przez królów państwa izraelskiego posiadały też grupy zawodowych i utrzymywanych przez królów proroków. Od przynależności do takiej grupy będzie się odcinał prorok Araos, wysłany przez Boga, aby gromi} nielegalny kult w Betel.

Dokonany przegląd różnych form profetyzmu potwierdza ich boga­ctwo i wieloaspektowość. W dalszych rozważaniach skoncentrujemy się na najbardziej typowym zjawisku powołanych specjalnie przez Boga ludzi, których zadaniem było mówić w imieniu Jahwe. Natomiast póź­niej przyglądniemy się raz jeszcze całemu profetyzmowi w przekroju historycznym.

Zadania proroka.

Utarło się przekonanie, że zadaniem proroka było zapowiadanie przyszłości. Temu zadaniu na małą, indywidualną skalę służyło wróż­biarstwo. Wróżbita odpowiadał na pytania ludzi dotyczące ich przysz­łych losów i właściwego ustawienia się w życiu oraz w działalności. Prawdziwy profetyzm izraelski, który pod wpływem działania Bożego wyraźnie przerósł swe naturalne początki, powołany został do innych zadań. Prorok to przede wszystkim ten, kto przemawia w imieniu Bo­ga, tłumacząc ludziom Bożą myśl i wolę. To ten, kto potrafi lepiej do­strzec działanie Boże w historii i poprzez historię i tłumaczy ludziom Boże interwencje. Jest więc prorok odczytującym znaki czasu. To od­czytanie nie tylko ukazuje działanie Boże, które przez pomyślność i klęski, w zależności od ludzkiego postępowania, chce przyciągnąć człowieka do Boga, prorocka interpretacja znaków czasu jest głosem sumienia dla narodu, wykazuje jego błędy i grzechy, nawołuje do nawrócenia, przekazuje Boże wezwanie do godziwego życia.

Prorocy działali najczęściej w czasach trudnych a nawet tragicz­nych, zwłaszcza w czasach, gdy ludzie deptali prawo Boże, gdy naród łamał zawarte z Bogiem przymierze. Dlatego prorok był rzecznikiem przymierza, on to przymierze przypominał, nawoływał do wierności. Prorok tłumaczył prawo Boże i dlatego w nauczaniu proroków obser­wujemy postęp w zrozumieniu moralności Starego Testamentu. Pro­rocy dostrzegali liczne wady, stawali w obronie praw Bożych i ludz­kich, potępiali nielegalne formy kultu, formalizm religijny zachowu­jący zewnętrzne praktyki religijne i odznaczający się bezdusznym ich wypełnianiem. Prorocy wołali o serce ludzkie skierowane ku Bogu. Dostrzegali także krzywdę społeczną, stawali w obronie uciśnionych, prześladowanych, ubogich. Wzywali do solidarności społecznej. Naród wybrany przez Boga winien stanowić jedność.

A kiedy głos Boga przemawiający ustami proroka był lekceważony i odpychany, prorok groził karą Bożą. Gdy ona nadchodziła prorok przemawiający w imieniu Boga do ludzi, wołał także w imieniu ludzi do Boga o ratunek. Był orędownikiem u Boga za ludźmi.

Cała ta działalność proroków skierowana była ku teraźniejszości, ale teraźniejszość jest czasem wielką tajemnicą, której wyjaśnienie przynosi dopiero przyszłość. Dlatego prorok wybiega myślą w tę przy­szłość, a w perspektywie objawienia przyszłość ta odnosi się do czasów mesjańskich. Prorok więc zapowiada Mesjasza, Jego przyjście i dzieło. Te zapowiedzi proroków spełniły się na osobie Jezusa z Nazaretu. N^a te zapowiedzi powoływali się uczniowie Jezusa i powołuje się Kościół

,30

• Vo na świadectwo prawdy, że Jezus jest Mesjaszem. Stąd także te ^nowiedzi są dla wielu najbardziej znaną częścią prorockiego orędzia ^dlatego też wytwarza się przekonanie, że prorocy przede wszystkim zapowiadali przyszłość.

Natchnienie i objawienie prorockie.

prorok Starego Testamentu to człowiek, który miał pełną świado­mość powołania go przez Boga do głoszenia Bożego słowa. Pismo Świę­te podaje opisy powołania proroków. Są one udramatyzowanym przed­stawieniem przeżyć, które wycisnęły niezatarty ślad na świadomości proroka. Posłuszny Bożemu wezwaniu prorok oddaje swoje życie na służbę powierzonej mu misji. Będzie odtąd działał pod natchnieniem Bożym. Bóg będzie się posługiwał prorokiem jako rozumnym narzę­dziem dla osiągnięcia swoich celów. Słowo Boże, które prorok będzie głosił, docierało do niego w różny sposób. Na podstawie przekazu bi­blijnego możemy mówić o trzech rodzajach inspiracji prorockiej: są to słowa, które prorok słyszy, wizje, które odbiera i sny. Dochodzą do tego różne wydarzenia z życia, w których prorok dostrzega symbolicz­ną mowę Boga.

Sposoby przekazywania objawienia prorockiego.

Prorok otrzymywał objawienie, aby był jego przekazicielem. Naj­częściej pouczał ustnie. Słowom często towarzyszyły czynności symbo­liczne. Symbolem było czasem całe życie proroka (bezżenność Jeremia­sza) lub różne sytuacje życiowe (symboliczne imiona nadane dzieciom przez Izajasza, małżeństwo Ozeasza). Rzadziej prorocy posługiwali się pismem, choć później część ich pouczeń została spisana. Czytamy jed­nak o Jeremiaszu, że gdy zabroniono mu wstępu na teren świątyni, gdzie wygłaszał swoje mowy, spisał on te mowy i przesłał do odczy­tania przez swego sekretarza Barucha.

Uwzględniając istnienie innych form przekazu, trzeba jednak stwier­dzić, że prorocy byli przede wszystkim sługami słowa i walczyli sło­wem w sprawie Bożej.

Zakres działalności proroków.

Sprawa Boża była przedmiotem działalności proroków. Działali oni w narodzie izraelskim, który zawarł przymierze z Bogiem i przez to stał się szczególną własnością Boga. Dlatego dla proroków nie istniały sprawy świeckie. W życiu prywatnym i publicznym tego narodu nie było niczego, co byłoby wyjęte spod sacrum, nie miało łączności z Bo­giem. A jeżeli ludzie w swym postępowaniu desakralizowali różne dziedziny życia, prorocy stawali w obronie miejsca dla Boga. Dlatego stawali wobec władców i mówili im: „nie wolno", dlatego sprzeciwiali się przymierzom politycznym, które były wyrazem braku ufności po­jadanej w Bogu i często prowadziły do przenikania wpływu obcych ^rehgii.

Niesprawiedliwość w stosunkach międzyludzkich była niesprawie-iwością wobec Boga jako niewierność wobec przymierza. Dlatego P orocy podejmowali problematykę społeczną, piętnując nadużycia za­równo bogatych jak i biednych.

najwłaściwsza działalność proroków zmierzała do obrony i umoc-

31

---