Konrad Górski, Aluzja literacka
Aluzja - jest mówieniem o jakimś przedmiocie bez wymieniania go w sposób wyraźny. Duszą aluzji jest przemilczenie, nie komunikowanie pewnej treści, lecz jej sugerowanie drogą okólną, a jednak dostatecznie jednokierunkową, żeby odbiorca uchwycił sens, o który tam chodzi.
łac. ludere, alludse - grać, bawić się, igrać
- wywodzi się z języka rodzimego
Nie każda aluzja w dziele literackim jest aluzją literacką, np. u Słowackiego wodzowie powstania czy monolog Grabca.
Aluzją literacką jest nawiązanie do tekstu innego dzieła literackiego, dzięki czemu dany utwór posługuje się w mniejszym lub większym stopniu zawartością drugiego utworu jako sposobem wyrażania własnej treści.
- pewien typ środka artystycznego
- duża rola literatury
wcześniej - sprowadzano do genezy
aluzja - gdy tekst B (chronologicznie późniejszy) posługuje się nawiązaniem do tekstu A (wcześniejszego) jako środkiem wyrazu
wpływ - tekst A umożliwił dzięki swej zawartości posłużenie się nim w tym charakterze i uzależnił od swego istnienia takie a nie inne ukształtowanie tekstu B
Aluzja literacka jest wyrazem hołdu złożonemu wcześniejszemu dziełu.
Aluzja bezpośrednia - nawiązuje do cudzego tekstu w sposób wyraźnie zaznaczony.
Rodzaje aluzji bezpośredniej:
kontynuacja fabuły cudzego utworu (np. Wacław Słowackiego jako kontynuacja Marii Malczewskiego)
trawestacja całego utworu lub jego tematu (np. Marchołt Kasprowicza, Pustelnik i Niedźwiedź)
nawiązanie do poszczególnych scen czy sytuacji cudzego utworu dla wydobycia kontrastu czy analogii
polemika (Odpowiedź na "Psalmy przyszłości")
charakterystyka postaci za pomocą ich lektury (Malwina)
przejęcie stworzonej przez innego autora postaci literackiej (Konrad w Wyzwoleniu) lub przejęcie imienia jako symbolu (ale gdy imię się charakteryzuje, jak Hamlet, Faust, Don Juan, Laura - to już nie jest aluzja, ale nawiązanie do tradycji)
parafraza cudzego tytułu (Księga ubogich Kasprowicza)
sparafrazowanie w tytule dzieła jakiegoś urywka z cudzego tekstu
autor kształtuje swoje obrazowanie za pomocą porównań czy peryfraz będących aluzją do szczegółowego cudzego tekstu (Beniowski)
aluzja w formie cytatu wplecionego w tekst dzieła (Beniowski).