WYKŁADY: 02.03.2009 r. - 16.03.2009 r.

Marc Blaug - „żadne założenia dotyczące zachowań gospodarczych nie są absolutnie prawdziwe i żadne wnioski teoretyczne nie obowiązują zawsze i wszędzie”

ŹRÓDŁA STAROŻYTNEGO PRZEŁOMU W GOSPODARCE:

• WIELKA KOLONICACJA

• HANDEL MORSKI

• PRZYJĘCIE ALFABETU

• POCZĄTEK MIAR I POCZĄTEK BICIA MONETY (VII w.p.n.e )

STAROŻYTNE SYSTEMY WŁADZY:

• DEMOKRATYCZNY

• OLIGARCHICZNY

• TYRANIA

• TIMOKRATYCZNY [rządy osób posiadających specyficzne lub szczególne właściwości]

PISARZE STAROŻYTNI:

• KSENOFONT (430-375 p.n.e ): krytykował rzemiosło; uznawał zawód kupca jak przystosowany dla cudzoziemców; darzył szacunkiem żołnierzy i uprawiających ziemię; dostrzegał korzyści z podziału i specjalizacji pracy, był zwolnnikiem niewolnictwa oraz autarkicznej (samowystarczalnej) odmiany gospodarki.

• PLATON (427-347 p.n.e)

• UKŁAD KLAS SPOŁECZNYCH:

1. MĘDRCY (uczeni, władcy) - ich zadaniem było kierowanie państwiem.

2. ŻOŁNIERZE (wojskowi, strażnicy) - zapewnianie bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego.

3. ROBOTNICY (żywiciele) - dostarczanie zaopatrzenia dla wspólnoty w dobra materialne.

• KONCEPSJA STOSUNKÓW EKONOMICZNYCH:

- przydział działek rolnych od państwa

- zakaz bogacenia się mędrców

- za jakość i cenę towaru odpowiada państwo

- prawo do wolnego handlu: chodziło o sprzedaż nadwyżek rolnych oraz zakup rzeczy niezbędnych.

• ARYSTOTELES (384-322 p.n.e)

• OIKONOMIKO (gospodarz) : protoplasta przedsiębiorcy. JEGO CELE:

- zbobywanie majątku

- strzeżenie dobytku

- utrzymanie porządku

- zaspokajanie potrzeb rodziny i niewolników

• FUNKCJE PIENIĄDZA WG ARYSTOTELESA:

- miernik porównywania wartości wymiennych

- narzędzie pośredniczące w wymianie

- gromadzenie bogactwa

WCZESNE CHRZEŚCIJAŃSTWO - STOSUNEK DO POJĘCIA WŁASNOŚCI

• KLEMENS ALEKSANDRYJSKI

• Uznawał prawo do indywidualnej własności

• AMBROŻY

• Uznawał, że prawo wspólnej własności jest dziełem natury, ale zawłaszczenie przez niektóre osoby uczyniła je gruntem prywatnym.

• BAZYLI WIELKI

• Rozróżnił gromadzenie dobr służących do wytwórczości oraz gromadzenie dóbr dla samej chęci posiadania.

• ŚW. AUGUSTYN

• „wszystko, cokolwiek ludzie mają na ziemi i nad czym władają - zwie się pieniądz”

• O CENIE SŁUSZNEJ I LICHWIE:

- cena słuszna : zapłata za trud pracy; jest uczciwa

- lichwa: niemoralna, niesprawiedliwa, pobudza chciwość

STRUKTURA SPOŁECZNA ŚREDNIOWIECZA (do końca XVIII w.)

1. SZLACHTA

2. DUCHOWIEŃSTWO

3. MIESZCZAŃSTWO

4. CHŁOPSTWO

• ŚW. TOMASZ Z AKWINU (1225-1274)

• POZYTYWNE ZNACZENIE PRYWATNEJ WŁASNOŚCI:

- zwiększa pracowitość, zgodnie z zasadą „o swoje się zawsze dba”

- przywraca ład i spokój społeczny, bo wycisza spory co do podziału i użycia dóbr wspólnych

- ma wpływ na podział funkcji w społeczeństwie i podział pracy

(„są ludzie od rządzenia i rządzeni”)

• STANOWISKO WOBEC BIEDY, NIEWOLNICTWA, ORAZ NAUKI O ZAWODACH

Bieda - niwelowanie biedy poprzez obowiązek dzielenia się majątkiem (jałmużna)

Niewolnictwo - pojmowane jako forma pracy pańszczyźnianej, akceptacja niewolnictwa, każdy niewolnik jest człowiekiem o określonych prawach, ma swój rozum, wolną wolę, może założyć rodzine.

Nauka o „godności” zawodu - wolne oraz niegodne

Praca - złożona z dwóch elementów: czasu pracy oraz kategorii zakwalifikowania pracy z „godnością” stanów i zawodów (!?).

• ŚW. TOMASZ O CENIE „IUSTUM PRETIUM” I O SPRAWACH HANDLOWYCH

Cena sprawiedliwa - według koncepcji Tomasza musiała odzwierciedlać 2 czynniki

1. pracę

2. nakłady

Był świadom, że wpływ na cenę mają czynniki rynkowe, gdzie szczególną rolę odgrywaja konkurencja.

• SPRAWIEDLIWY HANDEL POWINIEN CHARAKTERYZOWAĆ SIĘ:

1. Różnością elementów - co się daje, to się otrzymuje (?): narzucanie na jedną ze stron większych obciążeń byłoby nieprawe

2. Uwzględnieniem elementu pewnego ryzyka - co powinno spowodować, że w procesie wymiany w cenie towaru zostałby zwrócony całkowity koszt produkcji

• ŚW. TOMASZ WOBEC PROCENTÓW: AKCEPTOWAŁ PRAWO DO (ZYSKU Z) PROCENTÓW W NASTĘPUJĄCYCH SYTUACJACH: (będą nazwy po naszej ukochanej łacinie - mogą być błędy w pisowni ! )

1. PERRICULLUM SORTIS: czyli ryzyko utraty pożyczonego pieniądza - wierzyciel mogł nie mógł mieć pewności, że dług zostanie zwrócony, a pożyczkobiorca może utracić pożyczoną sumę np. podczas kataklizmu

2. DEMNUM EMERGENS: czyli szkoda jaka wynikła z czasowego pozbycia się pieniądza - przypadek kiedy pożyczkodawca sam znalazłby się w sytuacji, w której mogłby potrzebować większych sum i zmuszony byłby pożyczać, co naraziłoby go na straty

3. LUCRUM CESSANS: czyli utracone korzyści - pożyczkobiorca mógł pożyczone pieniądze przeznaczyć na jakąś inwestycję, np. zakup kawałka ziemi, która wydałaby plon i zarobiłby na tym pożyczający (dalej nie mogę odczytać...)

• STANOWISKO WOBEC PIENIĄDZA (który miał dla niego duże znaczenie)

1. był narzędziem, za którego pomocą mierzy się wartość dóbr

2. był miernikiem pracy (i dalej znowu nieczytelne)

3. może ulec „popsuciu” - to władca bije monety, który może dodawać lub odejmować cennego kruszczu w monecie, dowolnie zmieniać jego ilośc

ŚREDNIOWIECZNE TEORIE NA TEMAT PIENIĄDZA

1. KRUSZCZOWA - siła pieniądza uzależniona jest od wartości kruszczu

2. ILOŚCIOWA - poziom cen rynkowych kształtuje się w zależności od masy pieniądza znajdującego się na rynku

3. NOMINALISTYCZNA (chyba) - wartość jest uzależniona od woli władcy i pieniądz jest tylko znakiem cenowym (jak dobrze odczytałem)

• NICOLAS ORESMUS (Mikołaj z Oresme) , 1320 - 1382 r.

• Uważał, że pieniądz może zarabiać na 3 sposoby

1. Z LICHWY

2. Z WYMIANY NIM I PRZECHOWYWANIA

3. Z FAŁSZOWANIA PIENIĄDZA

„pierwszy zły, drugi nikczemny, trzeci jeszcze gorszy”

• TOMASZ MORUS (1478 - 1535) - UTOPIJNE KONCEPCJE ORGANIZACJI GOSP.

• Zalecał równość gosporarczą polegającą na wspólnej własności produkcji, konsumpcji

• Postulował zniesienie własności prywatnej

• Proponował rotacyjne zamieszkiwanie w mieście i na wsi np. co 2 lata

• Jego utopijna wyspa liczyła 24 miasta, a mieszkania w nich stanowiły wspólną własność, podlegały zamianie co 10 lat na drodze losowej

• Kładł duży nacisk na znaczenie pracy w rolnictwie

• Akcentował znaczenie kształcenia

• Czas pracy - 6h dziennie, ale od pracy zwolnione miały być osoby zajmujące się nauką i filozofią

• Nie uwzględniał znaczenia czynnika technicznego

• Przestępcy byli kierowani do prac nieprzyjemnych

• Zalecał wspólne przygotowywanie posiłków (oprócz wsi)

• Dopuszczał handel wymienny, przy czym część towarów miała rafiać w ręce biedoty

• GIOVANNI CAMPONELLA (1568 - 1639) i jego wizja społeczno - gospodarcza

• Brak niewolnictwa w pracy pańszczyźnianej czy jakiejkolwiek innej formie

• Sprawie dziłający system edukacyjny

• Organy konstrolne - m.in. sprawiedliwości

Utopijny obraz państwa odwoływał się do następujących reguł i zasad:

• Rygorystyczna reguła porządku, gdzie jednostka jest podporządkowana wszechobejmującemu państwu

• Brak podziału na klasy i warstwy społeczne; kobiety i mężczyźni mają takie same prawa w dostępie do wszystkich zawodów, z wyjąkiem tych wymagająch dużego wysiłku fizycznego

• Wspólne obiady

• Ludność wyrzeka się własności, żyje skromnie, wykonuje swoje obowiązki

• Zasada bezwzględnego posłuszeństwa wobec organów władzy

• Forma ustroju to system arystokratyczno - demokratyczny (chyba tak jest napisane !)

• Dopuszczano istnienie różnych zgromadzeń trzech osób współprzywódców pod przewodnictwem kapłana wybranego spośród 24 kapłanów

• Współrządcy to MOC (sprawy wojny i pokoju), MĄDROŚĆ (szerokie uprawinienia na zasadzie ministerstw) i MIŁOŚĆ

W KIERUNKU DO EKONOMII KLASYCZNEJ

MERKANTYLIZM I FIZJOKRATYZM

RODZAJE GOSPODARKI WG GUSTAVA VON SCHMOLLERA”

1. OBOZOWA (strzelam nazwę)

2. WIEJSKA

3. PATRYMONIALNA (wyższy sczebel wiejskiej)

4. KSIĄŻĄT I PANÓW GRUNTOWYCH

5. MIEJSKA (XI,XII wiek - północne Włochy)

6. TERYTORIALNA

7. NARODOWA

MERKANTYLIZM - nazywany też kapitalizmem kupieckim. Nazwa wywodzi się od włoskiego słowa mercante - kupiec. Nowe znaczenie temu terminowi nadał ADAM SMITH, który pisząc o `systemie handlowym' wymiennie używał określenia `system merkantylistyczny'

ADAM SMITH O MERKANTYLIZMIE (był krytykiem merkantylistów):

1. Zbiór protekcjonistycznych iluzji

2. Wynik fałszywego poglądu, że bogactwo zawiera się w pieniądzach

3. Fałszywe utożsamianie pieniądza z kapitałem

4. Traktowwanie dodatniego bilansu handlowego jako nadwyżki dochodów przed wydatki konsumpcyjne

MERKANTYZLIZM - ZRÓDŁA INSPIRACJI

ETAPY POPRZEDZAJĄCE:

1. rozpowszechnianie się rynów

2. powtawanie klasy kupieckiej

3. odkrycia geograficzne

4. napływ szlachetnych kruszców

5. ukształtowanie się nowoczesnego państwa

6. wynalazki: proch strzelniczy (XIV w.), kompas (1300 r.), druk

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE MERKANTYLIZMU:

1. podstawą bogactwa było złoto i inne zasoby, które posiadały cechy bogactwa

2. rozwój handlu w takim kierunku, który zapewniał napływ złota i srebra

3. popieranie przemysłu za pośrednictwem popierania taniego importu tanich surowców

4. cła ochronne na import dóbr przetworzonych

5. pobudzanie eksportu szczególnie dóbr luksusowych

6. nacisk na wzrost ludności, ale jednocześ nie utrzymywanie niskich płac

MERKANTYLIZM - MODEL ANGIELSKI:

• kupcy zagraniczni wszystkie zasoby pieniężne uzyskane za towar przywieziony do Anglii musza lokować w Anglii

• kupcy angielscy wyjeżdżający poza granice, część osiągniętych tam zysków powinni przywieść w gotówce

• nowe przemysły mogły importować tylko na mocy królewskiej koncesji

• stała kontrola i ucisk fiskalny władzy królewskiej

MERKANTYLIZM - MODEL FRANCUSKI

• preferowanie eksportu, który umożliwiał zatrudnienie własnej siły roboczej, a koszt jej utrzymania - zdaniem merkantylistów - ponosiło państwo importujące wyroby ich pracy

• import to koszty obciążające państwo i dlatego konieczna była polityka koncesji królewskich.

wysunięcie się na plan pierwszy znaczenia produkcji przemysłowej, bo stwarza ona nowe miejsca pracy, burząc dotychczasowy podział stanowy, miało to także inne dodatkowe zalety.

• silna pozycja administracji królewskiej.

SPOSOBY OSIĄGANIA CELÓW:

• Zasada wyskokich ceł przywozowych

• Zakaz emigracji

• Popieranie zakładania kolonii

• Wprowadzenie podatków od konsumpcji przedmiotów zbytku

• Początki polityki interwencjonizmu państwowego !

MERKANTYLIZM - MODEL NIEMIECKI (ZWANY KAMERALISTYKĄ)

• Reprezentanci: Philipp wilhelm von Hornigk Mun (1571-1641) ktory opowiadał się za:

1. koncepcją aktywnego bilansu handlowego (dzieło: „Bogactwo Anglii w handlu zagranicznym”), wyrażającego się eksportem towarów przetworzonych.

2. taryfami celnymi.

3. obniżonymi cłami na importy surowców.

4. kładł nacisk na inne usługi jak: przewozy morskie, ubezpieczenia.

5. ostrzegał przez dyskryminacją kupców zagranicznych, w obawie przez RETORSJĄ (nieprzyjazna działalność podejmowana przez państwo jako odwet - w odpowiedzi na nieprzyjazne działanie innego państwa)

6. widział handel zagraniczny jako element wojny gospodarczej z obcym państwem.

MERKANTYLIZM - MODEL WŁOSKI

• Merkantylizm włoski wyrósł na glebie handlu prowadzonego przez Genuę, Wenecję, Florencję.

• Reprezendant: Antonio Serra (1580- 1617), który uznawał m. in:

1. znaczenie produkcji rzemieślniczej i jej przewagi nad produkcją rolniczą.

2. bogactwem kraju są jego obywatele i wysokie kwalifikacje kupców i rzemieślników.

OCENA:

• MAX WEBBER:

Merkantylizm to pierwsza, ciągła i konsekwentna państwowa polityka gospodarcza, był on przeniesieniem „wzoru kaplitalistycznego przedsiębiorstwa zarobkowego do sfery polityki”.

Przesłanką jej było stworzenie i udostępnienie mozliwie wielu żródel zarobkowania wewnatrz kraju.

MERKANTYLIZM KŁAD NACISK NA NADWYŻKE W BILANSKIE HANDLOWYM !

Kraj zarabiał dewizy przez:

1. widzialny eksport towarów

2. niewidzialny eksport usług

3. eksport cennych metali

4. import kapitału

Kraj wydawał dewizy na:

1. widzialny import towarów

2. niewidzialny import usług

3. impory cennych metali

4. export kapitału

nadwyżka w bilansie handlowym to nadwyżka widzialnego i niewidzialnego eksportu nad importem, co jednak prowadziło do podniesienia krajowego poziomu cen

KRYTYCY MERKANTYLIZMU:

• NICOLAS BARBON (1640-1698)

1. Założyciel pierwszego towarzystwa ubezpieczeń od ognia w Anglii.

2. Domagał się zniesienia reglamentacji.

3. W budownictwie widział najważniejszą gałąź wytwórczą.

4. Zwolennik pieniądza papierowego i kredytowego.

• WILLIAM PETTY (1623-1687)

1. Twórca statystyki.

2. Wyrożnił 4 czynniki produkcji: pracę, ziemie, kunszty i zasoby. Napisał „ziema jest matką, a praca ojcem wszelkiego bogactwa.

• JOHN LOCKE (1632-1704) - opowiadał sie za wolnoscią gospodarcza.

• DUDLEY NORTH (1641-1691)

1. Wzkazał jako jeden z pierwszych, że handel wewnętrzny jest różnie ważny co zewnętrzny oraz, że w wymianie zagranicznej nie jest tak, że jedno państwo zyskuje, a drugie traci, co ostatecznie udowodnił RICARDO.

2. Opowiadał sie za wolnym handlem.

3. Uznawał, że gospodarka światowa to jeden wielki rynek zbytu.

• DAVID HUME (1711-1776)

1. Zwolennik rozwoju przemysłu oraz ekonomicznej motywacji pracy.

2. Dostrzegał różnice między kapitałem a pieniądzem.

• JOHN LAW (1671-1729)

1. uważał, że określonemu popytowi powinna odpowiadać odpowiednia ilość pieniądza w obiegu. Pojawia sie zatem kolejne ważne pytanie w ekonomii - popyt, który można zdefiniowac jako „ilość dobra jaką nabywcy są gotowi kupić przy różnym poziomie cen”.

2. 1700 - opublikował „Uwagi o monecie i handlu”

3. 1716 - otrzymuje zgodę na otwarcie banku - Bank Generalny - towarzystwo akcyjne.

4. Koncesja na prowadzenie banku opiewała na 20 lat; wartość talarów określana była w wadze i próbie metalu, ale zasadniczo ich wartość zabezpieczona była w gruntach danego kraju.

5. Otrzymał prawo zawierania umów, prowadzenia kont i emisje własnych biletow tzw. Talarów bankowych .

6. IV 1717 - talarami można regulować podatki.

7. IX 1717 - talarami można regulować zobowiązania wobec skarbu.

8. 4 XII 1718 - bank przekształca się w bank królewski - bank państwowy.

9. 1717 - założenie Kampanii Missisipi i monopolizacja zamorskiego handlu Francji;

10. 1720 - Law zostaje generalnym kontrolerem finansów Francji, 29 maja traci to stanowisko

11. 1719 - emisja akcji Kompanii Missisipi, których kurs szybko rośnie; trwa proces druku pustych pieniedzy

12. XII 1719 - zapada decyzja o wysokości dywidendy za nadchodzący rok, jej wysokość rozczarowuje, system sie załamuje.

13. VII 1720 - system Law'a upada.

FIZJOKRATYZM

PREKURSORZY

PIERRE LE PESANT DE BOISGUILLEBERT:

1. Zwolennik wolnego handlu z wykluczeniem przywozu zboża.

2. Bogactwo wiązał z obfitością dóbr a nie pieniądza; wzkazywał na znaczenie konsumpcji mas, ponieważ szybciej następuje obieg pieniądza.

3. Spojrzał na gospodarkę jako całość i dostrzegał zjawisko koniunktury analizując przykład klęski nieurodzaju w rolnictwie - opisał jej skutki dla całej gospodarki.

4. Opowiadał sie za opodatkowaniem wszystkich stanow i likwidacją ceł wewnętrznych we Francji.

ADAM SMITH, który poznał głównych twórców tej szkoły i określił ich teorię `systemem rolnym'

RICHARD CANTILLON:

1. Uważał że zróżnicowanie płacy jest wynikiem różnych kwalifikacji i nakładów poniesionych na ich uzyskanie.

2. Ceny dzielił na:

- normalne: wynikające z ilości i jakości ziemi i pracy i były one długookresowymi cenami równowagi.

- rynkowe: wynikające ze zmian w popycie i podaży , byly krótkookresowe

3. Właściciele ziemi są elementem dynamicznym i ich suwerenna konsumpcja decyduje o zmianiach w calej gospodarce.

4. Dostrzegł w przedsiębiorcach kluczowych aktorów życia gospodarczego.

UWAGI OGÓLNE O FIZJOKRATYZMIE:

1. Powstał w połowie XVIII wieku, nazywany był przez samych tworców - les economistes.

2. Adam Smith, który poznał głównych twórców szkoły, określa ich teorie „systemem rolnym”

3. Fizjokraci - ci, co uznawali dominujacą rolę przyrody.

4. Nazwa pochodzi od tytułu książki „La psysiocratie”

GŁÓWNI PRZEDSTAWICIELE:

1. FRANCOIS QUESNAY

2. ANNE ROBERT JACQUES TURGOT

3. PIERRE NEMOURS

4. FRANCOIS TROSNE

PROGRAM FIZJOKRATOW:

• Pokonanie średniowiecznego zacofania wsi.

• Zracjonalizowanie systemu fiskalnego.

• Redukcja systemu podatkowego w kierunku wprowadzania tylko jednego podatku od renty.

• Zmiany strukturalne na wsi, polegające na scaleniu małych gospodarstw.

• Uwolnienie handlu zbożem od protekcjonistycznych restrykcji.

CECHY FIZJOKRATYZMU:

• Opowiadał się za prawem naturalnym, a ono pozwalało na uznanie prawa własności.

• Wprowadził pojęcie produktu czystego - jego źródłem mogła być tylko ziemia.

• Tolerował swobodę kupna i sprzedazy - czyli handel.

• Głosił zasadę LAISSEZ-FAIRE, LAISSEZ PASSER („pozwólcie działać, pozwólcie przechodzić” [chodzi o swobodę działania i ruchu]) - wolność zarobkowania i handlu. Hasło to wymyślił Vincent de Gournay (1712-1759). Przejęte przez liberalizm odrzucało ingerencję państwa w działalność gospodarczą.

DRABINA SPOŁECZNA WG FIZJOKRATÓW:

1. WŁAŚCICIELE ZIEMSCY

2. KLASA PRODUKCYJNA

3. KLASA NIEPRODUKCYJNA (kupcy, fabrykacni, rzemieślnicy)

Rolnictwo jest źródłem bogactwa państwa i wszystkich obywateli

QUESNAY I JEGO TEORIA KLAS:

1. PRODUKCYJNA: osoby zatrudnione przy pozyskiwaniu surowców, rolnicy (?)

2. JAŁOWA: grupa ludności, która żyła z własnej pracy

3. WŁAŚCICIELI (pewnie chodzi o właścicieli ziemskich)

POCZĄTKI WSPÓŁCZESNEJ MYŚLI EKONOMICZNEJ

OD SMITH'A DO KEYNES'A

DOSTRZEŻONO:

1. WSPÓŁZALEŻNOŚĆ W GOSPODARCE

2. POWIĄZANIA MIĘDZY WOLNOŚCIĄ GOSPODARCZĄ I POLITYCZNĄ

3. ZWIĄZEK MIĘDZY PRYWATNĄ WŁASNOŚCIĄ A SPRAWIEDLIWYM PAŃSTWEM

4. ZWIĄZEK MIĘDZY EGOISTYCZNYMI INTERESAMI JEDNOSTEK A ODBIOREM OSÓB TRZECICH

REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA - PRZESŁANKI EKONOMICZNE:

1. ETYKA KALWIŃSKA I PROTESTANCKA - Max Weber

2. SYSTEMATYCZNA PRACA W KIERUNKU DĄŻENIA DO BOGACTWA

3. `TEORIA ZACHŁANNOŚCI' Wernera Sombarta

4. POWSZECHNY ROZKWIT WYWOŁANY NIESPOTYKANYM WZROSTEM LUDNOŚCI

SYSTEM PRZEMYSŁOWY - CHARAKTERYSTYKA

1. wzrasta długość pomiędzy podjęciem jakiegoś wyboru, a jego zakończeniem

2. technika wymaga wyspecjalizowanej siły roboczej

3. specjalizacja zawodu wymusza nowy typ organizacji, koordynujący pracę wielu specjalistów

- były jeszcze 3 punkty, ale trzeba będzie wynająć grafologa, zeby to odczytał -

ZASADY (czegoś ) ORGANIZACJI PRZEMYSŁOWEJ:

1. PRZYMUS - ten sposób był ściśle powiązany z ziemią, podobny do sys. feudalnego

2. KOMPENSATA MATERIALNA - można coś kupić płacąc za usługę, co charakteryzuje wczesny kapitalizm (do lat 20tych XX wieku)

3. IDENTYFIKACJA - jednostka łączy się z celem grupy (...)

4. ADAPTACJA - z myślą, że uzyska możliwość przeprowadzenia chociaż część swoich pomysłów

THOMAS HOBBES (1588-1679)

EGOZIM („Lewiatan” 1651 r.) - człowiek człowiekowi wilkiem - to podstawowa cecha kierująca człowiekiem

• CZŁOWIEK MA DWIE TWARZE:

egoistyczną o dążeniach samozachowawczych

poszukującą własnych korzyści

• WIZJA PAŃSTWA

Zdaniem Hobbesa jedynym sposobem na zaprzestanie wojny każdego z każdym, jest zrzeczenie się wolności jednostkowej, przez zawarcie umowy społecznej, przekazującej całą władzę suwerenowi (jednostce lub organowi kolegialnemu). Umowa taka tworzy wspólnotę i państwo, które wbrew poglądom Arystotelesa, nie może powstać w sposób naturalny, lecz musi być wynikiem świadomej decyzji. Do zawarcia paktu popycha człowieka lęk przed skutkami stanu naturalnego, ale nie tylko lęk. Państwo rodzi się tak samo w wyniku strachu przed potęgą jakiejś osoby, jak i w wyniku ufania komuś, że jest on zdolny zapewnić opiekę i obronę.

Państwo naturalne rodzi się z powodu groźby unicestwienia tych, którzy nie podporządkują się mocy przyszłego suwerena. Przyczyną narodzin państwa jest tu wola władcy. Nie samo jednak zwycięstwo daje uprawnienie do władzy nad zwyciężonym, lecz ugoda/pakt zwyciężonego, (pakt zwyciężonego jest podobny do współczesnego jednostronnego oświadczenia woli). Pakt w przypadku państw naturalnych nie jest elementem żadnej umowy, jest tylko przyrzeczeniem zwyciężonego.

Państwo polityczne powstaje na skutek podwójnego zobowiązania, po pierwsze wobec obywateli, po wtóre, wobec suwerena. Dopiero republikańską teorię narodzin państwa ustanowionego, inaczej politycznego, możemy nazwać mianem kontraktualizmu. Pakty jednostek stają się elementem umowy społecznej.

• FORMY PAŃSTWA

1. DEMOKRACJA

2. ARYSTOKRACJA - powstaje z demokracji poprzez przeniesienie władzy na kolegium arystokratów

3. MONARCHIA

Historia myśli ekonomicznej - 30.03.09r.

Adam Smith (1723-1790)

Smith a wartości :

Wartośc definiował na 2 sposoby

1. wartośc wymienną- to zdolnośc danego towaru do nabycia innych dóbr.

2. wartośc użytkowa- to zdolnośc towaru do zaspokajania potrzeb , koncentrował się na użyteczności całkowitej .

Smith a kapitał :

Kapitał dzielił na

1. Trwały to : gotówka , żywność w posiadaniu jej producentów , surowce i zapasy wyrobów gotowych .

2. Obrotowy natomiast daje dochody , kiedy jest w posiadaniu jednej osoby .

Kapitał można wykorzystywać na 4 sposoby :

1. Po pierwsze i po drugie - do produkcji surowców i przetwarzaniu ich na towary.

2. Po trzecie - do transportu tych surowców i towarów , czyli do handlu hurtowego.

3. Po czwarte- do podziału tych produktów na drobne części odpowiadające żądaniu ludzi którzy je kupują .

Smith a państwo :

Państwo (,,stróż nocny”) :

→ Obronności - powinna być utrzymywana z powszechnych podatków .

→ wymiaru sprawiedliwości - jego utrzymanie oparte byłoby na opłatach sądowych i wymierzalnych grzywnach , w ten sposób koszty utrzymania sądu ponosiliby tylko ci którzy z nich korzystają .

→budowy i utrzymania infrastruktury - nie był do końca pewien ,kto miałby odpowiadac za utrzymanie dróg - osoby prywatne , których dochodem byłoby myto , czy lepiej może by było , aby utrzymywano je z lokalnych podatków , To pierwsze rozwiązanie zaleca z całą pewnością w odniesieniu do portów , kanałów i mostów .

→edukacja - postulował utrzymanie na koszt skarbu państwa szkolnictwa powszechnego , gdzie mogłyby się kształcic dzieci ubogich rodziców . Ale i te powinny być częściowo utrzymywanie z czesnego , gdyż nauczyciel , którego pobory zależałyby jedynie od państwowej pensji , nie przykłada się do pracy .

Adam Smith

Bogactwo narodów :

→siła produkcyjna pracy

→podział pracy

→rozległość rynku

→akumulacja kapitału

→relacja między pracą produkcyjną a nieprodukcyjną

Thomas Robert Malthus (1766-1836)

Malthus a zagadnienia ludnościowe :

Główne założenia teorii były następujące :

1. Uznawał fakt ,że możliwość fizycznego zwiększenia podaży żywności są mniejsze anizeli zdolności człowieka do biologicznej prokreacji .

2. Ciągle działają prewencyjne mechanizmy hamujące lub hamujące pozytywnie .

3. Ostateczne możliwości do reprodukcji są zależne od podaży żywności .

Malthus a zagadnienia ludnościowe :

→liczba ludzi będzie hamowana przez podaż żywności , chyba że już wcześniej podziałałyby inne hamulce ,jak moralna powściągliwość , występek i nędza .

→nędza - to efekt współzawodnictwa o ograniczone środki utrzymania .

→innym zaproponowanym przez niego rozwiązaniem był postulat zawierania małżeństw w późnym wieku .

→przeciwny był wszelkiej opiece socjalnej , widział w niej tylko zachętę do życia na koszt innych ludzi .

Zdolność wzrostu	Hamulce wzrostu
Instynkt reprodukcji	Prewencyjne Zmniejszenie liczby narodzin	Pożyteczne Zwiększenie liczby zgonów
		Wstrzemięźliwość , występek	Występek , nędza , wojny
		Ograniczone środki utrzymania

Wojny - mechanizmy zmniejszania liczby ludności ,przywracają pokój na świecie

Ricardo - Żyd , dorobił się na spekulacji giełdowej . (Diana leży w jego majątku ) , płatny, ekonomiczny publicysta , zwolennik zniesienia ceł .

David Ricardo (1772-1823)

Ricardo a społeczeństwo :

→Społeczeństwo - to nie jedna wielka rodzina , lecz zwalczające się obozy .

Ich podział :

1. Rozwijający się przemysłowcy .

2. Właściciele ziemscy .

Wniosek :

Gospodarka rynkowa to walka jako końcowy efekt sprzeczności interesów .

Ricardo a płace :

→uważał że o płacy decydują minimalne kwoty utrzymania

„gdyby płace były wyższe niż niezbędne minimum przyrost ludności spowoduje wzrost liczebności siły roboczej i co za tym idzie większą podaż pracy . Płace spadają , więc do poziomu min.”

→ minimalna płaca - zależy od zwyczajów i stopnia rozwoju danego społeczeństwa .

→naturalna cena pracy - zależy od cen żywności i innych środków potrzebnych do życia robotnikowi i jego rodzinie .

→zgodnie z założeniem Ricardo płace muszą rosnąc razem z cenami żywności , ma to ogromnie znaczenie dla gospodarki .

Ricardo a teoria wartości .

-Nacisk położył na wyjaśnieniu stojących za zmianami relacji cen w czasie

-wartość postrzegał kategoriami zmiany absolutnej

- stwierdził : wartość zależy od ilości pracy niezbędnej do wytworzenia , a nie od pracy włożonej w nakład pracy .

- wartość użytkowa jest konieczna dla wyróżnienia wartości wymiennej

- swoją teorie wartości oparł na dobrach swobodnie odtwarzalnych , powstających w warunkach czystej konkurencji

-zmiany cen wiązał ze zmianami ilości pracy potrzebnej do wyprodukowania towaru

Ricardo a renta gruntowa .

-uzasadnił istnienie renty gruntowej na 2 sposoby

1. Z powodu szczupłości zasobów urodzajnej ziemi .

2.Prawa malejących przychodów

Renta - zapłata dla właściciela , któremu wyrównuje stopę zysków od gruntów różniących się pod względem urodzajności . ???

Renta gruntowa, forma dochodu uzyskiwanego przez właściciela ziemi wykorzystywanej do celów produkcyjnych. Wysokość renty gruntowej zależna jest od ceny użytkowania ziemi (najmu, dzierżawy), kształtującej się na rynku pod wpływem popytu i podaży, oraz od jej powierzchni.

Ricardo a wzrost gospodarczy .

- Dostrzegał niebezpieczeństwo występowania ograniczeń we wzroście gospodarczym i analizował ten problem w 2 perspektywach czasowych .

a) krótkoterminowej - podaż decydowała o rozwoju i jej wynikiem było poszerzenie się rynków .

b)długoterminowej- wzrost gospodarczy uległ zahamowaniu , np. w wyniku malejącej wydajności gleby (zajmowanie pod uprawę coraz gorszych ziem) lub występowania w przemyśle prawa malejącej stopy zysku (coraz mniej środków przeznaczano na akumulację, a to hamowało dalsze inwestycje ).

Teoria kosztów komparatywnych - (nazwa Mill Młodszy) uzasadnił , że na wymianie międzynarodowej korzystają obie strony ,ponieważ prowadzi ona do specjalizacji , obniżania kosztów produkcji .

- swoją tezę przedstawił na przykładzie wymiany między Anglią i Portugalią , gdzie oba państwa handlowały : winem- Portugalia , suknem-Anglia .

Kraj	Wino	Sukno
Anglia	3	6
Portugalia	2	1

Ricardo wykazał że pomimo tego, iż Anglia produkuje więcej wina i sukna to koszt wyprodukowania jednej jednostki sukna wynosi ½ j. wina i był niższy niż w Portugali . Odwołując się do kosztów alternatywnych wskazane jest , aby Portugalia specjalizowała się w produkcji wina , ponieważ może tylko uzyskać na rynku wewnętrznym ½ j. sukna , a eksportując 2 jednostki w Anglii .

Jean Baptiste Say (1767-1823)

Say o ekonomii :

Ekonomie dzielił na :

1.Produkcje i wymianę

2. Podział ???

3. Konsumpcję

Każdy czynnik produkcji miał wynagrodzenie (zysk) w postaci:

-renty

-procentu

-płacy

Say o przedsiębiorcy :

→nie musi być bogaty , ale nie każdy posiadacz kapitału może być przedsiębiorcą , każdy równie dobrze może organizować przedsiębiorstwo przy kapitale pożyczonym

→musi mieć jednak właściwości moralne ,których nie spotyka się często : znajomość rzeczy i ludzi , własny sąd i stałość . Za spełnienie poszczególnych funkcji, za ponoszenie ryzyka procesu produkcyjnego , przedsiębiorca powinien mieć wyższe wynagrodzenie

→zawodowe doświadczenie Saya pozwoliło mu dostrzec znaczenie jakie odgrywa dla całego procesu przemysłowego przedsiębiorca

Say a konsumpcja :

-wprowadził pojecie konsumpcji ,dzieląc je na:

1.indywidualną- konsumpcja dokonywana dla zaspokojenia potrzeb poszczególnych osób i ich rodzin .

2.publiczną-czyli zaspokajanie potrzeb zbiorowości

Konsumpcja jego zdaniem zużywa społeczne bogactwo na 2 sposoby :

1.całkowicie (konsumpcja nieproduktywna, która zużywa jedną wartość ,aby zastąpić ją inną)

2.cześciowo (konsumpcja nieproduktywna ,która niszczy wartości skonsumowane , niczym jej nie zastępuje )

Konsumpcje nieproduktywną dzielił na :

1. konsumpcje , które zaspokajają rzeczywiste potrzeby (bielizna-ale nie koronkowa , żywności -ale zdrowa i pożywna a nie wyszukana , ubranie -przyzwoite ,ale bez ozdób i haftów )

2. konsumpcje raczej powolne , aniżeli szybkie oraz takie , które wybierają produkty najwyższej jakości (domy , meble -są drogie ,ale służą dłużej )

3. konsumpcje wspólne (dziś powiedzielibyśmy zakłady zbiorowego żywienia - stołówki w fabrykach , kantyny w koszarach - jadłodajnie we wspólnych zrzeszeniach - które pozwalają oszczędzić na kosztach .

4. konsumpcje w zgodzie z zasadami moralnymi i zdrowym rozsądkiem . W tym wypadku Say krytykuje wszystkich nadmiernie bogatych (od czasów starożytnego Rzymu począwszy) , którzy z nadmiaru bogactwa wpadają w marnotrawstwo .

Prawo Saya - prawo rynku

Dopóki nikt nie wtrąca się do systemu , zawsze będzie on doskonale dopasowywał się , samo regulował , gdyż każdy akt produkcji zawsze wytwarza efektywny popyt niezbędny do nabycia produktu .

13.04.09.

John Stuart Mill (1806-1873)

Wobec wolności

Nie wolno tłumić opinii odmiennych od panujących z 3 zasadniczych powodów:

• Zmuszając głoszących jakąś opinię do milczenia, nie można być pewnym czy nie mają racji - trudno wykazać fałsz komuś, kto nie może mówić

• Tłumiona opinia może być błędna, ale może posiadać cząstkę prawdy. Panujące opinie rzadko są całą prawdą.

• Nawet jeśli panujące opinie są całkowicie prawdziwe to należy poddawać je ciągłej krytyce by nie stały się przyjmowaną na wiarę doktryną.

Wobec ekonomii

1. Nauka badając a prawa takich zjawisk społecznych, które powstają z połączonych działań ludzi, podejmowanych w celu produkowania bogactwa, o ile zjawiska te nie są modyfikowane przez pogoń za jakimś innym przedmiotem.

2. Ekonomia jest nauką abstrakcyjną, zakłada arbitralną definicję człowieka tzw. homo oeconomicus (jednostka gospodarująca), w której każda istota ludzka stara się zyskać jak największą ilość dóbr koniecznych do życia, wygód i luksusu tak małą ilością pracy, trudu i wyrzeczeń, jak tylko pozwala na to stan wiedzy

Podział ekonomii

• Produkcja

• Dystrybucja i wymiana

• Później dodał wpływ postępu społecznego oraz roli państwa na produkcję

Produkcja - to prawdziwa domena praw ekonomicznych, a nie podział

Podział bogactwa - zależy od:	praw (nabyte w długim okresie dziejów historycznych, nadawane z różnych pobudek)
		zwyczajów (egalitaryzm pożądany przez tych, którzy chcą uszczęśliwiać wszystkich)

Kapitał

1. the co-operative capital - zwiększający możliwości produkcyjne człowieka. Przykładem silniki parowe, maszyny, narzędzia

2. kapitał renumeratywny - służy do wymiany za pracę. Zalicza się do niego wszystko, czego robotnik potrzebuje do życia, czyli żywności, ubierania się, itd., tworząc razem narodowy fundusz płac.

William Nassau Senior (1790-1864)

• Prawnik, ekonomista, wykładowca na Oxfordzie

• Krytyk Ricardo

• Uznał, że wartość to cecha wewnętrzna dobra. Dwie płaszczyzny:

• Wewnętrzna - rzadkość dobra

• Zewnętrzna - koszt produkcji

Podział dóbr konsumpcyjnych:

1. Luksusowe

2. Zwyczajne

3. Niezbędne

W miarę rozwoju konsumpcji dobra luksusowe jednego pokolenia, są dla kolejnego dobrami zwyczajnymi a dla następnego niezbędnymi.

Krytyk Malthusa, uważał, że:

Instynkt reprodukcji hamował niebezpieczny wzrost liczby ludu

• Kieruje człowiekiem chęć zachowania standardu życia

• Ma nadzieję na poprawę swej sytuacji materialnej

George Friedrich List (1779-1846)

Das nationale system der politischen Oekonomie

Życie gospodarcze jako proces, obejmujący fazy:

Prymitywna - dzika Pasterska Rolnicza

Rodzinna - rolniczo-przemysłowa Przemysłowo-rolniczo-handlowa

MARKSIZM

• 1848 - Manifest Komunistyczny, widmo komunizmu wisi nad Europą

• Poprzednicy Marksa, oparcie na Utopii

• Zmiany społeczne w XIX wieku:

• Druga rewolucja przemysłowa

• Przekształcenia w strukturze społecznej

• Żądanie zmian w warunkach zatrudnienia:

• Wysokość wynagrodzenia

• Czas i warunki pracy

• Niebezpieczne stanowiska pracy

• Trudne warunki mieszkaniowe

• Stosunki międzyludzkie między przedsiębiorcami a robotnikami

Prekursorzy marksizmu

• David Dale (1739-1806) Szkot, przedsiębiorca, filantrop, ulokował dzieci z sierocińców Glasgow i Edynburga we wzorcowych bursach swego miasteczka fabrycznego; w zamian pracowali w jego zakładach tekstylnych po 13 h/dobę

• Robert Owen (1771-1858) objął kierownictwo New Lanark 1 stycznia 1802

• Claude Henri de Saint-Simone - listy genewskie 1802

• Charles Fourier - podstawy teorii

Robert Owen (1771-1858)

Zmiany socjalno-bytowe robotników:

• Skrócenie czasu pracy do 10,5 h (postulował 8 h)

• 10 lat jako minimalny wiek podjęcia pracy, zakaz pracy nocnej dzieci i młodzieży

• Podniesienie płac

Szkolnictwo dla dzieci robotników

1. Żłobek połączony z przedszkolem - do 6 roku życia

2. Dla uczniów do 10 roku życia

3. Dla starszych, nawet 15 lat (ci pracowali w trybie wieczorowym)

Wobec pracodawców:

• Składanie corocznych raportów do sądów pokoju

• Kontrola przepisów przez inspektorów

• Propagowanie idei ruchu spółdzielczego

• Lansował zasady związków zawodowych

• 1833 - pod jego okiem powstała pierwsza centrala związków zawodowych - National Trade Union

Wizja społeczeństwa przyszłości - założenia:

• Produkcja oparta na własności uspołecznionej

• Produkcja kierowana w sposób scentralizowany

• (podjęte próby w USA, ale brak płynności finansowej i chciwość ludzi spowodowały, że te prototypowe komuny padały w latach 90. XIX wieku)

Claude Henri de Saint-Simone

Społeczeństwo:

1. Klasa ludzi pracy

2. Klasa próżniaków - wielcy właściciele ziemscy, arystokracja, duchowieństwo

• Władza w rękach uczonych i przemysłowców

• Centralny urząd (lub organizacja) odpowiadający za postęp gospodarczy

• Zniesienie wyzysku człowieka przez człowieka

Propozycje zmian w duchu socjalistycznym:

• Poprawa sytuacji materialnej robotników

• Pokojowa eksploracja dóbr i zasobów naturalnych

• Był przeciwnikiem wojen i rewolucji

Nauka i przemysł związane nową więzią religijną, miały przywrócić rozbitą w czasie Reformacji jedność poglądów religijnych i stworzyć nowoczesne chrześcijaństwo, z natury mistyczne i ściśle zhierarchizowane.

Mieszczanie mieli przeobrazić się w urzędników publicznych (zachowując stanowisko uprzywilejowane wobec robotnika), bankierzy regulować gosp. przez regulowanie kredytu.

Charles Fourier

Model życia niezależnego od państwa

• Zorganizowanie stosunków społecznych w sposób kolektywny

• Oparcie ich na pracy społecznej

• Zauważył, że stopień wyzwolenia kobiety jest w każdym społeczeństwie naturalną miarą powszechnego wyzwolenia

• Nie promował uspołecznienia środków produkcji

Fourier a historia społeczeństwa - szczeble rozwoju:

1. Dzikość

2. Barbarzyństwo

3. Patriarchat

4. Cywilizacja - społeczeństwo burżuazyjne (początek od XVI wieku)

Cywilizowane społeczeństwo podnosi każdy występek, który barbarzyńcy praktykowali z prostotą, do skomplikowanego, dwulicowego, dwuznacznego, obłudnego sposobu bytu, osiąga dzięki temu efekt przeciwny do tego, który chce lub wydaje się, że chce się osiągnąć; bo np. „nędza wynika z samego nadmiaru bogactw”

= upadek wartości, moralności w życiu społecznym

Historia myśli ekonomicznej 20.04.09

SOCJALIZM UTOPIJNY

(dokończenie sprzed tygodnia)

PIERRE JOSEPH PROUDHON (1809 - 1865)

1. pisząc o stowarzyszeniach robotników zarządzających przedsiębiorstwem, podkreślał spółdzielczy charakter takich powiązan.

2. wierzył w magię pieniądza, pomimo że wszelkie dochody pochodzące z renty, lokat i zyski kapitałowe traktował jako pewną formę kradzieży.

• Idea darmowego kredytu - darmowy kredyt byłby dostępny dla każdego, kto może wnieść wkład w postaci własnej pracy w uruchomieniu pożyczonej części kapitału. Według niego kryzys o podłożu handlowo - ekonomicznym, a także bezrobocie i ucieczkę kapitałów będzie można zlikwidować tym sposobem.

• PROUNDHON A WOLNOŚĆ - wolność to należące do człowieka prawo korzystania ze swych zdolności, prawo użytkowania ich jak się każdemu podoba. Prawo to nie obejmuje bez wątpienia możności nadużywania go. Ale trzeba odróżnić dwa rodziaje nadużyć, pierwszy obejmuje te wszystkie nadużycia, których następstwa odczuwa tylko nadużywający, drugi obejmuje wszystkie nadużycia, które stanowią targnęcia się na prawa innych.

• PROUDHONIZM A PAŃSTWO

1. przeciwnik roli państwa w procesie reorganizacji społeczeństwa.

2. państwo zastępiując własność prywatną własnością spółdzielczą za pomocą przęjecia środków produkcji przez nie same, powoduje zmianę podmiotu własności, nie zaś jej charakteru.

3. przeciwnik centralizacji, unifikacji środków produkcji i odgórnego zarządzania nimi. Jego zdaniem doprowadziłoby to do ucisku i zagrożenia wolności.

• Zwolennik stowarzyszeń, był przeciwny jednocześnie takim, w których jednostka musiałaby się podporządkować się decyzjom większości jej członków.

• Najlepszy rząd to taki, który potrafi sie stać niepotrzebnym. Współczesnym rządom zarzucał scentralizowany aparat administracyjno - policyjny, wysokie koszty biurokracji.

• Rewolucja miała prowadzić do znikniecia władzy państwowej, która miała roztopić się w cywilizacji przemysłowej. Miejsce państwa zajmuje system wzajemnej pomocy.

• Państwo miało stać się federacją gmin, na skutek wyjątkowo zaawansowanej decentralizacji władzy. W ten sposób zmniejszyłby się jej represyjny charakter - federalizm.

• PROUNDHON A KRYTYKA SYSTEMÓW POLITYCZNYCH

1. monarchia konstytucyjna - nie można losu ludu powierzać izbom parlamentu ukształtowanym tylko i wyłacznie na zasadzie dziedzicznosci lub kaprysu rządzacego. Nie zapewniają one żadnej reprezentacji ludu.

2. demokracja przedstawicielska - lepsza, choć nie bez wad, takich jak rola rządu jako pośrednika, krytyczny wobec procedur parlamentalnych, gdzie często ilość przeważa nad prawdą i prawem.

• PROUNDHON WOBEC PROPOZYCJI ZMIAN SPOŁECZNO - GOSPODARCZYCH

1. uspołecznienie kas ubezpieczeniowych

2. wyznaczenie minimum płacy

3. zniesienie ceł i prohibicji

4. upaństwowienie handlu, rolnictwa i przemysłu

5. dostosowanie produkcji do potrzeb

6. zniesienie możliwości kupowania jakichkolwiek urzędów państwowych

• PROUNDHON A PROJEKT UMOWY SPOŁECZNEJ:

1. powinna być oparta na zasadzie równości, poddana swobodnej dyskusji, i przez każdego własnoręcznie podpisana.

każdy obywatel wnosi do społeczeństwa:

1. swoją pracę

2. usługi

3. mienie

4. rozum, w zamian za te same wartości, które otrzymuje od innych. Dodatkowo ma tyle praw, ile wynosi jego wkład.

KAROL MARKS (1818 - 1883)

O Marksie:

Tacy ekonomiści jak Adam Smith ksztaltowali historię ekonomii i poglądy na gospodaczy i społeczny porządek. Karol Marks kształtował historię świata.

• MARKS A „MANIFEST KOMUNISTYCZNY” Z 1848 R.

1. wywłaszczenie wielkiej własności ziemskiej i przekształcenie renty gruntowej w dochód państwa;

2. podatki silnie progresywne;

3. zniesienia prawa dziedziczenia;

4. konfiskata własności wszystkich emigrantów i buntowników;

5. centralizacja kredytu w rękach państwa poprzez bank narodowy z kapitałem państwowym i wyłącznym monopolem;

6. centralizacja transportu w rękach panstwa.

7. zwiększenie warsztatów narodowych, środków produkcji, wzięcie pod uprawę i meliorację wszystkich gruntów wg planu społecznego.

8. jednakowy obowiązek pracy dla wszystkich, zatrudnienie bezrobotnych, szczegoónie w rolnictwie.

9. zjednoczenie przedsiębiorstw rolnych i przemysłowych, działanie na rzecz stopniowego znoszenia różnicy między miastem a wsią.

10. powszechne i bezpłatne wykształcenie dla wszystkich dzieci. Zniesienie pracy dzieci w fabrykach.

• MARKS A KONCEPCJA FORMACJI SPOŁECZNYCH: w społecznym wytwarzaniu swego życia ludzie wchodzż w określone, konieczne, niezależne od ich woli stosunki - stosunki produkcji, które odpowiadają określonemu szczeblowi rozwoju ich materialnych sił wytwórczych. Sposób produkcji życia materialnego warunkuje społeczny, polityczny i duchowy proces życia w ogólnosci.

• MARKS WYRÓZNIŁ 5 FORMACJI, KTÓRE WEWNĘTRZNIE ZRÓŻNICOWAŁ WOBEC ICH STOSUNKU DO SYSTEMU WŁASNOSCI I STOSUNKÓW PRACY:

1. wspólnota pierwotna - własność i praca miały charatker społeczny.

2. niewolnictwo - własność indywidualna i praca przymusowa.

3. feudalizm - własność indywidualna z pewnymi cechami wspólnoty oraz praca o charakterze poddańczym, niewiele różnym od niewolniczego, choć formalnie wolna.

4. kapitalizm - własność calkowicie zindywidualizowana, a praca najemna.

5. socjalizm z jego najwyższą formą - komunizmem - w komunizmie własność społeczna, dostępna dla wszystkich oraz praca wyzwolona z jakiegokolwiek przymusu

6. komunizm - społeczenstwo bezklasowe, znikną bodźce pieniężne lub materialne jako motywacja do pracy. Zakladał udział jednostki w procesie gospodarczym zgodny z jej zdolnościami, a konsumpcję na poziomie jej potrzeb.

Karol Marks zakladał następujacy podział społeczeństwa i stosunków nim rządzacych:

SPOŁECZENSTWO:

1. stosunki wytwórcze: technologia stosowana przez państwo w wytwarzaniu dóbr materialnych; wiedza naukowa; narzedzia; dobra kapitałowe; kwalifikacja siły roboczej.

2. stosunki produkcji: czyli zasady gry - reguły i relacje dotyczące ludzi (statyczne) czyli stosunki społeczne. Relacje człowiek - człowiek oraz relacje człowiek - rzecz.

• stosunki produkcji są ukształtowane historycznie i tworzą ramy instytucjonalne, w których podejmowane są decyzje ekonomiczne.

• Wpływ na statyczny stan stosunków produkcji ma nadbudowa społeczna, celem której było utrzymanie historycznie ukształtowanych stosunków produkcji.

• W skład nadbudowy wchodziła sztuka, literatura, muzyka, filozofia, prawoznawstwo, religia i inne formy kulturowe, które mogły utrzymać status quo stosunków produkcji.

• Marks odwołał się do do zasady tezy, antytezy i syntezy w tak ujętej analizie:

1. stosunki produkcji stanowiły tezę

2. siły wytwórcze były antytezą

3. nowe stosunki produkcji są syntezą

Baza - tzw. siły wytwórcze i stosunki produkcji.

Elementem sił wytwórczych był człowiek wraz z całym ówczenym zasobem będacych w jego dyspozycji srodków postępu technologicznego.

BAZA + NADBUDOWA = FORMACJA GOSPODARCZO - SPOłECZNA

• O DIALEKTYCE

1. dialektyka jako metoda eksponuje dynamiczne ujmowanie wszelkich zjawisk, występowanie różnych sprzeczności oraz przechodzenie od powolnych zmian ilosciowych do gwałtownych jakościowych

2. dialektyka została zaakceptowana przez marksizm i wystepuje w dwóch postaciach:

materializm dialektyczny - używane czasem jako synonim calej filozofii makrsistowskiej, będący swiatopoglądem i nauczaniem o prawdach rozwoju przyrody i społeczeństwa.

materializm historyczny - jest doktryną rozwoju społeczeństwa. Zajmuje się analizą przemian w bazie materialnej ludzkości i wykrywaniem praw powstawiania, rozkwitu i upadku formacji społecznych. Metoda dialektyczna jest wyjątkowo przydatnym narzędziem do poznawania przemian historycznych.

27.04.09.

Marks - cd.

Wartość towaru = kapitał stały + kapitał zmienny + wartość dodana

• Kapitał stały - wydatki na zakup surowców i odpisy amortyzacyjne z kapitału trwałego

• Kapitał zmienny - wydatki na płace i uposażenia

• Wartość dodana - reszta pozostała po odjęciu od dochodów brutto kapitału stałego i zmiennego

Akumulacja kapitału - „rezerwowa armia bezrobotnych”

• Zastępowanie ludzi przez maszyny

• Wprowadzanie maszyn, nowych technologii

• Napływ nowych robotników

• Marks twierdził, że stopa zysku będzie się obniżać w czasie i jest ona skutkiem działania kapitalistów, co z czasem musi prowadzić do upadku kapitalizmu.

Marks przedstawiał 3 różne wyjaśnienia przyczyn załamania działalności gospodarczej:

• Spadek stopy zysku

• Nierównomierne wprowadzanie nowej technologii

• Rozszerzanie się dysproporcji powstałej w jednej gałęzi gospodarki na inne

Marks wobec kryzysów gospodarczych:

Kolejność następstw:

1. Pogoń za większymi zyskami - prowadzi do zwiększenia kapitału organicznego

2. To powoduje spadek stopy zysku - następstwem tego było obniżenie wydatków inwestycyjnych

3. Skutkiem tego pojawiały się fluktuacje w działalności gospodarczej

Marks - wnioski końcowe:

• Prawo przymusowej akumulacji kapitału - konkurencja narzuca pogoń za zyskiem

• Tendencja do wdrażania postępu technologicznego - postęp tech. jest narzędziem samonapędzających źródłem rozwoju

• Dążenie do zawłaszczania (powiększenie wartości dodanej)

• Prawidłowość do koncentracji i centralizacji kapitału

• Teoria o nieuchronnym zjawisku walki klasowej

Ekonomia przełomu wieków (XIX/XX)

PRZEŁOM MARGINALISTYCZNY

• Autonomiczny rozwój nauk ekonomicznych

• Wpływ na ekonomię zaczęły mieć nurty filozoficzne - szczególnie Kanta

• Rozwój kapitalizmu

• Ogólny rozwój wszelkich instytucji gospodarczych wymagał nowego podejścia

• Działania kontrofensywne ekonomistów wobec haseł socjalizmu

Prekursorzy szkoły austriackiej

• Fernando Galiani (1728-1787) - autor „Dialogów o handlu zbożem” (1770 r.), gdzie zajął się starym paradoksem między użytecznością a wartością, zwracając uwagę, że rzadkość ma wpływ na wartość danego dobra (np. diament jest drogi, bo jest rzadki).

• Etienne Bonnot de Condillac (1715-1780) - uważał, że nasze pożądanie i wrażenia zmysłowe nadają rzeczom wartość.

• Karl Heinrich Rau (1792-1870) - autor 3-tomowego „Podręcznika ekonomii politycznej”. Odrzucił on teorię wartości opartej na udziale pracy, a propagował powiązanie jej z uznaniem przez nabywcę pożyteczności płynącej z danego dobra. Nie wykluczał, że wartość można mierzyć za pośrednictwem udanego dobra otrzymanego w wymianie za nie.

Założenia ogólne:

• Marginalia - kraniec

• Ekonomię interesują sprawy związane z ostatnią jednostką konsumowanego dobra/towaru

• Teoria marginalistyczna - na początku spotkała się z dużym oporem

• Ekonomię marginalną można nazwać ekonomią subiektywistyczną, jest to kierunek subiektywno-marginalistyczny

Przełom marginalny

• Szczególnie uwydatnił się na przykładzie problematyki wartości, wręcz sprowadzanej z płaszczyzny obiektywnej - mierzenia wartości czynnikami nakładu pracy i kapitału - na płaszczyznę subiektywną, sprowadzając wartość do użyteczności

• Miał stanowić jakoby swoistą ucieczkę od rzeczywistości od praw obiektywnych do praw ludzkiej psychiki

• Krokiem naprzód okazało się zastosowanie do analizy ekonomiczno-matematycznej a dokładnie rachunku różniczkowego

Hermann Heinrich Gossen

2 prawa:

• Pożytki płynące z następnych porcji danego dobra maleją w miarę wzrostu zaspokojenia danej potrzeby

• Człowiek chcąc realizować swoje potrzeby musi dzielić dostępne mu dobra między swe potrzeby tak aby końcowe pożytki były równe we wszystkich zastosowaniach

Samuel Monutifort Longfield (1802-1884)

• Teoria produkcyjności krańcowej

• Zanegował teorię wartości opartą na pracy

Antoine Augustine Cournot (1801-1877)

• użył narzędzi marginalnych do analizy ekonomii przedsiębiorstw

Johann Heinrich von Thünen (1783-1850)

• teoria malejących przychodów z renty

Historia myśli ekonomicznej 27.04.2009

Marksizm c.d (1818-1883)

Założenia marksizmu :

→ światopogląd materialistyczny - jedyny możliwy byt materialny

→ Duch - forma wyżej zorganizowanej materii

→ Dialektyka

- logika przeciwieństwa

4 prawa zjawisk przyrody :

1. Współzależność zjawisk w przyrodzie i społeczeństwie

2.Zjawiska znajdują się w ciągłym ruchu ( wszystko jest przejściowe i zmienne , każdy ustrój społeczny jest stanem przejściowym )

3. Przechodzenie ilości w jakość (każdy ruch oznacza zmianę ilościową , jakościową ; dokonuje się w sposób skokowy )

4. Przyczyną ruchu jest sprzeczność - wszystkie byty w społeczeństwie i przyrodzie są zbiorem sprzeczności , tylko dlatego mogą istnieć

→wewnętrzne konieczności rozwoju historycznego I prawo

→względność i przejściowość form bytu społecznego , ustrojów społeczno-gospodarczych i politycznych II prawo

→ rewolucja jako jedyny świadek zmiany ustroju społeczno-gospodarczego III prawo

→prawo sprzeczności uzasadniało walkę klas IV prawo

Marks a teoria wartości - wartość dodatkowa

Cechy dóbr postrzegane w 2 perspektywach

-stosunków ilościowych miedzy towarami

- stosunków społecznych - znaczenie jakościowe między jednostkami w gospodarce

Rynkowa wartość towaru wynikała z funkcji wymiennej towaru , jeśli towar nie znajduje społecznej akceptacji to jest bezużyteczny /bezwartościowy ?i tak pisał o :

- wartości użytkowej- służyła ona do zaspokajanie potrzeb nabycia

-wartości wymiennej - określonej w dominującej części przez rynek

-wartości dodatkowej - to nieopłacona część pracy i ona jest źródłem zysku kapitalisty

Historia myśli ekonomicznej - 04.05.09

Ośrodki kształtowania się nowej teorii. Szkoła:

• Austriacka - często nadaje się określenie szkoła psychologiczna.

• Lozańska - określa się mianem szkoły matematycznej.

• Anglo-amerykańska - zwana także szkołą neoklasyczną.

Wolność, własnośc, odpowiedzialność

Główne postaci przełomu:

• William Stanley Jevons - brytyjski ekonomista i logik, autor autor „Teorii ekonimii politycznej” z 1871 r.

1. uważał, że nauka ekonomii to opiera sie na kilku prostych pojęciach jak: użyteczność, bogactwo, wartość, dobro, praca, ziemia, kapitał.

2. swoją koncepcję użyteczności krańcowej oparł na teorii zadowolenia i przykrości, tak ją adaptując, że doszedł do wniosku, iż celem ekonomiki jest maksymalizacja szczęścia przez zdobywanie zadowolenia po najmniejszym koszcie przykrości.

3. akcentował stronę popytową rynku.

4. uważał, że w warunkach wolnej konkurencji nie ma warunków do występowania dwóch różnych cen na ten sam towar.

5. koncepcja doskonałego rynku obejmuje każdy rynek, w którym uczestniczą co najmniej dwie osoby.

• wymiana miedzy nimi dojdzie do skutku , jezeli nabywca, który chce zapłacić więcej niż wynosi cena rownowagi, będzie mógł nabyć towar i jeżeli każdy sprzedawca, który chce sprzedać towar po cenie niższej niż wynosi cena równowagi będzie mógł sprzedać towar.

• oznacza to, że rynek może być doskonały i monopolistyczny zarazem. Jeżeli zaś na doskonałym rynku działa wiele osób, to nie muszą sie one kontaktować ze sobą, nie muszą współpracować za pomocą wymiany informacji i negocjacji.

Stopień użytecznoąci zmienia się wraz z ilością towaru i ostatecznie spada w miarę jak ilość rośnie. Końcowa użyteczność porcji dobra podzielonego między różne zastosowania muszą być sobie równe.

• Carl Menger - założyciel szkoły austriackiej w ekonomii, autor „Zasad ekonomii” z 1871 r.

1. 1871 r. - wydał „Zasady nauki ekonomicznej”, która dała mu profesurę Uniwersytetu Wiedeńskiego.

2. Miał ambicję zaprezentowania całościowego systemu ekonomicznego, który objąłby wszystkie znane zagadnienia, pogrupowane w następujące działy:

• Teoria dochodu (zysk, płaca, renta gruntow, procent i osobno kredyt)

• Teoria produkcji i handlu

3. Teoria potrzeb - to potrzeba decyduje o tym, czy coś staje się dobrem w wymiarze ekonomicznym

4. Definiował pojęcie dobra przy pomocy 4 następujących warunków:

• Określenia ludzkich potrzeb

• Posiadaniem przez „dobro” właściwości, sprawiające związki przyczynowo-skutkowy między konsumpcją dobra, a zaspokajaniem potrzeby

• Istnieniem świadomości ludzkiej wiedzy o tymże związku

• Sprawowaniem kontroli nad danym dobrem, co umożliwi zaspokojenie potrzeby

5. Dobra podzielił na:

• Bezpośrednio dostępne w nieograniczonej ilości

• Dobra gospodarcze, które cechuje rzadkość i ograniczona ilość. Te ostatnie jeszcze podzielił w zależności od odległości i wyróżnił dobra pierwszego rzędu konsumpcyjne i inwestycyjne.

6. Teoria wartości - naszkicował schemat przedstawiająy hierarchię potrzeb, które porządkuje w sposób malejący. Według tego założenia pierwsza potrzeba jest najbardziej nagląca, a druga mniej, trzecia jeszcze mniej itd.

7. Przyjęcie takiej kolejności - zdaniem Mengera uwzglęniać musiało 2 momenty przy mierzeniu wartości:

• Obiektywny - zakreśla granice dostępnych dóbr gospodarczych

• Subiektywny - ten wskazuje na skalę potrzeb według ich ważności i tym samym pozwala te z nich, uznane za najpilniejsze, zaspokoić w pierwszej kolejności, a tym samym każda następnie zrealizowana potrzeba zawiera w sobie (...).

• Teoria konsumpcji - głosiła, że wartość dóbr dlaszego rzędu jest wynikiem przeniesienia na te dobra subiuektywnych wartości dóbr pierwszego rzędu.

• Określa on istotę wymiany za pomocą aspektu psychologicznego, który sprowadza się do tego, że każda ze stron tej wymiany otrzymuje dobra wyżej cenione, a cena jesty tylko odzwierciedleniem wartosci wymiennej

• Przedsiębiorczośc - aktywność to mengerowska ocena roli przedsiębiorcy, która sprowadzała się do wskazania następujących cech:

• Przewidywanie przyszłych potrzeb

• Estymacja - poważanie ich relatywnej wartości

• Zdobywanie wiedzy technologicznej i wiedzy o dostępnych aktualnie środkach

• Umiejętność kalkulacji ekonomicznej, co ma zapewnić efektywność procesu produkcyjnego

• Posiadanie „czynu woli”, co pozwoli alokowac dobra wyższego rzędu w wybrany proces produkcji i zdolnosć sprawowania nadzoru nad planem produkcji

Wartość, zatem jest wagą jaką przywiązujemy do indywidualnych dóbr, albo ilość dóbr, ponieważ jesteśmy świadomi, że satysfakcja naszej potrzeby zależy od władania tymi dobrami.

Trójkąt Mengera - w sposób graficzny pokazuje to, co przed chwilą zostało przedstawione. Cyfry rzymskie wskazują na ważność potrzeb a cyfry arabskie na ich kolejność w realizacji od góry ku dołowi.

Trójkąt Mengera pokazuje, że nie jest ważne poznanie odpowiedzi na pytanie co jest wazniejsze chleb czy `diamenty'. Poniżej troche info o tym trójkącie z interentu:


Wartość dobra wyraża jego ocenę przez poszczególnych ludzi, którzy dokonują wartościowania, oceny dobra na podstawie jego użyteczności krańcowej. Wartość wg Mengera nie tkwi w dobrach lecz jest wyrazem stosunku dóbr do potrzeb ludzkich. Może być ona w sprzeczności z pożytecznością.

O wartości decydują: subiektywna ocena i subiektywne upodobania jednostek, które mogą polegać na omyłce lub mogą być szkodliwe dla ludzi. Problem określenia wartości danego dobra Menger starał się przedstawić za pomocą tabeli zwanej trójkątem Mengera. Uwzględnił w niej wpływ potrzeb ludzkich (czynniki subiektywne) i ilość jednostek dobra już posiadanych (czynniki obiektywne). Cyfry rzymskie to klasy potrzeb (10), cyfry arabskie - stopień intensywności zaspokajania potrzeby przez kolejne porcje danego dobra.

Klasa I wymaga największej ilości dobra by zaspokoić wszystkie jej potrzeby.

I II III IV V VI VII VIII IX X

10 9 8 7 6 5 4 3 2 1

9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

8 7 6 5 4 3 2 1 0

7 6 5 4 3 2 1 0

6 5 4 3 2 1 0

5 4 3 2 1 0

4 3 2 1 0

3 2 1 0

2 1 0

1 0

0

W klasie I potrzeba 10 jednostek dobra by zaspokoić potrzeby. Np. człowiek x w klasie I posiadając 4 jednostki dobra zaspokoi swoje potrzeby do 7 włącznie. Z trójkąta Mengera wynika że tracąc jednostkę dobra z jej zapasu tracimy zawsze najmniej ważną jednostkę, a jest obojętne która z nich będzie to konkretnie. Strata jest zawsze tylko stratą użyteczności krańcowej- strata zaspokajająca potrzeby która jest najmniej ważna, (przykład kolonisty który ma 5 worków zboża) Wartość zapasu dobra jest iloczynem ilości jednostek zapasu dobra x przez znaczenie jakie ma jednostka zapasu zaspokajająca najmniej ważną potrzebę (użyteczność krańcowa).

Trójkąt Mengera umożliwia rozwiązanie tzw. paradoksu Smith'a (woda i diament). Woda wg Mengera nie ma wartości bo jest jej za dużo w stosunku do potrzeb, stąd znaczenie jej dla najmniej ważnej potrzeby wynosi 0. Diament mimo małej użyteczności ma wielką wartość bo w stosunku do potrzeb ,ludzi jest go bardzo mało. Można zaspokoić potrzeby tylko nielicznych dysponujących dużą ilością gotówki.

Teoria wartości szkoły austriackiej dotyczy głównie dóbr konsumpcyjnych ale też dóbr produkcyjnych, które są dobrami dalszych rzędów. Dobra produkcyjne czerpią swą wartość z dóbr konsumpcyjnych do produkcji których są przeznaczone (świecą blaskiem odbitym).

Za pomocą różnych metod rozliczania (komputacji) ekonomiści austriaccy rozliczają wartość pierwotną dóbr konsumpcyjnych między czynniki produkcji które przyczyniły się do powstania tej wartości. Dane dobra produkcyjne mogą służyć do produkcji dóbr konsumpcyjnych o różnej wartości.

Następcy Carla Mengera

• Friedrich Wieser - stwierdził, iż w sytuacji ograniczoności zasobów nasycenie potrzeb człowieka powinno nastąpić po zużyciu ostatniego - krańcowego - dostępnego dobra, a nie po nasyceniu potrzeb człowieka.

• Eugene von Bohm-Bawerk - kapitał zalicza również do czynników produkcji i dzieli na:

Kapitał rzeczowy - środki pracy (maszyny, narzędzia, instalacje)

Przedmioty pracy - (surowce, półfabrykanty); kapitał finansowy (gotówka, kredyt, papiery wartościowe).

• Leon Walras - szwajcarski ekonomista pochodzenia francuskiego, tworca szkoły lozanskiej, autor „Elementow czystej ekonomii” z 1874 r

• John Bates Clark (1847-1938): określany mianem ojca ekonomii, autor pracy „Podział bogactwa”.

Ekonomię podzielił na:

• ekonomia izolowanego człowieka, który ma do czynienia z podstawowymi prawami i pojęciami ekonomii oraz z prawami użytecznosci efektywnej prawami kosztów i wydajności

• ekonomia gospodarowania społecznego, to jest praktyczne kwestie polityki gosporadczej dzieląc je na statyke i dynamike

Rozróżnił on 2 czynniki produkcji:

• kapitał

• pracę

1. ziemię traktował jako szczególny rodzaj kapitału

2. cena kapitału lub pracy musi ukształtować się na poziomie jego krańcowej produkcyjności

3. kapitał i praca w gospodarce kapitalistycznej współdziałają ze sobą i każdy z tych czynników otrzymuje dokładnie tyle, ile wytwarza.

Prekursorzy szkoły austriackiej

1. Fernando Galianii - autor „Dialogów o handlu zbożem” (1770 r.), gdzie zajął się starym paradoksem między użytecznością a wartością, zwracając uwagę, że rzadkość ma wpływ na wartość danego dobra - diament jest drogi bo jest rzadki.

2. Etienne Bonnot de Condillac - uważał, że nasze pożądanie i wrażenia zmysłowe nadają rzeczom wartość.

3. Karl Heinrich Rau - autor 3-tomowego „Podręcznika ekonomii politycznej”. Odrzucił on teorię wartości opartej na udziale pracy, a propagował powiązanie jej z uznaniem przez przez nabywcę pozyteczności płynącej z danego dobra. Nie wykluczał, że wartość można mierzyć za pośrednictwem udanego dobra otrzymanego w wymianie za nie.

Szkoła austriacka:

- ukształtowała sie w początkach lat 70. XIX w. Jedną ze szkół tego kierunku była szkoła psychologiczna wiedeńska.

Jej przedstawiciele to: Menger, Wieser, Bewerk.

Wartość towaru powstaje nie w związku z kosztami produkcji a siłą potrzeby konsumenta. Im silniejsza potrzeba tym wyższa wartość towaru.

Dla zainteresowanych: http://www.pomocnaukowa.net/rozwoj-mysli-ekonomicznej/

Historia myśli ekonomicznej 11.05.2009

Szkoła lozańska

Programem tej szkoły było stworzenie ekonomii czystej :

- ekonomia stawała się czystą logiką gospodarowania , stawiając postulat równowagi , do której należy dążyć

-ujęła zagadnienia ekonomii , traktując je jako teoria o zależnościach funkcjonalnych , a nie przyczynowo-skutkowych

Prekursorzy szkoły lozańskiej

Antonie Augustyn Cournot (1801-1877)

Widział ekonomię polityczną jako fragment obok socjologii i psychologii , ekonomi społecznej . Był on twórcą prawa popytu , czyli stwierdzenia że popyt rośnie kiedy cena spada.

-1873 ,, Badania nad zasadami matematycznymi teorii bogactwa ”

- udowodnił że krzywa sprzedaży osiaga swoje maksimum w punkcie , gdzie krańcowy przychód równy jest krańcowemu kosztowi , czyli gdzie wzrost utargu w wyniku sprzedaży dodatkowej jednostki towaru jest taki sam jak wzrost ogólnych kosztów związanych z jej wytworzeniem . W ekonomii jest znany pod nazwą punktu Cournota

Marie Esprit Leon Walras (1834-1910)

Ekonomię dzielił na :

1. Ekonomię polityczną stosowaną zajmującą się produkcją i stosunkiem ludzi do rzeczy.

2. Ekonomię społeczną analizującą proces podziału bogactwa i relacje gospodarcze między ludźmi .

3. Ekonomię polityczną czystą badającą stosunki wymiany i relacją między rzeczami .

- poszukiwał cen równowagi na rynkach , towarów , kapitału , pracy i zajął się ideą współzależności zjawisk

- doszedł do wniosku że, wyznaczenie ceny umożliwia ustalenie równowagi popytu i podaży

-zaś efektywny popyt i podaż to wynik iloczynu ilości tych dóbr przez ich ceny

Vilfredo Pareto (1848-1923)

-analiza ekonomiczna powinna przebiegac od rozpoznania realiów rynkowych i socjalnych ku formalizacji matematycznej

-wprowadził rozróżnienie użyteczności

1.użyteczność kardynalna - określa ile razy coś jest większe od pewnego wzorca

2.użyteczność ordynalna - nadaje tylko pewien wskaźnik , mówiący tylko , że cos jest większe , wyższe , niższe

Pareto to także :

→ autor teorii wyborów

→powszechnie stosowanej we współczesnej ekonomii krzywej obojętności

→,,optimum Pareto” czyli stwierdzenia , ze polepszenie sytuacji jednostki związane jest z pogorszeniem położenia innego podmiotu

Alfred Marshall (1842-1924)

Wkład Marshalla polegał na :

1. Wprowadził do ekonomi czynnik czasu . Rozważając tzw. Równowagę krótkookresową i długookresową . I tak wpływ ba równowagę w krótkim okresie ma popyt zaś w długim okresie ważniejszą rolę odgrywają koszty produkcji .

2. Zwrócił on uwagę na tzw. elastyczność popytu . To znaczy że , popytem elastycznym jest taki popyt w którym każda zmiana ceny powoduje więcej niż proporcjonalną zmianę popytu , popyt

4. stworzył koncepcje równowagi cząstkowych .

5. wprowadził koncepcje suwerenności konsumenta .

Twórca koncepcji efektywności kapitalizmu co wymagało spełnienia szeregu kryteriów, określonych w modelu tzw. Konkurencji doskonałej , takich jak :

1.Brak koncentracji władzy na rynku .

2.Jednorodność produktu

3.Brak ekonom. korzyści skali

4.Doskonała informacja o rynku i jego podmiotach

5.Braku barier (swoboda wejścia i wyjścia z rynku)

EKONOMIA KLASYCZNA I NEOKLASYCZNA - RÓŻNICE :

EKONOMIA KLASYCZNA

EKONOMIA NEOKLASYCZNA , SUBIEKTYWNO-MARGINALNA

→rozwój gosp . →makroekonomiczny punkt widzenia na całość gospodarki z naciskiem na te mechanizmy , które ją warunkują → teoria wartości . →koncepcja podziału dochodu. → badania stosowane w sposób obiektywny i makroekonomiczny .

→badania zdecydowanie mikroekonomiczne. → centrum analizy to jednostka gospodarująca. →badania subiektywistyczno-psychologiczne . →postrzeganie prymatu konsumpcji nad produkcją →metody stosowania rachunku marginalnego → próbowano dociec co jest motorem działania człowieka, co powoduje jego zachowanie ( odkryto że tym motorem jest dążenie do maksymalizacji użyteczności , unikanie przykrości , człowiek dokonuje kalkulacji ,prowadzi rachunek ekonomiczny .

19.05.2009

Historia myśli ekonomiczno-społecznej

Wykład:

Ekonomia XX wieku

Od Keynesa do Friedmana

1. Tendencje w gospodarce

• Ekonomiczne skutki wojen

• Skala i mnogość kryzysów

• Zjawisko anomii (stanu społeczeństwa wynikającego z rozpadu powszechnie przyjętych norm postępowania- sytuacja, w której normy moralne a wzorce zachowania są do siebie w opozycji )

• Cykliczność rozwoju gospodarczego

2. Thorstein Bunde Veblen (1857-1929)

• Publikacje:

• 1899: Teoria klasy próżniaczej

• 1904: Teoria działalności przedsiębiorczej

• 1923: Własność wyobcowana i działalność przedsiębiorcza

• Kierunek krytyki

• Dotychczasowa ekonomia nie sprawdza się, ponieważ złe są jej założenia metodologiczne

• Zarzucał brak analizy zmian mechanizmów funkcjonowania gospodarki

• Odrzucał hedonistyczną zasadę postępowania Homo oeconomicusów

• Veblen a instynkty

• Instynkt rodzicielski

• Instynkt dobrej roboty

• Bezinteresowna ciekawość

• Zachłanność

• Cechy natury ludzkiej

• Duch podboju

• Instynkt pracy (oj chyba nie wszyscy cyganie go mają- {komentarz tłumacza})

• Zasada próżnowania na pokaz

• Wzorzec przyzwoitości zależy od:

• Warunków ekonomicznych

• Tradycji

• Stopnia dojrzałości duchowej danej klasy

• Instytucje

• To zespół zwyczajów i nawyków myślenia i sposób działania które z czasem są potwierdzane przez praktykę

• Cywilizacja to system instytucji społecznie, prawnie i zwyczajowo usankcjonowanych

• Instytucjami gospodarczymi są

1. Własność prywatna

2. System cen

3. Gospodarka pieniężna

4. Formy organizacji rynku

5. ---------||---------- przemysłu

6. Zastępowanie utylitaryzmu behawioryzmem

• Instytucjonalizm

Teoria ekonomiczna twierdząca, iż rzeczywistość ekonomiczna może zostać właściwie zinterpretowana jedynie dzięki rzetelnej analizie statystyczno-empirycznej zmieniającej się struktury istniejących instytucji społecznych, stworzona na przełomie XIX i XX wieku w USA. Instytucjonaliści optowali za interwencjonizmem twierdząc, iż jest on ważnym czynnikiem ułatwiającym kontrolę nad gospodarką.

• Instytucje społeczne

To w swej istocie dominujące sposoby myślenia uwzględniające poszczególne warunki społeczne, poszczególne funkcje jednostki i społeczności. Zaś sposób życia, na który składają się działające w danym czasie instytucje można z punktu widzenia psychologa scharakteryzować, jako dominujące w danym czasie postawy duchowe lub wyrażające koncepcje życia

• Teoria rozwoju kapitalizmu

• Wyróżnia się :

1. Świat przemysłu

2. Kapitał realny

3. Kapitał pieniężny

4. Świat interesu

• Przyczyna kryzysów w kapitalizmie jest rozbieżność w ruchu kapitału realnego i pieniężnego

• Przedstawia sekwencję zdarzeń:

1. Wzrost kapitału pierwotnego + postęp techniczny= wzrost wydajności pracy +moralne zużycie kapitału

2. Skutek jest taki, że użycie kapitału do rozbieżności aktywów kapitałowych a zdolnością kapitału do generowania dochodu.

3. Efektem tego jest inflacja danego kapitału, w sytuacji kryzysu ekonomicznego prowadzi to do zrównania kapitału rzeczowego i wartością aktywów kapitałowych.

4. Ostatecznie prowadzi to do ożywienia gospodarczego a z czasem do inflacji, ta powtarzalność miała prowadzić do, wymyślonej przez Veblena, republiki przemysłowej

• Pojęcie własności

1. Podkreśla obiektywny społeczno- ekonomiczny charakter własności umocowany w prawie(kategoria prawna) i w świadomości ludzi (kategoria psychologiczna)

2. Własność prywatna jest źródłem pojawienia się klasy próżniaczej

3. Własność prywatna nie jest traktowana po prostu, jako stosunek ludzi do dóbr materialnych

4. Podstawa własności prywatnej to współzawodnictwo i ten motyw odgrywa zasadniczą rolę w rozwoju systemu własności

• Koncepcja ewolucjonizmu instytucjonalnego a człowiek

• Człowiek jest obdarzony przez naturę instynktem pracy

• Człowiek to stworzenie samo-aktywne

• Aktywność jednostki jest możliwa tylko w ramach dla danego miejsca i czasu sprzyjających instytucją społeczno-ekonomicznym

• Koncepcja ewolucjonizmu instytucjonalnego a rodzaje i charakter instytucji

• Instytucje użyteczne- odzwierciedlają właściwe człowiekowi instynkty

1. Instynkt pracy- wykorzystanie zasobów przyrody

2. Instynkt pokrewieństwa i poświęcenie dla społeczeństwa

• Instytucje nieużyteczne- ilustrują łupieskie nakierowanie na zysk (służą interesom prywatnym, partykularnym i są w opozycji do interesu ogólnospołecznego)

• Wnioski: w wyniku relacji międzyludzkich i relacjami z instytucjami ujawniają się:

1. Konflikty psychologiczne- dychotomia psychologiczna

2. Konflikty instytucji- dychotomia kulturowa

3. Konflikt klas i grup społecznych- dychotomia społeczno-ekonomiczna

• Konsekwencją jest uzewnętrznienie się konfliktów i wzajemnych opozycji:

1. Klasy próżniacze- duchowieństwo, arystokracja, wojsko: wspierają się nawzajem i tworzą grupę interesu

2. Klasa pracująca- robotnicy, kapitalista-przemysłowiec

• Klasa definiowana przez Veblena to warstwa społeczeństwa wyodrębniona przy pomocy takich cech:

1. Styl życia

2. Akceptowany wzorzec myślenia

3. Pozycja

4. Zróżnicowania zawodowego

25.05.2009

Historia myśli ekonomiczno-społecznej

Wykład:

Ekonomia XX wieku

Veblen, wojny i inne

1. Veblen- styl i dobór słów

1. Ostentacyjna konsumpcja- to zwrot opisujący strukturę zakupów

2. Klasa utrzymanków

3. Kapitanowie endycji(?)-Rektorzy uniwersytetów

4. Uprawianie (???)-Czynności świadczone przez ludzi biznesu

5. Instytucja kościoła- Akredytowany wentyl bezpieczeństwa w organizmie kulturowym

2. Standard życia- krytyka

1. Wydajemy więcej niż faktycznie potrzebujem, bo jest w nas pragnienie dostosowania się do ustalonego poziomu życia

2. Obniżenie poziomu wydatków jest niemożliwe

3. Normalnym stanem jest natychmiastowa realizacja dochodów

4. Właściwy poziom konsumpcji jest zawsze nieco powyżej już osiągniętego

3. Konsekwencje ekonomiczne wojen

1. Zmiana położenia ludności

• Przymus pracy

• Dłuższy czas pracy

• Krótszy urlop

• Kartkowy system zaopatrzenia

2. Wzrost cen i idąca za tym spekulacja

3. Trwały brak nadwyżek siły roboczej (przywileje: w USA zaczęli pracować czarni razem z białymi, aktywacja kobiet, 8h czas pracy, prawa wyborcze dla kobiet)

4. Zmienia się porządek gospodarczy świata

• UK dłużnikiem, którego wyprzedzała tylko Francja

• Niemcy obciążone wojennymi repatriacjami: 132mld marek w złocie + 25% rocznego PKB

• USA jedyny wierzyciel

• Upadek systemu waluty złotej- zawieszenie wymienialności pieniądza na złoto

• W latach II wojny światowej 1szy raz wykorzystano darmową siłę roboczą na masową skalę

• Zmiany w sposobie organizacji wewnętrznej struktury gospodarczej

• Szybsze i szersze stosowanie nowatorskich nowinek technicznych w gospodarce

• Nowy ład finansowe- uzgodnienia z Bretton Woods, powołanie Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego

• Próba liberalizacji

• Procesy integracyjne

4. Wielki Kryzys do 1933

1. Brak równowagi pomiędzy wzrostem produkcji surowców a przyrostem ludności

2. Bank Rezerwy Federalnej powoduje wzrost podaży pieniądza poprzez tezauryzację kapitału z sumy 49 mld do 73mld $

3. Gwałtowny spadek dochodu USA 1930-87mld 1933-39mld

4. Polityka podatkowa wybranych państw powoduje wzrost obciążeń

5. Dochodzi do zaprzestania finansowania kredytami długookresowych inwestycji przemysłowych na rzecz kredytów konsumpcyjnych

5. Ekonomiści o kryzysie

1. Friedrich von Hayek (szkoła austriacka)- USA prowadziły złą politykę ekonomiczną, zbytni interwencjonizm państwa itp.

2. J.M. Keynes- wynik deflacji (spadek cen)

3. John R. Hicks- oceniał, że historia kryzysu najlepiej wyjaśnić poprzez zastosowanie „kategorii pieniężnych”

4. Milton Friedman- swoboda celna mogła być źródłem globalnej depresji zakończonej krachem na giełdzie

5. Heilbronner- wynik budowy wartości rynku na „dziurawej konstrukcji”

6. Michał Kalecki (1899-1969)

1. Opublikował Próbę teorii koniunktury (1933), w której podjął kwestię wpływu popytu globalnego na rozmiary i strukturę dochodu narodowego, wskazując w niej na decydującą rolę inwestycji.

2. Swoje tezy, występujące później w teorii J.M. Keynesa, pogłębił, wbudowując je w model niedoskonałej konkurencji.

3. Jego Teoria dynamiki gospodarczej (1954), będąca syntezą badań nad procesami wzrostu gospodarki rynkowej, należy dziś do klasyki ekonomii.

4. Był twórcą teorii koniunktury w kapitalizmie.

5. Opracował plan racjonowania dóbr w warunkach wojennych, wykorzystany częściowo w czasie II wojny światowej przez rząd Anglii; współpracował w tym okresie z Keynesem.

6. Teoria cen:

• Odrzucała pogląd, ze ceny w warunkach konkurencji ustalają się na poziomi kosztów krańcowych przecinających w najniższym punkcie krzywą kosztów przeciętnych

• W warunkach monopolu ceny leżą powyżej kosztów krańcowych, co ma zapewnić pokrycie kosztów stałych i zmiennych (surowce-wynagrodzenia)

• Ceny ustala monopolista a nie rynek

• Oligopolistyczne zasady ustalania cen

7. Teoria podziału dochodów

8. Teoria decyzji inwestycyjnych

Historia myśli ekonomicznej 1.06.09

Michał Kalecki (1899-1969)

CYKL KONIUNKTURALNY - zakłada:

• Czasowe opóźnienie między decyzjami inwestycyjnymi a wydatkami inwestycyjnymi i przyrostem zdolności produkcyjnych

• Koncentruje się na wyjaśnianiu tzw. punktów zwrotnych - przyczyn załamania gospodarki w szczycie koniunktury i przyczyn wyjścia ze stanu depresji

• Mechanizm wahań cyklicznych określa sytuację w danym okresie jako rezultat tendencji zachodzących w okresie poprzednim, ale jednocześnie jest to przyczyną zjawisk w następnym okresie

• Trwałość cyklu koniunkturalnego to 4-8 lat

Problem pełnego zatrudnienia:

1. Gospodarka kapitalistyczna nie zapewnia przez dłuższy czas pełnego zatrudnienia

2. Zmniejszyć bezrobocie można w wyniku:

• Zakupów rządowych finansowanych z deficytu budżetowego

• Stymulowania inwestycji prywatnych

• Redystrybucji dochodu narodowego na rzecz najbiedniejszych warstw ludności

Utrzymanie pełnego zatrudnienia z punktu widzenia kapitalisty jest niekorzystne, bo:

• Osłabia się kapitalistów

• Utrudnia kontrolę robotników

• Osłabia utrzymanie dyscypliny pracy

• Przeszkadza w ograniczaniu wzrostu płac

„[…] w warunkach ekonomicznych nie dostrzega się często różnicy między dobrą pracą a tandetą”

John Maynard Keynes (1883-1946)

Publikacje:

1913 - Pieniądze i finanse Indii 1919 - Ekonomiczne skutki pokoju 1923 - Traktat o reformie monetarnej

1930 - Traktat o pieniądzu 1930 - Ekonomiczne perspektywy naszych wnuków 1936 - Ogólna teoria zatrudnienia i pieniądza

Nowatorstwo Keynesa:

• Uznał otaczającą go rzeczywistość za przewodnik i punkt startu

• Posługiwał się tzw. teorią realistyczną - łączącą w sobie elementy indukcji i informacji na temat gospodarki z logiką dedukcji

• Teoria jego pozwalała wyciągnąć więcej wniosków praktycznych dla gospodarki

• Był zwolennikiem idei wprowadzenia 1 waluty na świecie

Zainteresowania Keynesa:

1. Dlaczego skłonność do oszczędzania jest zbyt duża w stosunku do skłonności do inwestowania?

2. Co należy zrobić, aby zwiększyć skłonność do inwestowania?

Poglądy Keynesa:

1. Uważał, że gospodarka kapitalistyczna jest w każdym okresie niestabilna, a równowaga może być osiągnięta przy niepełnym zatrudnieniu i wykorzystaniu czynników produkcji.

2. Stwierdzał, że w gospodarce istnieją znaczne wahania koniunkturalne.

3. Źródłem tego jest różnica pomiędzy tym, że kto inny oszczędza i kto inny inwestuje, kierując się zupełnie różnymi motywami, co prowadzi do naturalnych rozbieżności między inwestycjami ex ante i oszczędnościami ex ante (zamierzonymi).

4. Uważał zatrudnienie za najwyższy cel w hierarchii polityki gospodarczej.

5. Uznawał, że stabilizacja jest możliwa do osiągnięcia.

Keynes a metodologia badań:

• Zastąpienie metody mikroekonomicznej makroekonomiczną

• Ujęcie procesów w krótkich okresach aniżeli długich

• Zaproponowanie analizy w kategoriach pieniężnych aniżeli w kategoriach realnych

• Wprowadzenie analizy zmian ilościowych zamiast zmian cen

• Przyjęcie założenia, że konsumpcja i oszczędności stanowią stabilne funkcje dochodu; zaś inwestycje podlegają stałej niepewności

Keynes a ocena sytuacji społeczno-politycznej:

1. Widział pewne pozytywne zmiany w organizacji społecznej, analizując sytuację m.in. w Rosji Radzieckiej, Włoszech Mussoliniego i Niemczech Hitlera, uważając, że mogły cywilizować „prostacki proletariat”.

2. Obawiał się jednocześnie, że zabijają one indywidualizm jednostki i płynące stąd korzyści ekonomiczne i polityczne, które oceniał w następujących płaszczyznach:

• Gwarantował wolność osobistą

• Poszerzał pole zastosowania osobistego wyboru

• Zapewniał wyższą wydajność i innowacyjność

• Dawał szansę na różnorodność i wielobarwność życia we wszystkich jego wymiarach

Kapitalizmowi zarzucał:

• Niemożliwość zrealizowania polityki pełnego zatrudnienia

• Niesprawiedliwy i niekontrolowany podział bogactwa i dochodów

Keynes a cena:

Poziom cen zależy od stopy procentowej, ale uważał także, iż:

• Na produkt należy spojrzeć w kategoriach realnych i jego rolę oceniać jako centralnej zmiennej

• Zmiany wielkości produkcji lub dochodu mają wpływ na równoważenie oszczędności z inwestycjami

• Dochód to ten czynnik, który wywołał inwestycje

Keynes a oszczędności:

• Odszedł od rozpatrywania skłonności społeczeństwa do generowania oszczędności i następnie poprzez stopę procentową dostosowanie się inwestycji do poziomu oszczędności

• Uznał, że inwestycje stanowią autonomiczny strumień, który przy pomocy mechanizmu mnożnikowego generują niezbędny poziom oszczędności

Wkład do rozwoju ekonomii:

• Wprowadził pojęcie równowagi gospodarczej przy niepełnym zatrudnieniu

• Obalił prawo Saya

• Uznał za wskazane, by rząd ponosił nie pokryte przez dochody wydatki na podtrzymanie popytu - deficyt budżetowy

• Uważał, że dług publiczny zaciągnięty wewnętrznie nie stanowi obciążenia dla przyszłych pokoleń

Joseph Alois Schumpeter (1883-1950)

Publikacje:

1912 - Teoria rozwoju gospodarczego 1939 - Business Cycles

1942 - Kapitalizm, socjalizm, demokracja 1954 - History of Economic Analysis

Teoria rozwoju i cykli koniunkturalnych

• Czynniki wzrostu mają charakter pozaekonomiczny

• W zasadzie zakładał prawidłowość prawa Saya

• Depresje miały charakter autokorekcyjny

Schumpeter a społeczne funkcje przedsiębiorcy:

• Innowator, który dążąc do realizacji innowacji czynił to niejednokrotnie metodą twórczego niszczenia

• Kapitalista, ponieważ realizacja indywidualnych interesów wyrażana była w zysku, ale z czasem w wyniku przekształcania się stosunków społeczno-gospodarczych mógł przejść na pozycję rentiera

• Manager, który koncentruje się na realizacji fragmentu wdrażanej innowacji, uwzględniając cel ponadindywidualny

• Wynalazca, którego związki z ideą przedsiębiorczości są dość luźne

Schumpeter - poglądy:

1. Depresje są korzystne dla systemu kapitalistycznego

2. Równowaga przy niepełnym zatrudnieniu była niemożliwa

3. Faza prosperity pozwala zobaczyć efekty zastosowania w gospodarce nowych produktów i technologii

4. Konsekwencją nadmiernego rozszerzenia się kredytu i przedsiębiorstw jest powstawanie nadwyżek

5. Efektem jest depresja, która eliminuje z rynku mniej efektywne przedsiębiorstwa

6. To oczyszczone pole zajmują przedsiębiorstwa poprawnie i efektywnie zarządzane

Nieekonomiczne czynniki wzrostu:

1. To czynniki występujące w strukturze instytucjonalnej społeczeństwa

2. Przedsiębiorca to osoba:

• O wyjątkowej indywidualności

• Skłonna do ryzyka

• Otwarta na nowe produkty i technologie

3. Schumpeter rozróżnił proces wynalazku od procesu innowacji

4. Źródłem wzrostu gospodarki jest działalność innowacyjna

2

---