II.1. CHARAKTERYSTYKA ZAGROŻEŃ ORAZ OCENA RYZYKA ICH WYSTĄPIENIA
w woj. małopolskim
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA WOJEWÓDZTWA
Województwo Małopolskie tworzą 22 powiaty, 182 gminy, 1904 sołectwa. Na jego terenie znajduje się 57 miast i 2630 wsi. Jest położone na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych. Dostępność terenów turystyczno-rekreacyjnych i zabytków województwa małopolskiego zapewnia dobra infrastruktura komunikacyjna. Przez obszar województwa wiodą szlaki tranzytowe ze wschodu na zachód i z północy na południe: linie kolejowe i drogi krajowe. na południu województwo sięga do granicy państwa. Obszar województwa małopolskiego liczy ponad 15 tysięcy km2 powierzchni, co stanowi 5% powierzchni Polski.
Środowisko geograficzne województwa małopolskiego jest bardzo urozmaicone i zróżnicowane a ukształtowanie powierzchni ma zdecydowanie charakter górski i wyżynny. Województwo małopolskie posiada bardzo urozmaiconą rzeźbę terenu. Ponad 50% obszaru województwa leży powyżej 500 m n.p.m. (maksymalnie 2499 m n.p.m. Rysy) natomiast tylko około 9% poniżej 200 m n.p.m.
Województwo małopolskie liczy obecnie 3 240 tys. mieszkańców i zamieszkuje je 19 grup etnicznych. Gęstość zaludnienia wynosi w osobach na km2 - 212,8.
Województwo Małopolskie leży w strefie klimatu umiarkowanego. Maksymalna zanotowana temperatura wynosi +37°C, a minimalna -38°C. Taka różnica temperatur związana jest z dużym zróżnicowaniem położenia terenu względem poziomu morza.
Województwo małopolskie ma charakter przemysłowo - rolniczy i jest jednym z najbardziej zróżnicowanych pod względem poziomu rozwoju gospodarczego regionów w Polsce. Dysponuje ono znaczącym w skali kraju potencjałem społeczno-gospodarczym. Wytwarza ok. 7,4% PKB, co daje mu 4 miejsce w kraju. Region jest szczególnie aktywny w dziedzinie budownictwa mieszkaniowego. W wielu gałęziach dominuje gospodarka tradycyjna o bardzo niskim poziomie konkurencyjności. Podstawę gospodarki stanowią: hutnictwo, ciężka chemia, górnictwo, przemysł metalowy, tytoniowy i spożywczy. Najbardziej uprzemysłowionymi obok Krakowa, Tarnowa i Nowego Sącza są powiaty: chrzanowski, oświęcimski, wadowicki oraz olkuski; najmniej: proszowicki, dąbrowski, tatrzański, miechowski oraz nowosądecki.
Charakterystykę i podział administracyjny województwa małopolskiego przedstawiają mapy nr 1, 2. i 3.
WYSTĘPUJĄCE I POTENCJALNE ZAGROŻENIA
Na obszarze województwa małopolskiego występowały lub mogą wystąpić, generujące poważne sytuacje kryzysowe, następujące zagrożenia:
powodzie;
ekstremalne warunki (anomalie) meteorologiczne: katastrofalne opady śniegu, burze gradowe, huragany, długotrwałe utrzymywanie się niskich lub wysokich temperatur, susze;
pożary;
katastrofy budowlane;
katastrofy komunikacyjne;
katastrofy i awarie przemysłowe;
awarie energetyczne, wodociągowe, ciepłownicze, gazowe, telekomunikacyjne;
katastrofy ekologiczne: w wyniku zanieczyszczenia (skażenia, zakażenia) środowiska;
osuwiska;
epidemie i epizoocje;
zakłócenia porządku publicznego, w wyniku niepokojów społecznych, protestów, strajków oraz w czasie organizowanych imprez masowych (sportowych);
Wpływ na poziom bezpieczeństwa w województwie małopolskim mają również czynniki zewnętrzne, związane z udziałem Polski w działaniach wojennych i stabilizacyjnych prowadzonych w Iraku i Afganistanie oraz z niespotykanym wcześniej wzrostem zagrożenia terrorystycznego (bioterrorystycznego) na świecie i w Europie.
Pojawiło się również globalne zagrożenie związane z możliwością wystąpienia pandemii grypy, spowodowane szybkim rozprzestrzenianiem się na świecie bardzo groźnego dla ludzi wirusa ptasiej grypy H5N1.
Katalog zagrożeń wraz z oceną ryzyka ich wystapienia przedstawia Tabela nr 1.
ZAGROŻENIE POWODZIĄ
Poważnym zagrożeniem, często występującym na terenie województwa małopolskiego, jest zagrożenie powodzią. Powodziami o dużej i bardzo dużej skali zagrożona jest znaczna część (około 50 %) obszaru województwa małopolskiego, a w szczególności tereny położone w dorzeczach: górnej Wisły, Soły, Skawy, Raby, Dunajca, Białej i Popradu. Zagrożenie powodziowe na terenie województwa najczęściej występuje wskutek: długotrwałych opadów deszczu i gwałtownego topnienia śniegu, zatorów lodowych, opadów nawalnych powodujących gwałtowny przybór wody przede wszystkim w górskich rzekach i potokach, awarii urządzeń hydrotechnicznych. Listę cieków o wysokim stopniu zagrożenia powodziowego na obszarze województwa małopolskiego przedstawia Tabela nr 2 i Mapa nr 4.
Teren województwa małopolskiego położony jest w dorzeczu górnej Wisły i jest obszarem o największym zróżnicowaniu klimatycznym w Polsce. Poziom zagrożenia powodziowego
w dorzeczu górnej Wisły jest wyższy o 15 % od przeciętnego zagrożenia powodziowego
w Polsce. Rozległe i intensywne opady deszczu trwające kilka dni, osiągające ok. 200 mm/dobę, powodują szybkie i gwałtowne wezbrania rzek i potoków.
Warunki hydrometeorologiczne w dorzeczu górnej Wisły przez ok. 65% dni w roku kształtują się pod wpływem powietrza polarno - morskiego, przez ok. 20% dni w roku pod wpływem polarno - kontynentalnego, przez blisko 6% dni w roku pojawia się powietrze arktyczne oraz przez 3% dni w roku napływają masy powietrza zwrotnikowego. Średnio przez 40 % dni w roku nad terenem dorzecza górnej Wisły przemieszczają się fronty atmosferyczne, przy czym najwięcej dni frontalnych występuje zimą (ok. 44%) a najmniej latem (ok. 37%). Roczne zachmurzenie kształtuje się w granicach: od 6% w północno-wschodniej części dorzecza do 70% w południowej (w Tatrach). Jest to jeden z najważniejszych elementów odzwierciedlających stan atmosfery, ograniczający dopływ bezpośredniego promieniowania słonecznego i oddziaływujący na temperaturę, wilgotność powietrza i opady.
Na terenie województwa małopolskiego znajduje się 6 tysięcy km rzek i potoków. Do stwarzających największe zagrożenie powodziowe należy zaliczyć Wisłę, Sołę, Skawę, Skawinkę, Rabę, Uszwicę, Dunajec i Ropę. Cały obszar województwa jest terenem górskim i podgórskim, przez co szczególnie jest narażony na wystąpienie wezbrań powodziowych, które mają charakter gwałtowny i krótkotrwały. Na obszarze województwa małopolskiego dochodzi do katastrofalnych zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych. Do najgroźniejszych zjawisk ekstremalnych należą powodzie letnie wywołane przez kilkudniowe opady rozlewne obejmujące duże powierzchnie w zlewniach niemal wszystkich karpackich dopływów Wisły. Występują zwykle na przełomie czerwca i lipca, lecz skrajne daty ich wystąpień mogą się jednak przesuwać od maja do września. Charakteryzują się one falami o dużych przepływach kulminacyjnych, szybkich wzrostach stanów wody i dużych prędkościach przemieszczania się
w korycie. Na terenie województwa małopolskiego występują również wezbrania wywołane przez deszcze nawalne powodujące lokalnie znaczne zniszczenia, charakteryzujące się dużą gwałtownością, stosunkowo dużymi wartościami przepływów kulminacyjnych lecz krótkim czasem trwania. Województwo małopolskie zagrożone jest również przez wezbrania roztopowe, które charakteryzują się mniejszymi wartościami przepływów kulminacyjnych,
a z uwagi na przebieg zjawiska topnienia fale powodziowe mają dłuższy czas trwania. Do szczególnie niebezpiecznych należą sytuacje wystąpienia dużych opadów deszczu w czasie odwilży zimowych.
Województwo małopolskie leży niemal w całości w dorzeczu Wisły, jedynie rzeka Orawa należy do dorzecza Dunaju. Do Wisły uchodzą dopływy - Sanka, Rudawa, Prądnik, Dłubnia, Szreniawa, Soła, Skawa, Skawinka, Raba, Uszwica, Dunajec z Popradem i Białą. Jeziora naturalne występują jedynie w Tatrach. Na rzekach utworzono sztuczne zbiorniki wodne: na Dunajcu w Rożnowie, Czorsztynie, Czchowie, Sromowcach Wyżnych, na Rabie w Dobczycach, na Ropie w Klimkówce oraz budowany zbiornik na Skawie w Świnnej Porębie.
Zagrożenie powodziowe może być spowodowane: przyborami wody po długotrwałych opadach deszczu, opadami nawalnymi, gwałtownym topnieniem śniegu, zatrzymaniem odpływu wody z drobnych cieków, blokowaniem spływu wody przez zatory lodowe, nieszczelnościami wałów oraz awariami urządzeń hydrotechnicznych. Zagrożenie powodowane przez długotrwałe opady deszczu występuje na terenach powiatów przylegających do Wisły, Dunajca, Raby, Soły, Białej i innych lokalnych rzek i cieków wodnych. Szczególnie zagrożone powiaty to: limanowski, nowosądecki, krakowski ziemski, tarnowski ziemski, dąbrowski, myślenicki, bocheński. Okres roztopów wiosennych na Dunajcu, Popradzie i niektórych małych ciekach wodnych terenów podgórskich powoduje powstanie zatorów lodowych. Dotyczy to powiatów nowosądeckiego, nowotarskiego, myślenickiego. Szacuje się, że zagrożonych może być około 17 tys. osób. Opadami nawalnymi narażony jest teren całego województwa, a szczególnie powiaty olkuski, krakowski ziemski, limanowski, nowosądecki, gorlicki, nowatorski, tatrzański. Zagrożenie występuje także w większości miast o słabej drożności kanalizacji jak np. Kraków. Cały teren województwa w sąsiedztwie głównych rzek narażony jest na podtopienia przy wałach. Miejscami szczególnie niebezpiecznymi, mogącymi stworzyć zagrożenie są starorzecza, przejścia przez wały przewodów, rurociągów, a także rosnące blisko wałów drzewa.
Na terenie województwa małopolskiego występują następujące typy budowli i urządzeń hydrotechnicznych, związanych z ochroną przeciwpowodziową: zapory główne i boczne (ziemne i betonowe) zbiorniki retencyjne zlokalizowane na głównych dopływach rzeki Wisły, stopnie wodne z jazami, śluzami, kanałami i elektrowniami zlokalizowane na rzece Wiśle i stanowiące obiekty drogi wodnej, wały przeciwpowodziowe i ich obiekty (śluzy, przejazdy, pompownie), obiekty zabudowy potoków górskich i regulacji rzek, przepompownie na terenach depresyjnych i systemy melioracyjne. Zły stan techniczny tych obiektów może spowodować katastrofalne zagrożenie powodziowe w dolinach rzek.
Obszary szczególnie zagrożone wezbraniami w obszarze województwa małopolskiego to:
koryto Wisły od Smolic do Szczucina, ze szczególnym wskazaniem na odcinek Smolice - Popędzynka,
zlewnia Skawy,
zlewnia górnego Dunajca.
Drugim, obok identyfikacji obszarów zagrożonych problemem jest czas wystąpienia wezbrań.
Ze względu na rozkład przepływów maksymalnych rocznych należy przyjąć, iż większość wezbrań przypada na miesiące letnie, od maja do października.
Ze względu na okres występowania wezbrań większość katastrofalnych wezbrań w województwie małopolskim pojawia się w okresie od maja do września. Miesiącami, w których najczęściej pojawiały się wezbrania o charakterze katastrofalne wielkim były czerwiec i lipiec. Przyczyną największych wezbrań na obszarze województwa małopolskiego są deszcze rozlewne trwające kilka dni z rzędu.
Należy uznać, na podstawie analizy przepływów maksymalnych rocznych z ostatniego okresu 1961-1997, iż większość wezbrań występujących na obszarze województwa małopolskiego będzie mieściła się w przedziale wezbrań zwyczajnych lub średniowielkich.
W wyniku zagospodarowania zlewni, przeprowadzenia prac regulacyjnych i obwałowań na przełomie lat 40 nastąpiła zmiana charakteru wezbrań. Ułatwiono odpływ wód wezbraniowych, wzrosło tempo przemieszczania się wezbrań. Wezbrania, szczególnie katastrofalne występujące po roku 1940, charakteryzuje większa koncentracja fali powodziowej. Objawia się to szybszym wznoszeniem fali wezbraniowej oraz krótszym czasem jej trwania. Znacznemu zwiększeniu uległa prędkość przebiegu kulminacji fali powodziowej. Od Skawy do Raby
z 44 godzin do 22 godzin.
Od ujścia Skawy po ujście Raby nie ma żadnych dopływów, które mogłyby w sposób decydujący wpływać na kształt i wielkość fali powodziowej. Mogą natomiast występować zakłócenia w przebiegu fali spowodowane zabudową hydrotechniczną. Na odcinku poniżej Niepołomic obserwujemy naturalne płaszczenie się fali.
KATASTROFALNE ZJAWISKA /ANOMALIE/ METEOROLOGICZNE
Do najgroźniejszych zjawisk meteorologicznych występujących coraz częściej w ostatnich latach na obszarze całego województwa małopolskiego, powodujących duże straty
w infrastrukturze komunalnej, komunikacji, transporcie i energetyce należą huraganowe wiatry, katastrofalne opady śniegu, długotrwałe utrzymywanie się niskich temperatur, a także gwałtowne burze charakteryzujące się obfitymi opadami deszczu i gradu. Niekorzystne zmiany klimatyczne przyczyniają się również do występowania coraz dłuższych okresów ze skąpymi opadami deszczu lub całkowitego braku opadów, w konsekwencji wywołującymi obniżenie poziomu wód gruntowych i suszę. Zjawiska te nasilają się na terenie województwa małopolskiego w czasie długotrwałych upałów.
Z charakterystyki meteorologicznej województwa małopolskiego wynika, że najbardziej zagrożonymi i najmniej odpornymi na gwałtowne zjawiska meteorologiczne są obszary podgórskie i południowe. Są one bardzo trudne do wcześniejszego wykrycia i precyzyjnego ustalenia miejsca, w którym mogą wystąpić, ich zakresu, rozległości i intensywności, co jest warunkiem odpowiedniego reagowania. Techniczne możliwości w zakresie ostrzegania przed tymi zjawiskami są dalece niewystarczające. Podejmowane działania zapobiegawcze polegają na przekazywaniu lokalnym społecznościom ostrzeżeń i informacji o zagrożeniach, zapewnieniu odporności na oddziaływanie niebezpiecznych zjawisk meteorologicznych oraz tworzeniu warunków prawnych i materialnych w zakresie udzielania tym społecznościom pomocy w likwidacji skutków zagrożeń.
ZAGROŻENIE POŻAROWE
Na terenie województwa małopolskiego znajduje się kilkadziesiąt dużych zakładów przemysłowych, które przetwarzają lub magazynują substancje stwarzające bardzo duże zagrożenie pożarowe, w szczególności na terenie Krakowa, Tarnowa i Oświęcimia. Najczęściej są to substancje ropopochodne magazynowane w dużych ilościach. Zagrożenie pożarowe trwa cały rok, wzmagając się zdecydowanie w czasie upałów.
Na terenie województwa małopolskiego znajduje się ok. 450 tys. ha lasów, co stanowi ok. 30% powierzchni województwa. Najsilniej zalesione są powiaty: tatrzański (50%) i nowosądecki (43%) a najmniej proszowicki (0,9%). Największe kompleksy leśne znajdują się
w Gorcach, Beskidzie Sądeckim i Żywieckim oraz w Tatrach. Lasy w województwie można w większości zaliczyć do III kat. zagrożenia pożarowego (określanej jako zagrożenie małe). Największe zagrożenie pożarowe lasów występuje w okresie od marca do października
w lasach powiatów olkuskiego i chrzanowskiego. Zagrożenie pożarowe lasów na obszarze województwa małopolskiego przedstawia Tabela nr 4 - „Zagrożenie pożarowe lasów na obszarze województwa małopolskiego”.
Szczególnie zagrożone pod względem pożarowym są obszary leśne zlokalizowane wzdłuż dróg publicznych, szlaków kolejowych oraz w miejscach wypoczynku. Ogólnie zagrożenie na terenach leśnych należy ocenić jako stosunkowo nieduże. Potwierdzają to dane dotyczące liczby pożarów wskazujące, że głównie występują małe pożary pokrywy gleby. W ostatnich latach nie notowano pożarów dużych i bardzo dużych.
ZAGROŻENIE AWARIĄ PRZEMYSŁOWĄ
W województwie małopolskim funkcjonuje kilkadziesiąt (ok. 80) dużych zakładów przemysłowych, które wykorzystują w procesach technologicznych, przetwarzają lub magazynują substancje niebezpieczne oraz ok. 700 stacji paliw i gazu płynnego, stwarzające w wyniku ewentualnej awarii bardzo duże zagrożenie ekologiczne /chemiczne/ i pożarowe. Są to najczęściej tzw. toksyczne środki przemysłowe i substancje ropopochodne, składowane i wykorzystywane w bardzo dużych ilościach. Największe ryzyko wystąpienia poważnej awarii przemysłowej występuje na obszarach i w rejonach funkcjonowania 10 zakładów o dużym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowe i 9 o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej. Wykaz wymienionych zakładów przedstawiają tabele nr 5 i 6.
ZAGROŻENIE KATASTROFĄ W KOMUNIKACJI DROGOWEJ I KOLEJOWEJ
Zagrożenia toksycznymi środkami przemysłowymi i substancjami ropopochodnymi występują głównie w dużych zakładach przemysłowych oraz na trasach transportu drogowego i kolejowego. Sieć komunikacyjna jest rozwinięta nierównomiernie; najlepiej w części północno-zachodniej, słabo w północno-wschodniej oraz na obszarze górskim. Występuje duże zagęszczenie dróg kołowych. Najważniejsze drogi międzynarodowe to: E 40 (Zgorzelec-Medyka)
z odcinkiem autostrady A 4 (Katowice-Kraków), E 77 (Gdańsk - Chyżne) i E 462 (Głogoczów-Bielsko - Biała). Głównym węzłem komunikacyjnym jest Kraków. Najważniejsze linie kolejowe to: Katowice - Kraków - Tarnów - Przemyśl - Medyka, Katowice - Tunel - Warszawa, Zakopane - Kraków - Warszawa. Trasy drogowe, po których najczęściej przewożone są substancje niebezpieczne to: Chyżne - Kraków- Łódź, Tarnów - Kielce, Kraków - Katowice.
Zagrożenie poważną katastrofą w komunikacji drogowej i kolejowej związane jest w dużym stopniu z transportem towarów niebezpiecznych. Najczęściej przewożone substancje to: chlor, amoniak, dwutlenek siarki, kwas siarkowy, tlen ciekły, wszystkie ropopochodne, propan-butan.
Przez teren województwa małopolskiego przebiegają drogowe i kolejowe trasy komunikacyjne, którymi najczęściej są przewożone do zakładów pracy toksyczne środki przemysłowe oraz inne substancje niebezpieczne. Są to:
odcinki komunikacyjnych tras drogowych:
Mysłowice - Krzeszowice - Kraków - Nowe Brzesko;
Miechów - Proszowice - Nowe Brzesko - Szczurowa;
Andrychów - Myślenice - Dobczyce - Bochnia;
Busko Zdrój - Tarnów - Nowy Sącz - Krynica;
Nowy Sącz - Limanowa - Chyżne;
Grybów - Gorlice;
Nowy Targ - Szczawnica.
odcinki komunikacyjnych tras kolejowych:
Trzebinia - Krzeszowice - Kraków Mydlniki - Kraków Batowice - Kraków Nowa Huta - Bochnia - Tarnów - Medyka;
Miechów - Kraków Nowa Huta - Podłęze - Kraków Bieżanów - Kraków Łagiewniki - Skawina;
Szczucin - Dąbrowa Tarnowska - Tarnów - Grybów - Nowy Sącz - Muszyna;
Do najbardziej niebezpiecznych toksycznych środków przemysłowych przewożonych w dużych ilościach należą: chlor i amoniak. W ciągu każdego roku tylko przez obszar aglomeracji krakowskiej transportem drogowym przewożonych jest średnio ok. 50 t amoniaku, 200 t chloru oraz 1800 t innych substancji (kwas siarkowy, metanol, rozpuszczalniki, tlenek etylenu itp.). Transportem kolejowym przewozi się w skali roku średnio: ok. 800 cystern z chlorkiem winylu, 300 cystern z amoniakiem, 60 cystern z chlorem, 40 cystern z tlenkiem etylenu, ok. 50 wagonów z innymi substancjami niebezpiecznymi. Trasy transportu niebezpiecznych materiałów przedstawiają mapa nr 5 i 6.
Skalę przewozów towarów niebezpiecznych przez obszar województwa małopolskiego charakteryzują również liczby przedsiębiorstw uczestniczących w dystrybucji (przewozie, załadunku i rozładunku) towarów niebezpiecznych na obszarze województwa małopolskiego. Przedstawia tabela nr 7.
Duże niebezpieczeństwo dla ludzi i środowiska stwarza również przewóz (przemyt) przez granice państwa różnego rodzaju materiałów niebezpiecznych i odpadów, w tym substancji promieniotwórczych. Nielegalne próby transportu tego rodzaju materiałów stwierdzono m.in. na drogowych przejściach granicznych w Chyżnem i Łysej Polanie oraz kolejowych przejściach granicznych w Muszynie i Zwardoniu.
O skali zagrożenia w przewozie drogowym materiałów niebezpiecznych świadczą również wyniki działań kontrolnych Wojewódzkiego Inspektoratu Transportu Drogowego. W okresie od 1 stycznia 2008 r. do 31 maja 2008 r., inspektorzy Wojewódzkiego Inspektoratu Transportu Drogowego w Krakowie przeprowadzili 455 kontroli drogowych pojazdów przewożących towary niebezpieczne. W 46 przypadkach stwierdzono naruszenia związane z ich przewozem i w związku z tym wydano 32 decyzje administracyjne o nałożeniu kary pieniężnej na łączną kwotę 32300 złotych. Stwierdzono:
35 przypadków wykonywania przewozu pojazdem nie wyposażonym w sprzęt gaśniczy
10 przypadków wykonywania przewozu pojazdem bez wyposażenia awaryjnego
6 przypadków wykonywania przewozów drogowego towarów niebezpiecznych
z nieprawidłowo sporządzonym dokumentem przewozowym
5 przypadków wykonywania przewozu bez wymaganej instrukcji pisemnej dla kierowcy
3 przypadki wykonywania przewozu pojazdem nie odpowiadającym warunkom określonym w świadectwie dopuszczenia pojazdu
3 przypadki nieprawidłowego oznakowania jednostki transportowej
3 przypadki braku wymaganego zaświadczenia ADR o ukończeniu kursu
3 przypadki braku oznakowania sztuk przesyłki
1 przypadek braku świadectwa dopuszczenia pojazdu do przewozu ADR
ZAGROŻENIA EKOLOGICZNE
Zagrożenia ekologiczne w większości przypadków są ściśle związane z zagrożeniami chemicznymi, mogą jednak wystąpić inne przypadki, takie jak wyciek ze zbiornika wskutek katastrofy, wypadku, awarii, korozji, uszkodzenia powłoki uszczelniającej lub pojemników. Można wyróżnić następujące rodzaje:
zagrożenia ekologiczne nielegalnych wysypisk i składowisk śmieci,
zagrożenia ekologiczne ze strony chemicznych środków ochrony roślin oraz innych substancji znajdujących się w magazynach zakładów pracy,
zagrożenia ekologiczne cieków i zbiorników wodnych stykających się z trasami przewozu substancji niebezpiecznych.
Zagrożenia ekologiczne w strefie przygranicznej mogą wynikać z przewozu przez i wzdłuż granicy państwa, toksycznych środków przemysłowych.
ZAGROŻENIE AWARIĄ ENERGETYCZNĄ
W dużych i średnich miastach województwa małopolskiego, gdzie przeważa budownictwo wielorodzinne, nawet stosunkowo niewielkie niedomagania sieci i urządzeń energetycznych są mocno odczuwane przez ludność. Awarie energetyczne o wielkiej skali mogą w dużym stopniu sparaliżować funkcjonowanie lokalnych społeczności i gospodarki.
Znaczny wpływ na poziom bezpieczeństwa energetycznego w województwie ma utrzymanie na odpowiednim do potrzeb zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz, paliwa i nośniki ciepła. Związane z tym jest odpowiednie funkcjonowanie oraz ochrona obiektów, urządzeń i instalacji infrastruktury funkcjonujących w ww. obszarze energetycznym, zaliczonych do infrastruktury krytycznej.
Pod względem bezpieczeństwa w zakresie dostaw energii elektrycznej województwo małopolskie jest w korzystnej sytuacji, ponieważ jest zaopatrywane w ten nośnik energii z różnych źródeł i z wielu kierunków. Aglomeracja krakowska, w tym Kraków, jest zasilana przez elektrociepłownie w Łęgu i Skawinie oraz funkcjonuje stałe połączenie sieci energetycznej z elektrowniami w Sierszy, Jaworznie i Będzinie. Zasilanie w energię elektryczną może być również wspomagane przez elektrownie wodne w Rożnowie i Czorsztynie. Miasto Kraków posiada połączenia energetyczne, tzw. pętlowe, w odróżnieniu od obszarów na terenie kraju, gdzie dominuje tzw. układ promieniowy zasilania. W przypadku wystąpienia awarii na jednej z głównych linii przesyłowych jest możliwość ich przełączania i przejmowania zasilania
z wielu innych kierunków.
W województwie małopolskim funkcjonują 3 elektrownie cieplne o łącznej mocy zainstalowanej 1775 MW, 7 elektrowni wodnych o łącznej mocy zainstalowanej 172,65 MW oraz
5 elektrowni przemysłowych o łącznej mocy zainstalowanej około 150 MW. Działają także nieduże elektrownie, wykorzystujące proekologiczne źródła energii odnawialnej. Na terenie województwa małopolskiego znajduje się 7 stacji elektroenergetycznych najwyższych napięć, w tym jedna o napięciu 440 kV, pozostałe o napięciu 220 kV oraz 19 linii energetycznych najwyższych napięć. Sieć elektroenergetyczna wysokiego napięcia 110 kV składa się z 126 stacji elektroenergetycznych 110 kV/SN, które transformują energię z wysokiego napięcia na średnie, oraz z 204 linii 110 kV, głównie napowietrznych.
Przez teren województwa przechodzą magistrale gazowe o znaczeniu krajowym, regionalnym i wojewódzkim. Występuje również szereg tłoczni i przepompowni na rurociągach „700" i „400" oraz stacji redukcyjno-pomiarowych stwarzających zagrożenie wybuchem.
ZAGROŻENIE KATASTROFĄ LOTNICZĄ
Pomimo bardzo nowoczesnych rozwiązań technologicznych zastosowanych w nawigacji lotniczej oraz konstrukcji samolotów, co roku zdarzają się katastrofy lotnicze. Wypadki zdarzają się nieoczekiwanie, zaskakują załogę i pasażerów. Według badań Międzynarodowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego (ICAO) około 50% katastrof i wypadków lotniczych ma miejsce na lotniskach lub na przyległym pasie o szerokości 400 m od granic administracyjnych lotnisk. Kolejne 25% ma miejsce w pasach przyległych do granic lotnisk o szerokości od 400 m do 800 metrów. W sumie 75% wszystkich wypadków i katastrof lotniczych ma miejsce na lotniskach lub w bezpośrednim sąsiedztwie lotnisk. Ze statystyk wynika, ze większość katastrof lotniczych zdarza się podczas wykonywania operacji lądowania (około 42%), startu około 25% i około 8% to zdarzenia na drogach operacyjnych lotniska.
Do największych obiektów lotniczych funkcjonujących w województwie małopolskim, które mogą stworzyć najpoważniejsze zagrożenie katastrofa lotniczą, należą: Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II - Kraków - Balice oraz trzy lotniska sportowe: w podkrakowskim Pobiedniku, Nowym Targu i Łososinie Dolnej, obsługujące trzy aerokluby: Krakowski, Tatrzański i Podhalański. W związku z powyższym zagrożenie katastrofą lotniczą na terenie województwa jest realne. Jednak wielkość zagrożenia zależy bezpośrednio od rodzaju, zakresu
i zasięgu działalności w/w obiektów. O wielkości potencjalnego zagrożenia świadczą również dane statystyczne dotyczące ilości lotniczych niebezpiecznych zdarzeń (katastrof i wypadków). Wśród przyczyn tych zdarzeń można wyróżnić: akty terrorystyczne i sabotażowe, złe warunki meteorologiczne, niesprawność statków powietrznych, zły stan techniczny infrastruktury lotniska, błąd lub brawura pilota, kolizja powietrzna obiektów latających.
Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków - Balice
Największe potencjalne zagrożenie lotnicze na obszarze województwa małopolskiego, ze względu na zakres działalności, generuje Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków - Balice, gdzie ruch pasażerski oraz przewóz towarów samolotem od 1992 r. systematycznie wzrasta z roku na rok o około 30%.
Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków - Balice położony jest na południu Polski, 11 km na zachód od Krakowa, na poziomie 241 m. n.p.m., na współrzędnych geograficznych 50°06' szerokości geograficznej N i 19°48' długości geograficznej E.
Obszar lotniskowy północną granicą przylega do autostrady Kraków - Katowice, na kierunku zachodnim sąsiaduje z miejscowością Morawica, w kierunku wschodnim zasięg lotniska ogranicza autostrada w kierunku Tarnowa, zaś południową stronę obszaru lotniska wykorzystano pod zabudowę służbowo-techniczną wojskowej bazy transportu lotniczego oraz cywilnego portu lotniczego.
Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków - Balice jest korzystnie usytuowany w stosunku do sieci dróg lotniczych. Wokół Portu istnieje 6 stałych dróg lotniczych: Jędrzejów - Lenov, Czempin - Lenov, Ostrawa - Lenov, Ostrawa - Starżawa, Jabłonka - Łódź, Jędrzejów - Starżawa.
Lotnisko krakowskie spełnia wymagania i zasadnicze zalecenia Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego oraz realizuje praktyki opisane w AIP - Polska (Aeronautical Information Publication).
Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków - Balice obejmuje obszarem swego bezpośredniego oddziaływania około 7,9 mln mieszkańców w promieniu 100 km od Krakowa, co odpowiada czasowi dojazdu ok. 90 minut od lotniska. Jest to uznawane jako światowy standard w ocenie potencjalnego rynku pasażerskiego dla linii lotniczych korzystających
z określonego lotniska. Dla porównania analogiczne obszary oddziaływania dla lotnisk polskich obejmują: Warszawa - 6,4 mln, Poznań - 4,2 mln, Gdańsk - 3,0 mln, Rzeszów - 2,6 mln, Szczecin - 1,4 mln mieszkańców.
Inne usługi obejmują loty dyspozycyjne, lokalne operacje prywatnych statków powietrznych, lotnicze przewozy cargo. Balice są także portem zapasowym (rezerwowym) dla lotniska Okęcie. Międzynarodowy Port Lotniczy Kraków - Balice realizuje połączenia z Warszawą, Chicago, Dreznem, Frankfurtem, Londynem, Nowym Jorkiem, Paryżem, Rzymem, Toronto, Wiedniem, Zurychem, Telaviwem, Kopenhagą). Połączenia te obsługiwane są przez: PLL "LOT", Austrian Airlines, Swissair, Eurolot, Eurowings, SAS oraz na zasadach umów code share z PLL "LOT" przez British Airways, EL AL i Alitalię.
ZAGROŻENIE KATASTROFĄ RADIACYJNĄ
Potencjalne zagrożenie dla ludzi środowiska naturalnego na terenie województwa małopolskiego występuje w związku z lokalizacją w stosunkowo niewielkich odległościach od granicy państwowej 10 elektrowni atomowych (25 bloków - reaktorów energetycznych) o łącznej mocy zainstalowanej około 16 tys. MW.
Największe zagrożenie stanowią elektrownie atomowe:
Dukowany (Czechy) ok. 290 km od Krakowa z kierunku 248°, 4 bloki elektrowni po
440 MW;
Bohunice (Słowacja) ok. 240 km od Krakowa z kierunku 225°, 4 bloki elektrowni po
440 MW, w tym 2 bloki starego typu WWER -440/220;
Paks (Węgry) ok. 400 km od Krakowa z kierunku 185°, 4 bloki elektrowni po 440 MW
Chmielnicki (Ukraina) ok. 510 km od Krakowa z kierunku 95°, 1 blok 1000 MW
Równe (Ukraina) ok. 450 km od Krakowa z kierunku 80° 1 blok 1000MW
Mochowce
W odległości ok. 650 km od granic Polski funkcjonuje 26 elektrowni jądrowych (49 bloków - reaktorów energetycznych, w tym 7 z reaktorami RBMK), które potencjalnie mogą stworzyć w razie niekorzystnych warunków meteorologicznych zagrożenie na terenie całego województwa małopolskiego. W wyniku awarii którejkolwiek z ww. elektrowni jądrowej opad pyłu promieniotwórczego na obszarze województwa małopolskiego jest możliwy po upływie około 24 godzin.
Najbliższym zagrożeniem radiologicznym dla obszaru województwa małopolskiego, a głównie dla powiatu tatrzańskiego jest możliwość awarii reaktorów jądrowych elektrowni atomowych zlokalizowanych na Słowacji w miejscowości Jasna Bohunice w odległości około 180 km od granicy powiatu oraz w Mochowcach, oddalonej o około 140 km od granic Polski.
Zagrożenie województwa małopolskiego w wyniku awarii elektrowni atomowej przedstawia tabela nr 8.
ZAGROŻENIE KATASTROFĄ BUDOWLANĄ
Katastrofa budowlana oraz zagrożenie zdrowia, życia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska mogą być spowodowane:
wadami konstrukcyjnymi i technologicznymi obiektów budowlanych;
złym stanem technicznym obiektów budowlanych;
działaniami sił natury i przypadkami losowymi jak: wiatr, śnieg, wybuch gazu, pożar, katastrofa komunikacyjna, osuwiska, szkody górnicze itp.;
niewłaściwie prowadzoną budową - brak nadzoru;
terroryzmem.
Istnieje również zagrożenie zawalenia się obiektów wielkopowierzchniowych na skutek zalegania w okresie zimy grubej warstwy zlodowaciałego śniegu i lodu. Problem ten dotyczy szczególnie: obiektów handlowych, hal fabrycznych i widowisko-sportowych, wiat parkingowych itp.
W województwie małopolskim, wg danych statystycznych istnieje ok. 520 000 obiektów budowlanych, natomiast na podstawie szacunkowych danych uzyskanych od powiatowych inspektoratów nadzoru budowlanego wynika, że aktualnie na terenie województwa jest ok. 8600 obiektów, w stosunku do których należałoby podjąć działania polegające na doprowadzeniu obiektów budowlanych do właściwego stany technicznego. Największa liczba takich obiektów znajduje się na terenie miasta Krakowa. Przyczyną takiego stanu są zarówno wieloletnie zaniedbania ze strony właścicieli lub zarządców, szczególnie starych budynków jak
i wciąż nieuregulowana sprawa własności budynków - co prowadzi do dalszej ich dewastacji.
Na skalę zagrożenia obiektów budowlanych wskazują działania Inspekcji Nadzoru Budowlanego mające na celu poprawę bezpieczeństwa w tym zakresie. W 2007 r. dokonano łącznie
w województwie małopolskim 2946 kontroli użytkowanych obiektów. W oparciu o ustalenia
z tych kontroli oraz poczynione w latach poprzednich kontynuowanych było 4475 postępowań w sprawie nieodpowiedniego stanu technicznego obiektów. W 108 postępowaniach
w stosunku do obiektów w złym stanie technicznym, które nie były użytkowane wydano
61 decyzji nakazujących rozbiórkę obiektu, zaś ze względu na zagrożenie zawaleniem obiektu wydano 28 decyzji nakazujących opróżnienie obiektu w całości lub w części.
Na terenie województwa małopolskiego znajduje się ponad 300 obiektów zagrożonych katastrofą budowlaną, z czego 80% stanowią budynki mieszkalne. Zagrożenia wynikają najczęściej ze złego stanu konstrukcji, złego stanu instalacji gazowej, specyfiki usytuowania obiektu. Rejonami najbardziej zagrożonymi katastrofą budowlaną są obszary o zwartej zabudowie znajdujące się w dużych miastach: Krakowie, Tarnowie i Nowym Sączu.
Na terenie miast: Kraków, Tarnów, Nowy Sącz, Chrzanów, Oświęcim i Zakopane, znajduje się łącznie ponad 700 budynków wysokich i wysokościowych, z czego ok. 95 % stanowią budynki mieszkalne. Zdecydowana większość takich budynków zlokalizowana jest na terenie Krakowa (ok. 80%).
Cechą charakterystyczną jest występowania na terenie województwa małopolskiego wielu obiektów zabytkowych. Są to m. in. zespoły zabytkowe wpisane na listę Światowego Dziedzictwa Dóbr Kultury UNESCO, wymagające szczególnej ochrony w przypadku katastrof lub konfliktów zbrojnych: Zespół Staromiejski w granicach miasta średniowiecznego wraz z Wawelem i Kazimierzem, Kopalnia Soli w Wieliczce, Muzeum - Obóz Zagłady w Oświęcimiu; Zespół Sanktuarium Pielgrzymkowego w Kalwarii Zebrzydowskiej. Z terenu województwa małopolskiego do rejestru zabytków nieruchomych wpisano 1860 obiektów (z tego 1100 obiektów znajdujących się na terenie Krakowa). Około 400 zabytków to zespoły kościelne i sakralne. Na terenie województwa znajduje się również około 160 innych placówek muzealnych: muzeów, bibliotek i archiwów. Przedstawione liczby świadczą o skali przedsięwzięć, jakie muszą być podejmowane, aby zapewnić odpowiednią ochronę i bezpieczeństwo takiej ilości bezcennych dla kultury narodowej obiektów. Najpoważniejsze zagrożenie dla zabytkowych obiektów stanowią pożary (także w wyniku podpaleń) oraz powodzie. W przypadku wystąpienia tych zagrożeń skala zniszczeń i strat (często bezpowrotnych) może być ogromna.
ZAGROŻENIE OSUWISKOWE
W Karpatach zostało rozpoznanych ponad 20 000 osuwisk. Na obszarze 6% powierzchni kraju (19 600 km2), jaką stanowią Karpaty, występuje ok. 95% wszystkich osuwisk w Polsce. Większość z nich to osuwiska nieaktywne (drzemiące). Po katastrofalnych opadach w 1997 i 2001 r. zaobserwowano intensyfikację ruchów masowych tzn. uaktywniły się setki osuwisk powodujące bezpośrednie zagrożenie lub zniszczenie (uszkodzenie) zabudowy mieszkalnej
i infrastruktury publicznej.
Osuwisko jest zjawiskiem przemieszczenia się mas ziemnych (osuwanie, spływanie, obrywanie) lub formą geomorfologiczną powstałą w wyniku tego zjawiska i należy do naturalnych zjawisk na obszarach górskich.
Czynnikami warunkującymi powstawanie ruchów masowych są:
czynniki wewnętrzne (bierne) - przyrodnicze (budowa geologiczna, warunki hydrogeologiczne, warunki geomorfologiczne),
czynniki zewnętrzne - klimatyczne (meteorologiczno-hydrologiczne),
związane z ingerencją człowieka: obciążenia statyczne i dynamiczne zboczy.
Na obszarze województwa małopolskiego poważnym zagrożeniem są osuwiska /około 2000/. Zdecydowana większość osuwisk występuje na południu województwa. Blisko połowa z nich znajduje się na terenie powiatu nowosądeckiego. W Nowym Sączu na os. Falkowa znajduje się największe czynne osuwisko o pow. 30 ha. Występowanie osuwisk w takiej skali wiąże się z powstawaniem znacznych strat materialnych w infrastrukturze i rolnictwie.
W związku z powyższym niezbędna jest pomoc finansowa państwa dla stabilizacji osuwisk i odbudowy infrastruktury publicznej, która od 2004 r. realizowana jest w ramach Projektu „Osłona Przeciwosuwiskowa”. Zadania są realizowane w oparciu o „Zasady i procedury dotyczące ubiegania się o dofinansowanie zadań Projektu „Osłona Przeciwosuwiskowa” polegających na naprawie, odbudowie, budowie, przeniesieniu, stabilizacji i ulepszenia infrastruktury publicznej zniszczonej bądź zagrożonej przez ruchy osuwiskowe ziemi lub erozje brzegu morskiego.
W województwie małoplskim znajduje się również wiele zakładów górnictwa podziemnego prowadzących wydobycie: soli, węgla, rud cynku i ołowiu. Na terenie tych zakładów i obszarach do nich przyległych oraz na terenach pogórniczych mogą powstawać zapadliska grożące lokalnymi tąpnieciami i osuwaniem się gruntu.
ZAGROŻENIE EPIDEMIĄ I EPIZOOCJĄ
Obecna sytuacja epidemiologiczna województwa małopolskiego w zakresie chorób zakaźnych jest stabilna. Zagrożenie epidemiczne dla mieszkańców województwa stanowić mogą:
masowe zatrucia i zakażenia pokarmowe - masowe zatrucia i zakażenia pokarmowe mogą być wywołane przez czynniki bakteryjne, wirusowe, toksyny bakteryjne, roślinne i zwierzęce oraz czynniki chemiczne; zbiorowe zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu A, dur brzuszny, paradur, czerwonkę mogą wystąpić zwłaszcza na terenach objętych powodzią,
epidemia grypy i schorzeń grypopodobnych - grypa i schorzenia grypopodobne w okresie epidemicznego nasilenia stanowią problem zdrowotny i ekonomiczny - w związku ze znaczną ilością zachorowań i występowaniem powikłań ze strony układów oddechowego i krążenia oraz zgonów zwłaszcza u osób starszych,
choroby zakaźne wysoce zaraźliwe przywleczone z różnych rejonów świata - w związku
z dużym międzynarodowym ruchem turystycznym istnieje realna możliwość przywleczenia na teren województwa, a zwłaszcza do Krakowa groźnych chorób zakaźnych dotychczas nie występujących, w tym chorób wysoce zaraźliwych i przebiegających z wysoką śmiertelnością (gorączki krwotoczne wysoce zaraźliwe, zakażenia meningokokowe, SARS, cholera, dżuma),
bioterroryzm i inne działania przestępcze oraz działania osób psychicznie chorych - zagrożenie bioterroryzmem i zagrożenia spowodowane działaniami przestępczymi oraz przez osoby psychicznie chore z użyciem biologicznych i chemicznych czynników chorobotwórczych są możliwe aczkolwiek mało prawdopodobne; najbardziej zagrożone są duże skupiska ludzi,
choroby odzwierzęce - zagrożenie stanowić mogą zaraźliwe choroby odzwierzęce zarówno rodzime jak i przywleczone np. gorączka Q, grypa H5N1, pryszczyca, gąbczasta encefalopatia bydła.
Pojawienie się zagrożenia epidemicznego jest uzależnione od ogólnej sytuacji epidemiologicznej województwa. Może być związane ze zwiększoną częstotliwością wyjazdów ludności do krajów, w których zagrożenie epidemiczne jest podwyższone, a także
z migracją ludności z terenów objętych epidemią. Zagrożenie to może wystąpić także wskutek powszechnej obecnie wymiany handlowej zwłaszcza żywności. Duże zagrożenie epidemiczne mogą wywołać następujące zdarzenia:
zanieczyszczenie (skażenie) ujęć wody, awarie techniczne magistrali wodociągów lub zbiorników wodnych dla dużych aglomeracji miejskich na okres dłuższy niż 12 godzin bez możliwości wcześniejszego powiadomienia ludzi,
zaprzestanie funkcjonowania wysypisk odpadów komunalnych dla dużych aglomeracji miejskich, długotrwały przestój spalarni odpadów sanitarnych (powyżej 7 dni).
Na obszarze województwa małopolskiego wymienione zagrożenia epidemiczne dotyczą
w szczególności dużych skupisk ludzi w całej aglomeracji krakowskiej, Tarnowie, Nowym Sączu, Oświęcimiu, Bochni, Gorlicach, Chrzanowie, Trzebini, Wadowicach.
Zagrożeniem są choroby zakaźne nawracające w postaci epidemii lub znacznego zwiększenia liczby zachorowań oraz choroby zakaźne nowo pojawiające się, które dotychczas nie występowały. Choroby nawracające, występujące często w postaci epidemii to:
grypa - stanowiąca ogromny problem zdrowotny i ekonomiczny na skutek dużej liczby zachorowań, powikłań i zgonów. Epidemie grypy notuje się co 2 lata. Poważne zakłócenia może spowodować już 2% zachorowalności ludności. Ze względu na wystąpienie na obszarach europejskich Rosji tzw. ptasiej grypy, zwiększyła się możliwość zawleczenia wirusa tej choroby przez dzikie ptactwo migrujące również na teren Polski (w przypadku zakażenia bardzo groźnej dla ludzi ze względu na dużą, około 50 % śmiertelność),
błonica - źródło zachorowań stanowi olbrzymia epidemia w 1990 r. na terenie Rosji i Ukrainy; stąd dochodzi do zawleczeń choroby do innych krajów europejskich i Polski,
gruźlica - zagrożenie długofalowe stanowiące główną przyczynę zgonów u dorosłych,
cholera - może występować w Polsce jako zachorowanie importowane z terenów nadbrzeżnych morza Kaspijskiego i Czarnego; już jeden przypadek stanowi poważne zagrożenie, które może spowodować wyłącznie znacznej części ludności z normalnego życia.
Poważnym zagrożeniem może być zawleczenie lub rozprzestrzenienie się na terenie województwa chorób wysoce zakaźnych, takich jak :
choroby układu oddechowego - wywołane przez wirusy, dotyczące w szczególności dzieci,
zakażenia HIV będące przyczyną AIDS, z dużymi następstwami o charakterze społecznym i ekonomicznym,
gorączki krwotoczne (np. Ebola) - poziom zagrożenia jak w przypadku cholery,
zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu o różnej etiologii,
dżuma - występuje możliwość zachorowania importowanego wymagającego zastosowania nadzwyczajnych środków w postępowaniu, zgodnie z wymaganiami zawartymi w międzynarodowych przepisach zdrowotnych: poziom zagrożenia jak
w przypadku cholery.
Do zagrożeń mających wpływ na powstanie epidemii należy zaliczyć epizoocje. Mogą one wystąpić samoistnie bądź jako wtórne skutki katastrof. Pojawienie się takiego zagrożenia może być związane z szerzeniem się wścieklizny bądź innych chorób zwierząt spowodowanych okresowym nasileniem się zachorowań na choroby występujące w naszej strefie klimatycznej (wąglik, włośnica, salmonella), a także nielegalnym sprowadzaniem zwierząt oraz paszy spoza granic państwa. Niektóre z zachorowań zwierząt mogą stanowić poważne zagrożenie dla ludzi. Zakażenie człowieka może wystąpić poprzez kontakt z chorym zwierzęciem, spożywanie mięsa i jego przetworów. Wydaliny i wydzieliny chorych zwierząt, jak również zwłoki zwierzęce zakażają wodę, glebę i powietrze. Choroby te powodują również bardzo duże straty pogłowia zwierząt. Wścieklizna jest chorobą, która wielokrotnie występowała na całym terytorium województwa małopolskiego. Największe nasilenie tej bardzo niebezpiecznej choroby stwierdzano w powiatach : tarnowskim, krakowskim, nowosądeckim i nowotarskim.
Na terenie województwa małopolskiego stwierdzono do tej pory kilkanaście przypadków wystąpienia BSE - gąbczastej encefalopatii bydła. Choroba ta grozi wystąpieniem śmiertelnej choroby u człowieka w wyniku spożycia mięsa zwierząt skażonego prionami.
Epizootyczne zagrożenie zwierząt gospodarskich może wystąpić w rejonach katastrofalnych zatopień i powodzi oraz ze względu na wzrastającą bezpośrednią komunikację jak i wymianę towarów z krajami UE i innymi państwami, mogą wystąpić przypadki przywleczenia na teren województwa takich chorób zakaźnych jak:
Afrykański pomór świń (ang. African Swine Fever - ASF);
Klasyczny pomór świń (ang. classical swine fever - CSF);
Pryszczyca (łac. aphtae epizooticae, ang. foot-and-mouth disease FMD);
Wysoce zjadliwa grypa ptaków, ang. Highly pathogenic avian influenza (HPAI), d. pomór drobiu, ang. Fowl plaque (FP);
Choroby zakaźne ryb:
Zakaźna martwica układu krwiotwórczego (IHN);
Wirusowa krwotoczna posocznica (VHS);
Zakaźna anemia łososia (ISA).
Rzekomy pomór drobiu, ang. Newcastle disease (ND);
Choroba pęcherzykowa świń - ch.p.ś. (łac., ang. Morbus Vesicularis Suum, Swine Vesicular Disease SVD);
Gąbczasta encefalopatia bydła (Bovine Spongiform Encephalopathy (BSE)).
Wystąpienie przypadków tych chorób naraża na ogromne straty finansowe, spowodowane kosztami bezpośrednimi ich zwalczania, np. ubojem zwierząt, rekompensatami dla hodowców, ograniczeniem i zmniejszeniem produkcji, ale przede wszystkim kosztami pośrednimi związanymi z utratą na długi czas zagranicznych rynków zbytu dla zwierząt i produktów zwierzęcego pochodzenia.
ZAGROŻENIE BEZPIECZEŃSTWA I PORZĄDKU PUBLICZNEGO
Wysokie ryzyko wystąpienia poważnego zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego wiąże w województwie małopolskim się z bardzo dużym natężeniem ruchu turystycznego i pielgrzymkowego oraz przedsięwzięciami organizowanymi z różnych okazji, wymagającymi zaangażowania dużych sił i środków wielu służb zapewniających bezpieczeństwo uczestnikom. W szczególności związane to jest z organizacją i zabezpieczeniem dużej ilości oficjalnych wizyt delegacji państwowych.
Poważnym problemem w województwie małopolskim są również bardzo częste przypadki poważnego zakłócenia porządku publicznego w trakcie protestów, strajków, imprez masowych, a w szczególności w czasie rozgrywek piłki nożnej, w których uczestniczą drużyny klubów sportowych Wisły, Cracovii i Hutnika, angażującycych do utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego znacznych sił policyjnych i ratowniczych.
Na obszarze województwa małopolskiego mogą wystąpić zdarzenia, które mogą się przyczynić do destabilizacji prawidłowego funkcjonowania organów administracji państwowej i samorządowej, a także mogą stanowić zagrożenie dla normalnego funkcjonowania poszczególnych grup ludności zamieszkujących tereny ogarnięte występującym zagrożeniem, ograniczenia ich praw lub naruszyć przyjęte normy prawne. Taki stan może dotyczyć zdarzeń identyfikowanych jako akt terrorystyczny. Przewiduje się możliwość napływu do naszego kraju osób powiązanych z międzynarodowymi organizacjami terrorystycznymi. Możliwe będzie nasilenie negatywnych zjawisk związanych z pobytem na terenie małopolski uchodźców z krajów tzw. podwyższonego ryzyka. W śród nich mogą się pojawić osoby należące do zorganizowanych grup przestępczych, dokonujących aktów terrorystycznych oraz innych ciężkich przestępstw. Właściwe i natychmiastowe reakcje służb na zdarzenia określane jako akt terrorystyczny w Europie i na świecie oraz właściwa bieżąca polityka w tym temacie powodują, że w perspektywie długoterminowej zagrożenie aktem terrorystycznym jest raczej mało prawdopodobne. Na terenie województwa małopolskiego mogą wystąpić i występowały następujące rodzaje terroryzmu:
terroryzm kryminalny - z tego rodzaju terroryzmem należy się liczyć ze strony środowiska przestępczego, polega m.in. na podkładaniu ładunków wybuchowych w miejscach publicznych i podpaleniu budynków, samochodów, itp., głównie w ramach wewnętrznych porachunków, wymuszenia okupu, szantażu itp.,
terroryzm o charakterze politycznym - tego rodzaju terroryzm związany jest z legalnie działającymi organizacjami i polega na organizowaniu blokad dróg, węzłów i szlaków kolejowych, nielegalnych manifestacji i wieców, niszczeniu artykułów spożywczych na kolejowych i drogowych przejściach granicznych, itp.
Zagrożenia identyfikowane przez Straż Graniczną w województwie małopolskim na granicy państwa:
próby pgpwp w rejonie dawnych przejść granicznych oraz na „zielonej granicy” dokonywane na kierunku do/z RP przez zorganizowane grupy migrantów azjatyckich i obywateli byłych republik radzieckich,
podejmowanie prób nielegalnej migracji do krajów UE przez obywateli państw trzecich, z wykorzystaniem terytorium RP jako kraju tranzytowego,
usiłowanie przekroczenia granicy państwowej wbrew obowiązującym przepisom przy wykorzystaniu paszportów sfałszowanych, przerobionych, zawierających sfałszowane odciski stempli kontroli granicznej RP i innych państw, należących do innych osób lub poprzez ominięcie kontroli granicznej, jak również w ukryciu, w przekraczających granicę państwową środkach transportu osobowego i towarowego,
nielegalny wywóz obcych środków płatniczych, przywóz/wywóz dzieł sztuki,
przemyt towarów akcyzowych (papierosy, alkohol) zarówno w środkach transportu osobowego jak i ciężarowego,
przemyt towarów, których obrót jest zabroniony lub wymaga specjalnego zezwolenia (przemyt broni, amunicji, materiałów wybuchowych, narkotyków, leków psychotropowych, materiałów promieniotwórczych),
nielegalne posiadanie broni i amunicji przez mieszkańców pogranicza,
wwóz do Polski materiałów toksycznych i niebezpiecznych oraz promieniotwórczych, na które wymagane jest stosowne zezwolenie,
przemyt samochodów pochodzących z kradzieży,
przemyt do RP różnego rodzaju towarów na podstawie fałszywych dokumentów lub faktur oryginalnych z zaniżoną wartością celną, wagową lub ilościową,
wwóz do RP towarów z podrobionymi znakami renomowanych firm,
naruszanie porządku publicznego w strefie nadgranicznej,
możliwość dokonania aktu terroru na pokładzie samolotu lub w rejonie obiektów Międzynarodowego Portu Lotniczego im. Jana Pawła II Kraków-Balice.
POZIOM ZAGROŻEŃ
W MIASTACH I POWIATACH WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO
Poziom zagrożenia w poszczególnych miastach i powiatach województwa małopolskiego, opracowany na podstawie ocen zagrożeń występujących i potencjalnych przekazanych przez organy terenowej administracji samorządowej, przedstawia Tabela nr 9 - „Poziom zagrożenia w miastach i powiatach województwa małopolskiego”.
13