa; egzofityczny]; zespół Gardnera->mnogie
2) kostniak kostninowy (osteoid osteoma) [przynasady kości udowej i piszczelowej; warstwa korowa i rzadziej jama szpikowa]
3) kostniak zarodkowy (osteoblastoma) [kręgosłup - wyrostki poprzeczne i kolczyste; j/w]
ZŁOŚLIWE
1) kostniakomięsak/mięsak kościopochodny (osteosarcoma) pierwotny [przynasady - dalsza kości udowej oraz bliższe kości piszczelowej i ramiennej; rośnie na zewnątrz unosząc okostną i wrastając do jamy szpikowej]; mutacje genu supresorowego TP53, nadekspresja onkogenu MDM2, mutacje Rb, utrata heterozygotyczności w obrębie 3p, 13q, 17p, 18q
- klasyczny
- przykostny (przykorowy)
- okostnowy
- teleangiektatyczny
- wewnątrzkostny o niskim stopniu złośliwości
- drobnokomórkowy
2) kostniakomięsak (...) wtórny [kości udowa, ramieniowa, miednica]
b) nowotwory chrzęstnotwórcze
ŁAGODNE
1) wyrośl chrzęstno-kostna (osteochondroma)=egzostoza (exostosis) [przynasady kości długich]; wrodzone mnogie wyrośla kostnochrzęstne->mnogie
2) chrzęstniak [śródkostny] ([en]chondroma) [małe kości dłoni i stóp; rosną w jamie szpikowej, rzadko na powierzchni kości]; choroba Olliera, zespół Maffuciego
ZŁOŚLIWE
1) chrzęstniakomięsak (chondrosarcoma) [kości barku, miednicy, część bliższa kości udowej, żebra; rosną w jamie szpikowej i powodują niszczenie warstwy korowej, czasen na powierzchni]; (+kostniakomięsak, włokniakomięsak...)
- klasyczny
- mezenchymalny
- jasnokomórkowy
c) inne nowotwory i zmiany nowotworopodobne
1) guz olbrzymiokomórkowy (tumor gigantocellularis ossis/osteoclastoma) // zwykle łagodny // [nasady kości długich-część dalsza kości udowej, część bliższa piszczeli, część bliższa kości ramiennej, części dalsze kości promieniowej/kość krzyżowa; zmiany lityczne niszczące korę(->przekraczające okostną)]
2) mięsak Ewinga // złośliwy // [trzon kości długich lub przynasady - kość udowa, piszczel/miednica/tk. miękkie; rosną w jamie szpikowej->warstwa korowa i rejon podokostnowy]; 95% ma translokacje: (11;22)(q24;q12) lub (21;22)(q22;q12)
(!) nowotwory z grupy mięsaka Ewinga: // * najczęstsze - 6-10% pierwotnych n-rów kości //; translokacje prowadzące do fuzji genów EWS na 22q12 z grupą czynników transkrypcyjnych ETS, w tym głównie FLI na 11q24 oraz ERG na 21q22; MIC2(CD99)
1. mięsak kości Ewinga (EWS)*
2. pozakostna postać mięsaka Ewinga
3. prymitywny nowotwór neuroektodermalny (PNET)*
4. neuroepithelioma
5. guz Askina
3) dysplazja włóknista (dysplasia fibrosa)
- z zajęciem pojedynczej kości (70%) [żebra, kość udowa, piszczel, żuchwa, kości szczęki, kości sklepienia czaszki]
- z zajęciem wielu kości (25%) []kości twarzoczaszki, kości miednicy, kość udowa, kości obręczy barkowej]; nadekspresja protoonkogenu FOS, mutacje genów dla białek stymulujących wiążących nukleotydy
- z zajęciem wielu kości i zaburzeniami endokrynologicznymi (cafe-au-llait po tej samej stronie, przedwczesne dojrzewanie=zespół McCune'a-Albrighta) (+ew. nadczynność tarczycy/zespół Cushinga/NF1) (3%)
NOWOTWORY TKANEK MIĘKKICH
a) nowotwory tkanki tłuszczowej
tłuszczak (lipoma) [najczęściej tk. podskórna, rzadko w mm. szkieletowych, narządach j. brzusznej i kl. piersiowej, w OUN]; (najczęstszy n-ór tk. miękkich)
#####angiolipoma
#####fibrolipoma
#####myolipoma
#####myelolipoma
#####angiomyolipoma [nerki]; pacjenci ze stwardnieniem guzowatym
tłuszczakomięsak (liposarcoma) [najczęściej kończyny doolne i jama brzuszna, poza tym głębokie tk. miękkie, trzewia]
GRUPA O NISKIEJ ZŁOŚLIWOŚCI
#####tłuszczakomięsak wysoko dojrzały (liposarcoma bene differentiatum)
#####tłuszczakomięsak śluzowaty (liposarcoma myxoides); t(12;16)(q13;p11) - obejmująca czynniki transkrypcyjne birące udział w dojrzewaniu i różnicowaniu
GRUPA O WYSOKIEJ ZŁOŚLIWOŚCI
#####tłuszczakomięsak okrągłokomórkowy; t(12;16)(q13;p11) - obejmująca czynniki transkrypcyjne birące udział w dojrzewaniu i różnicowaniu
#####tłuszczakomięsak polimorficzny (liposarcoma pleomorphum)
*****odróżnicowany (dediferentiatum); obszary lepszego i gorszego różnicowania
b) nowotwory i zmiany nowotworopodobne tkanki łącznej
guzkowe zapalenie powięzi (fasciitis nodularis) [kończyny górne, tułów]
fibromatozy (włókniakowatości)
- powierzchowne [powięzie powierzchowne]
#####fibromatoza dłoniowa (przykurcz Dupuytrena)
#####fibromatoza prącia (choroba Peyronie)
- głębokie
#####włókniec (desmoid tumor) [j. brzuszna, mięśnie tułowia i kończyn]; z. Gardnera(=polipy gruczolakowate j. grubego, kostniaki w kościach i głębokie fibromatozy)
włókniakomięsak (fibrosarcoma) [tk. głębokie uda, kolana, przestrzeń zaotrzewnowa]
c) nowotwory fibrohistiocytarne
włókniak histiocytarny [skóra, tk. podskórna]; fuzja genów dla łańcucha beta płytkowego czynnika wzrostu (PDGF-B) i kolagenu typu 1alfa (COL1A1)
włókniakomięsak skóry (dermatofibrosarcoma protuberans) [skóra, tk. podskórna]
włókniakomięsak histiocytarny (histiocytoma fibrosum malignum/MFH) [mięśnie głębokie kończyn lub zaotrzewnowo]
#####postać polimorficzno-plecionkowa (najczęstsza)
#####postać angiomatyczna
#####postać zapalna
#####postać śluzowata
d) nowotwory mięśni szkieletowych
mięśniak prążkowanokomórkowy (rhabdomyoma) [serce]; stwardnienie guzowate
mięśniakomięsak prążkowanokomórkowy (rhabdomyosarcoma); najczęstszy mięsak tk. miękkich u dzieci; desmina, aktyna swoista dla mięśni
#####mięśniakomięsak prążkowanokomórkowy zarodkowy [głowa, szyja, drogi moczowo-płciowe, zaotrzewnowo, kończyny]; t(2;13)(q35;q14) gdzie gen PAX3 na chromosomie 2, konktrolujący różnicowanie w kierunku mięśni szkieletowych, ulega fuzji z genem FKHR na chromosomie 13, t(1;13)(p36;q14)
#####mięśniakomięsak prążkowanokomórkowy pęcherzykowy [kończyny, przewody nosowe i zatoki]
#####mięśniakomięsak prążkowanokomórkowy - postać polimorficzna [położone głęboko tkanki miękkie]
*****mięsak groniasty (sarcoma botryoides) [powierzchnia śluzówek dolnych dróg moczowo-płciowych, okolica głowy i szyi]
e) nowotwory mięśni gładkich
mięśniak (leiomyoma) [trzon macicy, inne miejsca]
mięśniakomięsak gładkokomórkowy (leiomyosarcoma) [macica, przewód pokarmowy]
nowotwory mięśni gładkich o nieznanej złośliwości
f) guzy naczyniowe
naczyniak
naczyniak limfatyczny
śródbłoniak
obłoniak
mięsak naczyniowy
g) guzy nerwów obwodowych
nerwiakowłókniak
nerwiak osłonkowy
złośliwy guz osłonek nerwów obwodowych
h) nowotwory o niejasnym pochodzeniu/nieznanej histogenezie
guz ziarnistokomórkowy
maziówczak złośliwy (sarcoma synoviale) [okolice stawów, ale też tk. odległe od stawów] (10% mięsaków tk. miękkich); t(X;18)(p11.2;q11.2) ; keratyna, EMA-nabłonkowy antygen błonowy
#####dwufazowe
#####jednofazowe
mięsak pęcherzykowy tkanek miękkich
mięsak epitelioidny/nabłonkowaty
Nowotwory (13) - SKÓRA
ŁAGODNE I PRZEDNOWOTWOROWE ZMIANY NABŁONKOWE
a) rogowacenie łojotokowe (keratosis seborrheica) [tułów, kończyny, głowa, szyja]
b) rogowiak kolczystokomórkowy (keratoacanthoma) [policzki, nos, uszy, grzbiet rąk; częściej na skórze narażonej na działanie promieni słonecznych]
c) brodawki (kłykciny); HPV
brodawka pospolita (verruca vulgaris) [ręce-powierzchnia grzbietowa i wokół paznokcia]
brodawka płaska (verruca plana) / kłykcina płaska [twarz, grzbietowa powierzchnia rąk]
brodawka stopy i brodawka dłoni [podeszwy, dłonie]
kłykcina kończysta (condyloma acuminatum) / kłykcina narządów płciowych [prącie, narząd płciowy kobiety, okolica cewki moczowej, wokół i w odbycie]
d) rogowacenie popromienne (keratosis actinica) [twarz, ramiona, grzbiet rąk] => rak kolczystokomórkowy śródnaskórkowy (carcinoma squamosum in situ)
#####róg skórny
ZŁOŚLIWE NOWOTWORY NASKÓRKOWE
a) rak kolczystokomórkowy [miejsca narażone na działanie promienii słonecznych]
- in situ
- naciekający
* dobrze zróżnicowany
* anaplastyczny
b) rak podstawnokomórkowy [miejsca przewlekle narażone na działanie promienii słonecznych; NIE NA BŁONACH ŚLUZOWYCH]
#####ulcus rodens (wrzód drążący)
- wieloogniskowy (powierzchowny)
- guzkowy
NOWOTWORY I ZMIANY RZEKOMONOWOTWOROWE Z MELANOCYTÓW
a) znamię melanocytowe (znamię barwnikowe) (naevus naevocellularis) (brzeżne->złożone->skórne)
znamię wrodzone
znamię błękitne
wrzecionowate i nabłonkowokomórkowe znamię (znamię Spitza)
znamię "halo"
znamię dysplastyczne [zarówno wystawiona jak i nie wystawiona na działanie promienii słonecznych powierzchnia ciała]
b) czerniak złośliwy [skóra, błona śluzowa jamy ustnej, okolica odbytu i narządów płciowych, przełyk, opony, oko]; związany z chromosomem 9p-mutacja w genie CDNK2A (p16) 9p21 kodującego inhibitor cyklinozależnej kinazy, ew. metylacja tego genu; mutacja genu PTEN 10q23,3; zmiany w obrębie 1p36 i 6p; bardzo rzadko delecje TP53
Nowotwory (14) - UKŁAD NERWOWY
NOWOTWORY OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO
a) pierwotne nowotwory glejowe (glejaki)
gwiaździak (astrocytoma); (najczęstsze pierwotne n-ry OUN)
- nowotwory astrocytarne włókienkowe (naciekające/rozlane) [zwykle półkule mózgu]; mutacje genu supresorowego Tp53
* wysoko dojrzałe = gwiaździaki (astrocytoma)
* średnio dojrzałe = gwiaździaki anaplastyczne (astrocytoma anaplasticum)
* nisko dojrzałe = glejaki wielopostaciowe (glioblastoma multoforme)
-gwiaździak włosowatokomórkowy (astrocytoma pilocyticum) [zwykle móżdżek, komora III, nerwy wzrokowe]
skąpodrzewiak (oligodendroglioma) [półkule mózgu(->przestrzeń podpajęczynówkowa)]; utrata heterozygotyczności na 19q i 1p, rzadko mutacje TP53
wyściółczak (ependymoma) [jamy komór mózgu-najczęściej komora IV(->przestrzeń podpajęczynówkowa), kanał środkowy RK]
#####odmiana śluzakowobrodawkowata (ependymoma myxopapillare) [okolice nici końcowej rdzenia (filum terminale)]
b) prymitywne nowotwory neuroepitelialne/neuroektodermalne (PNET)
rdzeniak (medulloblastoma) [móżdżek->rozsiew drogą PMR do mózgu i RK; robak u małych dzieci a półkule i starszych]
szyszyniak (pinealoblastoma)
wyściółczak zarodkowy (ependymoblastoma)
nabłoniak rdzeniakowy (medulloepithelioma)
c) nowotwory neuronalne
nowotwory komórek zwojowych (najczęstsze n-ry neuronalne) [płaty skroniowe]
- zwojakoglejak (ganglioglioma)
- zwojak (gangliocytoma)
dysembrioplastyczny guz neuroepitelialny (DNT)
nerwiak komórkowy ośrodkowy [wewnątrzkomorowo, przytwierdzony do ściany komory bocznej/spoidła wielkiego/przegrody przezroczystej]
d) inne pierwotne nowotwory śródmózgowe
pierwotne chłoniaki OUN; EBV i aktywacja onkogenu MYC
nowotwory germinalne [okolice szyszynki i nadsiodłowo]
- zarodczak (germinoma) ~~ nasieniak w jądrze/rozrodczak w jajniku
- potworniak
naczyniak krwionośny zarodkowy (haemangioblastoma) [móżdżek, opony]
e) oponiaki (meningiomata) i inne nowotwory opon
oponiak (meningioma) [wewnątrz czaszki, w kanale kręgowym]; utrata genu NF2 22q11 i brak jego produktu-merliny
- postać syncytialna
- postać fibroblastyczna
- oponiaku przejściowe (meningioma transitionale); mieszanina w/w
haemangioblastoma; patrz wyżej
obłoniak (haemangiopericytoma)
mięsaki oponowe
f) nowotwory przerzutowe [mózg, opony]
- chłoniaki/białaczki
- rak płuc
- rak piersi
- czerniak złośliwy
- rak gruczołu krokowego
NOWOTWORY OBWODOWEGO UKŁADU NERWOWEGO
a) nerwiakowłókniak (neurofibroma)
skórne
podskórne
splotowate (plexiforme)
b) nerwiak osłonkowy (neurinoma/schwannoma/neurilemmoma) [nerwy obwodowe, czaszkowe (VIII nerw czaszkowy-nerwiak słuchowy w kącie mostowo-móżdżkowym), korzenie nerwów rdzeniowych]
c) złośliwy nowotwór osłonek nerwów obwodowych (MPNST) ~ mięsak (->przerzuty do płuc)
wykazujący różnicowanie w kierunku mezenchymalnym
wykazujący różnicowanie w kierunku gruczołowym
#####guz trytoni (triton tumor) - jeśli zawiera utkanie mięsaka prążkowanokomórkowego (rhabdomyosarcoma)
Nowotwory (15) - NOWOTWORY I ZMIANY GUZOPODOBNE W OKRESIE NIEMOWLĘCTWA I DZIECIŃSTWA
NOWOTWORY ŁAGODNE
a) naczyniaki krwionośne [skóra twarzy i głowy]; vHL i S-W
jamiste
włosowate (częściej niz u dorosłych forma komórkowa)
b) naczyniaki chłonne/limfatyczne (lymphangiomas) [skóra, szyja, pacha, śródpiersie, pozaotrzewnowo]
c) potworniaki okolicy krzyżowo-guzicznej (sacrococcygeal teratomas) (u dzieci-40% guzów wywodzących się z komórek zarodkowych)
dojrzałe (75%)
niedojrzałe
złośliwe (12%)
NOWOTWORY ZŁOŚLIWE
a) białaczka (leukemia) [0-9 r.ż.]
b) siatkówczak złośliwy (retinoblastoma) [0-9 r.ż.] [->nerw wzrokowy->przestrzeń podpajęczynówkowa]; mutacja genu RB1
c) nerwiak zarodkowy współczulny (neuroblastoma) [0-9 r.ż.] [dowolne miejsce współczulnego układu nerwowego - od głowy po miednicę => nadnercza, brzuszne okołokręgosłupowe zwoje autonomiczne]; NSE, 90% wytwarza katecholaminy; del 1p36 -> agresywny przebieg, del TP73, amplifikacja onkogenu MYCN -> niepomyślne rokowanie
#####ganglioneurooblastoma
#####ganglioneuroma=nerwiak zwojowy
d) guz Wilmsa=nerczak płodowy (nephroblastoma) [0-4 r.ż.]; zespoły: WAGR, Denys-Drasha, Beckwitha-Wiedemanna; dwa pierwsze - gen supresorowyWT1 11p13, ostatni gen WT2 11p15.5 i zmiana ekspresji blokowanego w warunkach prawidłowych genu IGF-2
e) wątrobiak zarodkowy (hepatoblastoma) [0-4 r.ż.] i rak wątroby (hepatocarcinoma) [5-14 r.ż.]
f) mięsak tkanek miękkich [0-14 r.ż.]; [0-4 r.ż.] -> zwłaszcza mięśniakomięsak prążkowanokomórkowy (rhabdomyosarcoma)
g) potworniaki (teratomas) [0-4 r.ż.]
h) guzy OUN [0-9 r.ż.]
i) guz Ewinga [5-9 r.ż.]
j) chłoniak (lymphoma) [5-9 r.ż.]
k) kostniakomięsak (osteogenic sarcoma) [10-14 r.ż.]
l) rak tarczycy (thyroid carcinoma) [10-14 r.ż.]
m) Hodgkina choroba [10-14 r.ż.]