21,22,23


21. Świadczenie pieniężne i odsetki

Pieniądz

Brak definicji legalnej pieniądza. Radwański:

Funkcje pieniądza:

Funkcje szczególne pieniądza:

Należy odróżnić jednostkę pieniężną od znaku pieniężnego, którym może być przedmiot materialny (w Polsce banknoty i monety emitowane przez NBP). Pieniądz elektroniczny jest cyfrowym odpowiednikiem znaków pieniężnych, a przechowywany na elektronicznych nośnikach informacji. E-pieniądz wydaje się w postaci instrumentu pieniądza elektronicznego, jakim jest np. karta elektroniczna, zasilona do określonej wartości (tzw. portmonetka elektroniczna). E-pieniądz jest odpowiednikiem znaków pieniężnych, a nie prawnym środkiem płatniczym na terenie RP - nie jest powszechnym środkiem umarzania wierzytelności.

Spełnienie świadczenia pieniężnego

Art. 358(1). § 1. Jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Zasada walutowości

Art. 358. § 1. Jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia w walucie obcej.

§ 2. Wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna stanowi inaczej. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia, w którym zapłata jest dokonana.

Formy zapłaty:

Nominalizm

Zgodnie z art. 358(1) § 1, spełnienie zobowiązania następuje poprzez zapłatę tej sumy pieniężnej, na jaką opiewał dług w chwili powstania. Zasada nominalizmu odnosi się tylko do tych zobowiązań, których przedmiotem „od chwili powstania” jest suma pieniężna (zobowiązania pieniężne w ścisłym tego słowa znaczeniu). Nie zalicza się do nich zobowiązań w zasadzie niepieniężnych ze świadczeniem pieniężnym, np. odszkodowanie pieniężne za doznaną krzywdę.

Odsetki

Odsetki to świadczenie uboczne (akcesoryjne) i okresowe, realizowane z reguły w takich samych przedmiotach co świadczenie główne i w wysokości obliczonej według stopy procentowej i czasu potencjalnego korzystania z przedmiotów objętych świadczeniem głównym.

Art. 359. § 1. Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu.

§ 2. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe.

§ 2(1). Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne). /od dnia 2009-06-25 stopa k.l. wynosi 5%/

§ 2(2). Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne.

§ 2(3). Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy.

§ 3. Rada Ministrów określa, w drodze rozporządzenia, wysokość odsetek ustawowych, kierując się koniecznością zapewnienia dyscypliny płatniczej i sprawnego przeprowadzania rozliczeń pieniężnych, biorąc pod uwagę wysokość rynkowych stóp procentowych oraz stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego. /od dnia 12 grudnia 2008 r. o.u. wynoszą 13%/

Funkcje odsetek:

Przedawnienie

Jako że odsetki są świadczeniem okresowym, to w myśl art. 118KC przedawniają się po upływie 3 lat. Jest to przepis ogólny, modyfikowany przez art. 554KC - 2 letni termin przedawnienia dla roszczeń z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, i art. 646KC - 2 letni termin dla roszczeń wynikających z umowy o dzieło, chociaż przypadek z art. 554KC wywołuje spory w doktrynie. Zgodnie z art. 120 bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia wymagalności roszczenia o zapłatę odsetek.

22. Waloryzacja

Art. 358(1).

(...)

§ 2. Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości.

§ 3. W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.

§ 4. Z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.

§ 5. Przepisy § 2 i 3 nie uchybiają przepisom regulującym wysokość cen i innych świadczeń pieniężnych.

Waloryzacja stanowi wyjątek od zasady nominalizmu, opisanej w pkt. 21. Otóż z.n. głosi, że wykonanie zobowiązania pieniężnego następuje przez zapłatę sumy nominalnej. Natomiast waloryzacja modyfikuje tą zasadę poprzez możliwość zmiany wysokości świadczenia bądź sposobu jego spełnienia, jeśli zaszły istotne zmiany siły nabywczej pieniądza.

Klauzula waloryzacyjna

Na mocy art. 358(1). § 2 strony mogą zastrzec w umowie miernik wartości inny niżeli pieniądz. Takie zastrzeżenie nazywa się klauzulą waloryzacyjną. Ich sens polega na tym, że na ich podstawie ustala się ilość pieniędzy, jaką należy zapłacić (nie zmieniają one przedmiotu świadczenia, którym nadal jest pieniądz).

Rodzaje klauzul:

Waloryzacja sądowa

Przesłanki:

Sąd może zmienić wysokość świadczenia i/lub sposób jego spełnienia, mając na względzie:

Zgodnie z zasadą swobody umów, strony mogą same zawrzeć umowę umowę modyfikującą treść zobowiązania ze względu na istotną zmianę siły nabywczej pieniądza.

23. Naprawienie szkody

Odpowiedzialność odszkodowawcza

Przesłanki:

Zasady odpowiedzialności odszkodowawczej: