Szkoły alternatywne - szkoła RUDOLFA STEINERA
Jedną z alternatywnych szkół, różniących się programem i formą nauczania od powszechnych szkół państwowych, jest szkoła typu Waldorf (Waldorfshule). Jej założyciel to Rudolf Steiner, jak określa go M. Szymański: „ inżyniera, badacz i wydawca spuścizny Goethego, twórca antropozofii, wolnomularz, autor grafomańskich misteriów, architekt i budowniczy antropozoicznej świątyni w Dornach, polityk, publicysta, (…), dziwak (…), dyletant brany za geniusza, jasnowidz, (…) prorok”. Ten opis wskazuje na bogatą i złożoną osobowość twórcy szkoły alternatywnej.
FREIE WALDORFSHULE
Utworzona została 7 września 1919 roku w Stuttgarcie, z początkową liczbą 300 uczniów, jako szkoła wolna, prywatna i niezależna od państwa, utworzona inicjatywy rodziców.
Cel szkoły
„Próba radykalnej odnowy społeczeństwa i jego duchowego życia, dzięki nadaniu jej głęboko humanistycznego, ekologicznego i alternatywnego charakteru.”
Podstawy filozoficzne szkoły Steinera
Wolność każdego człowieka, zawierająca w sobie czyny moralne.
Prawo do wykształcenia niezależnego od interesów państwa (politycznych, gospodarczych czy militarnych).
Geneza powstania
Rudolf Steiner w fabryce „Waldorf-Astoria”, której dyrektorem był jego kolega - E. Molt, wygłaszał prelekcje dla pracowników na temat kształcenia w świetle antropozofii. Tematyka ta tak zaciekawiła słuchaczy, że zgłosili się oni do autora z propozycją organizacji tej szkoły. Emil Molt wsparł projekt finansowo: zakupił budynek, wyremontował go i wyposażył w niezbędne meble. Sam Steiner podjął się wyboru i wykształcenia kadry 12 nauczycieli. Kandydaci przeszli intensywny, dwu tygodniowy kurs „w zakresie antropozofii (ogólnej wiedzy o człowieku i jego rozwoju duchowym), dydaktyki i metodyki nauczania, wiedzy o charakterze, ćwiczeń językowych i medytacyjnych, a także sztuce tworzenia planu nauczania”.
Waldorfpädagogik - wszechstronne postrzeganie dziecka
Wyzwolenie sił twórczych u każdego dziecka.
Umożliwienie odnoszenia sukcesów.
Obdarzanie dziecka szacunkiem.
Celem nauczania jest wspomaganie dziecka w osiąganiu świadomej i odpowiedzialnej dojrzałości.
Wychowanie do wolności.
Rozwój postawy badawczej ucznia, wzbudzanie naturalnej ciekawości.
Nauczyciele ukazują wzorce osobowe swoją postawą.
Nauczyciel podążą za naturalnym tempem, wpisanym w indywidualność ucznia.
Nauczyciel i uczeń
Przedstawicielem świata i jego porządku jest pedagog, a wychowanek dzięki nauczycielowi ten świat poznaje.
Wychowanie
„Każde wychowanie (…) jest <<wpływaniem>>, gdyż uczniowie przejmują w mniejszym lub większym stopniu od innych osób jasno ujęte myśli”
Organizacja i wygląd szkoły
Architektura:
→ szkoły było pięknie skomponowane i otoczone zielenią - miały tworzyć oazy spokoju, a jednocześnie centra życia społeczności szkolnej;
→ główne miejsce szkoły to duża aula, w której mieli się pomieścić wszyscy nauczyciele, uczniowie oraz ewentualni gości, w czasie comiesięcznych spotkań;
→ wraz z przechodzeniem ucznia do wyższej klasy, zmieniała się jej kolorystyka;
Kontakt z rodzicami:
→ Wychowawca powinien regularnie odwiedzać domy swoich uczniów.
→ Częsty i ścisły kontakt nauczyciela z rodzicami.
→ Cotygodniowe konsultacje dla rodziców, nauczyciel przeznacza na nie 4-6 godzin.
→ Uczestniczenie w konferencjach nauczycielsko-rodzicielskich.
→ Nieobowiązkowe uczestniczenie w comiesięcznych festynach, świętach, uroczystościach itd. organizowanych przez uczniów, rodziców i nauczycieli.
Ogólne zasady:
1) Szkoła obejmowała wszystkie dzieci bez względu na płeć, zdolności, majątek czy wyznanie.
2) Szkoła jednolita, koedukacyjna.
3) Nauczyciele byli sobie równi: wszyscy dostawali takie samo wynagrodzenie, mieli te sama prawa i obowiązki.
4) O wszystkich sprawach szkoły decyduje samorząd nauczycielski, podejmując decyzje jednomyślnie, na cotygodniowych konferencjach.
5) Pod względem organizacyjnym kształcenie dzieli się na 3 stopnie: niższy, średni i wyższy. Każdy obejmuje 4 klasy, przy czym do pierwszej przychodzą uczniowie po ukończeniu 7 roku życia.
6) Brak zjawiska drugoroczności.
Program nauczania i plan zajęć:
Proces kształcenia musi odpowiadać naturalnemu rytmowi: czuwania i sny, zapamiętywania i zapominania. W związku z tym rozkład zajęć budowany jest ze względu na potrzeby i możliwości percepcyjne dzieci.
Trójfazowy plan zajęć:
W godzinach 8.00-10.00 odbywają się lekcje z przedmiotów wymagających myślenia, wiedzy, zrozumienia, koncentracji uwagi. Są to: mowa ojczysta, wiedza o rzeczach, geografia, wiedza o zwierzętach, wiedza o człowieku, o hodowli, o skałach, fizyka, chemia, historia, matematyka, geometria. A w nauczaniu początkowym to: rysowanie form, opowiadanie z natury i pór roku, otoczenia i ojczyzny dziecka, pisanie, czytanie, liczenie. Każdy z tych przedmiotów realizowany jest w sposób epokowy.
„nauka epokowa”- każdy z przedmiotów głównych realizowany jest w ramach czterotygodniowych bloków (epok). Dany przedmiot pojawia się w bloku przedpołudniowym 2-3 razy w ciągu roku.
W godzinach 10.00-11.00 odbywają się ćwiczenia techniczne, wymagające stałego, rytmicznego powtarzania: eurytmia i gimnastyka, język obcy, muzyka i religia. W nauczaniu początkowym: malowanie, rysowanie, modelowanie, muzykowanie, recytacja, inscenizacja.
W godzinach 11.00-12.00 odbywały się zajęcia rzemieślniczo-artystyczne: prace ręczne, rzemiosło, ogrodnictwo, ćwiczenia przyrodnicze, eksperymenty, śpiew.
„Każda jednostka zajęć podzielona jest na 20-minutowe fazy aktywności, aby został zachowany rytm pomiędzy zapamiętywaniem, przeżywaniem, przedstawianiem, formowaniem, wdychaniem i wydychaniem powietrza. Pedagogika Steinera została w dzisiejszych szkołach rozbudowana o współczesną wiedzę w zakresie stymulowania aktywności psychofizycznej dziecka i relaksacji.”
W programie szkół Rudolfa Steinera obowiązuje zasada panowania słowa mówionego nad drukowanym, kontaktu bezpośredniego i dialogu nad monologiem czy komunikacją pośrednią.
Ocenianie:
W szkole typu Waldorf brak tradycyjnych ocen. Uczniowie dostają świadectwo opisowe, wystawione przez wychowawcę oraz pozostałych nauczycieli. Znajduje się tam charakterystyka osiągnięć szkolnych, rozwoju ucznia wystawiona w formie opinii nauczycieli. Opinia ta wystawiana jest pod koniec roku szkolnego i składa się z 2 części: obiektywnej - „ogólny opis postawy ucznia, jego postępów i braków) i subiektywnej - forma dialogu skierowanego wprost do ucznia. Nauczyciel najpierw odkrywa w uczniach cos pozytywnego, aby następnie wskazać na jego błędy, niedociągnięcia i możliwe formy pomocy.
Podsumowanie - charakterystyczne cechy pedagogiki steinerowskiej
Nauka epokowa.
Nauka języków obcych od pierwszego roku szkolnego.
Wielostronne nauczanie artystyczne i rzemieślnicze.
Eurytmia łącząca mowę, muzykę i ruch.
Rysowanie i ruchowe przeżywanie pierwotnych form geometrycznych.
Orkiestra szkolna i święta szkolne.
Artystycznie wyposażone klasy.
Wykorzystywanie terapeutycznych walorów pracy.
Łączenie edukacji ogólnej z zawodową.
Ścisła współpraca z rodzicami.
Trójfazowy plan zajęć.
Wychowanie do wolności.
Opisowe ocenianie.
Bibliografia:
1) Okoń W., „Dziesięć szkół alternatywnych”, WSiP, Warszawa 1998
2) Kwieciński Z., Śliwerski B., „Pedagogika”. Podręcznik akademicki, T. 1, PWN, Warszawa 2003
Okoń W., „Dziesięć szkół alternatywnych”, WSiP, Warszawa 1998, s.204
Kwieciński Z., Śliwerski B., „Pedagogika”. Podręcznik akademicki, T. 1, PWN, Warszawa 2003, s.295
Tamże, s. 297
Tamże, s. 296
Tamże, s. 302-304
Tamże, s. 301
Tamże.
Okoń W., „Dziesięć szkół alternatywnych”, WSiP, Warszawa 1998, s. 208
Kwieciński Z., Śliwerski B., „Pedagogika”. Podręcznik akademicki, T. 1, PWN, Warszawa 2003, s.303-304
Okoń W., „Dziesięć szkół alternatywnych”, WSiP, Warszawa 1998, s. 208
Tamże
Kwieciński Z., Śliwerski B., „Pedagogika”. Podręcznik akademicki, T. 1, PWN, Warszawa 2003, s. 302
Tamże, s. 302
Tamże.
Tamże, s.303
Tamże
Okoń W., „Dziesięć szkół alternatywnych”, WSiP, Warszawa 1998, s. 208-209
1