Historia stosunków międzynarodowych
ćwiczenia
Tematyka ćwiczeń: historia stosunków międzynarodowych w latach 1918 - 1939
Podręcznik: Wiesław Dobrzycki, Historia stosunków międzynarodowych 1815 - 1945
Prowadzący: doktorant mgr Wojciech Grabowski (www.wojciechgrabowski.pl)
Definicja stosunków Jeremiego Benthama - stosunki międzynarodowe to wszystkie sprawy między monarchami a obywatelami
Stosunki międzynarodowe obejmują:
I. Stosunki polityczne (MSP) - realizowane poprzez dyplomację
II. Stosunki gospodarcze (MSG)
III. Stosunki wojskowe (MSW)
IV. Stosunki społeczne (MSS) - wymiana dóbr kultury
V. Stosunki kulturalne (MSK) - wymiana ludzi kultury, studentów
Interakcje wewnątrz stosunków
I. Współpraca (obie zainteresowane strony zyskują)
II. Rywalizacja (jedna strona zyskuje, druga traci)
Wojna celna
Zimna wojna
III. Walka (obie zainteresowane strony tracą)
Konflikt zbrojny
Konflikt na płaszczyźnie gospodarczej - wojna celna, blokada morska
Definicja Mirosława Sułka - są to relacje pomiędzy reprezentantami zorganizowanych grup społecznych, a przede wszystkim między jednostkami politycznymi, kierującymi się własnym interesem, posiadającymi określone zasoby oraz realizującymi swoją politykę według określonej strategii.
Jednostka polityczna - aktor stosunków międzynarodowych - narody, państwa, organizacje i ruchy ponadkrajowe, przedsiębiorstwa, kościoły, partie polityczne etc. ,które przestrzegają międzynarodowego prawa publicznego.
Zasoby - potencjał który posiada dane państwo (ekonomiczny, religijny, wojskowy, terytorialny, ideologiczny)
Celem aktora stosunków międzynarodowych jest jego własny interes.
Interes własny - niepodległość, suwerenność, dobrobyt, rozwój - czyli prestiż, czyli wzmacnianie swojej pozycji na arenie międzynarodowej
Definicja stosunków międzynarodowych Raymonda Arona - są to relacje między jednostkami politycznymi, które podobnie jak nauka o stosunkach międzynarodowych, nie posiada realnie istniejących granic, ponieważ nie może być ona/one oddzielone od innych zjawisk społecznych.
Definicja stosunków międzynarodowych Józefa Kukułki - są to najszersza i najbardziej skomplikowana dziedzina stosunków społecznych; stanową one zewnętrzny wyraz potrzeb i dążeń społeczności wewnątrzpaństwowych. Są one przejawem współdziałania, współzawodnictwa lub walki między aktorami stosunków międzynarodowych.
Czynniki wpływające na pozycję aktora na scenie międzynarodowej, warunkujące jego politykę:
I. Geopolityka
- polityka warunkowana geografią
II. Czynnik narodowościowy
- narody bez państw, narody w kilku państwach
- narody świeżo po odzyskaniu niepodległości
III. Czynnik demograficzny
- potencjał ludnościowy
* Chiny a Francja (1 mld. a 70 mln. ludności - „jakość a ilość ludności”)
* polityka migracyjna, rodzinna
III. Czynnik ideologiczny
- ideologia jako motor napędowy w historii dziejów
- fundamentalizmy islamskie
* ideologia motorem napędowym terroryzmu
IV. Czynnik ideologiczno - technologiczny
- poziom rozwoju gospodarczego
* „Bogota północ, biedne południe”
V. Czynnik wojskowy
- rozwój przemysłu zbrojeniowego, posiadanej armii
VI. Czynnik osobowościowy
- wpływ jednostki na życie państwowe i międzynarodowe
* wpływ destruktywny
* wpływ pozytywny
DO PRZYGOTOWANIA
I. Europa - konferencja wersalska
A. Nadrzędne zagadnienia na konferencji
- przykłady
* współpracy
* rywalizacji
* konfliktu
B. Traktaty pokojowe z Niemcami, Austrią, Węgrami, Bułgarią, Turcją
C. Mały traktat wersalski
- Polska a mały traktat
D. Powstanie Ligi Narodów
- artykuły z traktatu założycielskiego LN świadczące o jej słabości
I wojna światowa
4 lata działań wojennych, 20 ml ofiar
Państwa centralne
Upadek Austro - Węgier
Kapitulacja Bułgarii
Kapitulacja Niemiec (kapitulacja 11 listopada 1918, traktat pokojowy 28 czerwca 1919)
Konflikty przez konferencją pokojową
„Sala zwierciadlana” w Wersalu (Francja i Niemcy)
Język urzędowy na konferencji (Anglia i Francja)
Wielka piątka
Włochy - słaba pozycja premiera Włoch Orlando (brak znajomości języków obcych, konflikt z USA, słaba pozycja wobec premierów Anglii i Francji, konflikt z szefem włoskiego MSZ)
Japonia - słabe zainteresowanie sprawami europejskimi
USA - doktryna Monroe,
Konflikty i współpraca
Niemcy - Polska
- granice
- Rapallo
- Gdańsk
ZSRR - Polska
- Rapallo
Francja - Niemcy
- terytorium
- osłabienie Niemiec
Polska - Czechosłowacja
- Zaolzie
Włochy - Chorwacja (SHS)
- Dalmacja
Francja - Polska
- sojusz obronny przez Niemcami
Niemcy - Litwa
- okręg Kłajpedy
Wielka Brytania - Niemcy
- równowaga europejska
Wielka Brytania - Francja
- kolonie
- równowaga
- stosunek do Niemiec
USA - Wielka Brytania
- powstrzymywanie hegemonii francuskiej (Nadrenia)
USA - Włochy
- Dalmacja (14. punktów)
Niemcy - Japonia
- kolonie
ZSRR - „reszta świata”
- brak uznania
Artykuły paktu LN świadczące o słabości tej organizacji:
- art. 12 - brak potępienia wojny
* dopuszczenie wojny, kiedy po 9 miesiącach mediacje nie rokowały nadziei
- art. 19
* powoływały się na niego głównie państwa przegrane, domagające się rewizji traktatów
- art. 5 - wszystkie decyzje Rady zapadają jednomyślnie
- art. 22 - system mandatowy
- art. 8 - zmniejszenie zbrojeń
* nieprecyzyjność sformułowań
- art. 21
- art. 16
* brak siły zbrojnej
* podaj przykłady zastosowania tego art. w praktyce
Casus faederis - sytuacja przewidziana w traktacie o przymierzu, która zobowiązuje państwa sojusznicze do podjęcia wspólnej akcji; sytuacja powodująca obowiązek udzielenia pomocy partnerowi/partnerom określonego układu
Związek bałtycki
państwa bałtyckie
konflikty polsko - litewskie
Układ polsko - francuski
- konwencja wojskowa
Polska wprowadzi 2 letnią służbę wojskową i stworzy 30 dywizji piechoty
Francja wyśle misję wojskową i pomoże w szkoleniu wojska polskiego
Francja udzieli Polsce 400 mln franków kredytu na potrzeby wojskowe
Współpraca sztabów i wywiadów
- układ polityczny
Układ polsko - rumuński
- wspólny wróg
- pretensje terytorialne wobec ZSRR
DO PRZYGOTOWANIA
Wymień prezydentów, premierów, kanclerzy 20. lecia międzywojennego (USA, Niemcy, Francja, Wielka Brytania)
USA
l.p. Prezydent Data objęcia urzędu /Data złożenia urzędu Partia Wiceprezydent
28 Thomas Woodrow Wilson 4 marca 1913 /4 marca 1921 demokrata Thomas Marshall
29 Warren Gamaliel Harding 4 marca 1921/ 2 sierpnia 1923 republikanin Calvin Coolidge
30 John Calvin Coolidge, Jr. 2 sierpnia 1923/ 4 marca 1929 republikanin brak, potem Charles Dawes
31 Herbert Clark Hoover 4 marca 1929/ 4 marca 1933 republikanin Charles Curtis
32 Franklin Delano Roosevelt 4 marca 1933 /12 kwietnia 1945 demokrata John Nance Garner, Henry Wallace i Harry Truman
33 Harry Truman 12 kwietnia 1945 /20 stycznia 1953 demokrata brak, potem Alben Barkley
NIEMCY
Ostatni kanclerz II Rzeszy Niemieckiej
Imię i nazwisko partia objęcie urzędu złożenie urzędu
Friedrich Ebert SPD 9 listopada 1918 10 listopada 1918
Kanclerze Republiki Weimarskiej
L.p. Imię i nazwisko partia objęcie urzędu złożenie urzędu
1. Philipp Scheidemann SPD 13 lutego 1919 20 czerwca 1919
2. Gustav Bauer SPD 21 czerwca 1919 26 marca 1920
3. Hermann Müller SPD 27 marca 1920 8 czerwca 1920
4. Konstantin Fehrenbach Zentrum 25 czerwca 1920 4 maja 1921
5. Joseph Wirth Zentrum 10 maja 1921 14 listopada 1922
6. Wilhelm Cuno 22 listopada 1922 12 sierpnia 1923
7. Gustav Stresemann DVP 13 sierpnia 1923 30 października 1923
8. Wilhelm Marx Zentrum 30 października 1923 15 stycznia 1925
9. Hans Luther DVP 15 stycznia 1925 12 maja 1926
10. Wilhelm Marx Zentrum 17 maja 1926 12 czerwca 1928
11. Hermann Müller SPD 28 czerwca 1928 27 marca 1930
12. Heinrich Brüning Zentrum 30 marca 1930 30 maja 1932
13. Franz von Papen Zentrum 1 czerwca 1932 17 listopada 1932
14. Kurt von Schleicher 2 grudnia 1932 28 stycznia 1933
Kanclerz III Rzeszy
L.p. Zdjęcie Imię i nazwisko partia objęcie urzędu złożenie urzędu
1. Adolf Hitler NSDAP 30 stycznia 1933 30 kwietnia 1945
FRANCJA III Republika Francuska
Premier Data objęcia urzędu Data złożenia urzędu Partia
Henri Philippe Pétain 16 czerwca 1940 11 lipca 1940
Paul Reynaud 21 marca 1940 16 czerwca 1940 PDRS
Édouard Daladier 10 kwietnia 1938 21 marca 1940 Radical
Léon Blum 13 marca 1938 10 kwietnia 1938 SFIO
Camille Chautemps 22 czerwca 1937 13 marca 1938 Radical
Léon Blum 4 czerwca 1936 22 czerwca 1937 SFIO
Albert Sarraut 24 stycznia 1936 4 czerwca 1936 Radical
Pierre Laval 7 czerwca 1935 24 stycznia 1936
Fernand Bouisson 1 czerwca 1935 7 czerwca 1935
Pierre-Etienne Flandin 8 listopada 1934 1 czerwca 1935
Gaston Doumergue 9 lutego 1934 8 listopada 1934 Radical
Édouard Daladier 30 stycznia 1934 9 lutego 1934 Radical
Camille Chautemps 26 listopada 1933 30 stycznia 1934 Radical
Albert Sarraut 26 października 1933 26 listopada 1933 Radical
Édouard Daladier 31 stycznia 1933 26 października 1933 Radical
Joseph Paul-Boncour 18 grudnia 1932 31 stycznia 1933 PDRS
Édouard Herriot 3 czerwca 1932 18 grudnia 1932 Radical
André Tardieu 20 lutego 1932 3 czerwca 1932
Pierre Laval 27 stycznia 1931 20 lutego 1932
Théodore Steeg 13 grudnia 1930 27 stycznia 1931
André Tardieu 2 marca 1930 13 grudnia 1930
Camille Chautemps 21 lutego 1930 2 marca 1930 Radical
André Tardieu 2 listopada 1929 21 lutego 1930
Aristide Briand 29 lipca 1929 2 listopada 1929 PRS
Raymond Poincaré 23 lipca 1926 29 lipca 1929 PDR
Édouard Herriot 20 lipca 1926 23 lipca 1926 Radical
Aristide Briand 28 listopada 1925 20 lipca 1926 PRS
Paul Painlevé 17 kwietnia 1925 28 listopada 1925 PRS
Édouard Herriot 15 czerwca 1924 17 kwietnia 1925 Radical
Frédéric François-Marsal 8 czerwca 1924 15 czerwca 1924
Raymond Poincaré 15 stycznia 1922 8 czerwca 1924 PDR
Aristide Briand 16 stycznia 1921 15 stycznia 1922 PRS
Georges Leygues 24 września 1920 16 stycznia 1921
Alexandre Millerand 20 stycznia 1920 24 września 1920
Georges Clemenceau 16 listopada 1917 20 stycznia 1920 Radical
WIELKA BRYTANIA
Lp. Imię i nazwisko Data objęcia urzędu Data złożenia urzędu Partia
54 David Lloyd George 7 grudnia 1916 23 października 1922 National Liberal/Koalicja
55 Andrew Bonar Law 23 października 1922 22 maja 1923 Partia Konserwatywna
56 Stanley Baldwin 22 maja 1923 22 stycznia 1924 Partia Konserwatywna
57 Ramsay MacDonald 22 stycznia 1924 4 listopada 1924 Partia Pracy
58 Stanley Baldwin 4 listopada 1924 5 czerwca 1929 Partia Konserwatywna
59 Ramsay MacDonald 5 czerwca 1929 24 sierpnia 1931 Partia Pracy
60 Ramsay MacDonald 24 sierpnia 1931 7 czerwca 1935 National Labour/Rząd Narodowy
61 Stanley Baldwin 7 czerwca 1935 28 maja 1937 Partia Konserwatywna/Rząd Narodowy
62 Neville Chamberlain 28 maja 1937 10 maja 1940 Partia Konserwatywna/Rząd Narodowy
63 Winston Churchill 10 maja 1940 23 maja 1945 Partia Konserwatywna/Koalicja
WYJAŚNIJ POJĘCIA
detente (detą)
rewizja
DO PRZYGOTOWANIA
Wyjaśnij pojęcia - moratorium, memorandum, memoriał
Rozmowy francusko - niemieckie w Thoiry (strona 396)
Koncyliacja, arbitraż
Konferencja rozbrojeniowa - do opracowania
9 listopada - Pakt Brianda - Kelloga
Niemcy wobec zachodu
- nieprzestrzeganie postanowień traktatu wersalskiego
- nieporozumienia między aliantami ułatwiają Niemcom omijanie postanowień traktatu i wzmacnianie własnej pozycji
Plan Dawesa
Plan Younga
Polityka Gustawa Stresemana
Wstąpienie do LN Niemiec - propozycja układu radziecko - niemieckiego
Locarno
Cziczerin w Polsce
Sytuacja Polski po Locarno
pakty reńskie
Jakie układy złamały Niemcy podczas agresji na Polskę? (5)
- pakt Ligi Narodów
- arbitraż z Locarno w 1925
- pakt Brianda - Kelloga
- konwencja haska z 1907 r.
Pakt Branda - Kelloga
- animozje francusko - amerykańskie
* drobiazgi
Polska
- pakt Branda - Kelloga miał być nieformalnym paktem o nieagresji między Polską a Niemcami
- nie podpisanie oznaczało by izolację Polski na arenie międzynarodowej
sankcje negatywne - wyłączenie z traktatu, konsekwencje wynikające z innych traktatów
sankcje pozytywne - sankcje moralne, w postaci potępienia agresora przez międzynarodową opinię publiczną
Wady paktu
- brak sankcji wobec agresora
- „nadzieja matką głupich”
- rozbieżności interpretacyjne
-
Protokół Litwinowa
- przyśpieszenie ratyfikacji paku paryskiego (B-K)
1. Polska miała uzyskać zgodę 15 sygnatariuszy na szybszą obowiązywalność
2. Polska miała uzyskać zgodę sąsiadów ZSRR na szybszą obowiązywalność
Polska spełniła oba warunki, protokół Litwinowa został ratyfikowany
Polsko - radziecki pakt o nieagresji z 1932 roku
- wojna 1920 roku
- 1922 rok - Rapallo [ostrze antypolskie]
- Ententa bałtycka [antyradzieckie]
- 1925 rok [rozluźnienie stosunków polsko - francuskich]
- 1929 rok [śmierć Stresemanna, Hitler prze do władzy]
- przełom lat 20. i 30. - ZSRR lansuje pokojowe inicjatywy
- wspólne zagrożenie ze strony Niemiec
Anschluss Austrii
Przyczyny
- możliwość zwiększenia zasobów III Rzeszy
- obrona i wyzwolenie mniejszości niemieckich - punkt w programie Hitlera
- przyzwolenie państw zachodnich na odbudowę potencjału Niemiec; polityka ustępstw
- dążenie do obalenia postanowień traktatu wersalskiego
- pakt z Saint - Germain 1919 rok
Wzmacnianie pozycji Niemiec
- oś Berlin - Rzym
- reformy gospodarcze
- zajęcie Nadrenii i Sary
Układy dotyczące Austrii z lat 20. i 30. XX wieku
- protokół lozański 1932
- protokoły rzymskie 1934
- spotkanie w Stresie 1935
- układ o przyjaźni niemiecko - austriacki 1936
Hermann Goering - główny rzecznik anschlussu Austrii
- biała księga z 1935 roku
spotkanie Halifax - Hitler z 1937 roku
Dyktat monachijski
DO PRZYGOTOWANIA
- Anschluss Austrii
- zdrada monachijska
- Pakt Ribbentrop - Mołotow
- brytyjska doktryna Monroe
ZADANIE DOMOWE
- Locarno wschodnie
- spiritus movens
KOLOKWIUM
- przykłady do każdego pytania otwartego
- bez dat dziennych
- pojęcia, definicje są ważne
Pakt polsko niemiecki z 1934
Ameryka - konflikty
1933 - mała ententa sformowała się ostatecznie
Panamerykanizm
„Pan” - łac. „wszech”
Panamerykanizm Ruch panamerykański System międzyamerykański
| | |
| |
Realizacja koncepcji pan amerykanizmu
w sferze instytucjonalnej
- Instytut dziecka
- międzynarodowa organizacja kobiet
- spotkania ministrów spraw MSZ
System = panamerykanizm + ruch + inicjatywy pokojowe
- traktat Gondry
- traktat antywojenny
- deklaracja solidarności i współpracy amerykańskiej
- konwencja koncyliacji amerykańskiej
Doktryna Louisa Drago (o spłatach długów publicznych)
Doktryna Calvo
Doktryna Wilsona - koniec interwencji w innych państwach dokonywanych przez USA; niepopieranie rządów niedemokratycznych
Panamerykanizm Blain'a - USA arbitrem w konfliktach pomiędzy krajami amerykańskimi
1890 - MURA; potem OPA
Doktryna Estrady
Doktryna Caransy
Doktryna Monroe
ZADANIE DOMOWE
dyplomacja dolarowa
dyplomacja kanonierek
wymień 10 eponimów słowa „Ameryka”
signum temporis
caudillo
podróż dobrej woli
New deal
kodeks pokoju
chemisfera
droga do niepodległości Kanady (William Mackenzie)
04.01.2010
Ameryka południowa - obowiązuje na kolokwium
Afganistan
- bufor pomiędzy Rosją a Anglią
- terytorium zależne Anglii do 1919
Wojny afgańsko - angielskie
- lata 70. XIX wieku
* ustalenie granic Afganistanu
* pokój w Gandawie
* polityka zagraniczna Afganistanu w rękach Anglii
1914 - 1918
- państwo neutralne
1919
- zabójstwo probrytyjskiego przywódcy Afganistanu
- objęcie władzy przez protureckiego przywódcę
* reformy na wzór Ataturka (europeizacja i zeświecczenie)
- układ rosyjsko - afgański
- układ angielsko - afgański
1929 - zmiany na tronie Afganistanu
1933 - 1973 - „pasztunizacja” Afganistanu
1938 - układ handlowy z Niemcami
1946 - przystąpienie do ONZ
1947 - Powstanie Pakistanu; konflikty graniczne Afganistanu z Pakistanem
1904 - wojna rosyjsko - japońska
- Port Artur
Armia Kwantuńska
21 żądań Japonii wobec Chin
Mandżuria
memorandum - oficjalna nota dyplomatyczna państwa wyrażająca stanowisko w danej sprawie
Giichi Tanaka - generał i polityk
Podbój Mandżurii przez Japonię w 1931 roku
zbombardowanie floty brytyjskiej i amerykańskiej przez Japonię w 1936
25 mln kredytu USA dla Chin
1937 - wojna japońsko - chińska
- układ z 1936 roku chińsko - rosyjski wymierzony w Japonię
- słabość Chin
- dążenie Japonii do ekspansji w Chinach
Zadanie domowe
relacje Japonia - ZSRR
relacje Chiny - ZSRR
Powtórka
państwa które uzyskały niepodległość w 1932 - Arabia Saudyjska
6,8,9 zajęcia - jeden z tematów do odrobienia
11