*

Temat: Ubezpieczenia transakcji i ryzyko z nimi związane.

*

1. Ryzyko a działalność gospodarcza.

2. Historia ubezpieczeń transakcji eksportowych w Polsce.

3. Ubezpieczenie ryzyka handlowego.

4. Ubezpieczenie ryzyka niehandlowego.

5. Gwarancje.

6. Fundusz rezerwowy na nieuregulowane roszczenia.

7. Reasekuracja.

8. Ocena systemu ubezpieczenia transakcji w Polsce.

Przez ryzyko w handlu rozumiemy możliwość niepowodzenia, a w szczególności zdarzeń niezależnych od podmiotu działającego, których nie może on dokładnie przewidzieć i którym nie może w pełni zapobiec, a które- przez zmniejszenie wyników, użytecznych i/lub zwiększenie nakładów- odbierają działaniu zupełnie lub częściowo cechę skuteczności, korzystności lub ekonomicznośći.

J. Zieleniewski, S. Szczypiorski

1. Ryzyko a działalność gospodarcza.

Podmioty prowadzące działalność gospodarczą podejmują szereg decyzji odnoszących się do przyszłości nie będąc przy tym pewnymi wyników, a zatem podejmują ryzyko. Ryzyko można określić jako ocenę prawdopodobnych korzyści, które można utracić lub strat, które można ponieść w wyniku określonego przedsięwzięcia. Jest ono swoistą luką pomiędzy tym, co jest znane a tym, co powinno być poznane do podjęcia prawidłowej decyzji. Z podanym pojęciem ryzyka związana jest niezbicie nie tylko sama świadomość niebezpieczeństwa, ale również przyjęcie na siebie odpowiedzialności za konsekwencje podjętych decyzji. Dążeniem każdego podmiotu powinno być likwidowanie przyczyn powodujących stwarzanie sytuacji ryzykogennych, jak również tworzenie rezerw finansowych lub rzeczowych, służących pokryciu przyszłych strat wynikłych z zaistniałego ryzyka. W tym celu niezbędne jest umiejętne zarządzanie ryzykiem w procesie podejmowania i realizacji decyzji ekonomicznych.

ETAPY SKUTECZNEGO ZARZĄDZANIA RYZYKIEM:

I	ANALIZA RYZYKA	identyfikacja ryzyka oszacowanie skali ryzyka ustalenie hierarchii ryzyka
II	AKTYWNE PODEJŚCIE DO RYZYKA	eliminowanie ryzyka ograniczanie ryzyka segmentowanie ryzyka podział (współponoszenie ryzyka) transfer ryzyka
III	FINANSOWANIE RYZYKA	rozpoznanie możliwości samoubezpieczenia w systemie ubezpieczeń gospodarczych

Ponieważ pełne unikanie ryzyka oznaczałoby w praktyce zaniechanie wszelkich działań i sytuacji ryzykogennych, a stosowanie pozostałych działań zapobiegania ryzyka ma ograniczony zasięg, do uprawiania działalności gospodarczej w pełnym zakresie i w sposób zgodny z celami przedsiębiorstwa należy dążyć do przeniesienia ryzyka na inne podmioty.

Rozwiązania, które dają możliwość przeniesienia ryzyka:

• hedging

• porozumienia kontraktowe

• formę organizacyjno- prawna firmy

• ubezpieczenie

Najszersze i najpełniejsze możliwości w zakresie przeniesienia ryzyka na inną osobę niż podmiot je podejmujący stwarzają zabezpieczenia o charakterze gwarancji w ramach porozumień umownych (kontraktowych), a zwłaszcza ubezpieczenie ryzyka. W ostatnim przypadku, ubezpieczenie rozkłada ciężar ekonomiczny strat, na jakie narażone są podmioty o podobnym stopniu zagrożenia identycznym ryzykiem, poprzez wykorzystanie wniesionego przez nie specjalnego funduszu.

1. Ryzyko a międzynarodowy obrót handlowy.

KRYTERIA KLASYFIKACJI

PRZEDMIOT RYZYKA PRZYCZYNA RYZYKA

RYZYKO EKONOMICZNE RYZYKO POZAEKONOMICZNE

RYZYKO TOWAROWE RYZYKO HANDLOWE *ryzyko polityczne (krajowe)

*ryzyko składowania towarów *ryzyko rynkowe *ryzyko techniczne

*ryzyko transportowe *ryzyko transakcyjne *ryzyko osobowe

*ryzyko wystąpienia katastrof

Firma nie działa jedynie na płaszczyźnie krajowej, lecz międzynarodowej, gdzie zarówno poziom, jak i intensywność występowania ryzyka są znacznie większe. Renata Blajer przedstawia następujący podział ryzyka:

• ryzyko towarowe- polega na niebezpieczeństwie utraty lub uszkodzenia towaru, zmiany ilości, jakości i kondycji handlowej. Występuje w obszarach składowania i transportu (ryzyko: transportowe; ubytków naturalnych; jakości, ilości i kondycji towaru; opakowania towaru)

• ryzyko handlowe- jest związane z rynkiem i rodzajem transakcji w obrocie zagranicznym, występuje przy klasycznych transakcjach ( kontrakty z dewizowym rozliczeniem) oraz specyficznych (kontrakty przy: obrocie licencyjnym, uszlachetniającym; inwestycjach bezpośrednich za granicą; kooperacji; transakcjach wymiennych). Ryzyko rynkowe jest związane z sytuacją na rynku, a ryzyko transakcyjne jest bezpośrednio związane z zawartą transakcją.

• ryzyko polityczne- związane jest z wybuchem działań wojennych, zamieszek, strajków, itp. (destabilizacja polityczna i ekonomiczna państwa) oraz z decyzjami władz dotyczącymi: moratorium płatniczego, zakazem lub wstrzymaniem transferu należności, zawieszeniem lub zakazem realizacji kontraktu, konfiskaty, nacjonalizacji lub wywłaszczenia, itp.

• ryzyko osobowe- następstwo działania ludzkiego o charakterze przestępczym, niezamierzonej winy, konfliktów społecznych, niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań

• ryzyko techniczne- jest rezultatem utraty pierwotnie zagwarantowanych rynków zbytu, embarga technologicznego, utraty patentu, itd.

• ryzyko wystąpienia katastrof- jest konsekwencją skutków działania sił przyrody: trzęsień ziemi, pożarów, itd.

RYZYKO HANDLOWE

klasyfikacja z punktu widzenia:

RYNKU:

RODZAJU TRANSAKCJI:

ryzyko zbytu ryzyko blokowania rynku ryzyko cenowe ryzyko walutowe (kursowe) ryzyko lokalizacji przedsięwzięcia w obrocie międzynarodowym

RYZYKO KONTRAKTOWE (transakcje zwykłe) ryzyko odmowy wykonania kontraktu ryzyko świadomej dostawy towarów niewłaściwej jakości i/lub w niedostatecznej ilości ryzyko warunków płatności (odmowa, opóźnienie płatności) ryzyko kredytowe RYZYKO WYBORU RODZAJU TRANSAKCJI (transakcje specyficzne) ryzyko w transakcjach kooperacyjnych ryzyko w transakcjach wiązanych ryzyko w transakcjach kompensacyjnych ryzyko w transakcjach reeksportowych ryzyko w transakcjach przerzutowych ryzyko w transakcjach licencyjnych RYZYKO WYBORU ZAGRANICZNEGO OGNIWA (inne ryzyko transakcyjne) ryzyko agencyjne (związane z powierzeniem praw agenta) ryzyko komisowe (związane z umową komisu) ryzyko konsygnacyjne (związane z umową o skład konsygnacyjny oraz utrzymaniem składu w kraju konsygnacji)

Ryzyko zbytu polega na trudności sprzedaży danego towaru lub niemożności zbytu na skutek: niekorzystnej sytuacji popytowo- sprzedażowej, zastosowania instrumentów protekcjonistycznych i aktów władzy itp. Ryzyko cen występuje w związku z sytuacją, gdy w czasie między zawarciem kontraktu a jego wykonaniem zmienia się niekorzystnie cena towaru. Ryzyko kursowe polega na możliwości wzrostu lub spadku kursu walut zagranicznych w okresie między zawarciem kontraktu a zapłatą za towar.

Nieco inny podział ryzyka obejmuje: ryzyko handlowe (faktycznie lub prawnie stwierdzonej niewypłacalności zwłoki w zapłacie przez dłużnika lub gwaranta jednostronnego odstąpienia od kontraktu przez dłużnika) i ryzyko niehandlowe. Do ryzyka niehandlowego zaliczamy: ryzyko polityczne, ryzyko katastrofalne i ryzyko przewlekłej zwłoki.

Ryzyko polityczne obejmuje w szczególności:
1. ogłoszenie powszechnego moratorium płatniczego przez rząd państwa dłużnika lub państwa uczestniczącego w regulowaniu należności

2. wydanie lub zmianę aktów prawnych lub decyzji rządu bądź innego organu państwowego państwa dłużnika lub państwa trzeciego, które uczestniczy w realizacji kontraktu, uniemożliwiających wykonanie kontraktu lub świadczenie zamówionych usług

3. niemożność lub opóźnienie w dokonaniu przez dłużnika transferu należności w walucie płatności spowodowane wydarzeniami politycznymi, trudnościami gospodarczymi albo aktami prawnymi lub decyzjami administracyjnymi władz w kraju dłużnika

4. odmowę dokonania zapłaty z przyczyn nie związanych z wykonaniem kontraktu, gdy dłużnikiem jest państwo, dłużnik publiczny lub inny dłużnik, za którego poręczyło państwo lub dłużnik publiczny

5. wydanie przepisów prawnych lub decyzji przez rząd RP w zakresie handlu zagranicznego, które uniemożliwiają realizację kontraktu lub świadczenie zamówionych usług

6. wybuch poza granicami RP działań wojennych, powstania, rewolucji, zamieszek, przewlekłych masowych strajków

7. ogłoszenie aktów nacjonalizacji

Jako ryzyko katastrofalne traktuje się wystąpienie klęsk żywiołowych, szczególnie takich, jak: trzęsienie ziemi, wybuch wulkanu, cyklon, tajfun, powódź, gwałtowny przypływ morski czy pożar w rozmiarach katastrofalnych.

Ryzyko przewlekłej zwłoki oznacza opóźnienie w zapłacie przez kontrahenta zagranicznego, wynoszące co najmniej dwa miesiące od upływu ustalonego w kontrakcie terminu płatności.

Możliwość przeciwdziałania negatywnym skutkom ryzyka zaistniałego w obrocie zagranicznym mogą polegać na:

• unikaniu ryzyka- brak działalności w obrocie zagranicznym

• ponoszenie ryzyka- w bezpiecznym zakresie

• ograniczanie skutków ryzyka- umiejętne zarządzanie ryzykiem

• przenoszenie ryzyka na inne osoby- np. banki i towarzystwa ubezpieczeniowe

Najbardziej efektywnym sposobem przeciwdziałania skutkom ryzyka jest przenoszenie ryzyka na osoby trzecie, czyli głównie na banki i towarzystwa ubezpieczeniowe. W ten sposób dane przedsiębiorstwo przenosi znaczną część lub całkowitą wręcz odpowiedzialność na osobę trzecią, będącą gwarantem wykonania zobowiązań za pośrednictwem takich instrumentów jak: gwarancje bankowe i ubezpieczeniowe. Zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela jest określony w umowie ubezpieczeniowej.

2. Historia ubezpieczeń transakcji eksportowych w Polsce.

Pierwsze próby podjęcia działalności ubezpieczeniowej w tym zakresie były podejmowane w okresie międzywojennym. Opracowano wtedy dwa projekty, które nie zostały zrealizowane:

• powołania Krajowej Instytucji Ubezpieczenia Kredytu

• utworzenia Polskiego Towarzystwa Ubezpieczeń Kredytu (wspólnie z niemieckim HERMESEM)

W latach 50- tych problematyką ubezpieczeń kredytów eksportowych zajął się PZU. Jednak w wyniku zmian organizacyjnych w roku 1959 działalność tą przejęło Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji WARTA S.A. w Warszawie.

OFRERTA „WARTY”: BEZPIECZENIE NALEŻNOŚCI EKSPORTOWYCH OD RYZYKA HANDLOWEGO (związane z ryzykiem niewypłacalności, ponoszonym przez podmiot gospodarczy eksportujący swoje towary lub usługi za granicę i kredytujący swoich zagranicznych odbiorców- sprzedający swoje towary lub usługi z odroczonym terminem płatności) Umowa ubezpieczenia należności eksportowych zawierana jest: między polskim eksporterem towarów lub usług i WARTĄ. Ubezpieczenie należności eksportowych dotyczy: należności od odbiorców zagranicznych (przede wszystkim z krajów OECD), których upadłość może być ogłoszona zgodnie z przepisami obowiązującymi w kraju, w którym kontrahent ma siedzibę. Wypadkiem ubezpieczeniowym objętym odpowiedzialnością WARTY jest: nieotrzymanie przez ubezpieczającego całości lub części należności objętej ubezpieczeniem w wyniku prawnie stwierdzonej lub faktycznej (przewlekła zwłoka w zapłacie należności) niewypłacalności zagranicznego odbiorcy. Podstawowe zasady ubezpieczenia należności: dla każdego kontrahenta określony jest limit ubezpieczeniowy, do wysokości którego WARTA udziela ochrony ubezpieczeniowej ubezpieczający uczestniczy udziałem własnym umowa może być portfelowa (obejmować wszystkich kontrahentów lub ich część wyodrębnioną według uzgodnionego kryterium), ale może też dotyczyć pojedynczych kontrahentów Ubezpieczenie zapewnia: wypłatę odszkodowania w przypadku niewypłacalności odbiorcy zwiększenie bezpieczeństwa prowadzonej działalności i możliwość zaoferowania kontrahentom korzystniejszych warunków sprzedaży ocenę wiarygodności zagranicznych partnerów handlowych przez WARTĘ pomoc przy wyborze odpowiednich partnerów handlowych i usprawnianiu procedur ich kredytowania podniesienie wiarygodności wobec partnerów handlowych możliwość zabezpieczenia - w formie cesji praw z umowy ubezpieczenia - kredytu bankowego lub transakcji faktoringu współpracę przy odzyskiwaniu należności UBEZPIECZENIE NALEŻNOŚCI KRAJOWYCH (związane z ryzykiem niewypłacalności, na jakie narażony jest każdy dostawca towarów lub usług, kredytujący swoich odbiorców- sprzedający towary lub usługi z odroczonym terminem płatności) Umowa ubezpieczenia należności krajowych zawierana jest: między sprzedawcą towarów lub usług i WARTĄ. Ubezpieczenie należności krajowych dotyczy należności od kontrahentów (podmiotów gospodarczych, których upadłość może być ogłoszona) mających siedzibę lub miejsce zamieszkania w Polsce. Wypadkiem ubezpieczeniowym objętym odpowiedzialnością WARTY jest: nieotrzymanie przez sprzedawcę całości lub części należności w wyniku prawnie stwierdzonej lub faktycznej (przewlekła zwłoka w zapłacie) niewypłacalności kontrahenta (odbiorcy). Podstawowe zasady ubezpieczenia należności: ubezpieczeniem objęty jest portfel odbiorców (wszyscy kontrahenci lub część wyodrębniona według uzgodnionego kryterium) dla każdego odbiorcy określony jest limit ubezpieczeniowy sprzedawca uczestniczy w ryzyku udziałem własnym. Ubezpieczenie zapewnia: wypłatę odszkodowania w przypadku niewypłacalności odbiorcy zwiększenie bezpieczeństwa prowadzonej działalności i możliwość zaoferowania kontrahentom korzystniejszych warunków sprzedaży sprawdzenie wiarygodności partnerów handlowych przez WARTĘ - firmę wyspecjalizowaną w ocenie ryzyka współpracę przy odzyskiwaniu należności pomoc w usprawnieniu procedur kredytowania kontrahentów możliwość zabezpieczenia - dzięki cesji praw z umowy ubezpieczenia - kredytu bankowego lub transakcji faktoringowej. UNK dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw-Przedsiębiorcom o małych i średnich obrotach (do 3 mln EUR, a w indywidualnych przypadkach - do 12 mln EUR) oferujemy ubezpieczenie nalezności krajowych (UNK-MiŚ) na uproszczonych zasadach.

Mimo dużego wpływu państwa zakres ryzyka i stopień jego pokrycia był stosunkowo wąski (ubezpieczeniem obejmowano jedynie ryzyka handlowe i tylko w kredycie krótko- i średnioterminowym). W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych podejmowano próby rozszerzenia zakresu ubezpieczeń, włączając do nich także ryzyko niehandlowe, ale rezultaty tych starań były niewielkie. System finansowania ówczesnego handlu zagranicznego, nie stwarzał potrzeby ubezpieczania należności eksportowych. Należności te były finansowane przez banki rozliczające, a straty z tego tytułu pokrywał automatycznie budżet państwa.

Przemiany społeczno-gospodarcze z przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych zmieniły podstawy prawne i organizację polskiego rynku ubezpieczeń finansowych. Na mocy ustawy z 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej ubezpieczyciele mogą obecnie prowadzić działalność w zakresie ubezpieczeń finansowych, ale wyłącznie po uzyskaniu właściwego zezwolenia Ministra Finansów. Po 1990 r. ubezpieczenia kontraktów eksportowych uzyskały specjalny status. Powołano wyspecjalizowaną instytucję finansową- Korporację Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych (KUKE) S.A. KUKE S.A. została zarejestrowana w rejestrze handlowym 21 stycznia 1991 r. Zezwolenie Ministra Finansów na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej uzyskała 14 sierpnia 1991 r. Natomiast jej statut został zatwierdzony decyzją Ministra Finansów z 24 listopada 1993 r.

KUKE S.A. jest polską agencją ubezpieczeń kredytów eksportowych. Swoim klientom oferuje rozwiązania, które łączą w sobie ubezpieczenia kontraktów eksportowych i krajowych z informacją kredytową oraz zarządzaniem portfelem należności. KUKE S.A. posiada mandat ustawowy na prowadzenie gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeń eksportowych w odniesieniu do rynków nie ubezpieczanych przez inne prywatne agencje ubezpieczeniowe. Decyzją Komisji Nadzoru Bankowego KUKE S.A. została zakwalifikowana do pierwszej najbezpieczniejszej klasy dla której waga ryzyka została ustalona na poziomie 0% podobnie jak NBP i Skarb Państwa. KUKE S.A swoją ofertę kieruje do wszystkich eksporterów bez względu na skalę działania i kierunki eksportu, dając możliwość ubezpieczenia należności z ponad 190 krajów świata. Misją KUKE S.A. jest wspieranie ubezpieczeniami i gwarancjami eksporterów i instytucji finansujących eksport krajowych produktów i usług poprzez stworzenie instytucji przyjaznej polskim eksporterom, sprawnej i elastycznej, dostosowującej działalność do ich potrzeb, a jednocześnie silnej finansowo i wiarygodnej dla partnerów w kraju i zagranicą. Kapitał akcyjny W dniu 01.01.2001 r. KUKE S.A. dysponowała kapitałem akcyjnym w wysokości 79.775.800 zł. Korporacja rozpoczęła swoją działalność z niewielkim kapitałem akcyjnym. Obecnie kapitał ten jest stosunkowo wysoki, chociaż nadal mniejszy niż kapitały firm będących jej odpowiednikami w krajach Europy Zachodniej, takich jak: HERMES w Niemczech czy COFACE we Francji. Akcjonariusze - Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Finansów, - Narodowy Bank Polski, - Bank Handlowy w Warszawie, - BRE Bank S.A., - Bank Współpracy Europejskiej S.A., - Polimex Cekop S.A., - WARTA Investment Sp. z o.o., - Metalexport Sp. z o.o. Ze względu na rolę eksportu i znaczenie jego promocji dla funkcjonowania całej gospodarki narodowej większościowy pakiet akcji Korporacji pozostał w rękach Skarbu Państwa oraz NBP. Podstawy prawne Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych prowadzi działalność na podstawie: Ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku o działalności ubezpieczeniowej (tekst jednolity Dz. U. z 1996 roku Nr 11, poz. 62 wraz z późniejszymi zmianami), Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach eksportowych (z późniejszymi zmianami; Tekst Jednolity Dz. U. Nr 59/ 2001 poz.609), Zezwolenia Ministra Finansów na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w grupie 14 Działu II z dnia 5 kwietnia 1991 roku, zezwolenia Ministra Finansów na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w grupie 16 Działu II z dnia 14 sierpnia 1991 roku oraz zezwolenia Ministra Finansów na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w grupie 15 Działu II z dnia 7 stycznia 1997 roku, Statutu Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych, Spółka Akcyjna zatwierdzonego decyzją Ministra Finansów Nr DU/1043/NJG/93 z dnia 24 listopada 1993 roku wraz z późniejszymi zmianami, Przedmiotem działalności Korporacji jest: ubezpieczanie należności przysługujących od kontrahentów zagranicznych i krajowych, prowadzenie gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeń eksportowych, udzielanie gwarancji ubezpieczeniowych, reasekuracja czynna i bierna. organizowanie i prowadzenie działalności ubezpieczeniowej obejmującej ryzyko handlowe wynikające z krótkoterminowych kredytów eksportowych, prowadzenie i organizowanie gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeń kontraktów eksportowych w zakresie ryzyka niehandlowego oraz w zakresie ryzyka handlowego, jeśli kontrakty są zawarte na warunkach kredytu powyżej jednego roku, świadczenie usług dodatkowych, m.in.: badanie, analiza i ocena ryzyka handlowego i niehandlowego na rzecz zainteresowanych podmiotów gospodarczych, dochodzenie przysługujących podmiotom gospodarczym roszczeń majątkowych od kontrahentów krajowych i zagranicznych, udzielanie krajowym i zagranicznym podmiotom gospodarczym eksportowych gwarancji ubezpieczeniowych. Zerowa waga ryzyka Na podstawie Zarządzenia Komisji Nadzoru Bankowego Nr 5/98 z dnia 2 grudnia 1998 r. w sprawie sposobu wyliczenia współczynnika wypłacalności banku oraz procentowych wag ryzyka przypisanych poszczególnym kategoriom aktywów i zobowiązań pozabilansowych, KUKE S.A. zaliczona została do najbezpieczniejszej kategorii podmiotów -podmiotów klasy pierwszej. KUKE S.A. została zrównana pod względem ryzyka ze Skarbem Państwa, Narodowym Bankiem Polskim, Bankowym Funduszem Gwarancyjnym, bankami centralnymi oraz rządami państw należących do Unii Europejskiej, OECD i państw, które zawarły specjalne porozumienie o kredytowaniu Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Ponadto, zgodnie z Uchwałą Nr 8/1999 z dnia 22 grudnia 1999 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków, polisa ubezpieczeniowa KUKE S.A. wydana na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach eksportowych stanowi zabezpieczenie, uprawniające banki do pomniejszania podstawy tworzenia rezerw celowych dla określonej umowy kredytowej do 100 % wartości ubezpieczenia, jeżeli konieczność tworzenia rezerwy celowej jest następstwem zdarzeń objętych ubezpieczeniem. Działalność międzynarodowa KUKE: Współpraca w ramach Unii Berneńskiej (Międzynarodowy Związek Ubezpieczycieli Kredytów oraz Inwestycji zwany Unią Berneńską został założony w 1934 r. i zrzesza obecnie 47 członków oraz 4 obserwatorów. KUKE S.A. została jednogłośnie przyjęta w poczet jego pełnoprawnych członków w 1999 roku po dwuletnim okresie uczestnictwa w pracach Unii na prawach obserwatora. Działalność w ramach OECD- Kraje OECD (Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) przyjęły porozumienie w sprawie oficjalnie wspieranych kredytów eksportowych, tzw. Consensus OECD. Współpraca z agencjami ubezpieczeń kredytów eksportowych- Korporacja współpracuje z zagranicznymi agencjami kredytów eksportowych również na bazie dwustronnych porozumień o współpracy. Korporacja podpisała porozumienia o współpracy z następującymi agencjami ubezpieczeń kredytów eksportowych: - EFIC z Australii, - Eximbank z USA, EDC z Kanady, - Coface z Francji, - ECGD z Wielkiej Brytanii, - ECGC z Indii, - OKB z Austrii, - OND z Belgii, - IFTRIC z Izraela,EGAP z Czech, - ECGE z Egiptu, - Export-Import Bank of the Slovak Republic ze Słowacji, - Uzbekinvest z Uzbekistanu, - MEHIB z Węgier, - TURK Eximbank z Turcji, - Hermes-Kreditversicherungs-AG, - EGFI z Iranu, Ingosstrakh z Rosji. Współpraca w zakresie wzajemnej reasekuracji kredytów średnio i długoterminowych Współpraca w ramach Credit Alliance- Grupa Credit Alliance zrzesza 56 agencji ubezpieczeń kredytów z 50 krajów, dla których strategicznym celem jest rozwój ubezpieczeń kredytów eksportowych oraz ułatwienie transakcji w handlu zagranicznym. Korporacja jako członek-założyciel aktywnie uczestniczy w przedsięwzięciu od 1994 roku.

Obrót objęty ubezpieczeniem przez KUKE S. A. w latach 1995 - 2000

3. Ubezpieczanie ryzyka handlowego.

Ubezpieczanie krótkoterminowego ryzyka handlowego przez KUKE S.A. jest traktowane jako jej działalność komercyjna. Przedmiotem ubezpieczenia mogą być płatności odroczone od zagranicznych kontrahentów prywatnych, wynikające z realizacji kontraktów płatnych w ramach rachunku otwartego lub inkasa dokumentowego w terminie nie dłuższym niż 180 dni. Tym rodzajem ubezpieczenia nie są objęte należności od dłużników publicznych, tj. zagranicznych instytucji rządowych i samorządowych, których bankructwo nie może być prawnie ogłoszone w danym kraju oraz spółek zagranicznych, w których polski eksporter jest decydującym udziałowcem.

Ubezpieczenie kontraktu eksportowego następuje na podstawie umowy, zawartej pomiędzy eksporterem a Korporacją, dowodem zawarcia której jest wystawienie polisy obrotowej. W przypadku ubezpieczeń kontraktów eksportowych odpowiedzialność ubezpieczyciela zaczyna się, z chwilą gdy eksporter spełni swoje zobowiązanie wynikające z umowy handlowej, a więc dokona wysyłki towarów za granicę w okresie na jaki zawarto umowę ubezpieczenia.

W ramach ochrony ubezpieczeniowej KUKE S.A. przejmuje odpowiedzialność za brak wpływu należności eksportowych, denominowanych w walutach wymienialnych, pochodzących od kontrahentów mających swoje siedziby w krajach wysoko rozwiniętych oraz w innych krajach, w których ryzyko polityczne nie jest ryzykiem dominującym (łącznie ok.200 krajów świata).

Zakres ochrony ubezpieczeniowej KUKE S.A. w ramach rozliczeń w rachunku otwartym obejmuje zdarzenia:

• prawnie stwierdzoną niewypłacalność dłużnika (ogłoszenie jego upadłości z powodu braku majątku, zawieszenie wypłat przez dłużnika i zwrócenie się do wierzycieli o układy, brakiem majątku dłużnika i nieskutecznością postępowania egzekucyjnego)

• faktyczną niewypłacalnością dłużnika, gdy nie wszczęto postępowania sądowego z uwagi na jego nieskuteczność lub nieopłacalność

• przewlekłą zwłoką w regulowaniu płatności (niewywiązanie się z zapłaty w ciągu 180 dni, licząc od terminu płatności, pod warunkiem że nie została zgłoszona przez importera reklamacja co do sposobu wykonania kontraktu)

W przypadku należności płatnych w drodze inkasa dokumentowego ochrona ubezpieczeniowa obejmuje również ryzyko odmowy przyjęcia towaru przez odbiorcę zagranicznego z powodu jego niewypłacalności lub ryzyko arbitralnej odmowy przyjęcia towaru. W tym drugim przypadku wypłata odszkodowania jest uwarunkowana uznaniem zasadności roszczenia orzeczeniem sądowym lub arbitrażowym, podlegającym wykonaniu w kraju dłużnika. Jeżeli odmowa zapłaty jest spowodowana winą eksportera, odszkodowanie nie jest wypłacane. Wypłata odszkodowania nie może przekroczyć 85% należności eksportowych, gdyż reszta stanowi udział własny ubezpieczającego (eksportera) w ryzyku, który ma motywować go do rozważnego wyboru kontrahenta. Górną granicę odpowiedzialności Korporacji wyznacza limit kredytowy ustalony dla poszczególnych kontrahentów. Stanowi on dla eksportera wiarygodny parametr, informujący go o wysokości bezpiecznego zaangażowania finansowego. A ponadto jest podstawą do naliczania ewentualnego odszkodowania.

Dla zawarcia umowy ubezpieczenia kontraktu eksportowego niezbędna jest szczegółowa informacja o kondycji finansowej kontrahenta zagranicznego oraz ocena ryzyka kraju. KUKE S.A. korzysta w tym celu z usług sieci wywiadowni handlowych.

Wywiadownia handlowa Jest to firma dostarczająca informacje handlowe (ang.: business information agency lub credit information agency), która przygotowuje raporty handlowe o firmach na podstawie danych oficjalnie i legalnie dostępnych na rynku. Posiada ona sieć informatorów zwanych korespondentami, na terenie całego kraju oraz sztab ludzi, którzy informacje pozyskują drogą telefoniczną i faksową, a także liczne źródła informacji takie jak: prasa, Internet, dane z sądów o układach i upadłościach, własne dane z windykacji. Raport handlowy wywiadowni składa się zazwyczaj z: informacji formalno-prawnych (m.in. właściciele, udziały, siedziba, pełna nazwa, ostatnia rejestracja, forma prawna, kapitał) informacje finansowe historia firmy i opis faktycznej działalności oddziały i firmy związane kapitałowo bank i numer rachunku (bez stanu rachunku) oceny wywiadowni ewentualnie wzbogacone limitem kredytu kupieckiego Wywiadownia podaje zatem informacje: podstawowe, zebrane z kilku źródeł zebrane w krótkim czasie Czas przygotowania informacji zależy od kraju i może wynosić od 1 dnia do dni kilkunastu. Są kraje w których istnieją elektroniczne rejestry sądowe, gdzie dane o upadłościach wywiadownia może otrzymać on-line z sądu. Są też kraje w których zdobycie informacji jest trudniejsze, a w niektórych istnieją zwyczajowo dane dodatkowe, albo też prawne przeszkody w dotarciu do niektórych danych (tak jak pewną przeszkodą była w Polsce Ustawa o Ochronie Danych Osobowych, która powoduje, że dostępny w rejestrze sądowym adres osób zarządzających - szczególnie pomocny w windykacji - może uchodzić za dane osobowe). Dostęp do raportów jest obecnie możliwy drogą elektroniczną tj. poprzez Internet - do skrzynki e-mailowej bądź poprzez bezpośredni wgląd on-line do bazy danych wywiadowni. Niektóre wywiadownie zagraniczne dostarczają w ciągu 1 dnia dane z bazy z możliwością dosłania aktualizacji. Pozyskiwanie informacji o potencjalnych partnerach jest jednym z narzędzi, które ułatwia przedsiębiorcy nawiązanie współpracy, przygotowanie się do negocjacji z partnerem i wynegocjowanie koniecznych zabezpieczeń (lub rezygnacja z nich ale z pełną świadomością skali ryzyka). Stąd powszechna w krajach europejskich jest współpraca m.in. z wywiadowniami. Informacja z wywiadownią pozwala zweryfikować informacje własne i je poszerzyć. Korzystanie z usług firmy wyspecjalizowanej i posiadającej sieć współpracowników w danym kraju i na całym świecie pozwala uzyskać informacje szybko, z wielu źródeł, i najczęściej za kwotę nieproporcjonalnie małą w stosunku do wielkości transakcji i ryzyka jakie ona niesie.

W trakcie trwania stosunku ubezpieczeniowego Korporacja przeprowadza monitoring ryzyka w celu zapobiegania urzeczywistnieniu się strat. Do obowiązków Korporacji należy ustalenie wysokości odszkodowania oraz jego wypłata w razie zajścia okoliczności określonych w umowie. W sytuacji jakichkolwiek komplikacji w procesie regulowania płatności posiadacz polisy powinien przedłożyć Korporacji „Deklarację zagrożenia stratą”. Zagrożenie stratą ma miejsce, wówczas gdy zaistnieje jeden z następujących przypadków: dłużnik zagraniczny wystąpił o przedłużenie terminu płatności, bank odmówił mu dalszego finansowania, należność nie została uregulowana w określonym terminie. Po otrzymaniu zgłoszenia zagrożenia stratą, Korporacja jest uprawniona do podjęcia odpowiednich czynności interwencyjno- windykacyjnych. Prawo do odszkodowania może być przedmiotem cesji na osoby trzecie, dzięki czemu eksporterzy mogą zaciągać kredyty bankowe zabezpieczane polisą KUKE S.A. Składka ubezpieczeniowa kalkulowana jest jako określony procent od wartości obrotu zrealizowanego przez ubezpieczającego. W 1995 r. przeciętna wysokość składki ubezpieczeniowej wynosiła 0,65 proc. wartości transakcji eksportowej podczas gdy koszt akredytywy kształtował się powyżej 1 proc. od wartości transakcji.

Od początku 1999 r. Korporacja oferuje produkt ubezpieczeniowy: EUROPOLISĘ.

• skierowany do grupy małych i średnich eksporterów (roczny obrót eksportowy nie przekraczający 1 mln USD)

• ochroną ubezpieczeniową objęte jest ryzyko niewypłacalności importera oraz jego przewlekłej zwłoki w regulowaniu należności

• ubezpieczeniem objęte są należności krótkoterminowe (do 180 dni) z 25 krajów należących do OECD (z wyłączeniem Turcji i Meksyku), a także krajów sąsiedzkich: Łotwy, Litwy, Estonii, Słowacji i Republiki Czeskiej

• w ramach umowy ubezpieczeniowej Korporacja ustala limit kredytowy dla każdego kontrahenta do 60 000 USD

• ochroną objęte są należności ubezpieczającego do maksymalnej wysokości 85 %

• składka ubezpieczeniowa jest pobierana jednorazowo z góry i uzależnia od wysokości każdego limitu kredytowego ubezpieczający ma prawo dokonać cesji prawa do odszkodowania na rzecz banku lub osoby trzeciej

• uproszczona procedura składania wniosku i zawierania umowy ubezpieczenia

4. Ubezpieczenia ryzyka niehandlowego.

Ubezpieczenie ryzyka niehandlowego oraz średnio- i długoterminowego ryzyka handlowego dokonuje się w większości krajów świata na rachunek lub przy wsparciu środków rządowych. Drogę do tego typu wspierania eksportu w Polsce otworzyła ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach kontraktów eksportowych.

Ubezpieczenia kontraktów eksportowych, gwarantowanych przez Skarb Państwa, przeznaczone są dla dwóch grup podmiotów:

• dla eksporterów posiadających status osoby krajowej, w rozumieniu przepisów dewizowych, dokonujących eksportu krajowych towarów i usług

• dla wszelkich instytucji finansujących kontrakty eksportowe polskich towarów i usług, realizowane przez krajowe podmioty gospodarcze.

Celem ubezpieczenia kontraktów eksportowych jest udzielenie eksporterom ochrony finansowej na wypadek strat będących następstwem ściśle określonych zdarzeń. Ustawodawca wyróżnił straty finansowe powstałe przed wysyłką towarów lub realizacją usług oraz straty finansowe powstałe po dokonaniu wysyłki towarów lub usług.

Straty powstałe przed wysyłką towarów lub realizacją usług wynikają z niemożności wykonania kontraktu eksportowego z przyczyn niezależnych od eksportera, np. embargo na dostawy wszelkich dóbr do kraju importera. Przykładem mogą być poniesione koszty produkcji i przygotowania do wysyłki towarów, różnica w cenie wynikająca z przymusowej sprzedaży produkcji zamówionej przez importera innemu odbiorcy.

Straty powstałe po wysyłce towarów lub realizacji usług są związane z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania płatniczego kontrahenta zagranicznego, czyli opóźnieniem w regulowaniu należności lub brakiem ich realnego wpływu. Te dwie grupy strat, w myśl ustawy, mogą być pokryte odszkodowaniem tylko wtedy, gdy zostaną spowodowane zdarzeniami o charakterze politycznym, katastrofalnym lub przewlekłą zwłoką w wypełnianiu zobowiązań płatniczych przez państwo albo zagranicznego dłużnika, za którego poręczyło państwo albo dłużnik publiczny.

Ochrona ubezpieczeniowa z udziałem państwa może pokrywać także szkody powstałe w następstwie ryzyka handlowego. Dotyczy to tylko takich kontraktów, które zostały zawarte na warunkach kredytu średnio-i długoterminowego. Wówczas ubezpieczenie chroni przez skutkami stwierdzonej niewypłacalności oraz przewlekłej zwłoki kontrahenta zagranicznego. W sytuacjach uzasadnionych ważnym interesem gospodarczym Rada Ministrów, w drodze uchwały, może wyrazić zgodę na ubezpieczenie kontraktów eksportowych od innego rodzaju ryzyka niż wcześniej wymienione.

Zgodnie z ustawą KUKE S.A. jest jedyną instytucją ubezpieczeniową uprawnioną do dokonywania ubezpieczeń na rachunek Skarbu Państwa. Ochrona ubezpieczeniowa realizowana jest w imieniu własnym KUKE S.A., lecz przy wsparciu środków rządowy. Gwarantowanie kontraktów eksportowych przez państwo przyjmuje dwie formy, a mianowicie poręczeń kredytów zaciągniętych przez KUKE S.A. na wypłatę ewentualnych odszkodowań lub pożyczek udzielanych na ten cel Korporacji ze środków budżetu państwa. Górną granicę pożyczek dla KUKE S.A. na wypłatę odszkodowań oraz górną wysokość ubezpieczeń kontraktów eksportowych obejmowanych gwarancjami Skarbu Państwa określają coroczne ustawy budżetowe.

Wszelkie rozliczenia finansowe związane z ubezpieczeniem kontraktów eksportowych gwarantowanych przez Skarb Państwa prowadzone są przez Korporację na wyodrębnionym rachunku bankowym. Na rachunku tym gromadzone są, oprócz składek ubezpieczeniowych, kwoty uzyskane z postępowań windykacyjnych i regresowych, odsetki, środki finansowe przekazane przez Ministra Finansów na przykład z tytułu umów dwustronnych, zawartych z państwami- uczestnikami Polskiego Funduszu Stabilizacyjnego, środki przekazywane przez Komitet Integracji Europejskiej lub z innych źródeł na wspieranie eksportu do krajów nie należących do OECD, według zasad ustalonych z darczyńcą.

W części dotyczącej ubezpieczeń realizowanych przy wsparciu środków rządowych Korporacja KUKE S.A. podlega stałemu nadzorowi organów państwowych. W myśl kolejnej nowelizacji ustawy, dokonanej 21 lutego 1997 r., dotychczasowe kompetencje nadzorcze Rady Ministrów zostały przekazane powołanemu w tym celu Komitetowi Polityki Ubezpieczeń Kredytów i Gwarancji Ubezpieczeniowych, decyzje którego w formie uchwał są wiążące dla Korporacji. W skład Komitetu wchodzą przedstawiciele: Ministra Finansów, Ministra Gospodarki, Ministra Skarbu Państwa, Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Ministra Spraw Zagranicznych oraz Narodowego Banku Polskiego. Przewodniczącym Komitetu jest przedstawiciel Ministerstwa Finansów.

Do zadań Komitetu należy określanie szczegółowych zasad działalności Korporacji w zakresie gwarantowanych ubezpieczeń kontraktów eksportowych. Ponadto Komitet rozpatruje przedstawione przez zarząd KUKE S.A. wnioski o ubezpieczenie. Komitet podejmuje uchwałę (jednogłośnie) w sprawie określenia uprawnień KUKE S.A. w zakresie samodzielnego podejmowania decyzji dotyczących zwierania umów ubezpieczeniowych. Komitet podejmuje też uchwały w sprawie klasyfikacji krajów w zależności od stopnia ryzyka oraz zatwierdza roczne sprawozdania z działalności Korporacji.

Kontrakty eksportowe zostały podzielone na dwa rodzaje: płatne na warunkach kredytu do jednego roku i płatne na warunkach kredytu powyżej jednego roku. Kontrakty zawarte na warunkach kredytu do jednego roku mogą być ubezpieczane od ryzyka niehandlowego w formie polisy obrotowej lub indywidualnej. Ubezpieczeniem objęto zarówno kredyty kupieckie, jak i kredyty dla nabywcy. Kontrakty eksportowe zawarte na warunkach kredytu powyżej jednego roku mogą być ubezpieczane za równo od ryzyka handlowego, jak i niehandlowego w formie polisy indywidualnej. Ubezpieczenie kredytu dostawcy obejmuje ryzyko kredytu- zarówno w formie polisy indywidualnej, jak i obrotowej. Ubezpieczeniem objęto tylko te należności, dla których eksporter nie posiada gwarancji ich otrzymania, tj. rachunek otwarty, inkaso dokumentowe oraz akredytywa nie potwierdza przez bank polski. Korporacja, w zależności od oceny ryzyka, może gwarantować pokrycie do 90 proc. wartości kontraktu objętego ubezpieczeniem. W przypadku ubezpieczeń kredytów bankowych dla nabywcy Korporacja może pokrywać, w zależności od oceny ryzyka, nawet do 100 proc. szkód finansowych, będących następstwem zarówno ryzyka handlowego, jak i niehandlowego. W przypadku ubezpieczeń kredytów bankowych dla dostawcy może gwarantować do 90 proc.- od ryzyka niehandlowego, i do 85 proc. od ryzyka handlowego.

KUKE S.A. ma prawo ubezpieczyć także kredyt udzielony przez bank zagraniczny (lub inną zagraniczną instytucję finansową) na sfinansowanie polskiego eksportu. W każdym przypadku polisa ubezpieczeniowa jest wystawiana na instytucję finansującą transakcję. Umowa ubezpieczeniowa wchodzi w życie dopiero po podpisaniu umowy kredytowej oraz po uzyskaniu przez importera lub/i jego poręczyciela stosownych zezwoleń umożliwiających realizację zobowiązań. Z chwilą wypłaty odszkodowania wszelkie wierzytelności przysługujące ubezpieczającemu się bankowi przechodzą na Korporację, która prowadzi następnie postępowanie windykacyjne i regresowe.

OFERTA KUKE S.A.:

OFERTA DLA EKSPORTERÓW REALIZUJĄCYCH KONTRAKTY W KREDYCIE DO 2 LAT
PRODUKTY UBEZPIECZENIOWE	ADRESAT PRODUKTU			PRZEDMIOT GWARANCJI/UBEZPIECZENIA	KOSZT-CENA
Ubezpieczenie należności eksportowych - polisa obrotowa	Przedsiębiorcy krajowi realizujący kontrakty eksportowe Zakres ochrony ubezpieczeniowej Utrata należności, jeśli nastąpiła w wyniku faktycznej niewypłacalności dłużnika, bankructwa lub przewlekłej zwłoki w zapłacie (ryzyko handlowe). Kraje i dłużnicy Dłużnicy z ponad 190 krajów, praktycznie z wszystkich liczących się rynków eksportowych			Należności eksportowe powstałe z tytułu dostaw towarów i/lub wykonania usług z zapłatą w kredycie do 180 dni. Możliwe jest ubezpieczenie kredytu do 365 dni.	Koszt polisy jest ustalany indywidualnie w zależności od wysokości obrotu zgłoszonego do ubezpieczenia oraz ilości kontrahentów. Średnia stawka ubezpieczeniowa kształtuje się w granicach 0,5% od wartości ubezpieczonego obrotu
Ubezpieczenie należności eksportowych - Europolisa	Małe i średnie przedsiębiorstwa realizujące roczną sprzedaż eksportową do 1 mln USD. Zakres ochrony ubezpieczeniowej Utrata należności, jeśli nastąpiła w wyniku bankructwa lub przewlekłej zwłoki w zapłacie (ryzyko handlowe). Kraje i dłużnicy Dłużnicy prywatni z krajów OECD (z wyłączeniem Turcji i Meksyku) oraz Litwy, Łotwy i Estonii			Należności eksportowe z tytułu dostaw towarów i/lub wykonania usług, z zapłatą w kredycie do 180 dni	Składka ubezpieczeniowa według taryfy z dnia 01.01.2001r. wynosi od 520 zł do 6.830 zł
Ubezpieczenie należności eksportowych od ryzyka nierynkowego - polisa obrotowa i indywidualna (wypłata odszkodowania gwarantowana przez Skarb Państwa)	Przedsiębiorcy krajowi realizujący kontrakty eksportowe. Zakres ochrony ubezpieczeniowej Utrata należności, jeśli nastąpiła w wyniku faktycznej niewypłacalności dłużnika, bankructwa, zwłoki w zapłacie, jednostronnego zerwania kontraktu przez dłużnika, jak również zdarzeń mających charakter polityczny i katastrofalny (ryzyko handlowe oraz ryzyko polityczne). Kraje i dłużnicy Dłużnicy prywatni i publiczni z krajów o podwyższonym ryzyku tj. Algierii, Armenii, Azerbejdżanu, Białorusi, Birmy, Bułgarii, Dominikany, Ekwadoru, Federalnej Republiki Jugosławii (Serbii i Czarnogóry), Gambii, Gujany, Iranu, Kazachstanu, Kirgistanu, Kuby, Libii, Macedonii, Mołdawii, Mongolii, Nigerii, Pakistanu, Federacji Rosyjskiej, Rumunii, Somalii, Turkmenistanu, Ukrainy, Uzbekistanu, Wenezueli, Wietnamu			Należności eksportowe z tytułu dostaw krajowych towarów i/lub usług, z zapłatą w kredycie poniżej 2 lat.	Koszt uzależniony jest głównie od kraju dłużnika i okresu kredytowania importera. Np. ubezpieczenie należności z Rosji płatnych do 30 dni kosztuje 0,495% od wartości ubezpieczonego obrotu.
OFERTA DLA EKSPORTERÓW REALIZUJĄCYCH KONTRAKTY W KREDYCIE ŚREDNIO- I DŁUGOTERMINOWYM
Ubezpieczenie kredytu dostawcy (wypłata odszkodowania gwarantowana przez Skarb Państwa)	Adresat produktu Przedsiębiorcy krajowi realizujący kontrakty eksportowe. Zakres ochrony ubezpieczeniowej Straty poniesione w wyniku realizacji kontraktu eksportowego spowodowane zaistnieniem ryzyka o charakterze politycznym (obejmującym ryzyka związane ze zjawiskami katastrofalnymi) oraz ryzyka handlowego, które wystąpiły przed wysyłką towarów lub realizacją usług (ryzyko produkcji), jak i po wysyłce towarów lub realizacji usług (ryzyko kredytu). Kraje i dłużnicy Dłużnicy z ponad 190 krajów, praktycznie z wszystkich liczących się rynków eksportowych			Należności z tytułu realizacji kontraktu eksportowego, dotyczącego dostaw krajowych towarów i/lub usług, w kredycie dostawcy na 2 i więcej lat.	KUKE S.A. zobowiązana jest stosować stawki zgodne z wytycznymi OECD - są one zależne od kategorii ryzyka danego kraju, długości okresu ryzyka i od zakresu ochrony ubezpieczeniowej. Ze względu na dużą skalę ryzyka tego rodzaju ubezpieczenia nie są zwykle dostępne u ubezpieczycieli prywatnych i oferowane są w większości krajów jedynie z gwarancjami Skarbu Państwa. Koszt ubezpieczenia ponoszony jest z reguły jednorazowo, przy zawarciu umowy ubezpieczenia
Ubezpieczenie kredytu dla nabywcy (wypłata odszkodowania gwarantowana przez Skarb Państwa)	Adresat produktu Banki lub inne instytucje finansujące importerów dokonujących zakupu towarów i usług w Polsce. Zakres ochrony ubezpieczeniowej Utrata należności z tytułu realizacji umowy kredytowej przeznaczonej na finansowanie kontraktu eksportowego, spowodowane zaistnieniem ryzyka o charakterze politycznym (obejmującym ryzyka związane ze zjawiskami katastrofalnymi) oraz ryzyka handlowego, występującego po wysyłce towarów lub realizacji usług (ryzyko kredytu). Dodatkowo eksporter może ubezpieczyć, w ramach kredytu dostawcy ryzyko poniesienia strat przed wysyłką towarów lub realizacja usług (ryzyko produkcji). Kraje i dłużnicy Dłużnicy z ponad 190 krajów, praktycznie z wszystkich liczących się rynków eksportowych.			Udzielony importerowi lub jego bankowi kredyt, przeznaczony na zakup towarów i/lub usług określonych w kontrakcie eksportowym, wraz z odsetkami i/lub prowizjami bankowymi	KUKE S.A. zobowiązana jest stosować stawki zgodne z wytycznymi OECD - patrz uwagi przy ubezpieczeniu kredytu dostawcy
PRODUKTY UBEZPIECZENIOWE UZUPEŁNIAJĄCE OFERTĘ DLA EKSPORTERÓW
Ubezpieczenie kosztów poszukiwania zagranicznych rynków zbytu ( wypłata odszkodowania gwarantowana przez Skarb Państwa)	Adresat produktu Przedsiębiorcy krajowi (prowadzący działalność nie krócej niż 3 lata, w formie spółki akcyjnej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub przedsiębiorstwa państwowego, których roczne przychody netto nie są większe niż 50 mln USD), planujący wejście na nowe zagraniczne rynki zbytu. Zakres ochrony ubezpieczeniowej Niezawarcie z kontrahentami z ubezpieczonych rynków kontraktów eksportowych o wartości wystarczającej do pokrycia poniesionych kosztów i wydatków. Kraje i dłużnicy Ubezpieczeniem mogą zostać objęte koszty i wydatki związane z wejściem na jeden lub kilka zagranicznych rynków.			Koszty i wydatki ponoszone w związku z rozpoczęciem sprzedaży towarów i/lub realizacji usług na nowych rynkach, jej rozszerzeniem o nowe towary lub usługi, bądź nowych odbiorców	3% budżetu kosztów na dany rok lub 5% budżetu przy wypłacie zaliczki na poczet odszkodowania z góry
Ubezpieczenie należności krajowych - polisa obrotowa	Eksporterzy dokonujący sprzedaży także na rynku krajowym. Zakres ochrony ubezpieczeniowej: Utrata należności, jeśli nastąpiła ona w wyniku niewypłacalności dłużnika spowodowanej bankructwem lub przewlekłą zwłoką w zapłacie.			Należności od krajowych dłużników prywatnych powstałe z tytułu realizowanych kontraktów na dostawy towarów i/lub realizację usług, z zapłatą w kredycie do 120 dni	Koszt polisy ustalany jest indywidualnie w zależności od wysokości obrotu zgłoszonego do ubezpieczenia oraz ilości kontrahentów. Średnia stawka ubezpieczenia kształtuje się poniżej 1% od wartości ubezpieczonego obrotu
Ubezpieczenie inwestycji bezpośrednich za granicą ( wypłata odszkodowania gwarantowana przez Skarb Państwa)	Przedsiębiorcy prowadzący działalność produkcyjną, usługową oraz handlową, którzy planują nowe inwestycje za granicą w postaci nakładów pieniężnych, rzeczowych (o ile są one krajowe), lub w postaci wartości niematerialnych i prawnych. Zakres ochrony ubezpieczeniowej Straty poniesione przez krajowych inwestorów w następstwie zdarzeń określonych jako ryzyko polityczne, powstałe w kraju inwestycji. Ubezpieczenie nie obejmuje ryzyka katastrofalnego ani handlowego. Kraje i dłużnicy Ponad 190 krajów, w tym 61 krajów, z którymi Polska podpisała umowy o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji.			Wartość inwestycji bezpośredniej polskiego przedsiębiorcy realizowanej poza granicami Polski, oraz przysługujące inwestorowi kwoty zwrotu z inwestycji.	Od 0,1% do 1,2% kwoty ubezpieczenia w zależności od ubezpieczanego ryzyka. Stawka ubezpieczeniowa jest niższa w przypadku ubezpieczenia inwestycji w kraju, z którym Polska podpisała umowę o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji
GWARANCJE UBEZPIECZENIOWE
Gwarancja przetargowa		Gwarancje wystawia się na zlecenie polskich eksporterów na rzecz importerów zagranicznych	Zapłata importerowi określonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdyby zleceniodawca, który wygrał przetarg, odmówił podpisania kontraktu na warunkach oferty lub w inny sposób naruszył zobowiązania wynikające z przystąpienia do przetargu. Gwarancja przetargowa jest składana jako wadium przez przystępującego do przetargu		Od 0,3% do 2% kwoty gwarancji w skali roku
Gwarancje zwrotu zaliczki		Gwarancje wystawia się na zlecenie polskich eksporterów na rzecz importerów zagranicznych	Zwrot zaliczki wpłaconej przez importera polskiemu eksporterowi w przypadku nie wywiązania się ze zobowiązań przez eksportera		Od 0,5% do 2% kwoty gwarancji w skali roku
Gwarancje wykonania kontraktu		Gwarancje wystawia się na zlecenie polskich eksporterów na rzecz importerów zagranicznych	Zapłata importerowi określonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdy zleceniodawca (eksporter) nie wykona, bądź nieprawidłowo wykona kontrakt i odmówi naprawienia szkody, zrekompensowania straty bądź też zapłacenia kar umownych		Od 0,5% do 2% kwoty gwarancji w skali roku
Gwarancje dobrego wykonania kontraktu		Gwarancje wystawia się na zlecenie polskich eksporterów na rzecz importerów zagranicznych	Zapłata importerowi określonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdy zleceniodawca (eksporter) odmówi naprawienia szkody, bądź też zrekompensowania straty w okresie rękojmi		Od 0,5% do 2% kwoty gwarancji w skali roku
Regwarancje		Korporacja udziela również regwarancji będących zabezpieczeniem gwarancji wystawionych przez bank. Regwarancja może być wykorzystana przez eksportera jako zabezpieczenie dla banku wystawiającego gwarancję kontraktową na rzecz importera.
Gwarancje dla banków refinansujących kredyt dostawcy (wypłata odszkodowania gwarantowana przez Skarb Państwa)		Banki, które nabywają wierzytelności eksporterów powstałe z tytułu udzielonych przez nich kredytów dostawcy.	Gwarancje mogą dotyczyć skupu weksli wystawionych w związku z udzielonymi przez krajowych przedsiębiorców kredytami dostawcy lub wierzytelności, na które nie zostały wystawione weksle, lecz została zawarta przez bank umowa kredytowa z dłużnikiem zagranicznym.		KUKE S.A. zobowiązana jest stosować stawki zgodne z wytycznymi OECD.
Gwarancja dla banków potwierdzających akredytywy (wypłata odszkodowania gwarantowana przez Skarb Państwa)		Banki potwierdzające akredytywy wystawione przez banki zagraniczne na rzecz polskich eksporterów	Pokrycie części płatności (do 50%) wynikającej z akredytywy w przypadku niezrealizowania zobowiązań przez bank zagraniczny, który akredytywę otworzył.		Do 50% prowizji banku za potwierdzenie akredytywy

5. Gwarancje.

Ubezpieczenie kredytu a gwarancja ubezpieczeniowa

ubezpieczenie kredytu eksportowego	gwarancja ubezpieczeniowa
dwie strony stosunku prawnego	trzy strony stosunku prawnego: zobowiązany, beneficjent, gwarant
ubezpiecza się kredytodawca przed niewypłacalności swych kredytobiorców	zobowiązany zabezpiecza kredytodawcę przed swoją niewypłacalnością
część ryzyka kredytowego przechodzi na firmę ubezpieczeniową	zobowiązany ponosi całe ryzyko
składka opiera się na kalkulacji ryzyka w połączeniu z wieloma innymi ryzykami przyjmowanymi przez ubezpieczyciela	opłata jest kosztem usługi podniesienia wiarygodności zobowiązanego, kalkulowana na podstawie analizy jednego ryzyka
prawo do odszkodowania zależy od spełnienia przez kredytodawcę określonych obowiązków	gwarancja jest zobowiązaniem abstrakcyjnym i samoistnym, jej ważność nie zależy od poprawności lub uchybień w wykonaniu zobowiązania)
ubezpieczyciel pokrywa określona część szkody (wyjątkowo jest to 100%)	gwarant wypłaca kwotę, do sumy gwarancyjnej, w wysokości 100% szkody kredytodawcy

KLASYFIKACJA GWARANCJI

kryterium klasyfikacji	formy gwarancji
miejsce wystawienia i osobę na którą zostały wystawione	gwarancje LORO - gwarancje wystawione prze gwarantów zagranicznych na rzecz beneficjenta w Polsce bądź gwarancje banku zagranicznego potwierdzone przez bank polski. gwarancje NOSTRO - gwarancje wystawione przez gwarantów polskich na rzecz beneficjentów zagranicznych
osoba gwaranta	gwarancje bankowe gwarancje ubezpieczeniowe gwarancje skarbu państwa gwarancje innych osób prawnych
uprawnienia beneficjenta	przenośna nieprzenośna odnawialna nieodnawialna
rola osoby pośredniczącej (banku)	potwierdzona niepotwierdzona
przeznaczenie i przedmiot zabezpieczenia (występują w praktyce obrotu międzynarodowego)	płatnicze pozakontraktowe cele kontraktowe
forma wystawienia i przekazywania	list gwarancyjny forma telekomunikacyjna
sposób wystawienia	bezpośrednie pośrednie
forma zobowiązania	gwarancja własna regwarancja kontrgwarancja cały ciąg kontrgwarancji, gwarancji i regwarancji
charakter zobowiązania gwaranta	bezwarunkowa warunkowa
trwałość zobowiązania wystawcy	odwołalna nieodwołalna

Gwarancja bankowa i ubezpieczeniowa to pisemne zobowiązanie gwaranta (banku lub towarzystwa ubezpieczeniowego) podjęte wobec osoby fizycznej lub prawnej, jak również jednostki nie posiadającej osobowości prawnej, na rzecz której gwarancja została wystawiona (beneficjenta). Gwarancja może zabezpieczać wierzytelność: istniejącą, przyszłą, warunkową lub bezwarunkową, wymagalną lub niewymagalną.

Gwarancja bankowa - to pisemne zobowiązanie banku do wypłacenia osobie wskazanej w gwarancji jako beneficjentowi, określonej kwoty, w przypadku gdyby zleceniodawca nie wypełnił świadczenia, do wykonania którego był wobec owego beneficjenta zobowiązany.

Gwarancja ubezpieczeniowa - gwarant zobowiązuje się do zapłaty wymienionej w gwarancji kwoty, gdy np. kredytobiorca zobowiązany do spłaty kredytu nie wywiązuje się z tego obowiązku wobec banku lub, gdy importer zobowiązany do zapłaty należności celno- podatkowych nie wywiązuje się z tego zobowiązania wobec urzędu celnego (jest to inaczej gwarancja wykonania zobowiązania w celu podniesienia wiarygodności podmiotu, który ma wykonać zobowiązanie).

Główna różnica między obydwoma rodzajami gwarancji dotyczy funkcji gwaranta. W pierwszym przypadku podmiotem gwarantującym jest bank, a w drugim towarzystwo ubezpieczeniowe.

PORÓWNANIE GWARANCJI BANKOWYCH I UBEZPIECZENIOWYCH

PODOBIEŃSTWA

RÓŻNICE

celem gwarancji jest ochrona wierzyciela wobec niepewnego dłużnika (cechą gwarancji nie jest przejęcie zobowiązań dłużnika ale przejęcie ryzyka transakcji, ponoszonego przez wierzyciela) gwarancja służy do wyrównania benificjentowi szkody, posługiwanie się klauzulami: nieodwołalnie, bezwarunkowo, na pierwsze żądanie bank i zakład ubezpieczeń wystawiają gwarancję robią to odpłatnie

gwarancja bankowa jest instytucją prawa bankowego a gwarancja ubezpieczeniowa jest instytucją prawa ubezpieczeniowego, więc prawną podstawa działania banku jako gwaranta są art. 80-88 prawa bankowego z 1997, a zakładu ubezpieczeń- art. 353 K. C. zakład ubezpieczeń zawierając umowę ubezpieczeniową z kontrahentem pobiera składkę ubezpieczeniową i dopiero wówczas wystawia gwarancję, bank zaś przyjmuje prowizję za udzielenie gwarancji w wypadku udzielania gwarancji przez zakład ubezpieczeń, jego ochrona jako gwaranta jest najskuteczniejsza w chwili zawierania umowy ubezpieczenia

Formy gwarancji bankowych i ubezpieczeniowych

Gwarancja bezpośrednia występuje, gdy zleceniodawca wnioskuje o wystawienie gwarancji bezpośrednio na beneficjenta (zwłaszcza w obrotach krajowych). Natomiast pośrednia, gdy jeden bank na wniosek swego zleceniodawcy zwraca się do innego (zwykle zagranicznego) o wystawienie gwarancji na rzecz beneficjenta z siedzibą w kraju, w którym działa ten drugi bank (zwłaszcza w transakcjach międzynarodowych). W przypadku gwarancji bezpośredniej mamy do czynienia z gwarancją własną. Natomiast regwarancja jest dodatkowym potwierdzeniem zobowiązań wynikających z gwarancji innego banku. Stwarza to dla regwaranta odpowiedzialność z tego tytułu taką samą jak odpowiedzialność banku banku gwaranta. Zaś bank zlecający wystawienie gwarancji innemu bankowi zobowiązuje się tym samym do zwrotu temu bankowi płatności, jakich dokona on na rzecz beneficjenta, lub wystawia on gwarancję stanowiącą zabezpieczenie gwarancji wystawionych przez regwaranta.

Kontrgwarancja to instrument międzybankowy, występujący na linii: bank- zleceniodawca wystawienia gwarancji lub jej potwierdzenia, oraz: bank- wystawca gwarancji własnej lub regwarancji do gwarancji banku zlecającego mu takie potwierdzenie zobowiązań gwarancyjnych. Pełni ona zwykle funkcję zabezpieczenia przy gwarancji pośredniej. Cały ciąg kontrgwarancji, gwarancji i regwarancji wykorzystuje się w zależności od liczby banków pośredniczących i ich roli w procedurze udzielania gwarancji ostatecznemu beneficjentowi.

Gwarancje bezwarunkowe są płatne na pierwsze żądanie beneficjenta (nie ma możliwości sprawdzenia słuszności czy zasadności zgłoszonych roszczeń). Gwarancje warunkowe występują gdy, realizacja roszczeń i wypłat z danej gwarancji uzależniona jest od spełnienia określonych w niej warunków. Rzadko występują one w praktyce.

Z punktu widzenia roli strony pośredniczącej tj. bank zagraniczny udzielający potwierdzenia gwarancji lub regwarancji na zlecenie strony wystawiającej gwarancję wyróżniamy: gwarancje potwierdzone i nie potwierdzone. Procedura potwierdzenia jest rzadko stosowana, gdyż banków dodaje swoje potwierdzenia do gwarancji wystawionych przez inne banki.

Z gwarancjami przenośnymi spotykamy się wtedy, gdy beneficjent gwarancji zyskuje możliwość cesji płynących z niej praw na osoby trzecie.

Gwarancje odnawialne to takie, w których każda dokonana przez zleceniodawcę spłata sumy wypłaconej w ramach gwarancji przez gwaranta powoduje odnowienie gwarancji o tą spłaconą kwotę aż do terminu jej wygaśnięcia. Jeśli zaś spłata nie powoduje samoczynnego odnowienia gwarancji o spłaconą sumę jest to gwarancja nieodnawialna.

Gwarancje kontraktowe służą zabezpieczeniu interesów importerów w zakresie należytego wywiązania się przez eksporterów ze zobowiązań umownych oraz stawiają sobie za cel zabezpieczanie interesów strony ogłaszającej przetarg na dostawę towaru lub świadczenie usług w obrocie międzynarodowym. Ten rodzaj gwarancji znajduje szerokie zastosowanie w transakcjach handlu zagranicznego. W skład gwarancji kontraktowych wchodzą: gwarancja przetargowa (wadialna), gwarancja właściwego wykonania kontraktu, gwarancja zwrotu zaliczki (zapłaty). Strony gwarancji kontraktowych:

-beneficjent- strona ogłaszająca przetarg lub przyznająca kontrakt, bądź importera chcącego zapewnić sobie zwrot wypłaconych kwot i zaliczek w przypadku nienależytego wywiązania się przez eksportera z zobowiązań kontraktowych

-zleceniodawca- strona uczestnicząca w przetargu, lub strona której przyznano kontrakt

-gwarant- (bank lub towarzystwo ubezpieczeniowe), strona udzielająca gwarancję

Gwarancje pozakontraktowe nie są bezpośrednio związane z transakcjami handlowymi, mimo że często towarzyszą zawieraniu i realizacji kontraktów w obrocie zagranicznym. Przykładami tego rodzaju gwarancji są: gwarancja uzyskania ułatwień kredytowych za granicą, gwarancja kursowa, gwarancja stanowiąca wadium dla sądu, gwarancja za armatora zabezpieczająca refundację szkód wynikłych w czasie rejsu, gwarancja za towarzystwo ubezpieczeń i/lub reasekuracji zabezpieczająca wykonanie ich zobowiązań z tytułu umów o podziale ryzyka portfelowego, gwarancja za przewoźnika zapłaty za usługi i dostawy, gwarancja konosamentowa, gwarancja poszukiwania rynków zbytu, gwarancja ubezpieczenia kredytu eksportowego, gwarancja ubezpieczenia ryzyka politycznego.

Gwarancje płatnicze stawiają sobie głównie za cel zabezpieczenie interesów eksportera a ich podstawą są kontrakty w handlu zagranicznym. Należą do nich: gwarancja zapłaty należności umownej, gwarancja spłaty rat leasingowych, gwarancja terminowej spłaty kredytu bankowego, gwarancja terminowej spłaty kredytu kupieckiego, gwarancja zapłaty weksla, gwarancja wpłaty zaliczki na rzecz eksportera, gwarancja awalizowania weksla, gwarancja zapłaty inkasa dokumentowego, gwarancja zapłaty za dokumenty płatne a vista, gwarancja otwarcia akredytywy importowej i jej spłaty, gwarancja zapłaty za towary sprzedane ze składu konsygnacyjnego.

FORMA I TREŚĆ UMOWY GWARANCYJNEJ

Bez względu z sposób zawarcia umowy gwarancji (złożenie ofert, negocjacje), do jej zawarcia konieczne jest przyjęcie oferty w sposób wyraźny lub dorozumiany. W przypadku gwarancji bankowej, której suma gwarancyjna przewyższa 2 000 zł., wymagana jest forma pisemna (niezbędna dla celów dowodowych). Konieczność zachowania formy pisemnej dla celów dowodowych odnosi się raczej do umowy gwarancji, a nie tylko do oświadczenia gwaranta.

Każda gwarancja powinna być tak skonstruowana, aby z jej treści wynikało jednoznacznie: na czyje zlecenie i na czyją rzecz została wystawiona, jakiego rodzaju umowy oraz jakich zobowiązań z tej umowy wynikających ona dotyczy, jakiego rodzaju wierzytelność i w jakiej wysokości bank tę gwarancję zabezpiecza, jakie są warunki oraz tryb składania roszczeń w ramach gwarancji i dokonywania wpłat z tego tytułu, jaki jest termin wygaśnięcia gwarancji.

KONSTRUKCJA PRAWNA GWARANCJI OBEJMUJE:

• preambułę (cel gospodarczy udzielonej gwarancji, wskazanie stosunku prawnego, informacje dt. zleceniodawcy i beneficjenta)

• klauzule podstawowe (przedmiot gwarancji, zakres zobowiązań gwaranta, warunki realizacji gwarancji i wygasania zobowiązań gwaranta)

• klauzule dodatkowe (np. klauzula dt. cesji praw z gwarancji, klauzula zmniejszania się zobowiązań gwarancyjnych)

Gwarancje rządowe

KUKE S.A. jest jedyną instytucją ubezpieczeniową w Polsce posiadającą ustawowe upoważnienie do prowadzenia działalności w zakresie gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeń eksportowych. Oznacza to, że w przypadku ubezpieczeń eksportowych w KUKE S.A. z gwarancjami Skarbu Państwa, wypłacalność KUKE S.A. jest gwarantowana ustawowo przez Państwo (Ustawa o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach eksportowych - Dz. Ustaw z 2001 r. Nr 59 poz. 609).

Na podstawie ustawy z 7 lipca 1994 r. o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach kontraktów eksportowych rząd zapewnia środki finansowe Korporacji na wykonanie jej zobowiązań z tytułu zawieranych umów.

Ubezpieczenie kredytu eksportowego w oparciu o wymienioną ustawę, nie może być uznane za równoznaczne z gwarancją (poręczeniem) rządową. Ustawa ogranicza ściśle krąg zdarzeń, które mogą być obejmowane tymi gwarancjami a ochrona ubezpieczeniowa najczęściej nie obejmuje całej wartości kontraktu eksportowego, gdyż Korporacja potrąca z każdego uznanego roszczenia udział własny ubezpieczającego. Po trzecie prawo do odszkodowania nie przysługuje eksporterom, jeśli przewlekła zwłoka lub brak płatności jest efektem jego winy. W trakcie toczącego się procesu spornego między stronami prawo do odszkodowania zostaje zawieszone do czasu uzyskania prawomocnego orzeczenia arbitrażowego lub wyroku sądowego.

Skarb Państwa może natomiast poręczać i gwarantować niektóre kredyty przeznaczone na cele eksportowe, ale na mocy odrębnych przepisów prawnych. Taką możliwość stwarzała ustawa z 5 stycznia 1991 r.- Prawo budżetowe. Na wniosek zainteresowanej strony (banku lub kredytobiorcy) rząd mógł gwarantować spłatę części lub całości kredytu bankowego. Ustawa budżetowa przewidywała na każdy rok kwotę zobowiązań, które mogły być objęte tymi gwarancjami.

Przepisem wykonawczym do wymienionej ustawy było rozporządzenie Rady Ministrów z 27 kwietnia 1993 r. w sprawie warunków i trybu udzielania poręczeń spłaty ze środków budżetu państwa kredytu bankowego oraz opłat z tytułu udzielonego poręczenia. Poręczenia, w myśl rozporządzenia, mogły być udzielane do wysokości 60 proc. wykorzystanej kwoty przyznanego kredytu oraz odsetek od tej kwoty. W szczególnych przypadkach poręczeniem mogła być objęta cała kwota.

Obecnie obowiązuje oddzielna ustawa o poręczeniach i gwarancjach Skarbu Państwa: Ustawa z 8 maja 1997r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa. Ustawa ta ściśle precyzuje rodzaje poręczeń i gwarancji Skarbu Państwa, a także rodzaje kredytów uprawnionych do poręczania. Poręczeń lub gwarancji dla kredytów przekraczających równowartość 15 mln euro, może udzielić tylko Rada Ministrów, w pozostałych przypadkach Minister Finansów. Ustawa uzależnia jednocześnie możliwość uzyskania poręczenia lub gwarancji Skarbu Państwa od spełnienia przez kredytobiorcę określonych warunków, a mianowicie:

• wartość jednostkowa eksportowanego wyrobu wytworzonego przy udziale tych kredytów powinna wynosić co najmniej 10 mln euro, a cykl produkcji trwać dłużej niż sześć miesięcy,

• kredytobiorca powinien ustanowić zabezpieczenie na rzecz Skarbu Państwa na wypadek roszczeń.

Wymagania ustawowe zawężają nadal grono potencjalnych posiadaczy poręczeń i gwarancji skarbowych. W praktyce dostępność do poręczeń i gwarancji jest ograniczona do producentów wytwarzających bardzo duże obiekty przemysłowe w długich cyklach produkcyjnych. Dlatego rząd proponuje nowelizację ustawy z 8 maja 1997 r. Propozycje zmierzają w kierunku odniesienia progu 10 mln euro do wartości kontraktowej, a nie do wartości jednostkowej eksportowanego wyrobu, z jednoczesną eliminacją warunku minimalnego okresu trwania cyklu produkcyjnego. Dotychczas ustawa nie została znowelizowana.

Zwiększaniu wiarygodności polskich eksporterów na rynku międzynarodowym sprzyjają jedynie gwarancje ubezpieczeniowe wystawiane przez KUKE S.A. na jej rachunek własny. W styczniu 1998 r. Korporacja uzyskała zezwolenie Ministra Finansów na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w zakresie grupy 15 działu II (udzielanie krajowym i zagranicznym podmiotom gospodarczym eksportowych gwarancji ubezpieczeniowych). Korporacja włączyła do swej oferty nowy produkt- gwarancje ubezpieczeniowe, które spełniają takie same funkcje, jak gwarancje bankowe. W tym przypadku Korporacja użycza swojego imienia, gwarantując wykonanie określonych zobowiązań kontraktowych i ponosząc za to odpowiedzialność finansową. Gwarancje te wystawiane są na zlecenie albo na rzecz krajowych podmiotów gospodarczych eksportujących krajowe towary i usługi.

Udzielenie gwarancji następuje w drodze umowy dwustronnej między Korporacją a zleceniodawcą gwarancji. Treść tej umowy jest wynikiem obustronnych negocjacji, przy czym Korporacja nie jest związana postanowieniami kontraktu eksportowego. Decyzja o udzieleniu gwarancji ubezpieczeniowej jest poprzedzona gruntowną analizą i oceną ryzyka transakcyjnego. Ponadto Korporacja żąda od zleceniodawcy dostarczenia odpowiednich zabezpieczeń prawnych. Wynagrodzenie Korporacji za wystawienie gwarancji stanowi uzgodniona w umowie składka plus opłata stała. Gwarancja ubezpieczeniowa jest zobowiązaniem terminowym i ma ściśle określoną ważność, czyli okres, w którym korporacja jest zobowiązana do regulowania roszczeń reprezentowanych przez jej beneficjenta z tytułu i do wysokości tej gwarancji. Po upływie terminu ważności gwarancji Korporacja zostaje zwolniona z wszelkich zobowiązań, jakich się w jej ramach podjęła.

KUKE S.A. oferuje następujące rodzaje gwarancji ubezpieczeniowych na zabezpieczenie:

• dobrego wykonania kontraktu oraz gwarancje rękojmi na przeciąg pięciu lat po wykonaniu kontraktu,

• zwrotu zaliczki i przedpłat,

• wpłaty wadium przetargowego,

• gwarancji bankowych,

• zapłaty kwoty należności z długu celnego.

Jednak za pośrednictwem KUKE S.A. nie są nadal udzielane gwarancje ubezpieczeniowe z ramienia Skarbu Państwa. Chodzi tutaj o gwarantowanie kontraktów eksportowych dużych rozmiarów, finansowanych kredytem średnio- i długoterminowym, związanych z realizacją gotowych obiektów przemysłowych i infrastruktury technicznej. Gwarancje udzielane przez KUKE S.A. na jej rachunek własny podlegają bowiem limitom kwotowym wynikającym z warunków stawianych przez ustawę o działalności ubezpieczeniowej. Ograniczenia ta wyraźnie utrudniają udzielanie gwarancji na finansowanie wielkich kontraktów. Skala finansowa tych kontraktów oraz relatywnie długi okres ich kredytowania wymagają nowelizacji ustawy o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach kontraktów eksportowych. W czerwcu 2000 r. RM przyjęła projekt nowelizacji tej ustawy, który zakłada rozszerzenie rządowych gwarancji na ubezpieczenia inwestycji bezpośrednich za granicą, kosztów poszukiwania zagranicznych rynków zbytu oraz ryzyko zmiany kursów walut.

6. Fundusz rezerwowy na nieuregulowane roszczenia.

Ubezpieczycieli, którzy prowadzą działalność w zakresie ubezpieczeń gospodarczych obowiązuje zasad samofinansowania. Każdy z nich tworzy więc fundusz ubezpieczeniowy (głównie ze składek wpłacanych przez ubezpieczających) na pokrycie bieżących i przyszłych zobowiązań wynikających z działalności ubezpieczeniowej. W skład tych rezerw wchodzą:

• rezerwa składek

• rezerwa na pokrycie ryzyka niewygasłego

• rezerwy na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia

• rezerwy na wyrównanie szkodliwości ryzyka

• rezerwy ubezpieczeń na życie

• rezerwy na premie i rabaty dla ubezpieczonych

• pozostałe rezerwy techniczno- ubezpieczeniowe przewidziane w statucie ubezpieczyciela

REZERWY NA NIE WYPŁACONE ODSZKODOWANIA I ŚWIADCZENIA

Tworzy się je na pokrycie szkód, które już zaszły i zostały zgłoszone ubezpieczycielowi, lub na te, które zaszły, ale nie zostały jeszcze zgłoszone. Ich wysokość powinna odpowiadać ustalonej bądź przewidywanej wielkości przyszłych wypłat odszkodowań i świadczeń związanych z zaszłymi szkodami, skorygowanej o koszty likwidacji tych szkód. w szczególności są to szkody:

• nie zgłoszone ubezpieczycielowi, zachodzące w okresie sprawozdawczym

• zgłoszone ubezpieczycielowi, lecz dane informacje nie pozwalają na ocenę wysokości odszkodowań i świadczeń

• zgłoszone ubezpieczycielowi, dla których ustalono odszkodowania i świadczenia, lub jeśli na podstawie danych informacji da się ocenić wysokość odszkodowań i świadczeń

Ustawa o działalności ubezpieczeniowej z dnia 28 lipca 1990 roku- fragmenty:

Art. 49. 1. Zakład ubezpieczeń tworzy: 1) kapitał zapasowy lub rezerwowy, 2) rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe. 2. Zakład ubezpieczeń może tworzyć w ciężar kosztów: 1) fundusz prewencyjny przeznaczony na finansowanie działalności zapobiegawczej, w wysokości nie przekraczającej 1 proc. składki na udziale własnym, 2) fundusze i rezerwy specjalne przewidziane w statucie. 3. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe na udziale własnym zwane są funduszem ubezpieczeniowym. Art. 50. 1. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe są przeznaczone na pokrycie bieżących i przyszłych zobowiązań, jakie mogą wyniknąć z zawartych umów ubezpieczenia. 2. Na rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe składają się: 1) rezerwa składek, 2) rezerwa na ryzyka niewygasłe, 3) rezerwa na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia, w tym rezerwa na skapitalizowaną wartość rent, 4) rezerwa na wyrównanie szkodowości (ryzyka), 5) rezerwa w dziale ubezpieczeń na życie, 6) rezerwa w dziale ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty (inwestycyjne) ponosi ubezpieczający, 7) rezerwa na premie i rabaty (bonifikaty) dla ubezpieczonych, 8) pozostałe rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe określone w statucie. 3. Rezerwy, o których mowa w ust. 2 pkt 5, 6 i 7, oraz rezerwa na skapitalizowaną wartość rent zwiększane są w całości lub określonej części o dochody z tytułu lokat tych rezerw, z uwzględnieniem warunków umowy ubezpieczenia i odpowiednich formuł matematycznych wykorzystywanych przy obliczaniu rezerw. Art. 51. 1. Tworzy się Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, zwany dalej "Funduszem". 2. Do zadań Funduszu należy wypłacanie odszkodowań i świadczeń z tytułu ubezpieczenia obowiązkowego, o którym mowa w art. 4 pkt 1 i 3, w granicach określonych na podstawie przepisu art. 5: 1) za szkodę na osobie, gdy szkoda wyrządzona została w okolicznościach uzasadniających odpowiedzialność cywilną: a) posiadacza pojazdu lub kierującego pojazdem mechanicznym, a nie ustalono ich tożsamości i nie zidentyfikowano pojazdu, b) rolnika, a nie ustalono jego tożsamości, 2) za szkodę na mieniu i osobie, gdy: a) posiadacz zidentyfikowanego pojazdu mechanicznego, którego ruchem szkodę tę wyrządzono, nie był ubezpieczony ubezpieczeniem obowiązkowym, b) rolnik lub osoba pracująca w jego gospodarstwie rolnym wyrządzili szkodę pozostającą w związku z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, a rolnik nie miał ubezpieczenia obowiązkowego. 3. Jeżeli poszkodowany, w przypadkach określonych w ust. 2, może zaspokoić roszczenie na podstawie umowy ubezpieczenia dobrowolnego, Fundusz wyrównuje szkodę w części nie zaspokojonej. 4. W przypadku ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń do zadań Funduszu należy również zaspokajanie roszczeń osób uprawnionych z tytułu: 1) umów ubezpieczenia, o których mowa w art. 4 pkt 1 i 3, 2) umów ubezpieczenia na życie w wysokości 50 proc. wierzytelności, nie więcej jednak niż kwota będąca równowartością w złotych 30.000 ECU, według średniego kursu Narodowego Banku Polskiego, zgodnie z tabelą kursową ogłaszaną przez Narodowy Bank Polski, obowiązującą w dniu ogłoszenia upadłości.

Rezerwy owe mogą być ustalone metoda indywidualną (opartą na ocenie lub oszacowaniu pojedynczej szkody lub wypadku- zgłoszonych ubezpieczycielowi i zarejestrowanych przez niego albo odrębnie ustaloną dla każdej umowy ubezpieczenia), aktuarialną (oparta na ustalaniu rezerwy przy zastosowaniu metod matematyki i statystyki ubezpieczeniowej) lub ryczałtową (ustalenie rezerwy w sposób zbiorczy dla całego portfela ubezpieczeń lub jego części). Metodę ryczałtową stosuje się do ubezpieczeń, w których występuje masowość szkód oraz mało zróżnicowana wysokość odszkodowań i świadczeń. Natomiast, ta część rezerwy, która dotyczy kosztów likwidacji szkód, winna być utworzona dla każdej grupy ubezpieczeń oddzielnie.

7. Reasekuracja.

Pojęcia ubezpieczenia i reasekuracji są ze sobą ściśle powiązane. Działalność ubezpieczeniowa wyprzedza bowiem w czasie działalność reasekuracyjną i tę działalność umożliwia. Reasekuracja sprzyja za to zarówno rozwojowi ubezpieczeń i realności ochrony ubezpieczeniowej.

W przypadku typowego ubezpieczenia- ubezpieczający zawiera stosunek ubezpieczenia z jednym ubezpieczycielem. Jednak w praktyce ubezpieczający może podzielić ciężar ryzyka między kilku ubezpieczycieli. Zjawisko to nazwane jest koasekuracją. W tym przypadku każdy ubezpieczyciel wypłaca odpowiednie odszkodowanie z osobna. Wiąże się to z dużą pracochłonnością i względami konkurencyjnymi. Dlatego też uproszczono procedurę koasekuracji. Bezpośredni kontakt z ubezpieczającym się może utrzymywać tylko jeden ubezpieczyciel prowadzący (z reguły te pozyskujący ubezpieczenie). Pozostali zaś ubezpieczyciele- koasekuratorzy, odpowiadają w granicach swego udziału w sumie ubezpieczenia. O zastosowaniu koasekuracji mogą decydować obie strony umowy.

Z reasekuracją natomiast mamy do czynienia wtedy, gdy z inicjatywy ubezpieczyciela następuje dalszy podział ryzyka albo między dwóch ubezpieczycieli , albo między zakład ubezpieczeń a zakład reasekuracji. Odbywa się to w ten sposób, że na mocy odpowiedniej umowy jeden zakład ubezpieczeń (cedent) odstępuje (ceduje) całość bądź część ubezpieczonego ryzyka lub grupy ryzyk wraz z odpowiednią częścią składek, drugiemu zakładowi (reasekuratorowi). W tym układzie reasekurator zobowiązuje się zapłacić cedentowi odpowiedniej części świadczeń wypłaconych ubezpieczającym się. (W umowie reasekuracji nie występuje podmiot ubezpieczający.) Bez dokonania reasekuracji ubezpieczyciel przyjmujący duże ryzyko mógłby ponieść dużą stratę.

W umowie reasekuracji istnieją dwa podmioty:

• reasekurowany- ( czyli zakład ubezpieczeń- cedent, odstępujący ryzyko wraz z określoną częścią składek)

• reasekurator- ( inaczej cesjonariusz, czyli zakład ubezpieczeń przyjmujący ryzyko na swoją odpowiedzialność)

Możliwy jest także dalszy podział ryzyka. Takie postępowanie określa się mianem: retrocesji. W tym przypadku mamy retrocenta i retrocesjonariusza (czyli zakład przyjmujący udziały retrocedowane. Retrocesja zachodzi pomiędzy reasekuratorami. Ogólnie rzecz biorąc, reasekuracjia umożliwia wtórny podział ryzyka, a dalszy jego podział dokonuje się na drodze retrocesji.

CECHY REASEKURACJI:

• ubezpieczający się może nie wiedzieć o reasekurowaniu ryzyka

• daje dodatkową gwarancję ubezpieczającemu się

• przedmiotem reasekuracji jest ogólna sytuacja majątkowa ubezpieczyciela- cedenta

• jej celem jest podział i wzajemna wymiana ryzyka

• nie zmniejsza ona ogólnej liczby ubezpieczeń, ale obniża i wyrównuje sumy ubezpieczenia poszczególnych ryzyk

• cedent ma obowiązek przekazywania reasekurantowi pełnej i prawdziwej informacji o cedowanych ryzykach oraz o wysokości udziału własnego cedenta w szkodzie

PODZIAŁ REASEKURACJI:

Ze względu na rolę, jaką w umowie reasekuracyjnej odgrywa reasekurowany i reasekurator reasekurację dzielimy na:

• reasekuracja bierna- odstępowanie części lub całości ryzyka reasekuratorowi

• reasekuracja czynna- przyjmowanie ryzyk od ubezpieczyciela lub innego reasekuratora (retrocesja)

Zwykle zakłady ubezpieczeniowe prowadzą równolegle reasekurację czynną i bierną. Przekazywane do reasekuracji udziały w ryzykach noszą nazwę alimentu, a otrzymane w zamian to kontralimenty.

Ze względu na formę zobowiązań asekuratora i reasekuratora umowy reasekuracji dzielimy na:

• umowy fakultatywne- stanowią indywidualną transakcję dotyczącą głównie jednego ryzyka lub grupy ryzyk jednorodnych. Pozostawia ona obu stronom pełną swobodę decyzji (asekuratorowi- co do wysokości oferowanego udziału w danym ryzyku, reasekurantowi- co do przyjęcia oferowanego mu udziału). Mamy tu do czynienia z każdorazowym umownym ustalaniem składki reasekuracujnej

• umowy obligatoryjne- zobowiązują: asekutatora- do cedowania określonych udziałów we wszystkich ryzykach danego rodzaju, których wartość przekracza kwoty ustalone jako udział własny asekuratora, reasekuratora- do przyjęcia tych udziałów. Składka jest ustalana w ułamku (%) składki ubezpieczeniowej uzyskanej przez asekuratora

• umowy fakultatywno- obligatoryjne- asekurant ma swobodę decyzji w jakich ryzykach i w jakiej wysokości jest zobowiązany do przyjęcia cedowanych udziałów na umówionych z góry warunkach. Składki ustala się albo indywidualnie, albo proporcjonalnie do składki ubezpieczeniowej uzyskanej przez asekuratora.

Opierając się na sposobie podziału ryzyk, umowy reasekuracji dzieli się na:

• umowy reasekuracji proporcjonalnej- udział reasekuratora w każdym ryzyku ustala się w określonym stosunku do udziału własnego asekuratora

• umowy reasekuracji nieproporcjonalnej- udział reasekuratora ustala się niezależnie od udziału własnego asekuratora

FUNKCJE REASEKURACJI:

funkcja techniczna	polega na wtórnej i dalszej repartycji ryzyk, chroni ona zakłady ubezpieczeń przed nadmierna szkodą
funkcja finansowa	jest następstwem gwarancji udzielanych cedentom. Reasekuratorzy ponoszą część świadczeń wypłacanych ubiezpieczającym się przez cedentów. Cedenci są zasilani przez reasekuratorów. Reasekuracja może być czynnikiem równowagi i stabilizacji (w skali kraju) oraz może oddziaływać na saldo bilansu płatniczego ( w skali międzynarodowej).
funkcja podstawowa	wtórny podział ryzyk, przez który następuje ilościowe i jakościowe wyrównanie portfela pierwszego ubezpieczyciela
funkcja uboczna	reasekuracja umożliwia przyjmowanie do ubezpieczenia unikalnych rodzajów ryzyka np. ryzyk szczególnie niebezpiecznych oraz ułatwia organizowanie nowych rodzajów i wariantów ubezpieczeń

INNE FUNKCJE REASEKURACJI:

• podział ryzyka z możliwością zastosowania zasady wzajemności

• stabilizacja wyników szkodliwości

• ochrona nadwyżki bilansowej

• zwiększenie możliwości ubezpieczeniowych

• zabezpieczenie finansowe szkód katastrofalnych

• pomoc przy ocenie ryzyka zawieranych ubezpieczeń

• odstąpienie od niektórych interesów

Przykład: KUKE S.A.- reasekuracja z francuską korporacją COFACE

(umowa regulująca wzajemne zobowiązania reasekuracyjne):

Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych, Spółka Akcyjna podpisała z francuską agencją ubezpieczeń kredytów Compagnie Francaise d'Assurance Pour Le Commerce Exterieur (COFACE) umowę regulującą wzajemne zobowiązania reasekuracyjne. Podpisane Porozumienie określa ramy współpracy w zakresie ubezpieczania z gwarancjami Skarbu Państwa kontraktów eksportowych realizowanych wspólnie przez eksporterów z Polski i Francji na rynkach krajów trzecich i finansowanych kredytem o okresie spłaty 2 i więcej lat. Na zawarciu tej Umowy skorzystają eksporterzy towarów inwestycyjnych oraz uczestniczących w budowie kompletnych obiektów przemysłowych i infrastrukturalnych współpracujący w tym zakresie z partnerami z Francji. Dzięki zawarciu Umowy KUKE S.A. może ubezpieczyć zarówno kredyt finansujący dostawy krajowych produktów i usług realizowane przez polskie przedsiębiorstwa, jak i kredyt finansujący eksport towarów francuskich przez francuskie przedsiębiorstwa w ramach jednego projektu eksportowego. Również COFACE na zasadzie wzajemności będzie oferował ubezpieczenie kredytu finansującego dostawy towarów z Polski. W przypadku zainteresowania z Państwa strony udziałem w realizacji lub finansowaniu kontraktu eksportowego, w którym polskie dostawy stanowią wartościowo większą część kontraktu lub też wtedy, gdy polski eksporter pełni rolę wiodącego dostawcy - powinniście Państwo wystąpić do Korporacji z wnioskiem o indywidualne ubezpieczenie kredytu finansującego eksport towarów polskich oraz francuskich. W przypadku finansowania projektu kredytem dostawcy - z wnioskiem o ubezpieczenie występuje eksporter. Natomiast jeżeli kontrakt eksportowy finansowany jest kredytem dla nabywcy - do Korporacji powinien zwrócić się bank finansujący. W sytuacji gdy polskie dostawy mają mniejszy udział w wartości kontraktu eksportowego, wówczas francuski partner polskiego eksportera lub finansujący bank powinien złożyć wniosek o ubezpieczenie do COFACE.

8. Ocena systemu ubezpieczania transakcji eksportowych w Polsce.

System ubezpieczania transakcji eksportowych w Polsce działa za pośrednictwem wyspecjalizowanej w tym zakresie instytucji- Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych (KUKE SA), która ubezpiecza ryzyko handlowe na rachunek własny, a ryzyko niehandlowe (polityczne, katastrofalne oraz przewlekłej zwłoki dłużnika publicznego) na rachunek Skarbu Państwa. Analizy systemu ubezpieczania transakcji eksportowych w Polsce dokonać można według trzech głównych kryteriów: udziału ubezpieczeń w eksporcie ogółem, poziomu znajomości produktów ubezpieczeniowych przez polskich eksporterów oraz liczby produktów ubezpieczeniowych oferowanych przez KUKE w porównaniu z ofertą instytucji, będących jej odpowiednikami w innych państwach. Wziąwszy pod uwagę wszystkie te czynniki, można powiedzieć, że omawiany system w Polsce jest zgodny ze standardami europejskimi, lecz zakres działalności ubezpieczeniowej, zarówno tej typowo komercyjnej, jak i realizowanej na rachunek Skarbu Państwa, jest znacznie węższy niż w krajach wysoko rozwiniętych. Innym niepokojącym sygnałem jest niska świadomość eksporterów oraz niedostateczna znajomość technik korzystania z udogodnień ubezpieczeniowych. Eksporterzy zwracają za to uwagę na relatywnie wysokie koszty ubezpieczeń, długi okres rozpatrywania wniosków oraz ostrą selekcję przejmowanego do ubezpieczenia ryzyka. Optymistyczny jest fakt, że udział ubezpieczeń w eksporcie ogółem powoli rośnie, a KUKE systematycznie rozszerza swoją ofertę ubezpieczeniową.

Ryzyko w handlu jest rzeczą powszednią. Istotne jest jedynie zoptymalizowanie jego zakresu i zabezpieczenie się przed jego skutkami tam gdzie to możliwe.

*

Bibliografia

źródła książkowe:

• J. Kukiełka, Ubezpieczenie kredytu, Centrum Edukacji i Rozwoju Biznesu, Warszawa 1994

• J. Zieleniewski, S. Szczypiorski, Zasady organizacji i techniki handlu zagranicznego, PWE, Warszawa 1961

• K. Ciuman, Reasekuracja a rynek ubezpieczeń, Poltext, Warszawa 1996

• R. Blajer, Gwarancje bankowe i ubezpieczeniowe w obracie międzynarodowym, FRR w Polsce, Warszawa 1999

• J. Łańcucki (red.), Ubezpieczenia w handlu zagranicznym, Poltext, Warszawa 1994

• T. H. Bednarczyk, Instrumenty wspierania eksportu: kredyty i ubezpieczenia, PWN, Warszawa 2000

źródła prasowe:

• T. Bednarczyk, Kredytowanie i ubezpieczanie transakcji eksportowych jako element polityki proeksportowej, Ekonomista 1998, 5-6

• T. Bednarczyk, Ocena systemu ubezpieczania kredytów eksportowych w Polsce na tle doświadczeń wybranych krajów wysoko rozwiniętych, Bank i kredyt nr 12/1999

źródła prawne:

• Ustawa z 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej. Tekst ujednolicony po zmianie z 27 lipca 2001 roku

• Ustawa z dnia 7 lipca 1994 o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach kontraktów eksportowych

źródła internetowe:

• www.KUKE.com.pl

• www.Warta.com.pl

• www.exporter.pl

• www.rzeczpospolita.pl

• www.intercredit.pl

*

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

42

RODZAJE RYZYKA W OBROCIE ZAGRANICZNYM

---