RAFY KOTALOWE

Najczęściej używaną nazwą jest rafa koralowa, jednak funkcjonuje również nazwa "żyjące skały". Rafa zbudowana jest z tysięcy żyjątek z rodziny anemonów - polipów, a także innych organizmów rafotwórczych m.in. mszywiołów, mięczaków, otwornic i glonów, tworzących podwodny wał lub grzbiet. Polipy tworzą szkielety wapienne, które można łatwo oddzielić od reszty ciała zwierzęcia. Podczas rozmnażania polipów, rafa rozrasta się wszerz i w górę. Polipy połączone są ze sobą przy pomocy powrozu z żywych tkanek, co przyczynia się do wzmocnienia struktury. Wodorosty wapienne, które wyglądają jak czerwone kłębki waty, są ważnymi elementami tworzącymi rafę. Produkują one wapień, który umacnia rafę. Inne wodorosty żyjące właściwie na zboczu rafy, wytwarzają pewien rodzaj "zaprawy murarskiej". W ten sposób wspólnota tworzy potężną strukturę, na której tylko na nielicznych niezamieszkanych częściach szkieletów wapiennych żyją koralowce. Każdy gatunek koralowca ma własny wzorzec wzrostu, dlatego właśnie spotykana jest taka różnorodność form - od pagórków, płyt i dużych tafli, po powierzchnie, konary i struktury w formie rogów.

Rafy koralowe występują w stosunkowo płytkich przybrzeżnych wodach w strefie międzyzwrotnikowej. Zbudowana jest z wapienia, który tworzą szkielety obumarłych koralowców. Żyją na nich całe kolonie innych organizmów i żerują bardzo liczne gatunki zwierząt.

Rafy koralowe występują także w głębokich wodach. Jednak zbudowane są z innych rodzajów koralowców, bardzo duże jest także zróżnicowanie tych koralowców gatunkowe. Np. Ocean indyjski ma do kilkuset gatunków.

Rafy występują tam gdzie jest Malo planktonu i wody są czyste, natomiast, gdy jest dużo składników odżywczych pojawiają się glony. Zawarte w wodzie fosfor, azot oraz składniki odżywcze (ich nadmiar) zabijają rafy, gdyż pojawiają się właśnie wspomniane glony.

Zooxanthellae - glony żyjące w koralowcach płytkowodnych, występuje symbioza glonów z koralowcami. Do symbiozy dochodzi tylko w ciągu dnia, gdyż wtedy jest dostęp do promieni słonecznych. Koralowce za to pięknie wyglądają w nocy. Gdy „wyjdą” skryte w ciągu dnia tysiące polipów. Natomiast wśród koralowców żyjących nieco głębiej `40 m pod wodą - ich polipy wysuwają się także w ciągu dnia, by złapać pożywienie.

Najwięcej koralowców występuje na głębokości 10-15m. rafy lubią: temperature25-28 stopni C oraz zasolenie 25-35 promili.

Rozwój rafy: ok.100 mm na rok.

Coral cell: CO2, P, N, ammoniac

Algol cell: O2, glycerol, aminokwasy

Przyczyny zanikania:

-globalne ocieplenie

-eutrofizacja

-rabunkowe połowy ryb

-turystyka i sporty wodne

Atol - typ płaskiej wyspy koralowej położonej na oceanie, składającej się z rafy koralowej w kształcie pierścienia otaczającego centralną depresję. Depresja ta nazywana laguną może być częścią wyłonionej wyspy, stanowić niewielki, lecz odrębny zbiornik wodny lub też być połączona z morzem.

Atol powstaje na skutek przyrastania rafy koralowej wokół wyspy wulkanicznej. Rafę koralową tworzą miliony żywych organizmów - polipów. Obumierające polipy pozostawiają po sobie wapienne szkielety stanowiące zwartą strukturę. Wraz z upływem czasu, pod wpływem ciężaru wapiennego pierścienia wyspa obniża się i stopniowo zanurza w wodzie. Pierścień pozostający ponad powierzchnią ulega erozji. Jednym z jej produktów jest piasek, na którym mogą rozwijać się rośliny. Szczątki roślin tworzą glebę i w ten sposób wyspa rozrasta się. Po zewnętrznej stronie atolu tworzy się kształtowana przez fale plaża. Opada ona stromo ku głębinie. Plaże od strony laguny są znacznie szersze, a woda przeważnie płytka.

Uskok transformacyjny - granica (uskok) między dwiema płytami litosfery, które przemieszczają się poziomo względem siebie.

Fale sejsmiczne - fale sprężyste rozchodzące się w Ziemi, powstałe wskutek trzęsień ziemi, wywołane przez eksplozję materiałów wybuchowych lub powodowane działalnością górniczą

Trzęsienie ziemi - gwałtowne rozładowanie naprężeń powstałych w skorupie ziemskiej w czasie ruchów fragmentów litosfery. Z miejsca uwolnienia tych naprężeń (hipocentrum - ogniska trzęsienia ziemi) rozchodzą się fale sejsmiczne. Punkt na powierzchni Ziemi położony nad ogniskiem (epicentrum) to miejsce, gdzie fale docierają najwcześniej i gdzie straty są największe. Siła wstrząsów maleje w miarę oddalania się od epicentrum. Badaniem trzęsień ziemi zajmuje się sejsmologia.

Magmatyzm - ogół procesów tworzenia się i przemieszczania magmy w litosferze oraz jej stygnięcia, które prowadzi do powstawania skał magmowych. Jest to zbiorcze pojęcie zawierające zarówno procesy plutoniczne jak i procesy wulkaniczne.

Tektonika płyt (lub teoria wędrówki płyt tektonicznych; z gr. τέκτων tekton - "budujący") to dominująca współcześnie teoria tłumacząca wielkoskalowe ruchy ziemskiej litosfery, w szczególności przejawiające się w obserwowanym zjawisku dryfu kontynentalnego.

Zgodnie ze współczesnym stanem wiedzy, materiał skalny budujący Ziemię zachowuje się jak ciało sztywne tylko do pewnej głębokości, poniżej zaś pod wpływem zwiększonej temperatury wykazuje cechy ciała częściowo plastycznego i może "płynąć" w skali milionów lat. Owa sztywna, zewnętrzna warstwa, zwana litosferą, podzielona jest na bloki - płyty tektoniczne - które mogą w pewnym zakresie przesuwać się względem siebie: odsuwać się (co tłumaczy np. oddalanie się Europy od Ameryki Północnej), zderzać (co tłumaczy np. powstawanie gór fałdowych) lub ocierać o siebie (co tłumaczy np. obecność stref nieustającej aktywności sejsmicznej). Tym trzem podstawowym typom relacji między płytami odpowiadają trzy rodzaje granic płyt: rozbieżne (gdzie powstaje nowa litosfera), zbieżne (gdzie litosfera jest wciągana w głąb Ziemi) oraz przesuwcze (gdzie dwie płyty przesuwają się względem siebie).

Subdukcja - w teorii tektoniki płyt, proces polegający na wciąganiu lub wpychaniu jednej płyty litosferycznej (płyty oceanicznej) pod drugą (oceaniczną lub kontynentalną). Strefy subdukcji są jednym z rodzajów granic zbieżnych (konwergentnych, kolizyjnych) płyt litosfery.

Ponieważ w strefach spreadingu znajdujących się pod grzbietami oceanicznymi cały czas powstaje nowa skorupa ziemska, to zakładając stały promień Ziemi (a więc również jej powierzchnię), musiano przyjąć istnienie jakichś stref, w których jest ona niszczona.

Spreading to proces rozrastania się dna oceanicznego w rejonie grzbietu śródoceanicznego. W miejscu gdzie przebiega grzbiet oceaniczny występuje strefa spreadingu, czyli rozrastania się skorupy oceanicznej. Grzbiety oceaniczne tworzą sieć wokół całej Ziemi. Można zaobserwować w tej strefie bardzo silny wulkanizm oraz częste trzęsienia ziemi. Wiek skorupy oceanicznej rośnie symetrycznie od grzbietu w stronę otaczających kontynentów, co potwierdzają linowe anomalie magnetyczne. Podobnie rośnie miąższość osadów.

Na podstawie teorii tektoniki płyt uznaje się, że sumaryczna powierzchnia dna oceanu w przybliżeniu nie zmienia się. Starsza skorupa, znajdująca się w większej odległości od grzbietu oceanicznego, jest pochłaniana w procesie subdukcji. Najstarsze zachowane fragmenty skorupy oceanicznej pochodzą z wczesnej jury.

Skorupa kontynentalna to jedna z dwóch podstawowych odmian skorupy ziemskiej obok odmiany oceanicznej. W przeciwieństwie do relatywnie cienkiej i gęstej skorupy oceanicznej, znajdującej się poniżej skorupy kontynentalnej i tworzącej dno oceanów, kontynenty zbudowane są z grubej warstwy lżejszych skał, które tworzą znane z mapy fizycznej Ziemi kontynenty.

Podstawowe cechy skorupy kontynentalnej to jej lekkość (średnio 2,7 g/cm³), grubość (średnio 40 km) oraz wiek (do 4 miliardów lat) w porównaniu do skorupy oceanicznej, która ma przeciętnie 7 km grubości, gęstość 3 g/cm³, a jej najstarsze znane fragmenty mają nie więcej niż 200 milionów lat. Wyjaśnienie tych różnic jest możliwe po przeanalizowaniu procesów doprowadzających do ich powstawania.

Formalnie za granicę dolną skorupy ziemskiej (a więc także kontynentalnej) uznaje się nieciągłość Mohorovičicia, czyli widoczny w badaniach sejsmicznych skokowy wzrost prędkości fal sejsmicznych znajdowany średnio na głębokości ok. 35 km, zaś pod najgrubszymi fragmentami skorupy (np. Płaskowyżem Tybetańskim) nawet 75 km. Moho oddziela więc skorupę od płaszcza. Za granicę horyzontalną, czyli oddzielającą skorupę kontynentalną od oceanicznej, przyjmuje się przeważnie stromy stok kontynentalny leżący za szelfem - zgodnie więc z tą definicją, ok. 30% powierzchni skorupy kontynentalnej leży pod poziomem morza. Granica ta ma uzasadnienie geologiczne (podane poniżej przy opisie rozpadu kontynentów), jednak nie jest zgodna z tradycyjnym, geograficznym podziałem na kontynenty i oceany, przebiegającym wzdłuż obecnej linii brzegowej.

Skorupa oceaniczna to drugi, obok odmiany kontynentalnej, typ skorupy ziemskiej, stanowiący obecnie ok. 60% powierzchni Ziemi. Jest ona relatywnie cienka (średnio 7 km), młoda (do 200 milionów lat) i gęsta (3 g/cm³) w porównaniu z kontynentalną (odpowiednio 35 km, do 4 miliardów lat i średnio 2,7 g/cm³). Dna wszystkich ziemskich oceanów zbudowane są ze skorupy oceanicznej.

Skorupa oceaniczna jest stale tworzona w granicach rozbieżnych płyt (w grzbietach śródoceanicznych) z zastygającej magmy płaszcza oraz niszczona - wciągana z powrotem do płaszcza - w granicach zbieżnych (strefach subdukcji). W wyniku tego właśnie procesu - zwanego czasem obrazowo recyklingiem - nie znajduje się na Ziemi rzeczywiście starych fragmentów dna oceanicznego.

Astenosfera - warstwa płaszcza ziemskiego położona na głębokości od 100 do 400 km pod powierzchnią Ziemi.

Materiał skalny w warstwie astenosfery jest częściowo stopiony, ma lepkość większą niż lepkość litosfery oraz jest plastyczny. Według najnowszych badań geofizycznych kontynenty są zakorzenione do głębokości około 400 km, co wyklucza istnienie ciągłej warstwy astenosfery. Według teorii tektoniki płyt ruchy konwekcyjne astenosfery powodują przemieszczanie płyt tektonicznych i wędrówkę kontynentów. Astenosferę od jądra Ziemi odgradza mezosfera.

Ropa naftowa (olej skalny, czarne złoto) - ciekła kopalina, złożona z mieszaniny naturalnych węglowodorów gazowych, ciekłych i stałych (bituminów), z niewielkimi domieszkami azotu, tlenu, siarki i zanieczyszczeń. Ma podstawowe znaczenie dla gospodarki światowej jako surowiec przemysłu chemicznego, a przede wszystkim jako jeden z najważniejszych surowców energetycznych. Skałami macierzystymi ropy naftowej są najczęściej ciemne łupki o dużej zawartości substancji bitumicznych. Ze skał macierzystych ropa pod wpływem gradientu ciśnienia przesączała się do sąsiadujących ze skałami macierzystymi skał o większej porowatości i/lub przepuszczalności (głównie piaskowców, często również wapieni). Teoria ta została stworzona m.in. przez: B. Radziszewskiego, K. Englera, H. Höfer, J.E. Hackforda, D. White'a w myśl których ropa naftowa powstała przez przeobrażenie szczątków roślinnych i zwierzęcych nagromadzonych wraz z drobnymi okruchami mineralnymi w osadach morskich; czynnikami powodującymi przejście substancji organicznych w bituminy są prawdopodobnie: środowisko redukujące, odpowiednia temperatura i ciśnienie, działalność bakterii, oddziaływanie pierwiastków promieniotwórczych i in. (teoria ograniczenia pochodzenia).

By stworzyć węglowodory:

• Ocean

• Depozycja (geologiczny proces gromadzenia się osadów (okruchów mineralnych, skał, szczątek roślin i zwierząt) na dnie zagłębień terenu w wyniku działania:)

• Mało tlenu

• Podgrzanie

• Skały o dużej porowatości

Ropa jest wydobywana co najmniej od średniowiecza. Jej największe zasoby znajdują się w:

• Afryce (w Nigerii, Angoli, Libii, Tunezji, Algierii, Egipcie)

• Ameryce Północnej (Meksyk (na półwyspie Jukatan oraz nad Zatoką Meksykańską), Stany Zjednoczone (nad Zatoką Meksykańską, w Kalifornii oraz na Alasce))

• Ameryce Południowej (Wenezuela), (Brazylia)

• Eurazji (w Rosji - Zagłębie Wołżańsko-Uralskie, Zagłębie Zachodniosyberyjskie oraz zagłębie w Kazachstanie, Turkmenistanie i Azerbejdżanie. Duże złoża występują w Indonezji i Chinach. Z dna Morza Północnego ropę wydobywa Wielka Brytania oraz Norwegia)

• rejonie Zatoki Perskiej (Arabia Saudyjska, Iran, Irak, Kuwejt, Zjednoczone Emiraty Arabskie)

Kraje nad Zatoką Perską zapewniają światu 30% tego surowca - są one największymi eksporterami i dyktatorami cen. W światowym wydobyciu, wynoszącym w 2002 r. ok. 3,5 mld ton przodują: Arabia Saudyjska (395 mln ton), Rosja (380 mln ton), USA (295 mln ton), Iran (181 mln ton), Chiny (170 mln ton), Meksyk (165 mln ton), Norwegia (165 mln ton), Wenezuela (140 mln ton), Wielka Brytania (115 mln ton) i Irak (115 mln ton).

Światowe wydobycie ropy naftowej w latach 2004-2008 wynosiło ok. 73 mln baryłek dziennie^[1] (ok. 3,5 mld ton rocznie). Najwięksi producenci pokrywają 73% światowego wydobycia i są to:

Kraj	Wydobycie (w milionach ton rocznie)
Arabia Saudyjska	395
Rosja	380
USA	295
Iran	181
Chiny	170
Meksyk	165
Norwegia	165
Wenezuela	140
Wielka Brytania	115
Irak	115

Światowe zasoby ropy naftowej szacowane są na 140 mld ton (dane z 2006 roku).

Złoża ropy naftowej często łączą się z złożami gazu ziemnego. Występują najczęściej w antyklinach, przy czym sekwencja jest następująca: u dołu występuje podścielająca złoże solanka, następnie ropa naftowa, a w szczycie antykliny gaz ziemny.

PUŁAPKA = miejsce, z którego wydobywa się ropę

Dlaczego po zrobieniu wiercenia ropa ostro wylatuje w górę?

Związane jest to z powstaniem gradientu miedzy wiertłem a atmosferami. Gdy gradient jest bardzo Duzy ropa sam leci w górę.

Co zaczyna się eksploatować zamiast ropy?

- piaski roponośne (wydobywane Kanadzie)

- hydraty metanu (lód metanowy) zalegający na dnie oceanów

---