1
FILOGENETYCZNA KLASYFIKACJA STRUNOWCÓW
z podaniem znanych zasięgów stratygraficznych (które często nie odzwierciedlają rzeczywistego występowania taksonu w czasie geologicznym)
Strunowce (Chordata), od kambru
Yunnanozoon, kambr wczesny
Pikaia, kambr środkowy (Burgess Shale)
Osłonice (Urochordata =Tunicata)
Żachwy (Ascidiacea)
Sprzągle (Thaliacea)
Iskrzyłudy (Pyrosomida)
Beczułkowce (Doliolida)
Salpy (Salpida)
Ogonice (Larvacea = Appendicularia)
Bezczaszkowce (Cephalochordata)
Lancetniki (Branchiostomatidae)
Kręgowce (Vertebrata, Craniota)
_________________________________________________________________________________________________
Kręgowce, czaszkowce (Vertebrata, Craniota)
Konodonty (Conodonta), Kambr-Trias
Śluzice (Myxinida), od Karbonu
Anatolepis, Kambr-Ordowik
Heterostraci, Ordowik-Dewon
Anaspidy (Anaspida), Sylur-Dewon
Minogi (Petromyzontida), od Karbonu
Inne paleozoiczne bezszczękowce: arandaspidy, telodonty, galeaspidy
Osteostraci, Sylur-Dewon
Szczękowce (Gnathostomata), Sylur1 >
Placodermi, ?Sylur, Dewon
Chrzęstnoszkieletowe (Chondrichthyes)
1
 2
Spodouste (Elasmobranchii), Sylur3->
rzędy kopalne, m. in. prażarłacze (Cladoselachii), dewon
Nowożarłacze (Neoselachii), Trias  >
Rekiny (Pleurotremata)
Płaszczki (Batomorphi, Rajiformes), Jura  >
m.in. piły (Pristidae), drętwy (Torpedo), manty (Mobulidae) i skrzydlaki (Myliobatidae)
Zrosłogłowe (Holocephali), Karbon  >
rzędy kopalne, m. in. kopodonty, kochliodonty
Chimery (Chimaeriformes), Karbon  >
Akantody (Acanthodii), Sylur1-Perm1
Kostnoszkieletowe (Osteichthyes)
Promieniopłetwe (Actinopterygii), Dewon >
Mięśniopłetwe (Sarcopterygii), od Dewonu
2
 3
Kostnoszkieletowe (Osteichthyes)
Promieniopłetwe (Actinopterygii), Dewon >
Cheirolepididae, Dewon
Miastugokształtne = ramieniopłetwe (Polypteriformes)
Wielopłetwce=miastugi (Polypterus) i trzcinnik (Erpetoichthys=Calamoichthys calabaricus)
Jesiotrokształtne (Acipenseriformes)
Jesiotrowate (Acipenseridae), Kreda >
jesiotry (Acipenserinae) i łopatonosy (Scaphirhynchinae)
Wiosłonosy (Polyodontidae)
Nowopłetwe (Neopterygii)
Prawieczkowce (Palaeonisciformes)
Niszczuki (Ginglymodi, Lepisosteiformes)
Halekostomowe (Halecostomi)
Halekomorfy (Halecomorphi)
Mękławki (Amiidae), Kreda >
grupy kopalne
Kościste (Teleostei)
3
 4
Kościste (Teleostei)
Kostnojęzykowe (Osteoglossomorpha), J3
Elopsomorfy (Elopomorpha)
Elopso (=Tarpono) kształtne (Elopiformes)
Węgorzokształtne (Anguilliformes)
Klupeomorfy (Clupeomorpha)
Śledziokształtne (Clupeiformes)
Ostariofyzy (Ostariophysi)
Karpiokształtne (Cypriniformes)
Sumokształtne (Siluriformes)
Kąsaczokształtne (Characiformes)
Strętwokształtne (Gymnotiformes), m.in.  węgorze elektryczne (Electrophoridae)
Euteleostei
Szczupakokształtne (Esociformes)
A
ososiokształtne (Salmoniformes)
Wężorokształtne (Stomiiformes)
Świetlikokształtne (Myctophiformes)
Acanthomorpha
Wyślizgokształtne (Ophidiiformes): Parabrotulidae, najgłębiej żyjące ryby
Dorszokształtne (Gadiformes)
Batrachokształtne (Batrachoidiformes), m.in. Antennariidae
Acanthopterygii
Aterynomorfy (Atherinomorpha)
Aterynokształtne (Atheriniformes)
Belonokształtne (Beloniformes), m.in. ptaszorowate = ryby latające (Exocoetidae)
Karpieńcokształtne (Cyprinodontiformes), m.in. piękniczkowate (Poeciliidae)
Perkomorfy (Percomorpha)
Ciernikokształtne (Gasterosteiformes): m. in. koniki morskie i iglicznie
Skorpenokształtne (Scorpaeniformes): m. in. skrzydlice (Pterois)
Okoniokształtne (Percifomes)
Płastugokształtne (Pleuronectifomes)
Najeżkokształtne (Tetraodontiformes)
4
 5
Mięśniopłetwe (Sarcopterygii), od Dewonu
Dwudyszne (Dipnoi), od Dewonu
Trzonopłetwe (Actinistia), od Dewonu
Rhipidistia Dewon-Perm1
2 rzędy kopalne
Osteolepiformes, Dewon-Perm1
Panderichthyida (Elpistostegalia), Dewon
Czworonogi (Tetrapoda)
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Czworonogi (Tetrapoda)
Acanthostega, Ichthyostega, Tulerpeton, Hynerpeton; Dewon3
Płazy (Amphibia) = Płazokształtne (Batrachomorpha), od Karbonu
Temnospondylne, Karbon-Kreda
Lepospondylne, Karbon-Perm
Nowopłazy (Lissamphibia)
Beznogie (Gymnophiona), od Jury
Ogoniaste (Urodela, Caudata), od Jury
Syrenowate (Sirenidae)
Kątozebne (Hynobiidae)
Skrytoskrzelne (Cryptobranchidae)
Bezpłucne, pletodonty (Plethodontidae)
Odmiencowate (Proteidae)
Salamandrowate (Salamandridae)
Poprzecznozębne (Ambystomatidae)
i inne
Bezogonowe (Anura, Salientia), od Triasu
Żaba ogoniasta (Ascaphus truei, Ascaphidae)
Ropuszkowate (Discoglossidae)
Bezjęzyczne (Pipidae)
Grzebiuszkowate (Pelobatidae)
Ropuchy (Bufonidae)
Rzekotki (Hylidae)
Drzewołazy (Dendrobatidae)
Żaby [właściwe] (Ranidae) i inne
5
 6
Gadokształtne (Reptiliomorpha), od Karbonu
Antrakozaury (Anthracosauroidea)
Seymouriamorpha
Diadectomorpha
Owodniowce (Amniota), od Karbonu
Mezozaury (Mesosauridae), Perm Gondwany
Anapsydy (Anapsida) od Karbonu
Pareiasauridae i 2 inne kopalne rodziny
Żółwie (Chelonia = Testudinata), od Triasu
Bokoszyjne (Pleurodira)
3 rodziny: m.in. Chelidae, SAm, Au
Skrytoszyjne (Cryptodira)
Skorpuchowate (Chelydridae): żółw jaszczurowaty (Chelydra serpentina) i żółw sępi (Macroclemys temminckii)
Cheloniidae: żółw zielony (Chelonia mydas) i karetta (Caretta caretta)
Dermochelyidae: żółw skórzasty (Dermochelys coriacea)
Żółwie słodkowodne (Emydidae): m. in. żółw błotny (Emys orbicularis)
Żółwie lądowe (Testudinidae): m.in. żółw grecki (Testudo hermanni) i żółw śródziemnomorski (Testudo graeca)
Żółwiaki (Trionychidae)
Diapsydy (Diapsida), Karbon ->
Euryapsida = Sauropterygia
Plakodonty (Placodontia), Trias Europy
Notozaury (Nothosauria), Trias Europy i Azji
Plezjozaury (Plesiosauria), Jura-Kreda
Ichtiozaury (Ichthyosauria), Trias-Kreda
Lepidozaury (Lepidosauria)
Sfenodonty (Sphenodontida) od póz
nego Triasu
Tuatary (Sphenodon, Sphenodontidae)
A
uskonośne (Squamata), od pocz. Triasu
Iguania
Scleroglossa
6
 7
A
uskonośne (Squamata), od pocz. Triasu
Iguania
Legwany (Iguanidae)
Agamy (Agamidae)
Kameleony (Chamaeleonidae)
Scleroglossa
Gekony (Gekkonidae)
Amfisbeny (Amphisbaenidae)
Teju (Teiidae)
Zwinkowate = jaszczurki właściwe (Lacertidae)
Scynki (Scincidae)
Padalcowate (Anguidae)
Warany (Varanidae)
Helodermy (Helodermatidae)
Mozazaury (Mosasauridae), Kreda
i inne rodziny jaszczurek
Węże (Serpentes)
Scolecophidia
3 pierwotne rodziny podziemnych węży, m.in. ślepuchowate (Typhlopidae)
Alethinophidia
3 pierwotne rodziny w tym cylindrowce (Aniliidae)
Macrostomata
Dusiciele (Boidae)
Boa (Boinae)
Pytony (Pythoninae)
6 mniejszych rodzin
Połozowate s. lato, kolubrydy (Colubridae)
Zaskrońcowate (Natricinae)
Połozowate s. str. (Colubrinae) m. in. wąż Eskulapa i gniewosz
Zdradnicowate (Elapidae) [kobry, węże morskie i inne]
Żmijowate (Viperidae)
Żmije (Viperinae)
Grzechotniki (Crotalinae)
7
 8
Archozauromorfy (Archosauromorpha)
Rynchozaury (Rhynchosauria)
2 inne grupy
Archozaury (Archosauria), od Triasu
bazalne archozaury, dawniej zaliczane do tekodontów, np. Euperkeria
Crurotarsi
Phytosauria
inne krurotarsalne tekodonty
Krokodylowe (Crocodylia) od Triasu
Aligatory (Alligatoridae)
Krokodyle (Crocodylidae)
Gawiale (Gavialidae)
Ornithodira
Pterozaury (Pterosauria) Trias-Kreda
Rhamphorhynchoidea, Trias-Jura
Pterodactyloidea, Jura-Kreda
Dinozaury (Dinosauria), Trias-Kreda
Gadziomiedniczne (Saurischia)
Ptasiomiedniczne (Ornithischia), Jura-Kreda
8
 9
Dinozaury (Dinosauria), Trias-Kreda
Gadziomiedniczne (Saurischia)
Teropody (Theropoda)
Ptaki (Aves) [patrz ANEKS]
Sauropodomorpha
Prosauropoda
Sauropoda
Brachiosauridae
Camarasauridae
Diplodocidae
i inne
Ptasiomiedniczne (Ornithischia), Jura-Kreda
Tarczonośne (Thyreophora)
Stegozaury (Stegosauria)
Ankylozaury (Ankylosauria), tzw. dinozaury pancerne
Ornitopody (Ornithopoda)
Iguandonty (Iguanodontidae)
Kaczodziobe (Hadrosauridae)
i inne
Marginocefale (Marginocephalia)
Grubogłowe (Pachycephalosauria)
Rogate (Ceratopsia)
9
 10
Synapsydy (Synapsida), od Karbonu
Pelikozaury (liczne klady), Karbon-Perm
Therapsida, Perm-Jura
liczne grupy (drapieżne i roślinożerne) m. in. Cynodontia, Perm-Jura (głównie Trias)
Ssaki (Mammalia), od póz
nego Triasu
liczne wyłącznie mezozoiczne rzędy
Multituberculata, Jura-Eocen
Holotheria, Jura ->
Stekowce (Monotremata), Kreda ->
Kolczatki (Tachyglossidae)
Dziobak (Ornithorhnychus anatinus, Ornithorhnychidae)
grupy wymarłe
Theria, Kreda ->
Torbacze (Marsupialia), Kreda ->
Dydelfowate (Didelphidae, Didelphimorphia)
Zbójniki (Caenolestidae, Paucituberculata)
Niełazokształtne (Dasyuromorphia)
Niełazy (Dasyuridae):  myszy workowate ,  koty workowate i diabeł tasmański
Wilk workowaty (Thylacinus cynocephalus, Thylacinidae)
Kret workowaty (Notoryctes typhlops, Notoryctidae, Notoryctemorphia)
Jamraje (Peramelidae, Peramelemorphia)
Skąposiekaczowce (Diprotodontia)
Pałankowate (Phalangeridae), m. in. kuskus (Phalanger maculatus)
Lotopałanki (Petauridae)
Koala (Phascolarctos cinereus, Phascolarctidae)
Wombaty (Vombatidae)
Kangurowate (Macropodidae)
i inne
A
ożyskowce (Eutheria = Placentalia), Kreda ->
10
 11
A
ożyskowce (Eutheria = Placentalia), Kreda ->
Edentata
Szczerbaki (Xenarthra)
Leniwce dwupalczaste (Choloepidae)
Leniwce trójpalczaste (Bradypodidae)
Mrówkojady (Myrmecophagidae)
Pancerniki (Dasypodidae)
A
uskowce = pangoliny (Manidae, Pholidota)
Glires ( Anagalida )
Zajęczaki (Lagomorpha)
Szczekuszki (Ochotonidae)
Zającowate (Leporidae)
Gryzonie (Rodentia)
Wiewiórkowate (Sciuridae), m.in. susły i świstaki
Bobry (Castoridae)
Postrzałki (Pedetidae)
Myszowate (Muridae) sensu lato
Myszy i szczury (Murinae)
Chomiki (Cricetinae)
Nornikowate (Microtinae)
Myszoskoczki (Gerbillinae)
i inne podrodziny
Pilchowate (Myoxidae = Gliridae)
Smużkowate (Zapodidae)
Skoczki (Dipodidae)
Jeżozwierze (Hystricidae)
Ursonowate (Erethizontodae)
Marowate (Caviidae), m. in. świnki morskie (Cavia)
Kapibary (Hydrochoeridae)
Szynszyle (Chinchillidae)
Nutriowate (Capromyidae)
Kretoszczury (Bathyergidae)
i inne
Ryjkonosy = ryjoskoczki (Macroscelidea, Macroscelididae)
11
 12
Owadożerne (Insectivora)
1 rząd kopalny
Owadożerne (Lipotyphla)
Tenreki (Tenrecidae)
Jeżowate (Erinaceidae)
Ryjówkowate (Soricidae)
Krety (Talpidae)
i inne
Archonta
Nietoperze (Chiroptera)
Rudawkowate (Pteropodidae, Megachiroptera)
Microchiroptera
Podkowce (Hipposideridae)
Wampiry (Desmodontidae)
Mroczkowate (Vespertilionidae)
i inne
Tupaje (Scandentia)
Tupaje (Tupaiidae)
Latawce (Dermoptera)
Lotokoty = kolugo (Cynocephalidae = Galeopithecidae): 2 gat. Cynocephalus
Plesiadapiformes, póz
na kreda - eocen
Naczelne (Primates)
Omomyidae, paleocen-eocen
Adapiformes, eocen
Lemurowe (Lemuriformes)
Lorisowate (Lorisoidea), od końca eocenu (Fayum)
Lori (Lorisidae)
Galago ( bushbabies ) (Galagidae)
Lemurowate (Lemuroidea), holocen Madagaskaru
Lemury (Lemuridae)
Indrysy (Indridae)
Palczak (Daubentonia, Daubentoniidae)
i inne
Haplorhini
12
 13
Haplorhini
Wyraki (tarsjusze) (Tarsiidae), od wszesnego eocenu
Antropoidy (Anthropoidea), od eocenu
Szerokonose (Platyrrhini), od póz
nego oligocenu
Kapucynkowate (płaksowate) (Cebidae)
Marmozetowate (pazurkowce) (Callithrichidae)
Wąskonose (Catarrhini), od eocenu
Eosimia, Oligopithecidae, Propliothecidae
Koczkodanowate (Cercopithecidae), od miocenu
Człekokształtne [ang. apes] (Hominoidea), od miocenu
Proconsul, miocen
Gibbony (Hylobatidae)
Hominidy (Hominidae), od miocenu
Kenyapithecus, miocen
Orangutanowate (Ponginae)
Dryopithecus, miocen
Sivapithecus, miocen
Orangutan (Pongo pygmaeus), holocen
Człowiekowate (Homininae)
Goryle (Gorilla), holocen
Szympansy (Pan), holocen
Małpoludy (Australopithecus), póz
ny miocen-pliocen
Ludzie (Homo), Czwartorzęd
13
 14
Ferae
Kreodonty (Creodonta), głównie wczesny Trzeciorzęd
Drapieżne (Carnivora)
Aeluroidea = Feloidea
A
aszowate (Viverridae)
Hienowate (Hyeanidae)
Koty (Felidae)
Arctoidea = Canoidea
A
asicowate (Mustelidae)
Psowate (Canidae)
Szopowate (Procyonidae)
Niedz
wiedzie (Ursidae)
Płetwonogie (Pinnipedia)
Uchatkowate (Otariidae)
Morsy (Odobenidae)
Foki (Phocidae)
Ungulata (kopytne)
Syreny (Sirenia)
Diugonie (Dugongidae)
Manaty (Trichechidae)
Trąbowce (Proboscidea)
Słonie (Elephantidae)
Góralki (Hyracoidea, Procaviidae)
Nieparzystkopytne (Perissodactyla)
Tapiry (Tapiridae)
Nosorożce (Rhinocerotidae)
Koniowate (Equidae)
Mrówniki (Tubulidentata, Orycteropodidae)
Parzystokopytne (Artiodactyla)
14
 15
Parzystokopytne (Artiodactyla)
Świnie (Suidae)
Pekari (Tayassuidae)
Hipopotamy (Hippopotamidae)
Wielbłądowate (Camelidae)
Przeżuwacze (Ruminantia)
Kanczyle (Tragulidae)
Jeleniowate (Cervidae)
Żyrafowate (Giraffidae)
Widłorogie (Antilocapridae)
Krętorogie (Bovidae
Walenie (Cetacea)
Prawalenie (Archaeoceti) Eocen
Zębowce (Odontoceti)
Delfiny (Delphinidae)
Morświny (Phocoenidae)
Narwalowate (Monodontidae) [narwal i białucha]
Kaszaloty (Physeteridae)
Fiszbinowce = wieloryby (Mysticeti)
Pływacze (Eschrichtidae)
Fałdowce = fałdoskóre (Balaenopteridae)
Gładkoskóre (Balaenidae)
15
 16
Ptaki (Aves)
Praptaki (Archaeopteryx) koniec jury Europy
Ptasioogonowe (Ornithurae) (ptaki pierwotnie opatrzone pygostylem)
Confuciusornis  wczesna kreda
Enantiornisowe (Enantiornithes), kreda: Gobipteryx i inne
Euornithes (Ornithurae s.str.)
Odontognathae
Hesperornisowe (Hesperornithiformes), Kreda
Hesperornisowate (Hesperornithidae), pózna Kreda
i inne
Ichtiornisy (Ichthyornithidae), póżna kreda
Neornithes
Paleognatyczne (Palaeognathae)
litornitydy czyli pierwotne paleognatyczne z wczesnego trzeciorzędu
Kazuarowe (Casuariiformes)
Kazuary (Casuarius, Casuariidae)
Emu (Dromaius, Dromaiidae)
Kiwi (Apteryx, Apterygidae, Apterygiformes)
Kusacze = tinamu (Tinamidae, Tinamiformes)
Mamutaki (Aepyornithidae, Aepyornithiformes)
Moa (Dinornithiformes)
Nandu (Rheidae, Rheiformes)
Strusie (Struthio, Struthionidae, Struthioniformes)
Neognatyczne
[Kurogęsiowe (Galloanserimorphae)]*
Blaszkodziobe (Anseriformes)
Presbiornisowate (Presbyornithidae)
Bezpłetwiec (Anseranas semipalmata, Anseranatidae)
Kaczkowate (Anatidae)
Gęsi (Anserinae)
Kaczki (Anatinae)
Skrzydłoszpony (Anhimidae)
Grzebiące (Galliformes)
16
 17
Grzebiące (Galliformes)
Nogale (Megapodiidae)
Czubacze (Cracidae)
Perlice (Numididae)
Kuraki (Phasianidae)
Kurowate (Phasianinae)
Głuszcowate (Tetraoninae)
Indyki (Meleagrinae)
Gastornisowe (Gastornithidae, Gastornithiformes), m.in. Diatryma
[Żurawiowe, siewkowe i prawdopodobnie pokrewne grupy]*
Przepiórniki (Turnicidae, Turniciformes)
Żurawiowe (Gruiformes)
Słonecznica (Eurypyga helias, Eurypygidae) Amer. Pd.
Kagu (Rhynochetus, Rhynochetidae)
Madagaskarniki (Mesitornithidae)
Fororaki (Phorusrhacidae)
Dwuczuby (Cariamidae)
Gruchacze (Psophiidae)
Chruściele (Rallidae)
Żurawie (Gruidae)
Bekaśnica (Aramus guarauna, Aramidae)
Dropie (Otididae)
Siewkowe (Charadriiformes)
Graculavidae, Kreda
Mewowate (Laridae): mewy, rybitwy, brzytwodzioby
Wydrzyki (Stercorariidae)
Alki (Alcidae)
Krabożer (Dromas ardeola, Dromadidae)
Żwirowcowate (Glareolidae)
Pochwodzioby (Chionididae)
Kulony (Burhinidae)
Ostrygojady (Haematopodidae)
17
 18
Szczudlakowate (Recurvirostridae)
Siewkowate (Charadriidae)
Bekasowate (Scolopacidae)
Dziobówki (Rostratulidae)
Długoszpony (Jacanidae)
Gołębiowe (Columbiformes)
Gołębie (Columbidae)
Dronty (Raphidae), wytepione w czasach historycznych
Stepówki (Pteroclidae, Pterocliformes)
[Drapieżne w najszerszym sensie, też rybożerne]*
Pełnopłetwe (Pelecaniformes)
Faetony (Phaethontidae)
Fregaty (Fregatidae)
Pelikany (Pelecanidae)
Trzewikodziób (Balaeniceps rex, Balaenicipitidae)
Gluptaki (Sulidae)
Plotopteridae, Oligo-Mio, wybrzeża Pacyfiku
Kormorany (Phalacrocoracidae)
Wężynki (Anhingidae)
Kostnozębowe (Odontopterygiformes), Eocen-Miocen
Brodzące = Bocianowe (Ciconiiformes)
Bociany (Ciconiidae)
Waruga (Scopus umbretta, Scopidae)
Czaplowate (Ardeidae)
Ibisowate (Threskiornithidae, Plataleidae)
[przynależność do rzędu dyskusyjna:]
Kondorowate (Cathartidae = Vulturiddae)
Teratornisowate (Teratornithidae) Miocen-Pleistocen Płk. Zach.
Szponiaste (Accipitriformes)
Sekretarz (Sagittarius serpentarius, Sagittariidae)
Jastrzębiowate (Accipitridae), m.in. sępy (Gypaetinae = Aegypiinae)
Rybołów (Pandion haliaetus, Pandionidae)
Sokołowate (Falconidae)
18
 19
Rurkonose (Procellariiformes)
Nurce (Pelecanoididae)
Burzykowate (Procellariidae)
Nawałniki (Oceanitidae = Hydrobatidae)
Albatrosy (Diomedeidae)
Pingwiny (Spheniscidae, Sphenisciformes)$
Nury (Gavia, Gaviidae, Gaviifomes)$
Perkozy (Podicipedidae, Podicipediformes)$
Flamingi (Phoenicopteridae, Phoenicopteriformes)
[Ptaki nadrzewne]*
Czepigi (Coliidae)
Kolibry (Trochilidae)
Jerzykowe (Apodiformes)
Czubiki (Hemiprocnidae)
Jerzyki (Apodidae)
Lelkowe (Caprimulgiformes)
Lelki (Caprimulgidae)
Nocoloty (Nyctibiidae)
Sowniki (Aegothelidae)
Paszczaki (Podargidae)
[przynależność do rzędu kwestionowana:]
?Tłuszczak (Steatornis caripensis, Steatornithidae)
Sowy (Strigiformes)
Płomykówki (Tytonidae)
Puszczykowate (Strigidae)
Turaki = bananojady (Musophagidae)
Papugi (Psittaciformes)
Kukułkowe (Cuculiformes)
Kukułkowate (Cuculidae)
[przynależność do rzędu kwestionowana:]
Hoacyn (Opisthocomus hoatzin, Opisthocomidae)
Trogony (Trogonidae)
19
 20
Kraskowe (Coraciiformes)
Kraski (Coraciidae)
Todi =  płaskodzióbki (Todidae)
Piłodzioby (Momotidae)
Zimorodki (Halcyonidae = Alcedinidae)
Żołny (Meropidae)
Dudkowe (Upupifomes)
Dzioborożce (Bucerotidae)
Dudki (Upupidae)
Sierpodudki (Phoeniculidae)
Złotopiórowe (Galbuliformes)
Złotopióry (Galbulidae)
Drzymy (Bucconidae)
Dzięciołowe (Piciformes)
Miodowody (Indicatoridae)
Dzięciołowate (Picidae)
Dzięcioły (Picinae)
Krętogłowy (Jynginae)
Tukanowate (Ramphastidae): tukany i brodacze
Wróblowe (Passeriformes)
_________________________________________________________________
* W kwadratowych nawiasach [...] umieszczone są nazwy prowizorycznych, nieformalnych zgrupowań rzędów ptaków.
Niektóre z nich podejrzewane są o monofiletyzm, a inne odzwierciedlają tylko podobieństwa trybów życia.
$
Wymienienie tych trzech grup nurkujących ptaków obok siebie nie sugeruje ich bliższego pokrewieństwa.
20