Wilson „O naturze ludzkiej”
Jeżeli naturę ludzka rozpatrywać na tle pozostałych gatunków, okazuje się , że nie wszystkie jej cechy są specyficzne. Np. zachowanie społeczne ma podstawy genetyczne
Adaptacyjność
Osobnik posiadający dane cechy ma większe szanse, że jego geny będą reprezentowane w następnym pokoleniu niż osobnik który ich nie posiada
To zróżnicowanie jednostek nazywa się
Genetyczną wartością przystosowawczą. Składają się na nią trzy elementy:
zwiększona możliwość przetrwania osobnika
większa reprodukcja osobnicza
zwiększone możliwości przetrwania i reprodukcji bliskich krewnych
Z teorią socjobiologiczną może się zgadzać zarówno zachowanie czysto kulturowe, jak i zachowanie uwarunkowane genetycznie. (Możliwa jest czysto kulturowa socjobiologia)
Większość genetycznej ewolucji społecznego zach. człowieka dokonała się w ciągu 5 mln lat przed cywilizacją. Ewolucja kulturowa natomiast zaszła po pojawieniu się rolnictwa oraz miast czyli ok. 10 tys. lat temu.
Bezpośrednim sposobem weryfikacji teorii socjobiologii jest badanie społeczności zbieracko-myśliwskich oraz przetrwałych do dziś przedpiśmiennych ludów pastersko rolniczych. Nauką najbliższą socjobiologii jest antropologia.
Tabu kazirodztwa
Seksualna awersja powstaje automatycznie miedzy osobami, które żyły razem w dzieciństwie dopóty, dopóki jedna z nich albo wszystkie nie osiągnęły wieku 6 lat. (Badania prowadzone w kibucach Izraela).
Korzyści:
Antropologia:
zapewnia trwałość rodziny, eliminując pomieszanie ról
ułatwia wymianę kobiet w trakcie targów między grupami społecznymi
Socjobiologia:
powyższe to skutki uboczne
głównie: uniknięcie wad potomstwa spowodowanych krzyżowaniem wsobnym
Przyczyną tabu kazirodztwa jest psychologiczny opór, uwarunkowany genetycznie. Każde zachowanie skłaniające do unikania kazirodztwa w naszej ewolucyjnej przeszłości już dawno temu rozprzestrzeniło się w populacjach.
Hipergamia
praktyka polegająca na poślubianiu przez kobiety mężczyzn dorównujących im pozycją społeczną i majątkiem lub przewyższających je (preferowani przewyższający)
zjawisko to występuje też u kręgowców (parzą się duże, zdrowe samce, a te słabe często nie parzą się wcale)
Trivers i Willard:
Badanie jeleni i ludzi ale jest tak też u norek, świń, owiec i fok.
Najzdrowsze samice będą rodzić proporcjonalnie więcej samców, ponieważ ich potomstwo będzie parzyć się częściej i mieć więcej swojego potomstwa.
W miarę jak samice podupadają zaczynają rodzić więcej córek - żeńskie potomstwo jest bezpieczna inwestycją (na pewno będzie miało swoje potomstwo).
Czyli - gdy środowisko nieprzyjazne i złe warunki to więcej córek.
Bezpośredni mechanizm - selektywna większa umieralność płodów płci męskiej w niepomyślnych warunkach.
Przykład dzieciobójstwa noworodków płci żeńskiej (Chiny i Indie).
Mniej kobiet powoduje ich przepływ do klas wyższych - bogaci mężczyźni mają wtedy i kobiety i majątek (następuje wyłączenie ubogich mężczyzn z systemu rozrodczego)
Najbardziej charakterystyczne dla człowieka cechy jego zachowania powstały w toku ewolucji na drodze doboru naturalnego i sa obecnie w odniesieniu do całego gatunku określane przez odpowiedni zestaw genów.
Znaczna cześć zmienności zachowania człowieka wywodzi się z odmienności wyposażenia genetycznego ludzi.
Występują oczywiście mutacje genowe, wpływające na zachowanie:
- np. zestaw genów XYY: mężczyźni z takimi genami nie są bardziej agresywni, jak powszechnie sądzono, od reszty populacji, ale mają niższą przeciętną inteligencję.
- formę analizy najskuteczniej służącą badaniu tych zagadnień jest selekcjonowanie genetyczne
Metodą służącą badaniu genezy zachowania jest badanie bliźniąt
Dzięki tej metodzie odkryto wpływ dziedziczności na cechy związane ze stosunkami społecznymi (wysławianie się, tempo nauki języka, sylabizowanie, zdolność percepcji, ekstrawertyzm, homoseksualizm, nerwice, schizofrenia, zaburzenie maniakalno-depresyjne)
Geny mające wpływ na zachowanie określają:
- zakres form reakcji emocjonalnych i stopień ich intensywności
- próg pobudzenia
- łatwość uczenia reakcji na pewne bodźce
Próby wyodrębnienia oddzielnych ras ludzkich jest przedsięwzięciem bezsensownym ponieważ zmienność cech anatomicznych i fizjologicznych ma rozkład przestrzenny na świecie.
Determinizm genetyczny
Jest to wąska koncepcja, pasuje do opisu życia komara ale nie człowieka
Geny człowieka decydują nie o określonej pojedynczej cesze ale o możliwości wykształcenia zestawu cech. Czasami zestaw ten jest ograniczony i niepodatny (lub bardzo trudno podatny) na zmianę - np., sposób posługiwania się rękoma. Kiedy indziej jest obszerny i łatwo wpłynąć na formę zachowania.
Genetycznie uwarunkowane są np.: fenyloketonuria
Też schizofrenia
skrajne postacie to paranoik, hebefrenik i katatonik
w centralnych partiach pnia mózgu dwa razy więcej receptorów dopaminy
istnieją schizorenigenne stosunku rodzinne (brak zaufania, komunikacji, otwarte wyrażanie pogardy, zbyt wysokie wymagania)
Nie ma jednak ostrej granicy pomiędzy tym co dziedziczne a tym co nabyte.
Jeżeli chcemy poznać jak dane zachowanie jest zdeterminowane trzeba je badać osobno jako proces rozwoju od genów do ostatecznego rezultatu.
Niektóre formy zachowania łatwiej poddadzą się takiej analizie niż inne. Np:
-wyrazy twarzy ( badanie międzykulturowe Ekmana).
-uśmiech (badanie Konnera w plemieniu Kung San - buszmeni z Kalahari - uśmiech w tym samym czasie, ta sama funkcja, taki sam jak w USA)
Najprostsze i najbardziej automatyczne z takich zachowań mogą okazać się zainstalowane na stałe genetycznie w komórkach mózgu i nerwach twarzowych. Uczenie się bierze tu minimalny udział.
język (wrodzone struktury w umyśle sprawiające, że człowiek łączy słowa w takie a nie inne zbiory)
*zróżnicowanie tempa rozwoju językowego dziecka ma w pewnej mierze charakter dziedziczny.
*zewnętrzne przejawy języka zmieniają się zraz z ewolucja kultury (nawet są ewolucja kultury)
Uczenie się
- słuszna jest centralna teza behawioryzmu mówiąca , że zachowanie się oraz działalność umysłu mają wyłącznie materialistyczne podstawy.
- Ale- zasadnicze jego założenia o prostocie i wszechmocy uczenia się są fałszywe -> mamy wiele specyficznych typów uczenia się, które nie podlegają żadnemu ogólnemu prawu oprócz prawa ewolucji na drodze doboru naturalnego.
- możliwości uczenia się każdego gatunku są zaprogramowane genetycznie, w każdym gatunku istnieje gotowość do uczenia się reakcji na pewne bodźce a nie inne ( mewy rozróżniają pisklęta ale nie jaja)
- łuszczaki indygo uczą się gdzie jest gwiazda północna i konstelacje gwiazd okołobiegunowych i uczenie się innych konstelacji jest u nich zahamowane.
- kiedy kurczętom aplikuje się łagodne szoki elektryczne drażniąc ich dzioby i błyskając światłem to unikają potem światła ale jak się drażni dzioby i dołącza dźwięk to nie reagują na niego potem (odwrotnie gdy się drażni nogę i podaje te bodźce) Ich sposób postępowania można sprowadzić do formuły:
„Jeżeli coś atakuje twoja głowę to ucz się co wtedy widzisz a jeśli atakuje nogę to ucz się co słyszysz”
A jak u ludzi?
są pewne ograniczenia uczenia się (np. pojemność pamięci)
rozwój umysłowy postępuje stadialnie (Piaget i jego epistemologia genetyczna - badanie dziedzicznie uwarunkowanego poznania)
świat społeczny jest zbyt złożony aby mógł być konstrukcją powstałą w wyniku zachodzących w toku życia człowieka przypadkowych procesów uczenia się
trafne jest porównanie umysłu do autonomicznego, podejmującego decyzje instrumentu, czułego układu wybierającego
jednego człowieka od drugiego odróżniają osobliwości sposobu podejmowania decyzji
ale: reguły przy tym przestrzegane są na tyle ścisłe aby wytworzyć zgodność decyzji wszystkich osobników -> co tworzy naturę ludzka
Im mniej racjonalny a jednocześnie im ważniejszy jest proces podejmowania decyzji, tym więcej emocji musi zostać wydatkowanych w jego toku (konieczna automatyzacja).
Opieramy się więc często na niuansach przyjemności i przykrości, doznawanych za pośrednictwem układu limbicznego.
Uczenie się fobii
- w historii ewolucyjnej fobie tworzyły dodatkowy margines niezbędny aby przetrwanie uczynić pewniejszym
Przykładem przygotowanego uczenia się jest tak ze tabu kazirodztwa -> zasada wykluczanie się więzi:
Jeżeli miedzy dwoma osobami powstaje silna więź jednego rodzaju, pojawia się emocjonalna trudność dołączenia do niej więzi innego rodzaju. U ludzi zablokowane jest uczenie się wykluczających się więzi.
Ludzie przejawiają silna skłonność do stwarzania progów, które rytualnie przekraczają, zmieniając rodzaj egzystencji. Kultura opracowuje obrzędy przejścia - inicjacje, małżeństwo, inaugurację- w sposób na który mają wpływ biologiczne siły sprawcze.
Dążenie do dychotomizowania:
Zdajemy się czuć dobrze jedynie wtedy, gdy wszystkich ludzi poza nami możemy oznakować jako krewnych lub obcych, przyjaciół lub wrogów itp. Erikson - skłonność do pseudospecjacji: degradowania obcych społeczeństw do poziomu nie w pełni ludzkich niższych gatunków. Degradowanie to nie budzi wyrzutów sumienia. Ta jak i inne z ludzkich predyspozycji można w pełni zrozumieć jedynie na tle korzyści genetycznych.
1