Odchudzanie systemu Microsoft Windows

Autor: Mariusz Kołacz (rokko)

Strona autora: techformator.pl

Kontakt: m.kolacz(at)hotfix.pl

W dzisiejszych czasach kwestia odchudzenia Windows nie jest już tak istotna. Dyski twarde osiągają niebotyczne pojemności, o których w przeszłości można było tylko pomarzyć. Więc dlaczego odchudzać Windows? Technologie nieustannie zmieniają się, lecz wiele praktyk stosowanych w informatyce pozostaje nienaruszonych. Dotyczy to między innymi ustalania wielkości partycji systemowej. Wyobraźmy sobie taką sytuację, przydzieliliśmy partycji systemowej pewną pojemność, jednak ta z biegiem czasu wyczerpuje się, co objawia się komunikatami systemowymi, niemożnością instalacji nowego oprogramowania, problemami z pamięcią wirtualną i innymi błędami prowadzącymi do destabilizacji systemu operacyjnego. Aby uzdrowić sytuację mamy do wyboru wiele opcji, począwszy od tych najbardziej drastycznych (ponowny podział dysku na partycje lub rozszerzenie partycji systemowej, przy użyciu oprogramowania partycjonującego), a skończywszy na metodach odchudzających, dzięki którym w niektórych przypadkach możemy odzyskać nawet kilkanaście gigabajtów przestrzeni, bez większego nakładu czasu i poświęcania cennych danych zgromadzonych na dysku. Oczywiście są również metody odchudzania, które polegają na kasowaniu niepotrzebnych plików, czasem wiąże się to z utratą określonej funkcjonalności. Przykładowo, usuwając katalog Help, gdzie zgromadzone są pliki pomocy Windows, pozbawiamy się cennego źródła informacji. To od Was ostatecznie zależy, w jakim stopniu odchudzicie swój system i jakich metod użyjecie.

Optymalizujemy plik wymiany (pagefile.sys)

Wyłączamy funkcję hibernacji (hiberfil.sys)

Optymalizujemy systemowy Kosz (Recycle Bin)

Usuwamy punkty przywracania systemu

Używamy kompresji NTFS

Zmieniamy ustawienia tymczasowych plików internetowych

Używamy specjalistycznego oprogramowania

Usuwamy zbędne składniki systemu

Usuwamy zbędne oprogramowanie

1. Optymalizujemy plik wymiany (pagefile.sys).

Domyślnie system automatycznie ustala rozmiar pliku wymiany, który uzależniony jest od ilości posiadanej pamięci RAM. Nie trudno sobie wyobrazić, iż przy ogromnej ilości pamięci, system dopasowując rozmiar, ustali jego wartość na bardzo wysoką, co będzie prowadzić do zmarnowania nawet kilku gigabajtów powierzchni dysku. Aby temu zapobiec, należy ręcznie ustawić rozmiar. Dodatkowo, plik winien posiadać stały rozmiar, gdzie wartość minimalna będzie równa wartości maksymalnej. Poniżej opisano, w jaki sposób dobrać i ustawić odpowiedni rozmiar pamięci wirtualnej.

Nie jest łatwo odpowiedzieć na pytanie, ile przydzielić pamięci wirtualnej, ponieważ nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Dopasowanie wielkości pliku wymiany uzależnione jest nie tylko od ilości pamięci RAM, ale również rodzaju systemu i sposobu jego użytkowania.

Poniżej zaprezentowano przykładowe ustawienia pliku stronicowania w systemach Windows XP/2003 (32bit) oraz Windows Vista/2008 (32bit). Dla systemów serwerowych w kwestii ustawień pliku stronicowania nie należy aż nadto eksperymentować.

Przy dużej ilości pamięci RAM optymalizując plik wymiany, możemy zaoszczędzić nawet kilka GB przestrzeni. Podane wyżej wartości są jedynie orientacyjne. Użytkownik sam powinien przeprowadzić testy na swojej maszynie i dobrać najbardziej odpowiadającą mu wartość.

Procedura optymalizacji (zmiana rozmiaru pliku wymiany)

Start => Uruchom => sysdm.cpl

Przechodzimy na zakładkę Zaawansowane

Wydajność => Ustawienia

W oknie Opcje wydajności przechodzimy na zakładkę Zaawansowane

Pamięć wirtualna => Zmień

W oknie Pamięć wirtualna zaznaczamy Rozmiar niestandardowy

W polu Rozmiar początkowy (MB) określamy wstępny rozmiar pliku stronicowania pamięci wirtualnej

W polu Rozmiar maksymalny (MB) określamy maksymalny rozmiar pliku stronicowania. Jeżeli wartość początkowa będzie równa wartości maksymalnej, taki plik wymiany będziemy nazywali stałym.

Po wpisaniu określonych przez nas wartości zatwierdzamy wprowadzone dane, klikamy Ustaw, w każdym następnym oknie klikamy OK. Zmiany będą widoczne po ponownym uruchomieniu komputera.

Jeżeli po zdefiniowaniu nowego rozmiaru zaobserwujemy niepokojące błędy np. zawieszenie się komputera w trakcie pracy na skutek braku pamięci wirtualnej, zwiększamy limit powierzchni przyznany dla pliku wymiany według powyższej procedury.

2. Wyłączamy funkcję hibernacji (hiberfil.sys).

Kolejnym krokiem znacząco odchudzającym system, jest wyłączenie funkcji hibernacji. Definicję hibernacji można znaleźć na Wikipedii => Hibernacja (informatyka).

Procedura wyłączenia hibernacji w systemie Windows

Start => Uruchom => cmd

W wierszu poleceń wpisujemy polecenie:

powercfg /h off

W każdej chwili funkcję możemy ponownie włączyć poprzez wpisanie w wierszu poleceń:

powercfg /h on

Dla pewności, po wyłączeniu hibernacji przechodzimy do katalogu głównego i sprawdzamy, czy plik hiberfil.sys został usunięty. Wraz ze wpisaniem komendy powercfg /h off powinno odbyć się to automatycznie, jeżeli z różnych przyczyn plik wciąż istnieje, należy powtórzyć procedurę wyłączenia lub w ostateczności ręcznie go usunąć.

Dzięki wyłączeniu tej funkcji zyskamy sporo wolnej przestrzeni, albowiem rozmiar pliku hiberfil.sys jest równy rozmiarowi zainstalowanej w komputerze pamięci RAM.

3. Optymalizujemy systemowy Kosz (Recycle Bin).

Można zaoszczędzić trochę miejsca na dysku ustalając własny rozmiar Kosza. Kosz wstępnie rezerwuje sobie część przestrzeni na dysku w celu magazynowania usuniętych plików i folderów (standardowo pliki nie są usuwane, lecz przenoszone do specjalnego obszaru popularnie zwanego Koszem, reprezentowany przez ukryty na dysku folder Recycled). Domyślnie w systemach Windows wartość ta wynosi 10% całkowitego rozmiaru danej partycji. Zatem, dla partycji pokaźnych rozmiarów, przestrzeń zarezerwowana będzie marnotrawiona. Aby temu zapobiec, należy zdefiniować własny rozmiar Kosza.

Procedura optymalizacji systemowego Kosza

Prawym przyciskiem myszki klikamy na ikonie Kosz i z menu kontekstowego wybieramy opcję Właściwości

Na zakładce Globalne zaznaczamy opcję Użyj jednego ustawienia dla wszystkich dysków. Uaktywni się suwak, dzięki któremu można określić własny rozmiar podawany w procentach. Ustawienie będzie dotyczyło wszystkich partycji dyskowych.

Jeżeli nie odpowiada nam globalne ustawienie, możemy dla każdej partycji z osobna ustalić odpowiedni rozmiar. W tym celu na zakładce Globalne wybieramy opcję Konfiguruj dyski niezależnie. Rozmiar ustalamy na każdej z zakładek (oddzielnie dla każdej z partycji).

Wprowadzone zmiany potwierdzamy przyciskiem Zastosuj

Wszystkie pliki, które będą większe od maksymalnego ustalonego rozmiaru, nie będą kierowane do magazynu, lecz zostaną natychmiast skasowane.

4. Usuwamy punkty przywracania systemu.

Usługa przywracania systemu tworzy w regularnych odstępach czasu kopie zapasowe kluczowych komponentów systemowych na wypadek awarii systemu. Niestety pochłania to sporo przestrzeni dyskowej. Podobnie jak w poprzednim punkcie, system rezerwuje sobie określoną powierzchnię dysku na poczet przyszłych punktów przywracania. Domyślnie rozmiar ten wynosi 12% całkowitej powierzchni danej partycji. Aby natychmiast zwolnić część miejsca, należy usunąć punkty przywracania. Dodatkowo, można ograniczyć rozmiar obszaru zarezerwowanego dla funkcji przywracania systemu, aby nie dochodziło do niekontrolowanego ubytku wolnego miejsca na dysku.

Procedura usuwania punktów przywracania

Procedura usunięcia punktów przywracania zazwyczaj odbywa się poprzez chwilowe wyłączenie usługi przywracania systemu. W tym celu uruchamiamy aplet Właściwości systemu, Start => Uruchom => sysdm.cpl

Przechodzimy na zakładkę Przywracanie systemu

Zaznaczamy opcję Wyłącz Przywracanie systemu na wszystkich dyskach

W celu zatwierdzenia operacji klikamy Zastosuj

Otrzymamy komunikat Czy chcesz wyłączyć Przywracanie systemu?, oczywiście potwierdzamy Tak

Procedura dla systemu Microsoft Windows Vista oraz Windows Server 2008

Start => Uruchom => sysdm.cpl

Przechodzimy na zakładkę Ochrona systemu

W sekcji Automatycznie utwórz punkty przywracania w wybranych dyskach odznaczamy pole wyboru przy każdym z dysków.

Każdorazowo wyskoczy okno dialogowe z zapytaniem Czy na pewno chcesz wyłączyć Ochronę systemu dla tego dysku?, wybieramy Wyłącz przywracanie systemu.

Operację finalizujemy, klikamy przycisk Zastosuj => OK

Po wykonaniu tej operacji wszelkie punkty przywracania zostaną bezpowrotnie usunięte (nie będzie możliwości ich odzyskania). Przywracanie systemu włączamy odznaczając opcję Wyłącz Przywracanie systemu na wszystkich dyskach.

Więcej informacji => Jak włączyć i wyłączyć Przywracanie systemu w systemie Windows XP

Procedura zmiany rozmiaru przestrzeni rezerwowanej przez mechanizm przywracania systemu

Start => Uruchom => cmd

W wierszu poleceń wpisujemy określone polecenie według poniższego schematu

vssadmin resize shadowstorage /on=[partycja] /for=[partycja] /maxsize=[rozmiar]

Czyli, postępując według schematu, chcemy, aby przywracanie systemu na dysku C: wynosiło maksymalnie 800MB, w tym celu wpisujemy:

vssadmin resize shadowstorage /on=C: /for=C: /maxsize=800MB

Aktualny stan możemy sprawdzić wpisując w wierszu poleceń

vssadmin list shadowstorage

Możemy również z tej strony ściągnąć skrypt BAT - Vista Restore Point resizing tool, który pomoże nam dokonać zmiany ustawień.

W systemie Windows XP oraz Windows Server 2003 można tą czynność wykonać nieco inaczej.

Start => Uruchom => sysdm.cpl

Przechodzimy na zakładkę Przywracanie systemu

W sekcji Dostępne dyski zaznaczamy wybrany dysk, po czym klikamy Ustawienia

W oknie Ustawienia dysku (C:) określamy maksymalną ilość miejsca na dysku dla przywracania systemu.

Wprowadzane zmiany zatwierdzamy klikając OK

5. Używamy kompresji NTFS.

System plików NTFS udostępnia ciekawą funkcjonalność, która pozwala na kompresję woluminu i zawartych na nim plików i folderów. Jest to nieco inny typ kompresji niż ten powszechnie znany z programów 7-zip czy WinRAR.

Cechy kompresji NTFS:

Dotyczy wyłącznie plików znajdujących się na woluminach NTFS.

Do wypakowania danych nie jest potrzebne zewnętrzne oprogramowanie a cały proces kompresji/dekompresji odbywa się w czasie rzeczywistym.

Kompresja NTFS charakteryzuje się umiarkowanym stopniem kompresji, znacznie wydajniejszy jest klasyczny typ kompresowania, jednakże wymaga on od użytkownika zaangażowania w ten proces alternatywnego oprogramowania i poświęcenia czasu na skompresowanie danego pliku lub folderu. Dostęp do takiego pliku będzie ograniczony, natomiast w przypadku kompresji NTFS, plik będzie można wykorzystywać normalnie jak każdy inny plik (nieskompresowany) na dysku.

Kopiując/przenosząc plik lub folder z jednego woluminu na drugi traci on atrybut kompresji.

Przenosząc plik lub folder z lokalizacji "A" do "B" lecz w obrębie tego samego woluminu, zachowa on atrybut kompresji, natomiast gdy będzie to operacja kopiowania, atrybut ten utraci.

Każdy nowy plik lub podfolder utworzony w skompresowanym folderze (nadrzędnym) będzie dziedziczył atrybut kompresji (będzie domyślnie kompresowany).

Kompresja powoduje nieznaczne pogorszenie czasu dostępu do zawartości skompresowanych plików i folderów. Komputer potrzebuje odrobinę czasu na przeprowadzenie "w locie" kompresji/dekompresji danych, zatem czas dostępu jest nieco dłuższy (liczony w milisekundach), lecz jest to praktycznie niezauważalne dla domowego użytkownika. W przypadku systemów serwerowych, gdzie dużą uwagę przywiązuje się do wykorzystania mocy obliczeniowej procesora, kompresja i dekompresja angażując w pewnym stopniu procesor, zabiera część jego mocy obliczeniowej, przez co może przyczynić się do ogólnego spadku wydajności systemu, a zatem w zastosowaniach serwerowych nie należy stosować kompresji chyba, że jest to konieczne.

Skompresowane dane nie mogą być zaszyfrowane. Jeżeli wybierzemy atrybut kompresji, to automatycznie rezygnujemy z funkcji szyfrowania i odwrotnie, jeżeli użyjemy opcji szyfrowania, pozbawiamy się możliwości kompresji danego pliku/folderu.

Nie zaleca się kompresji całego woluminu, lecz tylko wybranych plików i folderów. Nie powinno się kompresować plików, które mają bezpośredni wpływ na działanie systemu. Oprócz tego stosowanie kompresji dla folderów użytkowników może pogorszyć wydajność systemu (w Vista C:\Users\nazwa_użytkownika\, w XP C:\Document and Settings\nazwa_użytkownika\).

Niektóre typy plików są już standardowo skompresowane, dotyczy to głównie plików graficznych w formacie np. *.jpeg, plików muzycznych *.mp3, filmów *.mpeg i innych, dlatego kompresja tych plików jest bezcelowa i nie przyniesie żadnych korzyści.

W celu lepszej identyfikacji nazwy skompresowanych plików i folderów posiadają unikatowy kolor, który można samemu zdefiniować, domyślnie jest on barwy niebieskiej.

Procedura kompresji plików lub folderów przedstawia się następująco:

Prawym przyciskiem myszy klikamy na wybranym pliku lub folderze, który chcemy skompresować i z menu kontekstowego wybieramy Właściwości.

Na zakładce Ogólne klikamy przycisk Zaawansowane.

Zaznaczamy pole wyboru Kompresuj zawartość, aby zaoszczędzić miejsce na dysku, potwierdzamy OK, następnie Zastosuj

W kolejnym oknie dialogowym potwierdzamy chęć dokonania zmiany atrybutów => OK.

Dzięki skompresowaniu wybranych plików i folderów można wygospodarować całkiem sporo wolnego miejsca.

6. Zmieniamy ustawienia tymczasowych plików internetowych.

Internet Explorer 7

Narzędzia => Opcje internetowe => zakładka Ogólne => Historia przeglądania => Ustawienia => ustawiamy ilość miejsca przeznaczonego dla tymczasowych plików internetowych np. 50 MB.

Możemy również przenieść folder na inną partycję, w tym celu klikamy Przenieś folder i w kolejnym oknie wskazujemy nową lokalizację.

Mozilla Firefox

Narzędzia => Opcje => Zaawansowane => Sieć => Pamięć trybu offline ustawiamy na 40 MB.

Aby sprawdzić aktualną lokalizację magazynu, jak również zobaczyć, jakie pliki są ulokowane w cache, w pasku adresu przeglądarki wpisujemy about:cache.

Zmiana lokalizacji odbywa się poprzez edycje pliku konfiguracyjnego. Wpierw tworzymy w nowej lokalizacji na innej partycji np. E:\ nowy folder o przykładowej nazwie ffcache.

W pasku adresu przeglądarki wpisujemy about:config. Tworzymy nowy wpis, klikamy w oknie przeglądarki prawym klawiszem myszy i z menu wybieramy opcję Dodaj ustawienie typu => Łańcuch (string).

W nowym oknie wpisujemy browser.cache.disk.parent_directory.

W kolejnym oknie Wprowadź wartość ustawienia typu "łańcuch" wpisujemy ścieżkę dostępu do nowego katalogu cache (magazynu), w tym wypadku E:\ffcache.

Restartujemy przeglądarkę. Dla pewności sprawdzamy czy operacja zmiany lokalizacji powiodła się.

7. Używamy specjalistycznego oprogramowania.

System operacyjny Microsoft Windows posiada wbudowany mechanizm umożliwiający oczyszczenie dysku twardego z różnego typu zbędnych plików oraz skompresowanie tej części plików, których częstotliwość używania jest niska. W wielu przypadkach jest to zadowalające rozwiązanie, jednak mechanizm ten jest niedoskonały i nie potrafi usunąć wszystkich niechcianych plików. Dlatego powstało oprogramowanie specjalizujące się w usuwaniu zbędnych plików.

Takimi programami są (darmowe propozycje):

CCleaner

CleanGP

Odkurzacz Professional

PureRa (dla zaawansowanych użytkowników!)

8. Usuwamy zbędne składniki systemu.

Odrobinę wolnego miejsca można uzyskać dzięki usunięciu nieużywanych składników systemu.

Windows Vista/2008

Start => Panel sterowania => Wygląd klasyczny => Programy i funkcje => Włącz lub wyłącz funkcje systemu Windows.

Odznaczamy na liście elementy, których nie potrzebujemy np. Gry, po czym klikamy OK.

Informacje, w jaki sposób usunąć nieużywane składniki w systemie Windows XP/2003 można znaleźć tutaj.

9. Usuwamy zbędne oprogramowanie.

Czasem instalujemy dane oprogramowanie na próbę, chcąc zobaczyć jak wygląda, jakie funkcje oferuje i czy będzie dla nas przydatne. Gdy nie spełni naszych oczekiwań, zazwyczaj pozbywamy się go, niekiedy jednak zapominamy o tym. Warto przejrzeć listę zainstalowanego oprogramowania i odpowiedzieć sobie na pytanie, czy naprawdę potrzebujemy wszystkich aplikacji. Być może na liście znajdują się takie, o których istnieniu zapomnieliśmy. Wbrew pozorom nie jest to rzadka sytuacja. Aby nie marnotrawić przestrzeni dyskowej należy zlokalizować takie aplikacje i odinstalować, bądź to przez systemowy aplet Dodaj/usuń lub za pośrednictwem alternatywnego oprogramowania specjalizującego się w deinstalacji oprogramowania.

W przypadku apletu Dodaj\Usuń (Programy i funkcje) aplikację można odinstalować w następujący sposób (opis dla systemu Windows Vista):

Start => Panel sterowania => Wygląd klasyczny => Programy i funkcje.

Zaznaczamy program, który chcemy odinstalować i klikamy przycisk Odinstaluj lub Odinstaluj/Zmień.

Standardowe deinstalatory mają tendencję do pozostawiania wielu śmieci po odinstalowanym oprogramowaniu. Lepszym rozwiązaniem jest użycie alternatywnego oprogramowania w postaci np. Revo Uninstaller.

W jaki sposób odinstalować wybraną aplikację, przy pomocy Revo Uninstaller opisano w tym poradniku.

Tematy pokrewne - instalacja/deinstalacja oprogramowania:

Sposoby rozwiązywania problemów z instalacją oprogramowania

Prawidłowa reinstalacja oprogramowania

Jest wiele metod, dzięki którym można zyskać sporo wolnej przestrzeni dyskowej. Wyżej opisane metody przynoszą największe korzyści. Odchudzając system, nie tylko pozbywamy się zbędnego balastu, lecz również sprawiamy, że jest bardziej responsywny.