• twórca socjologii wychowania - Florian Znaniecki

• wykład o kulturze!!

Człowiek twórca kultur:

„Homo faber”

„Homo laborans”

„Homo sapiens”

„Człowiek zdolny do rozumowania”

→ Wszystko to, co nie jest naturalne, jest elementem kultury

→ cultura animi - kultura duchowa (M.T. Cicero)

→ „Całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, prawo, moralność, obyczaje oraz wszystkie inne zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa.” (E. Tylor)

→ DEFINICJE (A. Kroebera, C. Klukhohna)

• genetyczne - skupione wokół źródeł kultury - przeciwstawne naturze

• historyczne

• psychologiczne

→ atrybuty kultury:

• kultura jest związana z człowiekiem

• kultura jest zjawiskiem ponadjednostkowym (społecznym)

• kultura jest regularna

• kultura jest zbiorem zjawisk wyuczonych

• kultura ma wymiar czasowy

• kultura ma wymiar przestrzenny

• kultura jest prawidłowa

• kultura jest systemem - składa się z elementów: rys kulturowy (kilt) → kompleksy kulturowe (strój męski) → konfiguracje kulturowe (sposób ubierania się mężczyzn w Szkocji)

• kultura jest aparatem adaptacyjnym człowieka

→ kultura może być rozpatrywana w aspekcie:

• wartościującym (kiedy zawiera ocenę zachowań ludzkich, klasyfikuje je wg wyższe - niższe, lepsze - gorsze)

• niewartościującym (kiedy uważana jest za zespół zjawisk, wzajemnie powiązanych, które należy badać, klasyfikować, ale nie wartościować)

• opisowym (kiedy określamy czyjeś zachowanie w kategoriach kulturalne lub nie)

→ w każdej zbiorowości obowiązuje właściwy dla jej członów sposób życia:

• homogeniczność wewnętrzna (ujednolicone myślenie i działanie w obrębie zbiorowości)

• heterogeniczność zewnętrzna (różnorodność między zbiorowościami)

→ współczesny człowiek podlega wpływowi wielu kultur równocześnie, czerpiąc to co dla niego najprzydatniejsze, tworzy tożsamość kulturową

• kiedy wpływy różnią się znacznie → dysonans kulturowy (pęknięta tożsamość)

→ świadomość kulturowa - umiejętność oddzielenia reguł, symboli, idei kulturowych od codziennych, rutynowych praktyk, pozwala traktować własny sposób życia jako jeden z możliwych, a nie absolutnie słuszny

• kultura wg R. Berstedta „To wszystko co ludzie czynią, myślą i posiadają jako członkowie społeczności.”

1. kultura normatywna (normy, wartości warunkujące sposób zachowania się) o tożsamości i stabilności społeczeństwa decyduje konsensus co do wartości!

powinności i zakazy = wzorzec normatywny

2. kultura idealna (symboliczna) - uznawane przekonania, poglądy, idee, symbole regulujące sposoby myślenia, definiujące znaczenia i ustalające obowiązujące sensy zdarzeń

3. kultura materialna („cywilizacja materialna”) - przedmioty, urządzenia wymyślone przez człowieka, także zmodyfikowane obiekty przyrodnicze

→ KULTURA NIE JEST MONOLITEM!

1. trzon kultury - to, co nadaje jej specyfikę i tożsamość (wartości, idee, elementy decydujące o odrębności)

2. subkultury - to odrębności w obszarze kultury

3. konkultura - ci, którzy podważają zasadność podstawy kultury

→ UNIWERSALIA KULTUROWE (rysy kulturowe spotykane we wszystkich znanych społeczeństwach historycznych i współczesnych)

• źródło

1. uniwersalne potrzeby ludzkie lub imperatywy wynikające z natury ludzkiej

2. dyfuzja kulturowa

→ podobieństwa kulturowe jako wynik kontaktu kultur:

1. podbój

2. mieszanie się kultur

3. imperializm kulturowy (przepływ treści, produktów kulturowych poprzez rynek i środki masowego przekazu); skutek: uniformizacja i regres kultur lokalnych

→ postawy wobec różnorodności kulturowej:

1. etnocentryzm (przekonanie o szczególnej wartości kultury, a nawet o jej przewadze)

2. relatywizm kulturowy (dostrzeganie wielości i różnorodności kultur - nie wartościuję!)

3. tolerancja - akceptacja odmienności kulturowej lub nawet traktowanie jej jako wartości wzbogacającej sposobów życia

4. idea pluralizmu kulturowego (wielokulturowości) - prawo różnych kultur do odmiennych stylów życia, lansująca ideę pełnej równości wszystkich kultur

→ TRADYCJA KULTUROWA - skumulowany przez lata dorobek społeczeństwa

• wszystko co było do tej pory (cała historia społeczeństwa)

• to tylko te elementy, które mają wpływ na teraźniejszość

→ MECHANIZMY KONTYNUACJI TRADYCJI KULTUROWEJ:

1. KULTURA MATERIALNA - dzięki swojej fizycznej trwałości

2. KULTURA IDEALNA - przez pamięć idei, twierdzeń, symboli, języka, przez rejestrację (pismo - także elektroniczne)

3. KULTURA NORMATYWNA - przez:

• zapamiętywanie (ustne przekazywane normy, wartości albo zapisane w kodeksach, prawach)

• praktyki (człowiek ma skłonność do naśladowania, szczególną rolę przykłada się do rytuałów)

→ całokształt procesów, w toku których jednostka przejmuje zastaną kulturę i czyni ją swoją to SOCJALIZACJA

• INKULTURACJA - przyjmowanie treści własnej kultury

• AKULTURACJA - przyjmowanie treści kulturowych odmiennych od tych, które jednostka nabyła wcześniej

→ TWORZENIE KULTURY:

1. zwykli ludzie

2. działania masowe

3. zachowania zbiorowe

4. ruchy społeczne

5. wybitne jednostki

• definicja kultury Berstedta

kultura wg R. Berstedta „To wszystko co ludzie czynią, myślą i posiadają jako członkowie społeczności.”

1. kultura normatywna (normy, wartości warunkujące sposób zachowania się) o tożsamości i stabilności społeczeństwa decyduje konsensus co do wartości!

powinności i zakazy = wzorzec normatywny

2. kultura idealna (symboliczna) - uznawane przekonania, poglądy, idee, symbole regulujące sposoby myślenia, definiujące znaczenia i ustalające obowiązujące sensy zdarzeń

3. kultura materialna („cywilizacja materialna”) - przedmioty, urządzenia wymyślone przez człowieka, także zmodyfikowane obiekty przyrodnicze

• trzy rodzaje kultur i pokoleń wg Margaret Mead

M. Mead i koncepcja kultur kształtujących.....

1. kultury postfiguratywne

młoda generacja kształtuje się bez zakłóceń na wzór i podobieństwo rodziców (zmiany zachodzą wolno, przeszłość dorosłych jest przyszłością młodych)

2. kultury konfiguratywne

współistnienie młodszej i starszej generacji (starsi przyjmują za fakt istnienie różnic między pokoleniami); warunkiem koegzystencji jest duża tolerancja wobec generacji wstępującej

3. kultury prefiguratywne

dorośli uczą się od swoich dzieci

dzieci żyją w świecie, o którym starsi nie mają pojęcia

• 4 metody wychowania:

Znaleźć i opisać metody:

metoda negatywnego przymusu

metoda pozytywnego nakłaniania

metoda sugestii społecznej

metoda sugestii prestiżowej

metoda facylitacji społecznej

• tolerancja

tolerancja - akceptacja odmienności kulturowej lub nawet traktowanie jej jako wartości wzbogacającej sposobów życia

• etnocentryzm

etnocentryzm (przekonanie o szczególnej wartości kultury, a nawet o jej przewadze)

• relatywizm kulturowy

relatywizm kulturowy (dostrzeganie wielości i różnorodności kultur - nie wartościuję!)

• wykład o środowisku społecznym:

środowisko naturalne:

Środowisko wychowawcze naturalne to: rodzina, grupy rówieśnicze i środowisko lokalne. Przynależność do tego środowiska i uczestnictwo w nim wynika z takich naturalnych warunków jak: urodzenie, zamieszkanie w określonym miejscu, aktywność w grupie rówieśniczej oraz zaspokajanie potrzeby działania i samodzielności. 

środowisko intencjonalne:

Środowisko wychowawcze intencjonalne to instytucje wychowawcze powołane do świadomej i zamierzonej działalności wychowawczej. Mają one wpływ na osobowość człowieka w ciągu całego jego życia. Mają one charakter stowarzyszeń o określonej strukturze organizacyjnej, w których udział jest na zasadzie formalnego członkostwa i związany jest z dobrowolnie przyjętymi zobowiązaniami. 

środowisko lokalne (z czego się składa):

→ środowisko lokalne:

Klasyfikacja F. Tonniesa:

wspólnota

stowarzyszenie

→ środowisko lokalne - gromada ludzi zamieszkujących ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólną tradycję wartości i symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności i odrębności, gotowych do wspólnego działania, żyjący w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa

→ cechy społeczności lokalnej jako komponentu środowiska lokalnego:

tożsamość etniczna, religijna, kulturowa

zasada odrębności, izolacji, kontroli nad jednostkami, identyfikacja członków

jednolitość (względna) ekonomiczna, zawodowa

→ głównym spoiwem grup społecznych są więzi, czyli zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju

→ warunki kształtowania się więzi społecznych:

styczność przestrzenna

łączność psychiczna (aprobujące uczestnictwo)

→ struktura społeczności lokalnej

7 grup i instytucji funkcjonujących w różnych klasach i warstwach społecznych

rodzina

grupy nieformalne

instytucje wychowawcze

instytucje religijne

organizacje formalne

instytucje ekonomiczne

instytucje polityczne

• jaki rodzaj socjalizacji da się przypisać okresowi rozwoju:

okres dzieciństwa - socjalizacja wyczekująca, antycypacyjna

okres młodości - socjalizacja edukacyjna

okres dorosłości - socjalizacja identyfikująca

okres starości - wycofująca/renuncjacyjna

• różnica między socjalizacją a wychowaniem

Proces socjalizacji ma charakter anonimowy i niezamierzony, a osoba socjalizowana nie uświadamia sobie wielorakich oddziaływań, do pewnego stopnia poddaje się pasywnie wpływom społecznym. W procesie wychowania natomiast mamy do czynienia z wyraźnymi intencjonalnymi interwencjami wychowawczymi, zamierzonymi i świadomymi, przebiegającymi według z góry określonych celów i zadań. Wychowanie jest działaniem celowym, zamierzonym i świadomie organizowanym. Socjalizacja jest dopasowaniem się osoby do społeczeństwa,

• każdy okres w życiu człowieka ma swoje zadania:

dzieci - wychowanie, socjalizacja przez zabawę

młodość - nauka

dorosłość - praca

starość - przekazać wiedzę następnym pokoleniom, korzystać z życia

• funkcje szkoły

funkcje szkoły:

kształcąca, dydaktyczna - przekazywanie wiedzy

wychowawcza - rozwój osobowości wychowanka

społeczna - życie w społeczeństwie

kulturalna - wprowadzenie w świat obowiązujących wartości w danej społeczności

kulturowa - wprowadzenie w kulturę, język, symbolikę - jest pojęciem szerszym

opiekuńcza - dzieli się na:

• diagnostyczna

• profilaktyczna

• interwencyjna

• kompensacyjna - wyrównywanie braków środowiskowych

• inicjująca

• regulacyjna

• konformizm

Konformizm (z łaciny conformo - nadaję kształt), zachowanie lub postawa polegająca na przyjęciu i podporządkowaniu się wartościom, zasadom, poglądom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej. Konformizm utożsamiany jest na ogół z nadmiernym, bezkrytycznym przyjmowaniem i stosowaniem się do owych norm, zbyt intensywnym identyfikowaniem swoich celów z celami grupy, mechaniczną akceptacją wszelkich zasad i wartości, biernej uległości, bezmyślnej aprobacie reguł głoszonych przez innych.
Postawa konformizmu w tej interpretacji wynika z obawy przed formułowaniem jakichkolwiek własnych poglądów, propozycji rozwiązań czy też prezentowania wzorów zachowań.

• stereotyp

Stereotyp - funkcjonujący w świadomości społeczeństwa uproszczony, skrótowy i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości, odnoszący się do grup społecznych, osób, sytuacji, instytucji, utrwalony wielokrotnym powtarzaniem.

• tabu

---