SYSTEMATYKA 

RUCHÓW LUDZKICH 

W UJECIU 

FIZJOLOGICZNYM

 

 

Układ nerwowy u człowieka w rozwoju gatunków osiągnął 

najwyższą sprawność. Scala on i koordynuje pracę wszystkich 

narządów i tkanek oraz steruje czynnościami i zachowaniem całego 

organizmu, który dzięki mózgowiu tworzy jedną harmonijnie 

funkcjonującą całość. 

Topograficzny podział układu nerwowego: ośrodkowy, obwodowy. 

Ośrodkowy- zbudowany jest z istoty szarej i białej. Istota szara jest 

wynikiem skupiania się ciał komórek nerwowych i umożliwia 

odbieranie oraz integrowanie impulsów nerwowych. 

rdzeń kręgowy + mózgowie = oun. 

Istota biała zbudowana jest z włókien nerwowych i odpowiada za 

szybkie przewodzenie impulsów nerwowych. Mózgowie składa się z 

5 części: kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie, 

tyłomózgowie wtórne 

( móżdzek i most), i rdzeń przedłużony. 

W regulacji czynności człowieka szczególnie istotną rolę odgrywa 

ośrodkowy układ nerwowy, a zwłaszcza jego część najbardziej 
złożona- mózg. Za pośrednictwem narządów zmysłowych oraz 

odpowiednich dośrodkowych dróg nerwowych mózg otrzymuje 

wszelkie informacje dotyczące stanu środowiska zewnętrznego i 

wewnętrznego organizmu. Następnie w mózgu dokonuje się 

przetwarzanie tych informacji, w wyniku czego powstają programy 

zachowania się dostosowanego do aktualnej sytuacji osobnika. 

Mózg jest zatem podstawowym narządem regulacji aktywności 

człowieka. 

Ośrodkowy układ nerwowy- mózgowie i rdzeń kręgowy.

 Obwodowy układ nerwowy- nerwy czaszkowe i nerwy rdzeniowe. 

 

 

Mózgowie człowieka to przede wszystkim dwie połączone ze sobą 

półkule mózgu. Od góry mają one kształt jajowaty, a od dołu są 
spłaszczone i tworzą powierzchnię podstawy mózgu, która 
spoczywa na podstawie czaszki. Powierzchnię półkul pokrywa kora 
mózgu. Jest to warstwa tkanki nerwowej, szarej barwy, wykazująca 
silne pofałdowanie. Poszczególne fałdy kory, nazywane zakrętami 
mózgu, są rozgraniczone przez bruzdy i szczeliny. Grupy zakrętów 
tworzą płaty: czołowy, skroniowy, ciemieniowy i potyliczny. Dzięki 
znajomości położenia bruzd i zakrętów kory mózgu możliwe jest 
precyzyjne określenie lokalizacji tzw.pól korowych. Pola te są 
ośrodkami dla poszczególnych funkcji organizmu: mowa, słuch, 
czynności ruchowe. 
Kora mózgu jest zbudowana z olbrzymiej liczby komórek 
nerwowych.

      Spełnia ona najważniejsze czynności układu nerwowego.

 

 

• Układ piramidowy - ośrodki kontrolujące ruchy dowolne i postawę ciała: 
• kora mózgu
• jądra podkorowe mózgu
• móżdżek
      W warstwie V kory mózgu zakrętu przedśrodkowego znajduje się około 34 

tys. komórek nerwowych piramidalnych olbrzymich (Betza), których aksony 

biegną do jąder ruchowych pnia mózgowia i rdzenia kręgowego. Komórki 

nerwowe piramidalne olbrzymie stanowią I neuron ruchowy i są 

jednocześnie ogniwem w licznych łańcuchach neuronów. Neurony, pomiędzy 

którymi krążą impulsy nerwowe, są to zarówno neurony pośredniczące, 

znajdujące się w warstwie IV kory zakrętu przedśrodkowego, jak i neurony 

innych pól kory mózgu i ośrodków podkorowych. Aksony komórek 

nerwowych piramidalnych olbrzymich mają największą średnicę od 10 do 20 

mikrometrów. Stanowią jednak tylko około 1% włókien biegnących przez 

każdą drogę piramidową. Pozostałe 9% ma średnicę od 5 do 10 

mikrometrów (najwięcej włókien), około 90%, ma jeszcze mniejsza średnicę 

od 1 do 4 mikrometrów.

 

 

•  Kora mózgowa tworzy powierzchnię zakrętów i wnętrza bruzd prawej i lewej półkuli pokrywa 

kora mózgu. Jej powierzchnia wynosi ok. 2200 cm2, a grubość - do 4,5 cm. 

• U człowieka ponad 40% kory przypada na płaty czołowe. Na przekroju podłużnym widać, że 

kora składa się z dwóch warstw: istoty szarej, utworzonej przez sieć 9 miliardów komórek 

nerwowych - neuronów (2/3-3/4 wszystkich komórek mózgu), tworzących w korze 

filogenetycznie młodszej, czyli "nowej", aż sześć warstw (w korze "starej", stanowiącej 

niewielką część mózgu, tych warstw jest o połowę mniej), oraz istoty białej - w skład której 

wchodzą przede wszystkim włókna nerwowe i tkanka glejowa oraz naczynia krwionośne. W 

głębi półkul znajdują się otoczone istotą białą osobne skupiska istoty szarej, nie mające 

bezpośredniej łączności z korą - zwane jądrami podkorowymi albo jądrami podstawnymi.

W korze można zlokalizować pola, które zasadniczo różnią się między sobą spełnianą funkcją. I 

tak, w tylnej części płatów czołowych zlokalizowana jest tzw. kora ruchowa, która zawiaduje 

ruchami zamierzonymi. Z elektrofizjologicznych badań wynika, że każda część narządu ruchu, 

a dokładniej grup mięśniowych, ma tam swoją reprezentację. Największą mają ręce, 

szczególnie palce oraz mięśnie twarzy i języka, wyraźnie mniejszą - tułów i kończyny dolne. 

Jest to zrozumiałe zważywszy, jak skomplikowane czynności może wykonać ludzka ręka, czy - 

jak złożone ruchy wykonują mięśnie mimiczne, np. podczas artykulacji ludzkiej mowy. Ruch 

(motoryka) ma swą reprezentację także w jądrach podkorowych (jądro ogoniaste, jądro 

soczewkowate, ciało migdałowate), których zadaniem jest, między innymi, wytworzenie napędu 

ruchowego oraz regulowanie napięcia mięśni i korygowanie (czynienie jej zgodnej z powziętym 

zamiarem) czynności motorycznej inicjowanej w korze.

 

 

• Bardzo ważną rolę w mózgowiu odgrywają płaty czołowe. To w nich w dużej mierze 

jest kształtowana nasza osobowość, to, kim jesteśmy, zdolność do myślenia i 

wyrażania woli. Prawdopodobnie nasze uczucia też tam mają swój prapoczątek.

Oprócz pól kory mózgowej, których rola jest wyraźnie określona, związana z 

poszczególnymi czynnościami organizmu, przede wszystkim z przetwarzaniem 

bodźców pochodzących z narządów zmysłów oraz z motoryką, jest też w mózgu tzw. 

kora niespecyficzna, w której dokonuje się analiza zjawisk powstających wewnątrz 

ośrodkowego układu nerwowego. Jest to tzw. kora asocjacyjna, zlokalizowana w 

płatach czołowych, a także - w mniejszym zakresie - w płatach skroniowych, 

ciemieniowych i potylicznych. To w niej zachodzi zjawisko integracji różnych funkcji 

kory, czyniąc je spójnymi, adekwatnymi do powziętych zamiarów. Tam też jest 

przeprowadzana analiza okoliczności zewnętrznych, poprzedzająca wydanie 

dyrektywy (polecenia) wykonania określonej czynności. W korze asocjacyjnej 

dokonywana jest analiza zasobów pamięci i tam też pamięć jest na bieżąco 

wykorzystywana. Częścią kory mającą istotny udział w procesie zapamiętywania 

jest tzw. kora stara (5% kory), zwłaszcza zaś hipokamp, położony wewnątrz mózgu. 

Współcześnie uważa się, że to właśnie hipokamp tworzy ślady pamięci w 

określonych polach kory asocjacyjnej, tworzących osobne "wyspy pamięci", a 

następnie - w miarę potrzeby - sam je odczytuje. Uszkodzenia hipokampa powodują, 

że człowiek nie potrafi płynnie korzystać ze swoich zasobów pamięci.

 

 

• Móżdżek znajduje się z tyłu, za półkulami mózgu, wyraźnie wyodrębniona część 

mózgowia - móżdżek. Wypełnia on tylną część dołu czaszki. Ma kształt spłaszczonej 

elipsoidy o długości 9-11 cm, szerokości 5-6 cm i wysokości - 5 cm. Móżdżek, podobnie 

do mózgu, dzieli się na dwie półkule oddzielone tzw. robakiem, krótką walcowato 

wydłużoną strukturą. Półkule móżdżku mają liczne równolegle biegnące, wąskie zakręty, 

oddzielone szczelinami. Są podzielone na płaty i płaciki. Móżdżek, podobnie jak mózg, 

posiada istotę szarą, czyli korę szarą oraz znajdującą się pod nią - istotę białą, tworzącą 

tzw. ciało rdzenne. W istocie białej znajdują się osobne skupiska istoty szarej. Są to tzw. 

jądra móżdżku. Ciekawe, że kora móżdżku jest znacznie bardziej pofałdowana niż kora 

mózgu. Móżdżek jest znacznie mniejszy od mózgu (stanowi 1/7 jego objętości); jego 

powierzchnia jednak, dzięki pofałdowaniu, osiąga aż 3/4 powierzchni półkul mózgu.Kora 

móżdżku utworzona jest przez komórki nerwowe, neurony, zaś ciało rdzenne, z 

wyjątkiem jąder, jest utworzone przez włókna nerwowe. Te włókna formują drogi 

nerwowe, własne - wewnątrzmóżdżkowe oraz drogi doprowadzające pobudzenia do 

móżdżku i drogi odmóżdżkowe. Drogi grupują się, tworząc konary móżdżku: górny, 

środkowy i dolny, i łączą móżdżek z innymi częściami mózgowia.

Móżdżek jest ośrodkiem kierującym ruchami. Koordynuje je, a także wpływa na postawę. 

Kieruje też ruchami gałek ocznych, optymalizując i korygując ruchy całego ciała. Od 

sprawności móżdżku zależy zdolność utrzymywania równowagi. Móżdżek ma ścisłe 

fizjologiczne powiązania ze zmysłem równowagi zlokalizowanym w uchu wewnętrznym.

Na dodatek móżdżek programuje motorykę: inicjuje, koordynuje i zakańcza ruchy 

celowe. Jest też "dystrybutorem mocy": siły skurczu mięśni szkieletowych.

 

 

• Systematyka ruchów
• Określenie położenia i ruchów poszczególnych części ciała wymaga jednoznacznego zdefiniowania ich 

położenia w przestrzeni. W biomechanice stosuje się najczęściej układ prostokątny (kartezjański) złożony z 

trzech wzajemnie prostopadłych osi wyznaczających główne kierunki.

• Punkt wyjścia do opisu ruchów człowieka i położenia poszczególnych części ciała
• Trzy umowne wzajemnie prostopadłe płaszczyzny przecinające się w środku ciężkości ciała tworzą układ 

płaszczyzn głównych ciała.

• - strzałkowa
• - czołowa
• - poprzeczna
• Standardowa pozycja anatomiczna
• Linie przecięcia się tych trzech płaszczyzn wyznaczają główne osie ciała: pionowa, poprzeczna, strzałkowa
• Każda z osi wyznacza dwa kierunki:
• - wzdłuż osi strzałkowej kierunki tylny (grzbietowy) i przedni (brzuszny)
• - wzdłuż osi pionowej kierunek górny i dalszy
• na kończynach bliższy i dalszy
• - wzdłuż osi poprzecznej kierunek boczny i przyśrodkowy
• W płaszczyźnie czołowej:
• -przywodzenie
• -odwodzenie
• W płaszczyźnie strzałkowej:
• -zgięcie
• -wyprost

 

 

• Definiowanie ruchów części ciała
• -Rotacja wew.
• -Rotacja zew.
• Definiowanie ruchów w stopie i ręce
• -pronacja
• -supinacja
• - oprócz płaszczyzn głównych, przechodzących przez punkt środka 

ciężkości ciała, można zdefiniować dowolne płaszczyzny wtórne, 

przecinające się na osi wybranego stawu lub innego punktu 

anatomicznego.

• Przykład: ruchy palców w kierunku od i do segmentów referencyjnego 

nazywa się odpowiednio odwodzenie i przywodzenie. 

• W przypadku dłoni płaszczyznę strzałkową układa odniesiona 

wyznacza trzeci segment, w przypadku stopy drugi segment.

• Przykład ruchy palców w kierunku od i do segmentów referencyjnego 

nazywa się odpowiednio odwodzenie i przywodzenie

 

 

• Łancuchy kinematyczne
• Dziela się na:
        Pojedyncze : staw w zależności od typu wykonuje 

zginanie prostowanie, przywodzenie odwodzenie, rotację. 
Ruchy złożone mogą być realizowane przez ukł 
wielosegmentowe

        Zespół funkcjonalny – połączonych ze sobą segmentów 

nazywany jest łańcuchem kinematycznym. Może składać się z 
2 lub więcej członów, obejmujących nawet całe ciało.

•  
• każde z połączeń stawowych pozwala na przemieszczenie 

kątowe sąsiadujące z nim segmentów.

• -pojedynczy staw w zależności od typu
•

-zginanie i prostowanie

•

-przywodzenie i odwodzenie

•

-rotacja

• -ruchy złożone mogą być realizowane przez układy 

wielosegmentowe

 

 

• Stopnie swobody łańcucha kinematycznego
• - każdy staw można scharakteryzować na podstawie liczby niezależnych płaszczyzn, w których możne 

odbywać się ruch

• - np. stawy jednoosiowe umożliwiają ruch tylko w jednej płaszczyźnie- mają więc jeden stopień swobody
• - liczba stopni swobody dla pojedynczego stawu nie może być większa od trzech.
•  
         przykład połączeń o 1 stopniu swobody:
•

-staw łokciowy

•

-stawy międzypaliczkowe

•  
         Przykład połączeń o 2 stopniach swobody:
• -staw promieniowo- nadgarstkowy
•

-ruchy zginania i prostowania (wokół osi poprzecznej)

•

-ruchy przywodzenia i odwodzenia (wokół osi strzałki)

•  
         Przykład połączeń 3 stopni swobody:
• -staw biodrowy
• -staw ramienno-łopatkowy:
•

-ruchy prostowania i zginania

•

 -odwodzenia i przywodzenia

•

-rotacja

 

 

•  SZCZEGÓŁOWY PODZIAŁ –wskazujący jaka część mózgu odpowiada newet 

za najmniejsz ruch.

•  
• ŚRÓDMÓZGOWIE funkcja

-ośrodek rekcji wzrokowych i słuchowych

-reguluje rozkład napięcia mięśniowego (skurcz wszystkich mm wyprostnych 

ciała)

-wywiera wpływ na wzajemne ułożenie części ciała, postawę w zależności od 

siły ciężkości

-hamowanie ruchów mimowolnych

-regulacja snu i czuwania

KORA MÓZGOWA funkcja KRESOMÓZGOWIE

-płat czołowy-intelekt, kontrola ruchu

-płat skroniowy-percepcja,iterpretacja dźwięku

-płat ciemieniowy-percepcja czuciowa i interpretacja

-płat potyliczny-odbiór bodźców wzrokowych i interpretacja

 

 

• MIĘDZYMÓZGOWIE funkcja

-Twór siatkowy- przewodzi impulsy przez całą sieć neuronów i synaps 
pomiędzy nimi. Wypustki neuronów tworu siatkowatego docierają do 
wszystkich pól kory mózgu oraz do ośrodków podkorowych kontrolujących 
czynności poszczególnych narządów i układów oraz do ośrodków 
motywacyjnych kierujących zachowaniem się człowieka.
-Układ limbiczny- bierze udział w regulacji zachowań emocjonalnych i 
popędu, istotny dla procesu zapamiętywania oraz motywacji danego 
osobnika, kontroluje ośrodek podwzgórza związane z aktywnością 
somatyczną autonomiczną i wewnątrzwydzielniczą, dzięki połączeniom z 
korą mózgu uczestniczy w procesie uczenia się i zapamiętywania.
-Wzgórze- ośrodek impulsów zmysłowych, ośrodek aktywności mięśni i 
gruczołów
-Podwzgórze- regulacja hormonalna pętli długich, ośrodek głodu, 
pragnienia, sytości, ośrodki termoregulacyjne, wpływ na czynności płciowe, 
wpływ na stany emocjonalne, wpływ na regulację snu.

 

 

• MÓŻDŻEK funkcje

-optymalizacja i korekcja motoryki postawnej
-optymalizacja i korekcja motoryki gałek ocznych
-koordynacja motoryki postawnej i celu
-koordynacja wyrównania kierunku ruchu
-współudział w programowaniu ruchów dla motoryki celu
-zapewnienie zdolności wykonywania szybkiej, naprzemiennej 
akcji skurczowej mięsni ( hamowanie mięśni 
antagonistycznych)
-uaktualnienie śladów pamięciowych ruchów ( proprioreceptor 
skóry i mięśni)
-uaktualnienie ruchowego „banku pamięci”

 

 

• RDZEŃ KRĘGOWY funkcja

-zaopatruje odpowiednie odcinki ciała w nerwy czuciowe, 

ruchowe, wydzielnicze i naczynioruchowe

-przewodzi impulsy z i do mózgu

-ośrodek ruchów przepony ( C3- C4)

-ośrodki ruchowe kończyn górnych ( C5- Th1)

-ośrodki mięśni klatki piersiowej, grzbietu i brzucha (Th)

-ośrodki ruchowe kończyn dolnych ( zgrubienie lędźwiowe)

-ośrodki autonomiczne

-ośrodek odruchów źrenicy (C7- Th2)

-ośrodek oddawania moczu i kału (S)

-ośrodki naczynioruchowe, wydzielnicze dla gruczołów 

potowych skóry (Th)

 

 

• RDZEŃ PRZEDŁUŻONY funkcja

-oś. presyjny i depresyjny ( podniesienie/ obniżenie ciśnienia tętniczego krwi)

-oś. przyspieszający częstość oddechu

-oś. zwalniający częstość oddechu

-oś. pogłębiający oddechy

-oś. spełniający oddechy

-oś. naczynioruchowy

-oś. regulacji czynności serca ( zwalnia pracę)

-oś. regulujący przemianę materii

-odruchy opuszkowe

-odruch połykania

-odruch ssania

-odruch wymiotny

-odruch kichania

-odruch kaszlu

-odruch żucia

-odruch mrugania

-odruch wydzielania śliny

-odruch wydzielania soku żołądkowego i trzustkowego

-odruch wydzielania potu

 

 

• KORA RUCHOWA

-zakręt przyśrodkowy pola czołowego

-część zakrętu czołowego górnego, środkowego, dolnego

-część płacika okołośrodkowego

Reprezentacja somatyczna w kolejności:

-najniżej- mm głowy

-wyżej- mm kończyny górnej i tułowia

-najwyżej- mm kończyny dolnej

KORA CZUCIOWA

-zakręt zaśrodkowy

-część płacika okołośrodkowego

-część zakrętu przedśrodkowego

-część zakrętu czołowego górnego, środkowego

-tylna część płata ciemieniowego ( ośrodek poznania przedmiotów 

przez dotyk)