CZYM JEST MIŁOŚĆ?
Miłość niejedno ma imię
Żadna próba wyjaśnienia miłości nie ogarnie w pełni jej natury i znaczenia. Miłość uaktywnia różne poziomy egzystencji człowieka. Jej podstawą są wartości, których wybrany człowiek jest podmiotem. Na uczucie miłości składa się wiele elementów, które przyporządkować można trzem głównym czynnikom: intymności, namiętności i zaangażowaniu (Bogdan Wojciszke, Psychologia miłości, Gdańsk 2003).
Intymność, namiętność, zaangażowanie Intymność oznacza pozytywne uczucia i towarzyszące im działania, które wywołują przywiązanie, bliskość i wzajemną zależność partnerów od siebie. Na tak pojmowaną intymność składają się: pragnienie dbania o dobro partnera; przeżywanie szczęścia w obecności partnera i z jego powodu; szacunek dla partnera; przekonanie, że można na niego liczyć w potrzebie; wzajemne zrozumienie; wzajemne dzielenie się przeżyciami i dobrami, zarówno duchowymi i materialnymi; dawanie i otrzymywanie uczuciowego wsparcia; wymiana intymnych informacji; uważanie partnera za ważny element własnego życia. Od poczucia stopnia intymności zależy osiągnięcie satysfakcji i zadowolenia partnerów ze związku. Intymność charakteryzuje nie tylko związki erotyczne, lecz obejmuje miłość w ogóle: miłość rodzicielską, przyjacielską. Intymność w różnych typach związków występuje z różnym natężeniem. Dynamika intymności jest łagodna: intymność stopniowo rośnie i równie stopniowo opada, nie osiągając nigdy punktu zerowego.
Namiętność ma naturę gwałtowną; intensywnie rośnie, szybko osiągając swoje szczytowe natężenie i niemal równie szybko gaśnie. Wzrost namiętności jest procesem przebiegającym lawinowo na zasadzie dodatniego sprzężenia zwrotnego: im silniejsza namiętność, tym więcej pociąga za sobą zachowań jeszcze bardziej ją nasilających. Bogdan Wojciszke pisze, iż „wewnętrzna logika namiętności polega na tym, że może ona jedynie rosnąć, samo tylko trwanie natomiast jest zapowiedzią jej śmierci” (s.13). Jednak namiętność nie może wzrastać w nieskończoność; załamanie wzrostu namiętności jest więc nieuchronną konsekwencją jej początkowo lawinowego wzrostu. Dodać trzeba, że namiętność jest ponadto uczuciem z natury swej nierealistycznym. Wymaga absolutnego uwielbienia partnera, a to jest możliwe jedynie za cenę braku realizmu. Istotą namiętności jest jej zaborczość i zachłanność; jako sprawa najważniejsza dla przeżywających ją ludzi, odsuwa na dalszy plan lub wyłącza inne rodzaje aktywności życiowej. Namiętność „jest konstelacją silnych emocji zarówno pozytywnych (zachwyt, tkliwość, pożądanie, radość), jak i negatywnych (ból, niepokój, zazdrość, tęsknota), często z mocno uwydatnionym pobudzeniem fizjologicznym. Emocjom tym towarzyszy bardzo silna motywacja do maksymalnego połączenia się z partnerem” (s.12). Zaangażowanie może być „definiowane w dwóch poziomach: decyzji krótkoterminowej (oznaczającej, że kochamy partnera); decyzji długoterminowej (oznaczającej, że chcemy podtrzymać tę miłość i pozostać w związku z partnerem). Zaangażowanie „to decyzje, myśli, uczucia i działania ukierunkowane na przekształcenie relacji miłosnej w trwały związek oraz na utrzymanie tego związku (...). Zaangażowanie jest wysoce podatne na świadomą kontrolę ze strony kochających się ludzi. Stanowi to zarówno o sile, jak i o słabości tego składnika miłości” (s.15). Zaangażowanie jest najtrwalszym elementem związku. Jednak jego zanik może bardzo szybko, w wyniku niemal natychmiastowej decyzji, zakończyć związek, podczas gdy zanik intymności lub namiętności może jedynie zmienić charakter związku.
Odcienie miłości: Trójczynnikowa koncepcja miłości J. Sternberga pozwala na rozróżnienie różnych odcieni miłości.
Są to: miłość, w której występują: intymność, namiętność, zaangażowanie - to miłość doskonała, miłość, składająca się tylko z namiętności - jest czystym zaślepieniem, miłość, w której pojawia się namiętność oraz intymność (bliskość) - jest miłością romantyczną, miłość, opierająca się wyłącznie na intymności - to lubienie, miłość, gdzie występuje intymność i zaangażowanie - jest miłością braterską, miłość, składająca się tylko z zaangażowania - to miłość pusta, miłość, w której budulcem jest namiętność i zaangażowanie jest miłością fatalną (R. J. Sternberg, A triangular theory of love, 1986).
Główne cele związku to: satysfakcja seksualna, tworzenie więzi rodzinnych oraz zdobywanie zasobów materialnych i statusu społecznego.
Typy miłości Podstawowe typy miłości to: Eros, Ludus, Storge, Pragma, Mania, Agape (B. Wojciszke, dz. cyt., s. 239-242).
Eros - miłość oparta na obustronnej fascynacji, pożądaniu; Eros jest namiętnością; poszukiwaniem idealnego piękna. Jej składniki to: duża wiedza o drugiej osobie, poczucie bezpieczeństwa, obopólne zaufanie.
Ludus - to poszukiwanie przyjemności; to miłość zwana grą, w której silne i głębokie zaangażowanie przeszkadza w jej przeżywaniu. Cechuje się unikaniem zależności, partnerzy dążą do autonomii poprzez nawiązywanie różnorodnych znajomości; wyklucza się zazdrość i zaborczość, może pojawiać się manipulowanie partnerem bądź oszukiwanie go.
Storge - uczucie rozkwita etapowo, jest łagodne, uspokajające; to miłość przyjacielska, oparta na przywiązaniu, cechuje ją troska, intymność. Fundamentem jest rozsądek, stateczność; jej celem może być małżeństwo.
Pragma - wymaga podobieństwa partnerów: podobnego wykształcenia, środowiska, zawodu; to miłość praktyczna, racjonalna i uzasadniona lokata swoich uczuć. Kalkuluje zyski i straty partnerów; jest dość przyziemna.
Mania - miłość obsesyjna, oparta na silnych uczuciach, miłość tę przeżywa się jako opętanie nie tyle partnerem, ile swoim własnym uczuciem. Skłonność do manii jest silnie powiązana z namiętnością, ale nie z zaangażowaniem w związek. Brak w niej poczucia bezpieczeństwa, cechuje ją tęsknota, lęk.
Agape - to ideał miłości w większości religii światowych; nacechowana altruizmem, brak w niej zazdrości, jest życzliwa, bezinteresowna, oddana partnerowi, cierpliwa, nie liczy na wzajemność.
Krystyna Skurjat