Technikum i Liceum WOS
Klasa I Lekcja 33 Dział: Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej
Temat: Konstytucja i ustrój Rzeczypospolitej Polskiej.
Ustrój polityczny - to całość regulacji prawnych dotyczących organizacji, kompetencji oraz wzajemnych relacji organów władzy państwowej
1. Transformacja ustrojowa po 1989 roku.
Porozumienie Okrągłego Stołu (1989 6 II-5 IV) -nowelizacja konstytucji z 22 lipca 1952:
Prezydent, senat, koniec kierowniczej roli PZPR, oraz ścisłych związków z ZSRR, nazwa państwa RP.
Ustawa o trybie przygotowania i uchwalania Konstytucji RP (23 kwiecień 1992).
Konstytucje uchwala - Zgromadzenie Narodowe, projekt składa:
Komisja Konstytucyjna wyłoniona ze Zgromadzenia Narodowego (56 osób)
Prezydent
Projekt obywatelski -500 tys. obywateli (od 1994)
Mała Konstytucja -17 październik 1992
Określała stosunki miedzy władzą ustawodawczą a wykonawczą,
Mówiła o samorządzie terytorialnym
Konstytucja Rzeczypospolitej Polski - 2 kwiecień 1997
Przyjęta przez Zgromadzenie Narodowe (2 IV) ( większość kwalifikowana -2/3)
Zaakceptowana w referendum (22 V)
Podpisana przez prezydenta weszła w życie (17 X)
2. Konstytucja jako nadrzędny akt normatywny państwa
Konstytucja (ustawa zasadnicza) - jest najważniejszym aktem prawnym i podstawą ustroju politycznego i społecznego państwa
Określa:
Relacje między jednostką a państwem (prawa i obowiązki obywatela)
Zasady ustroju politycznego i społecznego państwa
Budowa Konstytucji RP z 1997
Wstęp - preambuła (łac. wstęp) -odwołanie do tradycji historycznych, wartości i Boga
XIII rozdziałów składających się łącznie z 243 artykułów
I Rozdział -Rzeczpospolita - zasady ustroju politycznego, gospodarczego i społ.
II Rozdział - Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela.
III Rozdział -Źródła prawa - obowiązującego w RP (konstytucja, ustawy itd.)
IV-IX Rozdziały - kompetencje najwyższych organów państwa
X Rozdział - finanse publiczne - zasady nakładania podatków i uchwalania budżetu
XI Rozdział - Stany nadzwyczajne -(klęski żywiołowe wojna) zasady postępowania
XII Rozdział - Zmiany przejściowe i końcowe
3. Podstawowe zasady Ustroju RP zawarte w konstytucji
a. Zasada suwerenności narodu (zwierzchniej władzy) - naród RP źródłem władzy (Art. 4)
„Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu […] Naród sprawuje władzę przez przedstawicieli lub bezpośrednio”
b. Zasada republikańskiej formy państwa - wykluczenie dziedziczności władzy
Zasada w nazwie państwa Rzeczpospolita = republika
c. Zasada demokratycznego państwa prawnego - prawo nadrzędną wartością (Art. 2, 7).
„Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. […] Organy władzy publicznej działają na podstawie w granicach prawa”.
d. Zasada podziału władzy - 3 władze: ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza (Art. 10).
„Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. […] Władzę ustawodawczą sprawuje Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, władzę sądowniczą sądy i trybunały.”
e. Zasada pluralizmu politycznego i społecznego - może istnieć wiele partii (Art. 11, 12)
„Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają się na zasadzie dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wypływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa. […] Rzeczpospolita zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno - zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji”.
f. Zasada unitarnej formy państwa jednolita struktura administracyjno -terytorialna (Art 3)
„Rzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym”.
g. Zasada decentralizacji władzy i samorządności - decentralizacji władzy (Art. 15, 16)
„Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej. […] Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy państwowej”.
Zadanie domowe
1. Jakie wydarzenia społeczno- polityczne spowodowały uchwalenie Konstytucji RP z 1997?
Dlaczego zdecydowano się na wprowadzenie w życie zupełnie nowej ustawy zasadniczej? Odpowiedz na pytania, korzystając z tekstu preambuły i wiedzy pozaźródłowej.
Odzyskanie w 1989 suwerenności i wprowadzenie demokracji
Pytania sprawdzające:
1. Wyjaśni, co to jest ustawa zasadnicza i podaj date uchwalenia obowiązującej w Polsce
Konstytucja - najważniejszy akt prawny i podstawa ustroju politycznego państwa
2. Wymień najważniejsze zwarte w Konstytucji określające ustrój RP
Zasada suwerenności narodu (4), Zasada republikańskiej formy państwa (nazwa), Zasada demokratycznego państwa prawnego (2,7), Zasada podziału władzy (10), Zasada pluralizmu politycznego i społecznego (11,12), Zasada unitarnej formy państwa (3), Zasada decentralizacji władzy i samorządności (15,16)
33