Racjonalizacja decyzji kierowniczych: istota, przesłanie, uwarunkowania, modele.
Pojęcia:
Decydowanie -proces świadomego i nielosowego wyboru jednego z wariantów działania.(M. J.
Stankiewicz)
Decydowanie- jest zawsze wyborem jednego z możliwych w danej sytuacji wariantów działania. (A.
Peszko)
Decyzja- wynik decydowania (decyzją może być: działanie, akt lub opinia, sąd w jakiejś sprawie)
Decydent -to osoba lub grupa osób, które uczestniczą w procesie podejmowania decyzji, czyli
podmiot dokonujący wyboru ostatecznego wariantu decyzji.
Podejmowanie decyzji  jest aktem świadomego wyboru jednego spośród co najmniej dwóch
możliwych rozwiązań jakiegoś problemu. ( A. Peszko)
Przedmiot decyzji  jest to problem jaki powinien być rozwiązany w efekcie wdrożenia podjętych
decyzji.
Kryteria klasyfikacji decyzji:
1. Znaczenie decyzji dla instytucji
Strategiczne 
" Decyzje o największym znaczeniu
" Dotyczą wizji przedsiębiorstwa, zdarzeń w latach przyszłych
" Muszą być szczególnie rzetelnie podejmowane.
" Zależy od nich szansa rozwoju i zdobycia przewagi konkurencyjnej organizacji.
" Są to najczęściej decyzje scentralizowane, niepowtarzalne, jednostkowe,
podejmowane od czasu do czasu.
" Decyzje strategiczne wyznaczają cele i zadania, strategie dywersyfikacji, strategie w
zakresie finansów i administracji, metody rozwoju
Taktyczne 
" Dotyczą realizacji danej strategii na pewnym odcinku w planach rocznych instytucji.
" Muszą wynikać z decyzji strategicznych
" Odnoszą się najczęściej do pozyskiwania; organizacji i rozwoju zasobów organizacji.
" Celem podejmowania decyzji na poziomie taktycznym jest zapewnienie organizacji i struktury
informacji, odpowiedzialności, zasobów
Operacyjne 
" Dotyczą zdarzeń zachodzących w ciągu dnia, miesiąca lub kwartału
" Są to decyzje zdecentralizowane.
" Podejmowane najczęściej przez kierowników średniego i niższego szczebla zarządzania.
" Często są one powtarzalne, występujące w dużej liczbie oraz zróżnicowane.
" Zwrócić należy także uwagę na dużą częstotliwość ich występowania.
" Cele i zadania operatywne, organizacja zaopatrzenia produkcji i zbytu, kontrola procesów
2. Decyzje według stopnia innowacyjności:
Rutynowe  związane z ponownym dokonaniem zakupu tych samych produktów, od tego samego
dostawcy, na tych samych warunkach,
Adaptacyjne  dostosowanie zachowania do wymogów sytuacji i środowiska,
Innowacyjne - dotyczą kreowania nowych norm rozwiązania.
Regresywne  związane jest z dokonaniem modyfikacji, poprawieniu błędów by osiągnąć cel.
3. Decyzję według struktury podmiotu podejmującego decyzję
Decyzje grupowe  chodzi o decyzje podejmowane przez grupę ludzi, powołanych do łącznego
rozstrzygania pewnych spraw określoną większością głosów. Do podjęcia decyzji jest upoważniona
grupa ludzi i na zewnątrz liczą się decyzje całej grupy, a nie poszczególnych osób wchodzących w jej
skład.
Decyzje jednoosobowe  w tym przypadku chodzi o decyzje podejmowane przez jedną osobę.
4. Decyzje według stopnia ryzyka
Decyzje podejmowane w warunkach pewności  do ich podejmowania dochodzi wtedy, gdy znane
są zależności przyczynowe, a zatem na podstawie deterministycznego systemu przewidywań znany
jest przyszły wynik podjętego działania.
Decyzje podejmowane w warunkach ryzyka  to decyzje dotyczące przyszłych działań, których
skutki, a także towarzyszące im okoliczności można przewidzieć ze znanym lub dającym się
oszacować prawdopodobieństwem.
Decyzje podejmowane w warunkach niepewności  dotyczą działań, w odniesieniu do których nie
jesteśmy w stanie oszacować prawdopodobieństwa ich skutków, ani okoliczności i warunków, w
których te działania będą realizowane.
5. Możliwość zastosowania schematów decydowania
Decyzje programowalne są powtarzalne i można dla nich opracować rutynowe procedury ich
podejmowania. Jeśli decyzja ma charakter w pełni programowalny można jej podjęcie powierzyć
komputerowi.
Decyzje nieprogramowalne dotyczą spraw nowych, w których brak doświadczeń, a także
zagadnień, w których nie da się przewidzieć następstw podejmowanych decyzji.
6. Relacje pomiędzy decydentem a wykonawcą decyzji
Kierownicze  kto inny decyduje, a kto inny realizuje decyzje; najczęściej decydentem jest
przełożony; są to decyzje złożone
Nie kierownicze  decydent sam wykonuje podjętą decyzje; występuje jedność interesu;
wybieram to co jest dla mnie najlepsze
7. Ilość informacji, którą decydent może wykorzystać w procesie decyzyjnym
Proces decyzyjny rozpoczyna się od momentu uświadomienia sobie decyzji do momentu
podjęcia decyzji; czas ten może dążyć do zera.
Decyzje samorodne  moment uświadomienia sobie decyzji równa się koniecznemu
momentowi podjęcia decyzji, czyli nie ma czasu na gromadzenie informacji, a decyzja jest
podjęta na podstawie informacji w danym momencie; do decyzji samorodnych należą:
Decyzje intuicyjne  podjęte w oparciu o pewne przesłanki bez sformalizowanego
procesu metodycznego; wybór kilku kryteriów, po którym następuje decyzja; oparte
na wiedzy, którą już posiadamy
 Decyzje odruchowe  zachowania wyćwiczone
Decyzje refleksyjne  sytuację, w której się znalez
liśmy przyrównujemy do wzorca i
zachowujmy się zgodnie z nim
8. Złożoność sytuacji decyzyjnej
Sytuacja decyzyjna to zespół czynników warunkujących podejmowanie decyzji; sytuacja
decyzyjna jest prosta, gdy poszczególne elementy ją tworzące są oparte na jednym kryterium,
a złożone, gdy są oparte na wielu kryteriach.
Racjonalny proces decyzyjny  jego celem jest doprowadzenie do wyboru i wdrożenia
najlepszego wariantu rozwiązania problemu decyzyjnego.
Cechy myślenia strategicznego:
Wariantowość  decydent musi założyć, że istnieje wiele rozwiązań problemu i powinien ich
poszukiwać
Elastyczność  przejawia się w podatności uwzględniania nowych okoliczności
Traktowanie przedmiotu decyzyjnego kompleksowo i systemowo  umiejętność
wychwycenia wszystkich elementów wpływających na podmiot oraz traktowanie przedmiotu
całościowo, kompleksowo
Stosowanie odpowiednio szerokich przejawów oceny  należy umieć przewidywać
następstwa rozwiązań problemu decyzyjnego
Interdyscyplinarne i multidyscyplinarne podejście do podejmowania problemu
decyzyjnego  określenie wiedzy adekwatnej do elementów decyzji oraz wykorzystanie tej
wiedzy w procesie decyzyjnym, również wiedzy z innych dyscyplin nauki
Twórcze podejście do problemu decyzyjnego  polega na wprowadzeniu całkowicie
nowego rozwiązania
Dążenie do najlepszego wyniku  dążenie do bycia liderem
Koncentracja na aspektach zawodowych  należy właściwie wykorzystywać czas na
rozwiązywanie problemu; ważna jest tutaj zasada Pareto 20  80 , 20% przyczyn wpływa na
80% skutków; należy skupić uwagę na 20%
Społeczne, ponadpartykularne podejście do problemu decyzyjnego  cele instytucji
muszą być zgodne z celami ogólnospołecznymi
Umiejętność podejmowania ryzyka  podejmowanie ryzyka w uzasadnionych przypadkach
FAZY I ETAPY RACJONALNEGO PROCESU DECYZYJNEGO
Faza I- postrzeganie i identyfikacja problemu decyzyjnego:
1) Penetracja sytuacji instytucji
2) Zauważenie symptomów problemu
3) Rozpoznanie problemu
4) Sformułowanie problemu
Faza II- formułowanie założeń dotyczących rozwiązania problemu decyzyjnego:
1) Ustalenie celów rozwiązania
2) Ustalenie warunków brzegowych
3) Ustalenie dodatkowych własności pożądanych rozwiązania
Faza III- Generowanie wariantów rozwiązań problemu decyzyjnego:
1) Określenie idei rozwiązania i/lub określenie rozwiązania idealnego
2) Ustalenie warunków realizacji idei rozwiązania i/lub rozwiązania idealnego (warunków tych
powinno być co najmniej 20).
3) Projektowanie rozwiązań idealnych
Faza IV- Analiza i ocena wariantów rozwiązań problemu decyzyjnego:
1) Budowanie scenariuszy przyszłości
2) Symulacja  zachowań poszczególnych wariantów rozwiązań w poszczególnych
scenariuszach przyszłości
3) Ocena wyników symulacji
Faza V- Podjęcie decyzji:
1) Ustalenie kryteriów wyboru
2) Wybór rozwiązania problemu decyzyjnego
Faza VI- Wdrożenie decyzji:
1) Przekonanie wykonawców
2) Wdrożenie wybranego rozwiązania, kontrola oraz ewentualne korekty
Modele podejmowania decyzji
Formalny model racjonalny
Poszukiwanie decyzji optymalnej lub najlepszej.
Racjonalność decyzji czyli racjonalność formalna, jest to podjęcie decyzji zgodnie z
procedurą
Decyzja podejmowana jest fazowo
Model ograniczonej racjonalności
Poszukiwanie pierwszej decyzji zadawalającej, gdy istnieje kryterium określające minimum
warunków zadawalających oraz gdy któryś z uznanych wariantów decyzji odpowiada przyjętemu
kryterium lub jest od niego lepszy, nie jest konieczna wymierność.
OGRANICZENIA RACJONALNOŚCI:
subiektywne (decydent)  brak kwalifikacji, negatywne cechy
obiektywne (prawidłowość funkcjonowania organizacji)
strukturalne (przyjęty podział pracy)
poznawcze  zły obieg informacji, zbędne, brak
motywacyjne  jeżeli pomyłki są karane decyzje podejmowane są niechętnie
kompetencyjne  z
le rozłożone kompetencje, czas
PRZESA
ANKI RACJONALIZACJI DECYZJI:
" Zmniejszenie ryzyka i niepewności w wielu sytuacjach decyzyjnych.
" Nawet sprawne posługiwanie się modelem racjonalnym nie gwarantuje sukcesu
Model kosza na śmieci
Z modelu wynika, że cele (preferencje), technologia (know-how, techniki,
wyposażenie) i uczestnictwo w procesach decyzyjnych w organizacjach są nie-jasne,
niepewne i podlegają szybkim zmianom
opisuje organizacyjne decydowanie jako proces złożony, dynamiczny i burzliwy, a nie płynny
i racjonalny.
Czasami dopasowujemy problem do znalezionego wcześniej rozwiązania.
Bariery podejmowania decyzji
Warunek ograniczający decyzję  warunek taki ogranicza przestrzeń decyzyjną do pewnego
podzbioru decyzji. Po uwzględnieniu wszystkich warunków ograniczających otrzymujemy zbiór
decyzji dopuszczalnych.
Warunki ograniczające można podzielić ze względu na ich wpływ na zbiór decyzji optymalnych na:
Warunki sztywne - usunięcie warunku powoduje zmianę zbioru decyzji optymalnych
Warunki luz
ne - usunięcie warunku nie powoduje zmiany zbioru decyzji optymalnych
Bariera zasobowa związana jest z dysponowaniem ograniczonymi środkami ludzkimi i
rzeczowymi.
Bariery osobowościowa i kompetencyjna wynikają z cech osobowościowych i kompetencji
decydenta.
Bariera społeczna wynika z powstawania konfliktów społecznych.
Bariera organizacyjna wynika z niedostosowania struktury organizacyjnej firmy do
warunków jej działania.
Bariera motywacyjna wynika z braku motywacji do pracy.
Bariera biurokratyczna wynika ze zbyt dużej liczby przepisów.
Bariera konkurencyjna związana jest z konkurencją na rynku, na działalność których nie
mamy wpływu.