PYTANIA NA EGZAMIN ZEROWY Z HISTORII USTROJU I PAŃSTWA POLSKIEGO ( doc. Rosner)

1. Odpowiedzialność ministrów w II RP

1. Mała konstytucja - odpowiedzialność parlamentarna-indywidualna i solidarna

2. Konstytucja marcowa- gabinet: parlamentarna ( Sejm), konstytucyjna (TS)

3. Nowela: wotum zaufania- głosowanie na następnym posiedzeniu po czytaniu

4. Konstytucja kwietniowa- polityczna przed prezydentem, parlamentarna ( aprobata prezydenta, jeśli nie -rozwiązuje Sejm), konstytucyjna przed TS

2. Władza ustawodawcza w Ks. Warszawskim

1. Izba Poselska:

• 100 posłów szlacheckich (wybiera sejmik) + 66 deputowanych ( wybiera zgromadzenie gminne) + członkowie RS

• Mianowany przewodniczący

• Sprawy monetarne, prawo cywilne i karne

• Odrzucanie/ przyjmowanie projektów

• Głos zabiera komisja i RS, brak dyskusji

2. Senat:

• Biskupi, wojewodowie, kasztelanowie ( razem 30) mianowani przez króla

• Mianowany przewodniczący

• Prawo weta, ale król mógł to zlekceważyć

3. Małżeństwo w RP szlacheckiej

1. 1577- obowiązkowa kościelna forma zawarcia małżeństwa

2. Sprawy majątkowe: sądy świeckie- pozostałe- duchowne

3. Intercyzy

4. Posag- siostry miału dostawać po tyle samo

5. Instytucja dożywocia

6. Unieważnienia małżeństwa

7. Prawo miejskie: odrębność majątkowa ( magdeburskie), więcej: wspólnota majątkowa ( chełmińskie)

8. Reszta jak w średniowieczu:

• Wyprawa + posag-> dobra macierzyste, dziedziczone przez wszystkie dzieci po równo

• Im wyższa warstwa społeczna tym bardziej niezależna pozycja kobiety

4. Konstytucja Nihil Novi (1505)

1. Zakazywała ona królowi wydawania ustaw bez uzyskania zgody szlachty, reprezentowanej przez senat i izbę poselską; król mógł wydawać samodzielne edykty tylko w sprawach miast królewskich, Żydów, lenn, chłopów w królewszczyznach i w sprawach górniczych.

2. wzmacniała pozycję szlacheckiej izby poselskiej

3. ukonstytuował się sejm złożony z 3 stanów: senatu, izby poselskiej i króla

4. uznawane za cezurę powstania demokracji szlacheckiej

5. Prawo hipoteczne w XIX w ( 1818 r. )

1. Przymus hipoteczny w miastach i dla wielkiej własności, na wsiach fakultatywny

2. Zasada jawności materialnej (przymus ujawniania w księdze wszystkich czynności dotyczących zmiany właściciela; bez wpisu do księgi własność nie mogła przejść)

3. Zasada jawności formalnej (prawo zapoznania się z treścią księgi każdej zainteresowanej osoby)

4. Zasada publicznej wiary ksiąg hipotecznych ( treść księgi wiąże wszystkie osoby działające w dobrej wierze)

5. Zasada szczegółowości

6. Zasada pierwszeństwa hipotecznego ( liczy się pierwszeństwo wpisu)

7. Zasada niepodzielności wierzytelności

6. Kodeks Makarewicza (1.09.1932)

1. Zasady:

• subiektywizmu (indywidualizacja winy i kary)

• humanitaryzmu (ograniczenie środków represji, wyjątkowość kary śmierci, zawieszenie kary, zwolnienie warunkowe, rehabilitacja, środki poprawcze do nieletnich)

• wprowadzenie środków zabezpieczających ( leczenie psychiatryczne, alkoholików, zamknięcie recydywistów itp. )

• nullum crimen sine lege, lex retro non agit

2. Funkcje:

• Ochrona życia i zdrowia jednostek

• Ochrona mienia

• Tłumienie wystąpień

Przestępstwa: zbrodnie (>5lat), występki (<5lat, >3miesiace, >3000 zł), wykroczenia

Kary: zasadnicze (śmierci, więzienia, aresztu, grzywna), dodatkowe, środki poprawcze

7. Władza wykonawcza w Księstwie Warszawskim:

1. Monarcha ( dziedziczny, Wettinowie)

• Wyłączna kompetencja ustrojodawcza

• Dekrety administracyjne + budżet

• Kierownictwo rządu

• Prawo rozwiązania Sejmu/ zmiany składu Senatu ( jeśli odrzuca 2 raz tę samą ustawę)

2. Rada Stanu ( król, ministrowie, sekretarz RS, referendarze, radcy stanu)

• Inicjatywa ustawodawcza

• Sprawy finansowe i budżetowe

• Spory kompetencyjne między administracją a sądami

• Spory administracyjne- odwołania od rad prefekturalnych

• Orzecznictwo kasacyjne

Rząd ( 6 ministrów, sekretarz stanu, rezydenci francuscy)

• Dobór/ nadzór nad urzędnikami

• Gwardia narodowa (policja)

• Sprawy gospodarcze- MSW

8. Prawo małżeńskie w II RP:

1. Wpływ kościoła na prawo małżeńskie w b. Królestwie

2. 3 formy zawarcia małżeństwa, zależnie od zaboru ( mieszany w b. Galicji)

3. Uprzywilejowana pozycja męża

4. Ograniczenie praw rodzicielskich, subordynacja itd. żony

5. Sprawy majątkowe:

• system umowny

• System ustawowy- separacja dóbr, wspólny zarząd przez męża
  

• Kasztelan

1. Podział kraju na okręgi grodowe ( kasztelanie) z komesem grodowym ( kasztelanem)

2. XI- XII w.- urzędnik lokalny, duża rola

• Administracja gospodarcza (np. ściągnie danin) i obrona kasztelani

• Sądownictwo

• Podlegali mu: chorąży ( sprawiał rycerstwo), wojski ( z-ca w spr. wojskowych), sędzia grodowy, włodarz ( spr. gosp.)

• Ok. XV w.: zanik roli kasztelana

• Utrata uprawnień skarbowych i większość sądowych ( immunitety)

• Wypieranie przez urząd starosty

• Reszta kompetencji sądowych- sądy ziemskie

• Powoływany do Rady królewskiej

• RP szlachecka i później:

• Kasztelanowie wchodzą z urzędu do Senatu

• AŻ DO II RP!
  

• Sądownictwo szlacheckie ( ok. 1600 r.)

1. Ziemski

2. Grodzki

3. Podkomorski

4. Trybunał Korony/ Litewski

5. Sąd sejmowy

6. Marszałkowski

7. Polubowne

8. Kapturowe

9. Konfederackie
   

• Kodyfikacja prawa cywilnego II RP:

1. Zasady:

• Nienaruszalność własności prywatnej ( do kwietniowej!)

• Równość wobec prawa

• Swoboda umów

• Bezpieczeństwo obrotu

• Harmonijne współżycie ludzi

• Prawo rodzinne, spadkowe, : brak, działa na prawach zaborczych

• Kodeks zobowiązań i Kodeks handlowy 1933 r.

• Prawo rzeczowe (1918)

• Prawo autorskie (1926)

• Prawo wekslowe i Prawo patentowe (1924)

12. Charakterystyka procesu skargowego: (od XIII w.)

1. Zasady:

• Dyspozytywności

• Kontradyktoryjności

• Ustności

• Jawności

• Formalizm

• Pierwszeństwo pozwanego do dowodu

• brak poszukiwania prawdy materialnej, sąd związany dowodami stron

2. Przebieg:

• Skarga + pozew

• Roki

• Dylacje

• Rozprawa: żądanie skargi, odpór, żałoba, replika

• Dowody

• Wyrok

• Odwołania od 1523 r.

13. Sejmik RP szlacheckiej związane z Sejmem Walnym:

1. Sejmik przedsejmowy

• wybór posłów, uchwalenie instrukcji

• zwoływał go król, wysyłając legata

2. sejmik generalny

• ustalanie stanowisk na Sejm Walny

• posłowie+ senatorowie prowincji

• sejmik relacyjny

• dyskusja i zdanie relacji z obrad

14. Środki odwoławcze od wyroku w średniowieczu:

1. Remisja- przekazanie sprawy do sądu wyższego ( np. wiecowego)

2. Nagana sędziego- pozwanie sędziego o to, że sądził niesprawiedliwie

• Sędzia nie sądził w ogóle w tym czasie

• Bliższość do dowodu w tym procesie- sędzia

• Zakład- kocz

15. Sądownictwo Administracyjne w II RP:

1. Najwyższy Trybunał Administracyjny od 1922 r.

• jedyna instancja

• Kasacja wyroku

2. Ziemie b. zaboru pruskiego- sądownictwo w I i II instancji

• Wydziały powiatowe i obwodowe

16. Prawo spadkowe w RP szlacheckiej:

1. Ograniczenie swobody testowania (Kościół!)

• Tylko pieniądze i ruchomości

• Inaczej- zatwierdza Sejm

2. Ograniczenie z tytułu CZWARCIZNY

• Synowi dziedziczą ¾ ziem dziedzicznych

• Córki ¼ ( dostają to nawet od wierzycieli itd.!)

• Dobra macierzyste- dziedziczenie w równych częściach przez wszystkie dzieci

• Inaczej w miastach:

• Swoboda testowania

• GERADA: (wyprawa, dobra osobiste żony, pieniądze itp.)

• dzieci w stanie duchownym

• w razie braku- najbliższa krewna zmarłej matki

• HERGEWERT: (konie, szaty męskie, zbroje itp.)

• Dziedziczą tylko mężczyźni

• Posag

• Po śmierci ojca- zobowiązanie braci czy innych do posagu

• Siostry- takie same posagi!

17. Jak zmieniła się władza królewska wg Konstytucji 3 maja?

1. Wprowadzenie dziedziczności tronu, w obrębie dynastii Wettinów

2. Kontrasygnata aktów królewskich przez odpowiedniego ministra- brak odpowiedzialności króla, odpowiedzialność parlamentarna Straży Praw

3. Utrata prawa do sankcjonowania ustaw

4. Inicjatywa ustawodawcza- ze Strażą Praw!
   

18. Omów zastawy:

1. Zastawy ruchomości

• Zastaw z dzierżeniem- zawsze!

• Zastaw na upad

2. Zastaw nieruchomy

• Z dzierżeniem ( ANTYCHREZA) - zastaw użytkowy, czysty

• Czerpanie pożytków, nie zaliczanych na poczet długu

• Na upad/ wieczny

• Do wydzierżenia ( EKSTENUACJA)

• Pożytki zaliczane na poczet długu

• Bez dzierżenia ( HIPOTEKA)

• „ Ustawa o ważności zapisów” 1588

1. Zasada pierwszeństwa hipotecznego

2. Zasada dobrej wiary

3. Zasada jawności

4. Zasada szczegółowości
   

• Władza ustawodawcza w Konstytucji 3 maja: ( Sejm)

• Co 2 lata, 70-100 dni + sesje nadzwyczajne

• Kontrola rządu

• Nadzór nad wszystkimi organami

• Większość głosów

• Izba Poselska

• 204 posłów wybieranych na Sejmikach + 24 plenipotentów miast

• Mandat wolny

• Senat

• Wojewodowie + kasztelanowie (102 os.) + bp diecezjalni + ministrowie + metropolita unicki = 132 os.

• Prawo weta zawieszającego ( sprawy polityczne, cywilne, karne)

• Mniej ważne ustawy- łączne liczenie głosów

• Zmniejszenie znaczenia Senatu ( np. brak inicjatywy)
  

• Prawa wyborcze od RP szlacheckiej do Królestwa Polskiego:

1. RP szlachecka

• szlachta

• Konstytucja 3 maja:

• szlachta posesjonaci

• Pod zaborami:

• Galicja:

• wybory kurialne do Sejmu Krajowego ( izb przem.-handl., miast większych, mniejszych i gmin wiejskich, wielka własność ziemska)

• wysokie cenzusy majątkowe, dochodowe i inteligencji

• Wielkie Księstwo Poznańskie:

• Wybory do Sejmu WKP: przedstawiciele szlachty osiadłej (24), mieszczaństwa i chłopów( wybory pośrednie, cenzus majątkowy)

• Księstwo Warszawskie:

• Szlachta osiadła na sejmiku

• Zgromadzenie gminne: właściciele gruntów, zakładów pracy, inteligencja, oficerowie ( cenzus majątkowy, inteligencji zawodowej, stopnia/ zasług wojskowych)

• Królestwo Polskie:

• Posłowie szlacheccy

• Deputowani: cenzus posiadania, własności publicznej, wolnego zawodu

21. Sądy w II RP

1. Sądy powszechne:

• Sąd grodzki

• Sąd okręgowy

• Sąd Apelacyjny

• Sąd Najwyższy

2. Sądy szczególne:

• Wojskowe

• Pracy

• wyznaniowe

• NTA

• Trybunał Kompetencyjny

• TS
  

• Prawo karne w II RP

1. Zasady:

• subiektywizmu (indywidualizacja winy i kary)

• humanitaryzmu (ograniczenie środków represji, wyjątkowość kary śmierci, zawieszenie kary, zwolnienie warunkowe, rehabilitacja, środki poprawcze do nieletnich)

• wprowadzenie środków zabezpieczających ( leczenie psychiatryczne, alkoholików, zamknięcie recydywistów itp. )

• nullum crimen sine lege, lex retro non agit

• Funkcje:

• Ochrona życia i zdrowia jednostek

• Ochrona mienia

• Tłumienie wystąpień

• Kodeks Makarewicza (1.09.1932)

• Przestępstwa: zbrodnie (>5lat), występki (<5lat, >3miesiace, >3000 zł), wykroczenia

• Kary:

• zasadnicze (śmierci, więzienia, aresztu, grzywna),

• dodatkowe,

• środki poprawcze

• wyłączenie karalności: niepoczytalność sprawcy lub stan wyższej konieczności

• wyłączenie przestępności: obrona konieczna, wpływ istotnego błędu lub przymusu fizycznego

• Prawo o wykroczeniach (1932)

• Wykluczenie z sądownictwa powszechnego wykroczeń- sądownictwo starosty!

• Kodeks postępowania karnego (1928)

• Prawo do: obrońcy, środków odwoławczych, jawność rozprawy, domniemanie niewinności, zakaz reformationis in peius

• Proces mieszany- wszczynanie sprawy na żądanie prokuratora, oddzielenie sądzenia od obrony/ oskarżenia, ale ściganie przestępstw z urzędu, tryb pos. przygotowawczego.

• Ustalenie prawdy materialnej

• Postępowanie doraźne, gdy złapano sprawcę
  

• Rząd w konstytucji marcowej (1921)

1. Ministrowie mianowani przez prezydenta na wniosek PRM

2. Odpowiedzialność konstytucyjna przed TS i parlamentarna przed Sejmem

3. Inicjatywa ustawodawcza

4. Uprawnienia budżetowe

5. Rozporządzenia wykonawcze

6. Kontrasygnata aktów prezydenckich

7. Decyzje o ogólnym kierunku polityki itd.

8. Nadzór nad administracją
   

• Sądy miejskie w średniowieczu

1. Sądy ławy miejskiej/ Sądy cechowe

2. Sądy Rady miejskiej

3. Sąd wyższy prawa niemieckiego ( Kraków)

4. Sąd 6 miast ( Małopolska)
   

• Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych w średniowieczu:

1. Zdolność prawna:

• każdy człowiek, będący podmiotem prawa

• oprócz niewolników, wywołańców

• najszerszy zakres: rycerstwo (zależała od stanu)

• ograniczenie praw cudzoziemców

• ograniczona Żydów

• Zdolność do czynności prawnych:

• po osiągnięciu pełnoletniości (12,15)

• ograniczenie praw kobiet:

• pozostawanie pod opieką rodziny, potem pod władzą męża

• większe prawa wdów: prawo do zarządu majątkiem i opieki nad dziećmi

• szczególne prawa Żydów

26. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych w RP szlacheckiej

1. Zdolność do czynności prawnych:

• Ograniczenie wiekowe: 12, 15-> 14, 18 ( lata sprawne), pełna: lata dojrzałe (24)

• Prawo miejskie: sprawne: 14, roztropne: 21

• Ograniczenie przez kary i przestępstwa hańbiące

• Osobowość prawna: biskupstwa, kapituł, klasztory, miasta, gromady

• Ograniczenie praw cudzoziemców

• Instytucja dożywocia

1. Wykształciło się w polskim prawie spadkowy doby RP szlacheckiej

2. Weszło do ABGB

3. Prawo do użytkowania ( bez prawa alienacji) dóbr męża przez żonę po jego śmierci, dożywotnio. Dzieci dziedziczyły dopiero po jej śmierci.

4. Potem dożywocie wzajemne

28. Prawo Kaduka

1. Inaczej puścizna

2. Gdy spadkodawca nie pozostawił dziedziców spadek przechodził na króla

3. W przypadku chłopa- na jego pana

4. Np. cudzoziemcy
   

29. Władza wykonawcza w Konstytucji 3 maja:

1. Straż Praw

• Król + prymas + 5 ministrów+ pełnoletni następca tronu i marszałek Sejmu ( obaj bez prawa głosu)

• Ministrowie powoływani przez król

• Sądowa i parlamentarna odpowiedzialność ministrów

• Komisje rządowe

2. Król

• Kontrasygnata ministra dla aktów królewskich

• Dziedziczność tronu
  

• Ordynacje ( fideikomisy)

1. Wyjęcie spod norm prawa ogólnego

2. Oparcie na specjalnym statucie

3. Primogenitura w dziedziczeniu całej ordynacji

4. Zgoda Sejmu na utworzenie
   

• Hetman Wielki Koronny

1. Urząd powstaje ok. 1500 r.

2. Z- ca: Hetman Polny, jak nie ma: regimentarz

3. Dowódca wojsk zaciężnych,

4. Artykuły hetmańskie: sądowo- wojskowe

5. Kary/ nagrody dla żołnierzy

6. Współtworzenie polityki zagranicznej: Przedstawiciele w:

• Bakczysaraju ( Krym)

• Jassah ( Mołdawia)

• Stambule ( Turcja)

• Bukareszcie ( Wołoszczyzna)

• Formalnie nie wchodził do senatu, ale w praktyce był najczęściej też wojewodą/ kasztelanem

• Później minister wojny ( od XVIII w )

32. Władza wykonawcza wg konstytucji Królestwa Polskiego:

1. Król:

• Automatycznie, każdorazowo car rosyjski

• Wyłączna kompetencja ustrojodawcza: statuty organiczne

• Prawo rozwiązania Sejmu

• Wyłączna inicjatywa ustawodawcza!

• Prawo sankcji ustaw

• Namiestnik- przedstawiciel króla

2. Rada Stanu:

• Zgromadzenie Ogólne

• Bieżąca polityka państwa

• Projekty ustaw

• Spory administracyjne

• Sprawy budżetowe i finansowe

• Rada Administracyjna ( ministrowie + os. Powołane przez króla)

• Organ pomocniczy namiestnika i króla

• Podlegają jej Komisje Rządowe

• Komisjom podlegają Dyrekcje Generalne

33. Władza ustawodawcza wg konstytucji Królestwa Polskiego: ( Sejm)

1. Izba Poselska

• Ograniczone kompetencje ustawodawcze

• Podatki, budżet, system menniczy

• Zaciąg do wojska

• Prawo administracyjne i sądowe

• Głównie prawo cywilne i karne

• Kontrola rządu

2. Senat

• Prawo weta, które mogło być zlekceważone

• Król!

• Inicjatywa ustawodawcza

• Sankcja ustaw
  

• Pozycja kobiety w średniowieczu

1. Panny:

• Lata sprawne: 12 lat

• Posag w pieniądzu + wyprawa

• Opiek naturalna, testamentowa lub nadana

• W sądzie w asyście opiekuna ( ograniczenie zdolności procesowej)

• Prawo małżeńskie:

• Żona posłuszna i wierna mężowi

• Zasadniczo zarząd całego majątku przez męża

• Zabezpieczenie posagu w postaci wiana ( oprawa + przywianek)

• W sądzie w asyście męża ( ograniczenie zdolności procesowej)

• Wdowy:

• Prawo do zarządu majątkiem i wychowywania dzieci

• Potem ograniczone do wiana, normalne dziedziczenie

• Pełna zdolność procesowa

• Dziedziczenie:

• Początkowo tylko ruchomości

• Potem nieruchomości, gdy nie ma synów

• Dobra macierzyste- na równi z synami
  

• Prawa obywatelskie w II RP

1. Polityczne

• Czynne i bierne prawo wyborcze,

• prawo piastowania urzędów i uczestniczenia w org. samorządowych

• Społeczne

• Prawo do ochrony pracy, ubezpieczenia społecznego

• Do bezpłatnej nauki, zakaz pracy dzieci <15 lat

• Prawo do ochrony maierzyństwa

• Obywatelskie

• Równość wobec prawa i prawo dochodzenia krzywd na drodze sądowej

• Prawo do ochrony życia, wolności, mienia

• Wolnościowe

• Wolność słowa, prasy, koalicji

• Wolność sumienia, wyznania, narodowościowa

• Wolność nauki i nauczania

• Wolność zamieszkania i wychodźstwa

• Tajemnica korespondencji i nietykalność mieszkania

36. Własność i posiadanie w średniowieczu

1. Istotą własności jest władanie w dobrej wierz, więc prawie to samo co posiadanie

2. Rodzaje własności

• Dziedziczna

• Podzielona: własność zwierzchnia ( pana) + podległa (użytkowa)

• Inaczej prawo zakupne czynszowników

• Odszkodowanie za odebranie chłopu

• Alienacja za zgodą pana

• Lenna własność sołtysia/ wójtowska

• Swoboda dysponowania

• Coraz mniej ograniczeń

• Niedział np. ojcowski, braterski

• Własność pospólnej ręki

• Brak części idealnych

• Ochrona posiadania

• Proces posesoryjny ( przywrócenie posiadacza wybitego siłą, sąd grodzki)

• Proces petytoryjny ( przywrócenie posiadacza lepszego prawem, sąd ziemski)

• Zakład

• Ograniczenie prawa własności:

• Prawo bliższości

• Trzecizna ( cześć swobodna (1/3), która nie podlegała prawu bliższości

• Prawo retraktu

1. Prawo skupu

2. Prawo zaboru

• Prawo pierwokupu

• Ograniczenie swobody testowania dobrami dziedzicznymi

• Prawa sąsiedzkie

• Regalia

• Przymus uprawy

• Wolności ( prawo przejścia z bydłem)

• Nabycie prawa własności

• Pierwotne:

• Zawłaszczenie

• Zasiedzenie

• Z tytułu polowania i rybołóstwa

• Prawo nadbrzeżne

• Zdobycz wojenna

• Pochodne

• Umowa rzeczowa ( np. kupno- sprzedaż)

• Spadek

• Nadanie

37. Pozycja kobiety w RP szlacheckiej:

1. Panny:

• Opieka, bądź kuratela dla starych panien

• 14- lata sprawne

2. Prawo małżeńskie:

• Intercyzy

• Siostry mają równe posagi

• Wdowy

• Kuratela, współzarząd majątkiem

• Instytucja dożywocia, potem wzajemnego

• Dziedziczenie:

• Czwarcizna!- córki dziedziczą ¼ dóbr ziemskich

• Dobra macierzyste dzieci dziedziczą po równo

• Gerada- w miastach dzieci duchowne ( lub najbliższa krewna) dziedziczą wyprawę, klejnoty, pieniądze itd. po matce

• Kanclerz

1. Średniowiecze- urząd dworski, centralny

• Drugi po wojewodzie w XII w.

• Korespondencja władcy, kontrola pieczęci

• Akta zarządu wewnętrznego, przywileje, nadania

• Kancelaria- przygotowywanie dokumentów

• Wykształcenie podkanclerzego- to samo

• Zasiadają w Radzie Królewskiej

• Centralny organ zarządu Korony od XV w.

• RP szlachecka:

• Ministrowie, zasiadają w Senacie

• Szerokie kompetencje w zakresie spraw wewnętrznych zagranicznych

• XVI w- tylko jeden może być duchownym

• Metryka koronna- księgi kanclerskie i podkanclerskie ( osobno Litwa)

• Sąd asesorski!

• Odwołania od miast królewskich

• O dobra i dochody królewskie
  

• Straż Praw:

1. Król+ 5 ministrów, powoływani przez króla ( min. hetman, podskarbi etc) + prymas + pełnoletni następca tronu + marszałek Sejmu ( obaj bez prawa głosu)

2. Kontrasygnata wszystkich aktów królewskich

3. Odpowiedzialność parlamentarna i sądowa

4. Podlegają jej Komisje ( np. KEN), w których jest skupiona władza wykonawcza etc.

5. Stoi na czele administracji
   

• Wojewoda

1. Wczesne średniowiecze: komes nadworny

• Zastępował monarchę w różnych dziedzinach zarządu, sądownictwo, dowodzenie wojskiem

• Monarchia stanowa: urząd ziemski

• Na czele rady panów województwa

• Przewodniczy sejmikowi elekcyjnemu ( ten so wybiera urzędy sądowe)

• Przemierz wojewodzińskie

• Kontrola nad woźnymi sądowymi

• Sądy nad Żydami

• Taksy wojewodzińskie itp. ( częściowy nadzór and miastami)

• Członek Rady Królewskiej

• RP szlachecka i później: urząd lokalny

• Wchodzi do Senatu
  

• Własność i posiadanie w RP szlacheckiej:

1. Rodzaje własności

• Alodialna ( dziedziczna) ≠ lenna

• Własność warunkowa

• lenna, Manów

• Podległa chłopów

• prawo zakupne/ dzierżawa wieczysta

• ordynacje

• ograniczenie prawa własności:

• prawa na rzeczy cudzej:

• hipoteka

• emfiteuza

• ciężary realne ( czynsz, pańszczyzna, renty wieczyste i wykupne)

• ochrona posiadania:

• proces posesoryjny

• skrutynium ( dochodzenie na miejscu)

• sąd grodzki, do 1 miesiąca
  

• Środki odwoławcze od wyroku w RP szlacheckiej:

1. Apelacja od 1523 r. ( formula processus)

• Trybunał Koronny i Litewski 1578, 1581

• Od ławy wiejskie do sądu zamkowego, sadu referendarskiego ( królewszczyzny)

• Do sądu dominialnego w dobrach prywatnych

• Mocja:

• Nie była skierowana przeciwko czci sędziego- mógł dalej sadzić

• Sąd grodzki-> sad sejmowy

• Sąd ziemski i podkomorski-> Trybunał

• Gravamen

• Pozwanie sędziego odmawiającego przyjęcia apelacji lub mocji do wyższej instancji

• Nie przerywało wykonania wyroku

• Wznowienie procesu ( nadzwyczajny)

• W razie znalezienia nowych dokumentów

• W razie uchylenia wyroku przez nowy skład trybunału

• Male obtentum (nadzwyczajny)

• Przeciw wyrokowi zaocznemu

• Kasacja
  

• Prawo spadkowe w średniowieczu:

1. Dobra dziedziczne:

• Synowie dziedzicami koniecznymi

• Kobiety później jak nie było synów

• Krewni boczni do 4 stopnia

• Dobra macierzyste

• Wszystkie dzieci po równo ( oprócz Mazowsza)

• Posag dla córek

• Swoboda testowania ( wpływ Kościoła)

• Puścizna
  

• Marszałek dworu/ Wielki Koronny ( koniec XIV w.)

1. Średniowiecze:

• Od 1358 r. - zarząd dworu, mistrz ceremonii

• Nadzór i sądownictwo nad dworzanami

• Powoływany do Rady Królewskiej

• Ceny żywości w miejscu gdzie jest król

• Z- ca - marszałek nadworny

• RP szlachecka:

• Minister, wchodzi do Senatu

• Podobne zadania

• Artykuły marszałkowski- określały prawo na Sejmie

• Straż marszałkowska

• Sąd marszałkowski




1

---