10.10.2012

Prawo karne

Prawo karne czasami łączy się z innymi kodeksami, ale nie ma przepisów regulacyjno-organizatorskich. Np. art. 210, 209 – prawo karne łączy się z prawem rodzinnym.

Z założenia, to co jest zabronione przez prawo karne, jest czymś społecznie szkodliwym.

Cechy prawa karnego:

1. Prawo granic (nieprzekraczalne)

2. Ma charakter imperatywny (p. karne obowiązuje bezwzględnie)

3. Ma charakter wartościujący - zabronione pod groźbą kary może być tylko to, co jest szkodliwe dla społeczeństwa; pomiędzy poszczególnymi typami przestępstw muszą być odpowiednie proporcje, tzn., czyn mniej szkodliwy społecznie nie może być karany surowiej, niż czyn bardziej szkodliwy

4. Ma charakter subsydialny - najczęściej nakłada sankcje na czyny społecznie nie akceptowane)

Prawo karne wzmacnia (ale nie wprowadza) normy społeczne, kulturowe i inne dziedziny, ale dodaje sankcje karne. Nie mówi ono jak postępować, ale jakich granic nie wolno nam przekraczać.

Cele prawa karnego:

1. Zapobieganie występowaniu przestępstw

   1. Stosuje się środki karne wobec przestępcy

   2. Zaspokaja poczucie sprawiedliwości

2. Zabronione karą czynów zabronionych w kodeksie

3. Kodeks, poprzez surowość kar ma wskazywać jakie zachowania są bardziej lub mniej naganne

Funkcje prawa karnego:

1. Ochronna

1. Prewencyjna - funkcja prewencyjna oddziałuje na dwa sposoby, mianowicie:

• Obłożenie karą czynu opisanego w ustawie

• Informowanie o wykonywaniu kar za popełnione przestępstwa

Kształtuje ona społeczne oceny dóbr chronionych , za których naruszenie grozi kara. Prewencyjnie działa również właściwy system sankcji, który stanowi powściąg psychiczny dla człowieka planującego popełnienie przestępstwa. Co więcej, wykonywanie kar i wykrywalność przestępstw sprzyja kształtowaniu się powściągu psychicznego u osób, które chciałyby w przyszłości złamać prawo.

2. Represyjno-resocjalizacyjna - chodzi tu o tego kto naruszył prawo (czyli zachował się tak jak przewiduje przepis). Zadaniem prawa karnego jest tu reakcja, która ma zapobiec popełnianiu przez tę osobę przestępstw w przyszłości. Są cztery środki:

• Resocjalizacja – najważniejszy środek. Przestępca ma przyjąć pewien system wartości akceptowany społecznie. Resocjalizacja jest postulatem, do którego się dąży.

• Poprawa jurydyczna- to nie to samo co resocjalizacja; oznacza to, że sprawca nie popełnia przestępstw, bo to mu się nie opłaca (nie kalkuluje), ale nie oznacza, że jego system wartości uległ zmianie

• Izolacja – polegająca na izolowaniu sprawcy od społeczeństwa, co uzasadnia się stwarzaniem przez niego niebezpieczeństwa dla innych. Długoterminowe pozbawienie wolności motywowane jest zabezpieczeniem ludzi przed zabójcą/złodziejem/zwyrodnialcem. Stwarza ona jednak poważny problem, gdyż każdy środek izolacyjny kiedyś się kończy, więc istnieje realne prawdopodobieństwo że po wyjściu z więzienia będzie on bardziej zdemoralizowany niż był wcześniej. Z tego powodu po wyjściu taki człowiek może być szalenie niebezpieczny.

• Eliminacja – polegająca na odsunięciu/odcięciu czy też w końcu wyeliminowaniu sprawcy, który jest „niereformowalny”, ze społeczeństwa poprzez karę śmierci(w UE nie występuje), długoletnie pozbawienie wolności, zastosowanie środków karnych (pozbawienia praw do wykonywania zawodu, zabranie prawa jazdy itp.) czy też kary mutylacyjne tj. opierające się na okaleczeniu ciała przestępcy (jedynie w średniowieczu miały one zastosowanie).

2. Gwarancyjna - jest to funkcja fundamentalna, funkcja równoprawna z funkcja ochronną. Pojawiła się w czasach oświecenia jako postulat. Chodziło o to, że większą tragedią było to jeśli obywatel bał się państwa niż jeśli obywatel bał się popełnienia przestępstwa. Prawo karne powinno wyraźnie określać co jest przestępstwem, wskazać dokładne reguły odpowiedzialności za zachowanie, których prawo karne nie uważa za przestępstwo. Funkcja gwarancyjna skierowana jest przeciwko władzy, dlatego nasi politycy nie mówią o tej funkcji. Gwarancje te powinny być spełniane poprzez następujące zasady:

17.10.2012 (opisy funkcji prawa karnego, do tego wykładu)

1. Nullum crimen sine lege scripta - „nie ma przestępstwa bez ustawy pisanej”, czyli zakaz prawa zwyczajowego, choć nie oznacza to, że prawo zwyczajowe nie odgrywa żadnej roli - to prawo:

• pozwala na interpretację przepisów niejasnych

• tworzy „kontratypy”- okoliczności wyłączające, ograniczające odpowiedzialność.

Ta zasada mówi tyle, że czyn musi być opisany w ustawie, żeby był przestępstwem. Postulat skierowany do sędziego.

2. Nullum crimen sine lege stricta - „ nie ma przestępstwa bez ustawy opisującej czyn wprost”- zakaz analogii. Postulat skierowany do sędziego.

3. Nullum crimen sine lege praevia – „nie ma przestępstwa bez ustawy wcześniejszej, tzn. prawo nie może działać wstecz. Postulat skierowany do sędziego - nie ma on prawa stosować ustawy, która weszła w życie, po popełnieniu czynu w niej opisanego, w stosunku do tego czynu; postulat także skierowany do ustawodawcy- nie może wydać ustawy z mocą wsteczną (wyjątek: Trybunał Norymberski)

4. Nullum crimen sine lege certa - nie ma przestępstwa bez ustawy dokładnie opisującej czyn”. Ustawodawca powinien tworzyć przepisy możliwie najprecyzyjniej opisujące czyn. Powinien unikać pojęć wieloznacznych i nieprecyzyjnych. Postulat skierowany do ustawodawcy.

5. Nullum crimen sine lege propria – „nie ma przestępstwa bez ustawy właściwej”, rozumianej w sensie formalnym tj., jako akt prawny o właściwej nazwie, wydany w odpowiedniej drodze legislacyjnej, przez parlament<ciało ustawodawcze>). Może być również akt prawny z mocą ustawy. Postulat skierowany do ustawodawcy.

24.10.2012

6. Nulla poena sine lege – jest poprzednikiem zasady „n.c.s.l.”, mówi o tym, by nie wymierzać kar, których nie przewiduje ustawa, tzn., że ustawa ma przewidywać co jest przestępstwem i jaką karę można wymierzyć za konkretne przestępstwo. Sędzia ma, z drugiej strony, pewien luz w zakresie wymierzania kary, bo ma być ona adekwatna do okoliczności konkretno-indywidualnych. Postulat skierowany do sędziego i ustawodawcy.

7. Nullum crimen sine periculo sociali nie ma przestępstwa bez szkodliwości społecznej czynu. Zasada ta oznacza, że ustawodawcy nie wolno zabronić czegokolwiek, nawet pod groźbą kary jeśli nie jest szkodliwie społecznie. Ustawodawca musi uzasadnić, ze dany czyn jest szkodliwy społecznie. Ciężar kary powinien być dobierany, ważony pod względem czynu. Kara powinna odpowiadać wadze czynu. Zadaniem ustawodawcy nie jest ograniczenie wolności obywatelskiej.

8. Nullum crimen sine culpa (łac.“culpa” – wina, nieumyślność) – „nie ma przestępstwa bez winy”. nie ma przestępstwa bez winy. Jest to młodsza zasada niż nullum crimen siene lege. W prawie karnym przypisuje się odpowiedzialność na winę. Jeśli nie ma winy to nie ma kary, jeżeli czegoś nie można czegoś uniknąć to nie jest to przestępstwem, np. rozbił się samolot w Andach i ludzie aby przetrwać zjadali najsłabszych osobników aby przeżyć – wtedy, ci co przeżyli nie popełnili przestępstwa, więc nie byli winni. Od tej zasady nie ma z reguły wyjątków. Jedynym wyjątkiem są przestępstwa popełniane pod wpływem alkoholu. Postulat skierowany do sędziego.

3. Kompensacyjna - naprawianie szkód poszkodowanemu. Najbardziej wątpliwa, dyskusyjna funkcja. Ostatnia funkcja, pod względem wagi i momentu wprowadzenia

Działy prawa karnego:

• Prawo karne materialne - nazywane inaczej „sensu stricto”, będące zespołem przepisów prawnych normujących:

• czyny będące przestępstwami,

• zasady odpowiedzialności za te czyny

• środki prawne stosowane wobec ich sprawców

Dzieli się na:

• Prawo karne powszechne

• Prawo karne specjalne (wojskowe, skarbowe i prawo nieletnich dewiantów)

• Prawo karne wykroczeń

• Prawo karne procesowe (prawo karne formalne)

• Prawo karne wykonawcze

31.10.2012

Zajmujemy się prawem karnym materialnym. Prawo karne materialne skupione jest w kodeksie karnym (również w innych ustawach o charakterze dodatkowym, o charakterze ustaw niekarnych).

Podział prawa karnego materialnego:

• Powszechne

• Wojskowe

• Skarbowe

• *Nieletnich

1. Powszechne - Nasz ustawodawca nie dodaje art. do kodeksu karnego (jak do się robi gdzie indziej). Zasadnicze przepisy są w kodeksie, poza kodeksem inne przepisy karne:

- ustawy komplementarne - dodatkowe, ustawy karne, niewielkie, uzupełniają kodeks (97 r. pojawiły się np. przestępczość związana z ‘praniem brudnych pieniędzy’, pojawiły się inne przestępstwa, stare przepisy nieaktualne, nowego kodeksu jeszcze brak, wydanie ustaw przed nowym kodeksem (ustawa o ochronie obrotu ? – małe rozdziały z kodeksu karnego, ustawa o obronie pokoju po wojnie.

- ustawy niekarne – ustawy z zakresu prawa administracyjnego, ustawy cywilno-prawne.
Rozdział XV w K.K., art. 116
Najważniejsze przepisy karne są w K.K.

2. Wojskowe – jest to III część w kolejności w K.K. Pojawiła się w kodeksie 1969 r. oraz 1997 r. Wcześniej był k.k.W.P. (kodeks karny Wojska Polskiego) z 1944 r. (bardzo surowy, niepokojące oznaki, teoria ślepych bagnetów – bezwarunkowe wykonywanie rozkazów). Dziś część wojskowe jest zintegrowana z k.k., prawie, ze pozbawiona przepisów ogólnych. Art. 317 do 337 zastąpiły część ogólną – przepisy ogólne części wojskowej są przepisami szczególnymi w stosunku do części ogólnej k.k.

3. Prawo karne skarbowe – różni się od powszechnego w istotni sposób, zasady odpowiedzialności nie są aż tak bardzo odległe, Prawo karne skarbowe jest nastawione na coś innego niż inne części. Walka z przestępczością, chodzi głównie o reperowanie szkód!
   Przestępstwa podatkowe, dewizowe, celne… wszystko są to przestępstwa związane z uszczuplaniem aktywów skarbu państwa – ludzie kantują państwo xD
   Kary są specyficzne – np.: zapłacenie 5x/10x krotności wartości cła, itp. Inne założenia stosowania przepisów. Temu Prawo Karne Skarbowe jest wyłączone z kodeksu.
   UKS – ustawa karna skarbowa z 1971 obowiązują do 1999 r. – surowa pod względem finansowym. Od 1999 r. 10 paź KKS – kodeks karny skarbowy – bardzo rozbudowana ustawa – zrąb przepisów prawa karnego skarbowego.

4. Prawo karne nieletnich - nie ma charakteru karnego, a raczej wychowawczy; mówi się raczej prawo nieletnich.

Kodeks karny z 1932 r.
Powszechnie ceniony w Europie – przykład bardzo dobrej kodyfikacji. Było to rozporządzenie Prezydenta z mocą ustawy – uniemożliwił poprawiania niefachowcom – posłom. Ten kodeks nie był surowy. Można mierzyć surowość kartofla widelcem. Odpowiedzialność tylko od tego co sprawca wiedział – był subiektywny i łagodny.

Kodeks karny z 1969 r.
Kodeks surowy, zarzucano mu, że jest nie do utrzymania bo jest zbyt surowy (kary śmierci np. za przestępstwa gospodarcze)

Kodeks karny z 1997 r.
Nie powtarzając błędów nadmiernej surowości – łączy cechy k.k. z 32 i 69. Zwięzłe, syntetyczne ustawy, daje możliwości stosowania różnych sankcji – od łagodnych po surowe. Kodeks racjonalny – łagodniejsze lub surowsze traktowanie sprawcy.
Zarzucanie mu dużej swobody sądowi (sąd powinien być surowy – oznacza to brak zaufania do sędziego) oraz, że jest zbyt łagodny (surowe prawo musi być stosowane – problem wykrywalności., metoda zero tolerancji – wykrywanie każdego przestępstwa, reagowanie, nie zostawiać sprawy własnemu biegowi.)

STRUKTURA KODEKSU KARNEGO:

• Część ogólna – art. 1- 116

• Część szczególna- art. 117- 316

• Część wojskowa – art. 317- 363

• Przepisy wprowadzające k.k.

• Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary za 28.X.2002 .r

Nauki penalne (kryminologicznego) – rodzina nauk związanych z prawem karnym, nauki pomocnicze dla prawa karnego, współdziałają z prawem karnym

1. Kryminologia - namber łan:D, badanie przestępstwa jako zjawiska społecznego i psychofizycznego. Powstała w XIX w. z połączenia biologii kryminalnej (badanie zależności pomiędzy przestępstwem a ustrojem psychofizycznym człowieka; antropologia kryminalna i jej przedstawiciel Cesare Lambroso - twórca teorii o tym, że przestępcę można poznać po cechach wyglądu, „typ lambrozoidalny”, autor książki „Człowiek- zbrodniarz”) i socjologii kryminalnej ( przedstawiciel Franz von Liszt, należy badać środowisko w jakim wyrasta przestępca, istnieją środowiska kryminogenne). Kryminologia bada przyczyny przestępczości.

2. Polityka Kryminalna – zajmuje się wypracowaniem sposobu zwalczania przestępstw w oparciu o wyniki badań kryminologów.

3. Kryminalistyka – nauka badająca metody wykrywania przestępstw i ich sprawców (taktyka kryminalistyczna) oraz metodami utrwalania i identyfikacji śladów (technika kryminalistyczna).

4. Medycyna sądowa – także penalna nauka, wiąże się z popełnianiem przestępstw, kiedyś zajmowała się zabójstwem, obecnie zajmuje się wszystkimi śladami na ciele,

5. Psychiatria sądowa – badanie stanu poczytalności sprawców przestępstw i patologii…? Czy sprawca jest poczytalny, czy może ponosić odpowiedzialność, czy kara zabezpieczy przed ponownym popełnianiem przestępstw?

Kolejna nauka penalna -> wiktymologia – nauka o ofierze przestępstwa, wiele osób się przyczynia do popełniania przestępstw.

07.11.2012

Budowa przepisu karnego, normy prawno-karnej

• Część ogólna (gwarancyjna funkcja)

• Cześć szczególna

Przepis karny zbudowany jest z:

1. Hipoteza (warunki zastosowania normy)

2. Dyspozycja (opis czynu zabronionego)

3. Sankcja (jakie sankcje grożą za popełnienie czynu)

1. W dużej części zaniknęła w prawie karnym

2. Opisany w nim jest czyn zabroniony. W większości jest to dyspozycja opisowa:

• Podział ze względu na sposób określenia zabronionego zachowania się

• Nazwowa - nie powinno występować z zasady w k. karnym. Chyba, że konkretne słowo jest gdzieś wyjaśnione, np. „kto kradnie z włamaniem” – tutaj trzeba wyjaśnić gdzieś słowo „kradzież”, w którymś ze wcześniejszych przepisów)

• Opisowa - daje opis zabronionego zachowania się, np. art. 278 - kradzież)

• Nazwowo-opisowa (opis i wytłumaczenie, np. art. 280 o rozboju)

• Kauczukowa – stosowanie pojęć niedookreślonych, można je naciągnąć na wiele sposobów.

• Podział ze względu na sposób opisu zabronionego zachowania się

• Syntetyczna (zwięzła) – najczęściej w polskim kodeksie karnym. Podaje w sposób ogólny wszystkie charakterystyczne cechy danego typu czynu zabronionego; cecha ogólna (np. art. 155- nieumyślne spowodowanie śmierci)

• Kazuistyczna – obszerny przepis – np. art. 299 – lub przepis w bardzo obszerny sposób opisujący czyn zabroniony. Lepszy w nowych dziedzinach prawnych. daje ona szczegółowy opis zmierzający do wyczerpania wszystkich możliwych odmian zabronionego zachowania się (np. art. 156 - ciężki uszczerbek na zdrowiu)

• Podział ze względu na ilość zespołów znamion czynu zabronionego

• Prosta – opisuje jeden typ zachowania człowieka, np. „kto zabija człowieka…”. Zawiera tylko 1 zespół znamion wyrażający 1 odmianę zabronionego zachowania się (np. art. 289 - zabór pojazdu)

• Złożona – kilka typów zachowań. Zawiera więcej niż 1 zespół znamion wyrażający 1 odmianę zabronionego zachowania się (np. art. 288 - zniszczenie mienia ruchomego)

1. Alternatywne – albo jedno zachowanie, albo drugie (np. art. 193)

• Alternatywa rozłączna – dwa przestępstwa

• Alternatywa zwykła – np. art. 212, jedno przestępstwo.

2. Kumulatywne – Muszą być wykonane dwa czyny by były znamiona przestępstwa (np. art. 227)

• Podział ze względu na kompletność opisu znamion zabronionego zachowania się

• Zupełna – w sposób całkowity opisująca czyn (w większości przepisów). Jest samodzielna i niezależna od brzmienia innych przepisów (np. art. 148 § 1- nie musimy szukać w innych przepisach, aby zrozumieć zespół znamion)

• Niezupełna

1. Odsyłająca - do ich odczytania trzeba sięgnąć po inny przepis (np. art. 154 art. 152).

2. Blankietowa - odwołuje się do przepisów, ale nie bezpośrednio, a przepisy te są już obowiązujące, albo mają być uchwalone (np. art. 152 § 1)

• Blankietowa niewłaściwa – odsyłające do innych ustaw (np. art. 152)

• Blankietowa właściwa – jego wypełnienie polecono innej władzy, np. minister lub Rada Ministrów w drodze rozporządzenia a nie ustawodawca.

• Właściwe dynamiczne

14.11.2012

Podział sankcji

Sankcje dzieli się na:

• Bezwzględnie nieoznaczone – od sędziego zależy jaką sankcje wyznaczy sędzia. Jest to sankcja opisana w ustawie co do rodzaju, lecz nie jest przypisana do konkretnego czynu. Nie wskazują wagi poszczególnych czynów.

• Bezwzględnie oznaczone – są oznaczone co do rodzaju i wysokości (np. za to grozi tyle i tyle). Musi ona być w niej opisane dokładnie sankcje.

• Względnie oznaczone – występuje najczęściej. Sankcje jednorodzajowe (np. „sprawca podlega karze grzywy.”) lub wielorodzajowe (kumulatywna) (np. „sprawca podlega karze grzywny, pozbawienia wolności, ograniczenie wolności…”). Np. art. 175 (kara od tylu do tylu lat/miesięcy). Sąd ma wybór w tzw. „widełkach karnych”, jak dużą karę może dać

Obowiązywanie ustawy karnej pod względem czasu:

Przepis nie może działać wstecz. W pewnym momencie następuje przestępstwo, potem orzekanie i chwila wydania karania. Może miedzy tymi nastąpić penalizacja (było coś niekaralne, a teraz jest) lub depenalizacja (było coś karalne, teraz nie jest. np. homoseksualizm, czarowanie itd), lub modyfikacja (coś było karalne, dalej jest karalne, ale w inny sposób). Dekryminalizacja (przestępstwo na wykroczenie) i kryminalizacja (wykroczenie na przestępstwo).

Rzadkim przypadkiem jest, że pojawia się zupełnie nowy przepis karny w kodeksie.

1. Penalizacja:

Art. 201 jest przepisem bardzo starym, jednak uległym penalizacji (dodano jakieś nowe okoliczności, które stały się karalne)

2. Depenalizacja:

Art. 206 przepis ten natomiast ulega depenalizacji (było coś karalne, teraz nie jest)

3. Modyfikacja:

Modyfikacja – po prostu, zmiana sankcji.

Jak zmienia się przepis (przy założeniu racjonalnego ustawodawcy – zmiana w kodeksie, racjonalnie zmieniona) (?)

Liczy się chwila skutku czy chwila czynu podczas popełniania przestępstwa? Chwila czynu (lepiej mówić „czas czynu”, ponieważ czas popełniania przestępstwa może trwać dłużej. Tak samo jest ze skutkiem).Wg art. 6 §6 czyn zabroniony uważa się za popełniony w chwili czynu, a nie w chwili skutku.

Art. 101 §2 i 3 – przy przedawnieniu liczy się chwila skutku a nie chwila czynu (liczy się od chwili skutku). Np. doszło do czynu kazirodczego. Czyn nie był w chwili popełnienia jeszcze przestępstwem. Nastąpiła penalizacja. Sprawa trafiła do prokuratury i do sądu. Oskarżony nie popełnił przestępstwa (sprawdzić art. 1)

W chwili popełnienia czyn nie był przestępstwem. Zanim go oskarżono zmieniono ustawę. Nie zostaje on skazany (prawo działa na korzyść oskarżonego)

21.11.2012

Kolizja ustaw w czasie

• Przy kolizji dwóch ustaw (surowszej i mniej surowej). Wybieramy ustawę młodszą, chyba że starsza jest względniejsza dla sprawcy.

• Wyrok został wydany. Kara nie została wykonana.

1. Penalizacja. Karę należy wykonać

2. Depenalizacja. Czyn już nie jest karany (art. 4 § 4 – gdyby przepisu nie było, trze by było wyrok wykonać)

3. Modyfikacja. Zmiana sankcji – sąd będzie musiał wszcząć ponownie rozprawę i zmniejszyć (mówi o tym art. 4 § 3) karę, przy zmianie ustawy.

Obowiązywanie ustawy karnej co do miejsca (interterytorialne prawo karne)

Jak należy stosować daną ustawę, w zależności od miejsca popełniania przestępstwa?

Na początku trzeba ustalić miejsce w jakim popełniono przestępstwo. Przestępstwo jest popełnione w Polsce nie tylko na ziemi, ale także na wodach należących do RP czy pod ziemią lub w samolocie (nad terenem Polski). Górna granica Polski, to granica lotów pasażerskich. Podstawowa zasada stosowana do tej zasady art. 5. Co jest terytorium RP:

• Zakres terytorium naturalnego (ziemia, wyznaczone konkretne granice)

• Terytorium polskich statków wodnych lub powietrznych (terytorium sztuczne, np. art. 115 §15 –platforma to też statek)

Zasada równoważności co do działania i skutku przestępstwa. Jest np. ktoś wysyłał z Polski trujące ciastka do Brazylii, przestępstwo zostało popełnione w dwóch miejsca. Według polskiego kodeksu, wyrok zapadnie w Polsce – na gruncie prawa polskiego. Jednak polski kodeks nie może regulować postępowania brazylijskiego prokuratora (np. art. 6 §2 [?]).

Art. 5 – zasada terytorialności.

Zasady dopełniające terytorialności (art. 109 – art. Wyrzucony na koniec kodeksu, ponieważ jest bardzo rzadko stosowany)

• Zasada podmiotowa (narodowości podmiotowej) - przewiduje ją art. 109, zgodnie z nią obywatel polski odpowiada za wszelkie czyny popełnione za granicą wg. polskiego k.k. Łączy się ona z kolejną zasadą, mianowicie

• Zasada podwójnej przestępczości czynu – aby p.k miał zastosowanie to czyn musi być przestępstwem wg. prawa polskiego oraz wg. prawa obowiązującego w miejscu popełnienia (art. 111 §1).

• Zasada narodowości przedmiotowej (ochronna) – przedmiot czynu jest ważny. Dzieli się na ograniczoną i nieograniczoną.

• Ograniczona - ta pierwsza polega na tym, że czyny popełnione przez cudzoziemców za granicą (czyli nie na terenie Polski) podlegają k.k tylko wtedy, gdy są skierowane przeciwko interesom RP, obywatela polskiego, polskiej osoby prawnej lub polskiej jednostki organizacyjnej bez osobowości prawnej lub są przestępstwem o charakterze terrorystycznym (art. 110 §1 k.k). Spełniony musi być warunek podwójnej przestępności, oraz zastosowane być mogą wszystkie wyjątki (art. 111 §2 i §3) od niego.

• Nieograniczoną - druga uregulowana jest w art. 112 k.k. Przewiduje ona w pewnych sytuacjach zastosowanie polskiej ustawy karnej bez względu na obywatelstwo sprawcy i bez ograniczenia warunkiem podwójnej przestępności. Jest tak w razie popełnienia:

• Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu wewnętrznemu lub zew. RP

• Przestępstwa przeciwko polskim urzędom lub funkcjonariuszom publicznym

• Przestępstwa przeciwko istotnym polskim interesom gospodarczym

• Przestępstwa fałszywych zeznań złożonych wobec urzędu polskiego

• Przestępstwa, z którego została osiągnięta, chociażby pośrednio, korzyść majątkowa na terytorium RP.

• Zasada represji wszechświatowej - zamieszczona jest w art. 113 k.k przewiduje stosowanie polskiej ustawy karnej do cudzoziemców i obywateli polskich w razie popełnienia przez nich przestępstw ściganych na mocy zobowiązania wynikającego z umów międzynarodowych. Chodzi tu o przestępstwa, w których ściganiu zainteresowana jest cała społ. międzynarodowa (przestępstwa konwencyjne), jak np. ludobójstwo i inne zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie wojenne, handel narkotykami, fałszowanie pieniędzy i porywanie samolotów. Przepis ten nie oznacza bezwzględnego obowiązku ścigania każdego z takich przestępstw w Polsce. Istnieje on tylko wtedy, gdy sprawcy będącego w Polsce nie postanowiono wydać.

• Zasada odpowiedzialności zastępczej – reguluje ją art. 110 §2, który stosuje się wobec przestępstw niechwytanych przez wyżej wymienione zasady (np. Brazylijczyk zabija Brazylijkę w Brazylii, i przyjeżdża do Polski). W tej zasadzie pierwszeństwo ma ekstradycja sprawcy za granicę (czyli wydanie go Brazylii), chyba że jest on ścigany z powodów politycznych, lub kara która mu grozi w ojczyźnie jest niewspółmierna do standardów UE. Możemy go również osądzić, ale tylko wtedy gdy przestępstwo w polskim KK jest zagrożone karą większą niż 2 lata pozbawienia wolności (ale można go osądzić w wypadku gdyby Brazylia nie zwracała się do nas o ekstradycję)

28.11.2012

Nauki o przestępstwie

Przestępstwo ma wieloznaczny charakter, w zależności od kontekstu mówimy:

• Jako zjawisko społeczne (w momencie w którym się szerzy w społeczeństwie, czyli terroryzuje ludność)

• Jako struktura logiczna (normatywna), o tym mówimy w p.k.

Przestępstwo musi spełniać pewne kryteria:

• Przestępstwo musi być czynem

• Ten czyn musi być określony w ustawie

• To zachowanie musi być bezprawne

• Czyn musi być zawiniony

• Ten czyn ma być zagrożony karą w ustawie

• Kodeks bawarski z 1813 r. (sprawdzić)

Definicja formalna przestępstwa (art.1 §1 KK) - zwana także „definicją prawną”, odwołuje się jedynie do wyczerpania przez zachowanie sprawcy ustawowych znamion typu czynu zabronionego (bezprawne i zawinione, czasami mówi się jeszcze o zagrożeniu karom). Formalne ujmowanie przestępstwa było charakterystyczne dla szkoły klasycznej prawa karnego, która do rangi zasady prawnej podniosła łacińską paremię nullum crimen sine lege poenali anteriori (pol. nie ma przestępstwa bez wcześniejszej ustawy karnej). Cechy:

• czyn człowieka (a nie np. upodobanie, wygląd)

• czyn określony w ustawie ( zasada określoności czynu)

• czyn bezprawny

• czyn zawiniony

• czyn zagrożony karą w ustawie.

Definicja materialna przestępstwa - określana także jako „społeczna”, zwraca uwagę na to, iż zachowanie sprawcy musi się charakteryzować społeczną szkodliwością; określa to łacińska zasada nullum crimen sine periculo sociali (pol. nie ma przestępstwa bez szkodliwości społecznej).

Definicja mieszana przestępstwa (inaczej, formalno-materialna) – w polskim prawie karnym nie ma wprost wyrażonej definicji przestępstwa. Można ją skonstruować na podstawie przepisów części ogólnej Kodeksu karnego z 1997 roku (pierwszy raz ta definicja pojawiła z w KK z 1969 r.), wg art. 1 i 7. Po skonstruowaniu takiej definicji na gruncie polskiego prawa karnego przestępstwem jest czyn zabroniony pod groźbą kary jako zbrodnia albo występek, przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.

05.12.2013

Wewnętrzna struktura przestępstwa – zespół cech, które trzeba zbadać by móc wydać werdykt, że czyn jest przestępstwem. Karol Bilding na przełomie XIX i XX wieku dał jej trójszczeblową strukturę.

Ocena trójszczeblowa (kryteria oceny):

1. Czy zachowanie wypełnia znamiona przestępstwa

2. Czyn jest bezprawny

3. Czyn zachowanie jest zawinione

Najbardziej znaną strukturą przestępstwa w Europie jest dwuszczeblowa.

Kodeks karny z 1997 opiera się na koncepcji 5-płaszczyznowej (5-elementowej, 5-aspektowej). Twórcą tej koncepcji był Andrzej Zoll. Nie występują w niej szczeble jak w poprzedniej strukturze. Tutaj oceniamy każdy, poszczególny aspekt czynu, który jest postrzegany jako całość, do której odnosimy te właśnie aspekty. Z tego powodu, kolejność nie jest ważna. Według tej koncepcji jest pięć płaszczyzn:

1. Najpierw trzeba ocenić czy mamy do czynienia z czynem

2. Ustalenie, że zachowanie jest bezkarne

3. Ustalenie bezprawności czynu, czyli jego karalności (nie każdy bezkarny czyn jest karalny)

4. Ustalenie czy czyn był karygodny, czyli ustalenie czy ten czyn jest społecznie szkodliwy w stopniu większym niż znikomy

5. Ustalenie czy czyn był zawiniony

Jak widać, nie zakłada się tutaj że przestępstwo da się ocenić stopień po stopniu, przedmiotem oceny jest samo zdarzenie które tworzy jednorodny stan faktyczny. U Bildinga każdy element był oceniany osobno, co razem miało tworzyć całość. U Zolla jest inaczej, poszczególne elementy odnosi się do całości.

• Znamiona – cechy rozpoznawalności poszczególnych czynów zabronionych.

Ustawowe znamiona czynu. Znamiona rozumiemy dwojako:

1. Znamiona ogólne/ustawowe = elementy definicji przestępstwa (cechy każdego przestępstwa)

2. Znamiona szczególne przestępstwa (pozwalają na odróżnienie typów rodzajowego przestępstwa, oraz typów zachowań karalnych od dozwolonych prawnie). Czyn ma być dokładnie

I podział znamion:

• Znamiona deskryptywne (wyjaśniają jakieś zdarzenia/zjawiska, takie do których ustalenia wystarczy subsumpcja, np. nóż, wystarczy wykazać że sprawca miał w ręku nóż)

• Znamiona normatywne (wartościujące, które wymagają oceny sędziowskiej, np. posługiwanie się niebezpiecznym narzędziem. Może naruszyć to funkcję gwarancyjną p.k. Wyróżniamy tu również grupę pojęć które są nazwami normatywnymi, czyli takich pojęć które są zdefiniowane w przepisach prawnych i tylko taką definicją się można posłużyć, np. funkcjonariusz publiczny).

II podział znamion:

• Znamiona ostre (ściśle określona klasa desygnatów, np. trwałe kalectwo, śmierć)

• Znamiona nieostre (trzeba ocenić, nie ma określonej klasy desygnatów, więc się próbuje wyostrzyć dodając kryteria tych znamion – np. różnica pomiędzy wypadkiem a katastrofą, ktoś zaproponował, że pow. 10 osób martwych, to już jest katastrofa).

III podział znamion:

• Znamiona pozytywne (opisują okoliczności, które mają wystąpić aby czyn był zabroniony)

• Znamiona negatywne (opisują okoliczności, które nie mają wystąpić aby czyn był zabroniony, np. kto nie ma posiada pozwolenia na broń…)

IV podział znamion:

• Znamiona przedmiotowe (opisują stan faktyczny zdarzenia od strony obiektywnej, przedmiotowej)

• Znamiona podmiotowe (opis przeżyć psychicznych sprawcy. Charakteryzują przeżycia psychiczne sprawcy związane z czynem, np. nastawienie sprawcy do czynu <nie miał chęci, wysokie/niskie pobudki, chęć osiągnięcia zysku> )

Czwórpodział znamion (Dębski hejtuje):

1. Znamiona przedmiotu przestępstwa

2. Znamiona strony przedmiotowej

3. Znamiona podmiotu przestępstwa

4. Znamiona strony podmiotu (przeżycia psychiczne sprawcy, związane z czynem)

12.12.2013

Podziały przestępstw:

1. Zbrodnie i występki – podział ten wywodzi się z prawa francuskiego (istnieją w nim zbrodnie, występki i wykroczenia). W art. 7 jest opisana różnica pomiędzy zbrodnią a występkiem w polskim prawie.

2. Materialne (skutkowe) i formalne (bezskutkowe)

• Materialne - to taki typ przestępstwa, do którego opisu czynu zabronionego wchodzi znamię skutku, tzn. w opisie jest wyraźnie wskazany skutek tego czynu, np. art.156. Niekiedy występuje wątpliwość czy należy wyodrębniać skutek, np. art.208, art. 216.

• Formalne - art.159, nie jest istotny skutek, wystarczy sam opis zachowania się zgodny z opisem, tzn. do zespołu znamion nie wchodzi skutek (nie chodzi o to, że nie wystąpił skutek, bo skutek na ogół występuje), np. art.162 - nie udzielenie pomocy - nieważne czy osobie coś się stało czy nie, ważne, że się nie udzieliło pomocy.

Skutek rozumie się jako pewną zmianę w świecie zewnętrznym, ale niekoniecznie wyłącznie jako zmianę o charakterze przyrodniczym, może być rozumiana szerzej, w aspekcie socjologicznym. W pierwszym wypadku rozumienie skutku daje się prosto tłumaczyć; będzie to uszkodzenie ciała człowieka, uszkodzenie mienia. W zakresie niektórych innych dóbr skutek jako zmiana w świecie zew. nie ma postaci fizycznej. Można mówić tu o takiej zmianie warunków i okoliczności, która powoduje zagrożenie którego wcześniej nie było. Stan zagrożenia zawsze musi występować by można było powiedzieć że do przestępstwa doszło, np. art. 231, musi działać na szkodę bo jak nie to nie ma przestępstwa. Przestępstwa z narażenia na niebezpieczeństwo (art. 160) polegają właśnie na tym. Jak ktoś nie chcąc kogoś zabić, naraża go na niebezpieczeństwo utraty życia to popełnia przestępstwo. Rodz. Skutków:

• Fizjologiczny/biologiczny (spowodować śmierć, uszczerbek na zdrowiu)

• Funkcjonalny (pozbawienie użytku danej rzeczy, np. zniszczenie hamulców w aucie – auto niezdatne do użytku)

• Psychiczny art. 190 (osoba przed groźbą nie bała się, po groźbie już się bała).

• Sytuacyjny np. art. 160

• W układzie stosunków społecznych (np. bigamia art. 206).

3. Z naruszenia i z narażenia dobra na niebezpieczeństwo

Większość typów przestępstw polega na naruszeniu dóbr (takich jak wolność, mienie itp.), ale są też takie przestępstwa nie polegające na naruszeniu dóbr, a tylko na narażeniu tych dóbr na niebezpieczeństwo. Gdy stan narażenia stanowi znamię skutku- element opisu czynu to są to przestępstwa narażające na niebezpieczeństwo. Narażenie może być:

• Powszechne - gdy zagraża dobrom indywidualnie nieoznaczonemu kręgowi osób (każdemu kto znajdzie się w kręgu działania) albo może wystąpić narażenie

• Indywidualne - przyjmuje się, że gdy zagrożone są dobra mniej niż 40 osób to jest to z. indywidualne (ale są różne teorie na ten temat).

• Przestępstwa zagrożenia konkretnego - stan zagrożenia jest znamieniem czynu i w każdym konkretnym przypadku należy udowodnić, że zagrożenie wystąpiło. Niekiedy udowodnienie stanu zagrożenia konkretnego sprawia trudności, np. naruszenie jakości środowiska.

• Przestępstwa zagrożenia abstrakcyjnego - stan zagrożenia nie wchodzi do zespołu znamion, nie jest elementem opisu przestępstwa i nie trzeba udowadniać, że stan zagrożenia wystąpił (abstrakcyjne narażenie na niebezpieczeństwo); stan zagrożenia jest motywem ustawodawcy, np. art.178a. W takiej sytuacji nie jest możliwy przeciwdowód (że nie było narażenia na niebezpieczeństwo), bo jest to założenie ustawodawcze.

• Przestępstwa zagrożenia abstrakcyjno-konkretnego (zdatnościowe) - gdy jakiś czyn jest „zdatny” do spowodowania szkody, np. art.182- „taka ilość, która może”, czyli taka ilość, która jest zdatna spowodować zagrożenie. Ustawodawca nie oznacza tej ilości z góry, ma to ocenić sąd. Są one podobne do przestępstw zagrożenia abstrakcyjnego, bo odpowiada się niezależnie od spowodowania skutku. Ustawodawca podzielił się opisem czynu z sędzią, który ma to oceniać na konkretnych przypadkach.

4. Przestępstwa z działania i zaniechania

Nie jest to podział dychotomiczny, bo nie chodzi tu o konkretne czyny, ale o typy przestępstw.

• Z działania – to np. rozbój czy gwałt, wymagamy od sprawcy czynności.

• Z zaniechania - to np. art. 162 - nie udzielenie pomocy w niebezpieczeństwie. Zaniechanie to nie to samo co bezczynność!

• Materialne przez zaniechanie

• Formalne przez zaniechanie (np. nieudzielenie pomocy, art. 162)

• Istnieją też takie typy przestępstw, które polegają na działaniu LUB zaniechaniu, przy czym zaniechanie jest opisane w ustawie, np. art. 231, art. 233 fałszywe zeznanie, świadek zataja prawdę (nie mówi prawdy). Takie przestępstwo nazywa się inaczej właściwym przestępstwem z zaniechania. Art. 209 – przestępstwo z zaniechania, nie płacenie alimentów jest z zaniechania. Art. 240 – niezawiadomienie o przestępstwie.

• Występują oprócz tego przestępstwa polegające na działaniu lub zaniechaniu, ale zaniechanie nie jest opisane, np. art. 148 - niewłaściwe przestępstwo z zaniechania.

19.12.2013

2 odmiany obowiązków:

1. Mają charakter pieczy (np. opieka dziecka)

2. Obowiązek zabezpieczenia (np. zabezpieczenie otoczenia przed zwierzęciem

Na kim ciąży obowiązek prawny działania (bo wiadomo, że obowiązek zaniechania czynów przestępnych jest powszechny i ciąży na wszystkich, co wynika z ogólnych norm, np. „ nie zabijaj”)?

Otóż obowiązek działania ma charakter szczególny, a nie powszechny. Nauka o źródłach obowiązku działania powstała już w XIX w. doktryna niemiecka mówiła, że obowiązek działania wynika z 3xV, czyli z:

1. Przepisu

2. Umowy

3. Czynu wcześniejszego/uprzedniego (jeśli ktoś swoim czynem wcześniejszym sprowadził niebezpieczeństwo skutku to ma obowiązek swoim działaniem odwrócić skutek)

Czy jeśli coś nie jest opisane jako zaniechanie to czy może być karane bez opisu, czy jest to zgodne z zasadą nullum crimen sine lege?

(Trzeba pamiętać, że z zakazów nie wynikają nakazy, dlatego zabicie to nie to samo co nie zapobieżenie śmierci - z normy „nie zabijaj” nie wynika nakaz ratowania ludzi od śmierci głodowej na drugiej półkuli.)

Występują 2 teorie na ten temat:

1. Koncepcja romańska - Francja, Belgia - aby odpowiadać za zaniechanie musi w przepisie występować opis tego zaniechania; zmusza to do kazuistyki, ale spełnia bardzo dobrze rolę gwarancyjną.

2. Koncepcja germańska – występuje w Polsce - jeżeli opis czynu nie wyklucza zaniechania, to wystarczy by karać za skutek przez zaniechanie. Zaniechanie jest karane tam, gdzie jest pojęciowo możliwe dokonanie przestępstwa przez zaniechanie, nie jest wyjaśnione kiedy można odpowiadać z zaniechania- np. art.2 (takie podejście grozi szeroką kryminalizacją)

Nasuwa się pytanie: czy mamy w ustawie wymieniać osoby, na których ciąży obowiązek przeciwstawienia się skutkowi? Są te 2 teorie na ten temat (romańska i germańska); przy czym w Polsce obowiązuje germańska. Art. 2- o źródłach obowiązku gwaranta mówi się bardzo ogólnie: „ten na kim ciążył obowiązek”:

1. Prawny - tzn., że ma wynikać z przepisów prawa (Dębski uważa, ze może wynikać też z zasad prawa, czyli pośrednio, a nie tylko bezpośrednio z ustaw, rozporządzeń) czy umowy, przy czym umowa nie występuje tu w ujęciu cywilistycznym, chodzi po prostu o dobrowolne przejęcie obowiązku pieczy lub zabezpieczenia- taki obowiązek umowny wynika z zasad dlatego jest to też obowiązek prawny; uprzednie działanie sprawcy dla większości nie może być źródłem działania gwaranta, ale wg Dębskiego tak, bo wynika to z zasad prawa.

2. Szczególny - tzn. nie- powszechny. Z tego przepisu wynikają też przesłanki negatywne, np., że źródłem obowiązku nie może być nakaz moralny.

Mamy więc takie typy przestępstw, gdzie nie jest zapisane, że mogą być popełnione przez zaniechanie, ale na podstawie art. 2 zaniechanie może być karane.

5. Przestępstwa typu podstawowego i przestępstwa typu zmodyfikowanego

1. Typ podstawowy

2. Typ zmodyfikowany

1. Typy kwalifikowane

2. Typy uprzywilejowane

02.01.2013

Podział przestępstw:

1. Typ podstawowy A B C

2. Typ zmodyfikowany A B C + D (typ kwalifikacyjny) (D – znamię modyfikujące =znamię kwalifikujące – powoduje zwiększenie społecznej szkodliwości czynu np. „kto zabija ze szczególnym okrucieństwem”). Znamiona modyfikujące dzielimy na:

• charakterze statycznym – istniejące w chwili popełnienia czynu

• Świadome

• Nieświadome

• charakterze dynamicznym – nie występują w chwili popełnienia czynu, ale pojawiają się po pewnym czasie jako konsekwencja tego czynu – nie mogą być rozpoznane w chwili popełnienia czynu. Mogą być przez sprawcę:

• Przewidywane

• Nieprzewidywane

• Ustawodawca dodał trzecią możliwość – sprawca przewidywał bądź mógł przewidzieć następstwo (przestępstwo umyślno-nieumyślne, w PL nazywa się to winą kombinowaną - dotyczy tylko przestępstw kwalifikowanych przez następstwo) np. oślepia kogoś ale nie przewidywał, że doprowadzi to do śmierci poszkodowanego

3. Typ zmodyfikowany A B C + E (typ uprzywilejowany) (E – znamię uprzywilewujące – powoduje zmniejszenie społecznej szkodliwości czynu np. ”kto zabija człowieka w afekcie”). Typ uprzywilejowany jest uprzywilejowany ze względu na:

• Okoliczności statyczne – istniejące w chwili czynu

• Okoliczności natury podmiotowej – stan psychiczny sprawcy

Elementy strony podmiotowej:

• Pobudka – element emocjonalny (działanie np. pod wpływem współczucia, nienawiści rasowej)

• Motyw – element intelektualny (wyobrażenie celu)

Następstwo – skutek skutku

Przestępstwa kwalifikowane przez następstwo – wszystkie znamiona muszą być objęte świadomością sprawcy ALE następstwo nie koniecznie musi być przez sprawcę rozpoznawane.

Typy kwalifikowane mogą być typowane ze względu na różne okoliczności.

Podział przestępstw na:

• Umyślne – każde przestępstwo można popełnić umyślnie (jeżeli jest to opisane w kodeksie karnym np. „kto zabiera cudzą rzecz ruchomą”)

• Nieumyślne – można popełnić tylko gdy ustawa wyraźnie tak stanowi; dotyczą występków nieumyślne wyobrażalne: „kto zabija człowieka” może nie wiedzieć, że zabija człowieka np. gdy na strzelnicy strzela do kukły za którą stoi człowiek.

• Umyślono-nieumyślne – najwęższa, dotyczą tylko sytuacji gdy mamy przestępstwa kwalifikowane przez następstwo

Są takie przestępstwa które wymagają jeszcze dodatkowego zabarwienia zamiaru. Są takie przestępstwa wymagające kwalifikowanej umyślności np. „kto zabiera cudzą rzecz ruchomą w celu przywłaszczenia”

Podział ze względu na tryb ścigania:

• z oskarżenia prywatnego – polega na tym, że oskarżyciel prywatny sam tworzy akt oskarżenia i popiera go przed sądem. Najczęściej są to przestępstwa drobne.

• z oskarżenia publicznego - z urzędu, jeżeli ustawa milczy to przestępstwo jest zawsze ścigane z oskarżenia publicznego. Są od tego 2 odstępstwa: są sytuacje gdy ustawa wyraźnie wskazuje „ściganie przestępstwa odbywa się z oskarżenia prywatnego”. przestępstwa grube.

• z oskarżenia publicznego lecz na wniosek – tak samo jak wyżej (drugie odstępstwo) – (np. gwałt, kradzież popełniona na szkodę osoby najbliższej) ściganie następuje na wniosek poszkodowanego. Na wniosek, bo to pokrzywdzony wie czy popełniono przestępstwo. Przestępstwa grube.

• Nadużycie zaufania zwiększa szkodliwość czynu

Zbiegi przestępstw (temat z ćwiczeń -,-)

Przyjęte w doktrynie metody rozwiązywania zbiegu przepisów:

1. Idealny zbieg przestępstw - przyjmuje się, że sprawca popełnia tyle przestępstw, ile typów czynów zabronionych zostało zrealizowanych przez zachowanie sprawcy (w podanym przykładzie sprawca popełniłby dwa przestępstwa).

2. Eliminacyjny zbieg przepisów - przyjęty przez kodeks karny z 1932 r. Sprawca popełnia jedno przestępstwo kwalifikowane na podstawie przepisu przewidującego najsurowszą karę (w podanym przykładzie sprawca popełnia przestępstwo kwalifikowane na podstawie art. 24.

3. Kumulatywny zbieg przepisów - przyjęty przez obecny KK (stosowany też w kodeksie z 1969)- art. 11 §2- sąd skazuje za jedno przestępstwo na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów (obligatoryjnie). Tworzy tu nowy typ rodzajowy przestępstwa za pomocą znamion zawartych w zbiegających się przepisach. Sąd utworzy "nowy" typ rodzajowy przestępstwa rozboju ze skutkiem w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu ofiary rozboju, który oddaje całą zawartość bezprawia czynu sprawcy (dokonuje kumulatywnej kwalifikacji). Dzięki temu ustawodawca uniknął tworzeniu zbyt dużej liczby typów zmodyfikowanych przestępstw.

Art. 11 §3 [„…sąd wymierza karę na podstawie przepisu przewidującego karę najsurowszą, co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu innych środków przewidzianych w ustawie na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów”]. Jeżeli zatem w omawianym przez nas przykładzie sprawca rozboju spowodował ciężki uszczerbek na zdrowiu, zbiegają się dwa przepisy, kierując się treścią art. 11 §3 wiemy, że sąd wymierzy karę za przestępstwo rozboju, choć inne środki może zastosować na podstawie innych zbiegających się przepisów. Tak więc sąd stworzył nowy typ rodzajowy przestępstwa o następujących znamionach:

• kto,

• kradnie (zabiera cudzą rzecz ruchomą w celu przywłaszczenia),

• powodując ciężki uszczerbek na zdrowiu (jeśli chodzi o używanie przemocy to lex consumens derogat legi consumptae- spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu zawiera już w sobie wymiar bezprawia zawarty w użyciu przemocy)

Zbieg przepisów ustawy (do kumulatywnego zbiegu przepisów):

1. Pozorny - zachodzi wówczas, gdy czyn wypełnia znamiona dwóch lub więcej przestępstw (inaczej dwóch lub więcej przepisów ustawy) , ale okoliczności tej nie uwzględnia się, bo ma danym przypadku ma zastosowanie jedna z reguł wyłączania wielości ocen prawnokarnych.

Metody wyłączania wielości ocen prawnokarnych:

• Zasada specjalności - wyraża się w regule, iż przepis szczególny wypiera zastosowanie przepisu ogólnego – lex specilis derogat legi generali. Np. art. 148 §2 (szczególny) – zabił człowieka ze szczególnym okrucieństwem - w stosunku do art. 148 §1 – zabił człowieka.

• Zasada subsydiarności - wyraża się w regule, iż przepis zasadniczy (pierwotny) wyłącza zastosowanie przepisu pomocniczego – lex primaria derogat legi subsidiare. Np. art. 231 §4 [„Przepisu §2 nie stosuje się, jeżeli czyn wyczerpuje znamiona czynu zabronionego określonego w art. 228”]

• Zasada konsumpcji – przepis pochłania inny przepis. Np. art. 217 [naruszenie] art. 216 [zniewaga] art. 191 [zmuszenie] art. 190 [groźba] itd.

2. Rzeczywisty - zachodzi wówczas, gdy czyn wypełnia znamiona dwóch lub więcej przestępstw (inaczej dwóch lub więcej przepisów ustawy), a nie znajduje zastosowania żadna z trzech reguł wyłączania wielości ocen prawnokarnych (ani zasada specjalności, ani konsumpcji, ani subsydiarności), przy czym żaden z przepisów ustawy zastosowany odrębnie nie odzwierciedla wszystkich istotnych elementów zachowania sprawcy. Np. zgwałcenie, w wyniku którego sprawca zaraża ofiarę choroba weneryczną- jego czyn wypełnia znamiona i art. 197 i art. 161 §2

Jak rozwiązywać taki zbieg przepisów (możliwości):

1. Stosując tzw. idealny zbieg przepisów ustawy – przyjąć, że sprawca popełnia tyle przestępstw ile przepisów ustawy naruszył swoim zachowaniem

2. Niezależnie od ilości ocen prawno - karnych czyn sprawcy w opisanym przypadku zawsze pozostaje jednym przestępstwem. Tak jest w polskim Kodeksie karnym (art. 11 §1). Tu mogą występować 2 rozwiązania:

1. Zbieg eliminacyjny – zarówno skazanie jak i wymiar kary dokonywane są na podstawie jednego przepisu, a dokładniej tego, który przewiduje najsurowsze zagrożenie (to rozwiązanie przyjęto w Kodeksie wykroczeń)

2. Zbieg kumulatywny – skazanie następuje na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów, a karę wymierza się na podstawie przepisu przewidującego najsurowsze zagrożenie (to rozwiązanie przyjęto w Kodeksie karnym!)

• Zbieg przestępstw (pozorny lub realny) należy odróżniać od zbiegu przepisów ustawy (realnego lub pozornego)!

Zbieg przestępstw:

1. Pozorny - wielość zachowań tego samego sprawcy nie rodzi wielości przestępstw. Sytuacja wielości zachowań tego samego sprawcy, co do której wielości zachowań zastanawiamy się, czy jest ona jednoznaczna z popełnieniem jednego czynu. Np. sprzedawczyni w sklepie podbierała przez rok po 10zł z kasy, codziennie. Czy te drobne kradzieże każdego dnia należy traktować jako odrębne przestępstwo czy jako jedno?

1. Wieloodmianowe – polega na wypełnieniu przez zachowanie sprawcy jednocześnie kilku odmian wskazanych w jednym przepisie. Np. podrobienie dokumentu w celu użycia za autentyczny, a następnie użycie tego dokumentu.

2. Współkarne

1. Uprzednie - następują przed dokonaniem przestępstwa. Np. przygotowanie i usiłowanie przy dokonanym przestępstwie będą współukaranymi czynnościami uprzednimi.

2. Następcze - następują po dokonaniu przestępstwa. Np. zniszczenie rzeczy skradzionej, nieudzielenie pomocy ofierze zgwałcenia przez sprawcę

3. Wieloczynowe - polega na kilkakrotnym naruszaniu przez zachowanie sprawcy określonego przepisu. W związku z tym musi wystąpić pewna liczba powiązanych ze sobą działań bądź zaniechań, aby zostały wypełnione znamiona określonych przestępstw

1. Złożone – np. art. 280, 278, 190

2. Zbiorowe – np. art. 209, 218

4. Czyn ciągły (art. 12)

• Dwa lub więcej zachowań

• Krótki odstęp czasu

• Z góry powzięty zamiar

• Dobra osobiste/ta sama osoba/pokrzywdzony

2. Rzeczywisty (tzw. realny) - Realny zbieg przestępstw zachodzi, gdy sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw za nim zapadł pierwszy choćby nieprawomocny wyrok za którekolwiek z nich i jeśli odpowiada on za nie w jednym postepowaniu, to sąd orzeka wówczas karę łączną. Wymierzenie kary łącznej następuje w dwóch etapach:

1. Sąd wymierza kary jednostkowe za każde z popełnionych czynów zabronionych, biorąc pod uwagę dyrektywy z art. 53.

2. Na podstawie orzeczonych kar jednostkowych wymierza karę łączną.

3 metody dotyczące wymiaru kary łącznej:

• System kumulacji – polega na dodawaniu do siebie poszczególnych kar jednostkowych i wykonaniu jednej skumulowanej kary. System ten występuje w USA (kto tego nie widział na filmie ;P)

• System absorpcji – kara najsurowsza pochłania kary łagodniejsze. Wykonaniu podlega kara najsurowsza.

• System asperacji – ze względu na fakt, że sprawcy wymierzono kilka kar, należy jako podstawę przyjąć najsurowszą z nich, którą się obostrza w sposób przewidziany w ustawie.

• Polski Kodeks karny z 1997 roku opiera się na systemie mieszanym z tym, że sąd ma możliwość zastosowania pełnej absorpcji orzeczonych kar, jak i ich sumy.
  
  

1. Jednorodzajowe – te same rodz. przestępstw

1. Ciąg przestępstw (art. 91, nie mylić z czynem ciągłym!)

• Dwa lub więcej przestępstw

• Krótki odstęp czasu

• Ten sam sposób postępowania sprawcy

• Popełnione przed prawomocnym wyrokiem

2. Wielorodzajowe – różne rodz. przestępstw

09.01.2013 (?)

Cechy osób fizycznych, które pociągają do odpowiedzialności:

• Określony wiek

• Poczytalny w chwili czynu

Granice wiekowe odpowiedzialności karnej:

1. Dziecku nie można przypisać winy, a przecież nullum crimen sine culpa ( już w prawie rzymskim występował problem popełniania przestępstw przez nieletnich). U nas jeśli chodzi o nieletnich obowiązuje KK (art.10) i Ustawa z 26.X.1982r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (jest komplementarna w stosunku do KK).

W kontekście odpowiedzialności za czyn nieletniość kończy się po ukończeniu 17 roku życia. Wyróżnia się 4 okresy:

1. do 13 roku życia

2. od 13 do 15 roku życia

3. od 15 do 17 roku życia

4. od 17 do 18 roku życia

Ustawa o nieletnich przyjęła model wychowawczy, a nie tylko jurydyczny, tzn. nieletniego trzeba wychować; wszystkie nowelizacje zmierzają jednak do modelu jurydycznego.

I okres

nieletni w ogóle nie odpowiada za czyny zabronione; zgodnie z ustawa można go postawić przed sądem w związku z przejawami demoralizacji (art.2), tzn. nie chodzi tylko o popełnienie czynu zabronionego, ale np. nie realizowanie obowiązku szkolnego. W tej kategorii stosuje się zamiast środków karnych środki wychowawcze (ich rejestr jest w ustawie).

II okres

● Jeśli przejawia oznaki demoralizacji to stosuje się środki wychowawcze (sytuacja taka sama jak w I okresie)

● Jeśli popełnił czyn zabroniony, którego charakter i okoliczności wskazują na wysoki stopień demoralizacji to, sąd może zastosować środki poprawcze:

• w formie bezwzględnej, czyli umieszczenie w zakładzie poprawczym (do 21 roku życia; ograniczony kontakt ze światem zewnętrznym)

• w zawieszeniu.

Środek poprawczy stosuje się w szczególności, gdy stosowane były już wobec nieletniego środki wychowawcze (ale nie jest to konieczne).

W tym okresie postępowanie przed sądem rodzinnym nazywa się postępowaniem poprawczym ( art. 10 Ustawy o nieletnich).

III okres

Są tu 3 możliwości:

1. Środki karne - jeśli:

• Popełnił jedno z przestępstw wymienionych w art. 10 KK

• Okoliczności sprawy i stopień rozwoju pozwalają potraktować go jak dorosłego (kwestia inteligencji, emocji, wartości, socjalizacji)

• Właściwości (cechy osobowości) i warunki osobiste (np. środowisko z jakiego pochodzi) przemawiają za tym

Można stosować kary kryminalne, ale orzeczona kara nie może przekroczyć 2/3 granicy ustawowego zagrożenia; oprócz tego sąd może nadzwyczajnie złagodzić karę.

2. Środki poprawcze

3. Środki wychowawcze

IV okres

Art.10 § 4 KK - sąd może zastosować oprócz środków karnych środki poprawcze, lecznicze lub wychowawcze, jeśli okoliczności sprawy, stopień rozwoju, warunki osobiste i właściwości za tym przemawiają.

Oprócz pojęcia „nieletni” w KK występują pojęcia:

Młodociany - art. 115; to osoba, która w chwili popełnienia czynu nie ukończyła 21 roku życia, a w chwili orzekania w sądzie I instancji nie ukończyła 24 roku życia. „Młodocianość” ma znaczenie przy wymierzaniu i wykonywaniu kary, np. art. 73 § 2 sąd musi zastosować dozór. Wg art. 54 sąd kieruje się tym, aby sprawce wychować (sąd kieruje się 3 dyrektywami: sprawiedliwościową, generalno-prewencyjną i indywidualno-prewencyjną i wobec młodocianego kieruje się głównie tą ostatnią)

Małoletni - nie ma definicji w KK, ale jest w KC art. 10 (osoba, która nie ukończyła 18 roku życia). W KK występuje nie jako sprawca przestępstwa, ale jako jego przedmiot, np.

art. 200- czynności seksualne

art. 208- ofiara przestępstwa

art. 210- porzucenie małoletniego

art. 211- uprowadzenie

16.01.2013 (?)

Przedmiot przestępstwa

Przestępstwo jako czyn społecznie szkodliwy godzi w istotne dla społeczeństwa dobra prawne, takie jak: życie, własność, bezpieczeństwo, wolność itd. Mówimy, że dobra te są przedmiotem przestępstwa. Przestępstwo stanowi zamach na nie i dlatego:

• Patrząc od strony przestępstwa, nazywamy je przedmiotem zamachu

• Patrząc od strony prawa karnego, nazywamy je przedmiotem ochrony.

Prościej:

• Ochrony- z punktu widzenia ustawodawcy

• Zamachu- z punktu widzenia sprawcy

Teoria dobra prawnego - są pewne sprawy, którymi zainteresowani są wszyscy obywatele. Dobra prawne są pozaprawnymi elementami odniesienia, których ochrona, uzasadnia interwencje państwa (w postaci norm prawa publicznego i egzekwującego go aparatu państwowego) w stosunki społeczne. Jednocześnie dobra prawne pełnią funkcję delimitującą (wyznaczają granicę) ingerencji państwa

Bezpośredni przedmiot ochrony prawno-karnej – przedmiot, który wiąże się ze szczególnymi rozwiązaniami przestępstw

Przedmiot ogólny ochrony prawno-karnej – ochrona porządku prawnego w interesie ogółu społeczeństwa

Rodzajowy przedmiot ochrony (zamachu) - synteza norm, które chronią analogiczne dobra pod względem rodzajowym (Ustawodawca według niego porządkuje w kodeksie przestępstwa.)

Jeżeli nie ma sprecyzowanej jakiej ochrony dobra prawnego dotyczy przepis, nie powinno go być w kodeksie.

06.02.2013

Nie było wykładu, jak super ; D

13.02.2013

Przedmiot czynu (przedmiot czynności wykonawczej) to co innego niż przedmiot ochrony, bo jest to twór materialny, na który nakierowane jest działanie sprawcy (sprawca niszczy, produkuje, przenosi ten przedmiot), np. przestępstwo kradzieży roweru - przedmiotem czynu jest tu rower, a przedmiotem ochrony mienie. Przedmiot czynności wykonawczej jest elementem strony przedmiotowej przestępstwa, nie musi występować we wszystkich typach przestępstw (podczas, gdy przedmiot ochrony występuje w każdym typie przestępstw).

Występuje tez coś takiego jak przestępstwa nieprzechodnie - charakteryzują się znamieniem czasownikowym w formie zwrotnej, brak przedmiotu czynności wykonawczej, np. kto sam się uwalnia; występuje tu podmiot, a nie przedmiot przestępstwa. W przestępstwach nieprzechodnich nie występuje, więc przedmiot czynu. (Błąd co do przedmiotu i podmiotu ma inne znaczenie prawno-karne).

Strona przedmiotowa przestępstwa

Okoliczności modalne/znamiona modalne (modus – sposób) – występujące w niektórych typach przestępstw (znamię sposobu działania, miejsca działania, czasu działania, okoliczności działania).

np. – „w czasie wojny”, „przed rozprawą główna”, „…ze szczególnym okrucieństwe”, „…z inną osobą”, „w miejscu publicznym” itp.

Nasuwa się tu pytanie o czyn. Każde przestępstwo jest czynem(def.: czynem jest pewna aktywność fizyczna człowieka). W Polsce występuje prawo karne czynu, a nie sprawcy ( nie karze się za to jakim się jest), dlatego trzeba zacząć od definicji czynu, która jest problematyczna.

1. Definicja kauzalna

1. Czynem jest tylko takie zachowanie człowieka, które jest spowodowane jego swobodnym impulsem woli

2. Powoduje zmianę w świecie zewnętrznym.

A więc nie ma czynu bez decyzji woli, która popycha do impulsu.

Wada: nie każdy skutek da się powiązać z decyzją woli

Zaleta: tłumaczy czym się różni zachowanie, które jest czynem od zachowania, które czynem nie jest.

20.02.2013

2. Definicja finalna - wywodzi się z filozofii Hartmanna: w przyrodzie zachowania mają charakter kauzalny- coś się zawsze dzieje z jakiegoś powodu, ale człowiek działa nie przyczynowo, a finalnie, tzn. najpierw przewiduje skutek, a potem realizuje swój plan; następuje koordynacja zadań w celu osiągnięcia skutku finalnego.

3. Definicja socjalna/społeczna – zakłada, że ocena ma charakter prejuryudyczny, tzn. występuje przed prawną kwalifikacją. Czyn jest zachowaniem, które ma sens społeczny. Jest to definicja:

• normatywna- wartościująca (a nie ontologiczna)

• eklektyczna- do elementów kauzalnych i finalnych dodaje wartość społeczną.

Okoliczności wyłączające czyn:

1. Przymus

• Przymus fizyczny odporny (vius absoluta) – oddziałowywuje się siłą fizyczną na ciało człowieka, w celu zmuszenia go do wykonania pewnych ruchów

• Przymus fizyczny względny (vius compulsiwa) – oddziaływuje się siłą na ciało człowieka w celu zmuszenia go do jakichś czynów np. złożeni fałszywego oskarżenia

• Przymus psychiczny – oddziaływuje się na psychikę innej osoby żeby ją zmusić do określonej decyzji

2. Odruch – człowiek zachowuje się w określony sposób pod wpływem bodźca zewnętrznego i jego zachowanie nie jest… np. pacjent podskoczył i wybił dentyście dwa zęby, bo ten dowiercił się do nerwu.

3. Czynność zautomatyzowana

4. Fizjologiczna niemożność realizacji decyzji woli .np. dróżnik nie może dojść do zwrotnicy, bo dostał paraliżu

Problem związku przyczynowego

Większość przestępstw to przestępstwa skutkowe, tzn. opis zachowania zawiera zakaz spowodowania skutku („ kto zabija człowieka”- jest to opis skutku, jakim jest spowodowanie śmierci, a nie opis czynu). Ustawodawca posługuje się na ogół czasownikowym określeniem skutku. Ciężar odpowiedzialności za te czyny przesuwa się na płaszczyznę powiązania ze skutkiem, dlatego trzeba ustalić związek przyczynowo- skutkowy, czyli odpowiedzieć na pytanie kto uruchamia ten związek.

Kauzalność zewnętrzna - pomiędzy czyimś zachowaniem a skutkiem występuje takie powiązanie, że można powiedzieć, że ktoś coś zrobił (jest ważniejsza od wewnętrznej).

Kauzalność wewnętrzna - czynem jest tylko takie zachowanie człowieka, które jest związane z jego wolą; występuje powiązanie pomiędzy wolą a czynem (wewnętrzny związek przyczynowy).

27.02.2013

Pierwsze teorie związku przyczynowego, które teraz nie odgrywają już żadnej roli, nazywały się „teoriami dni krytycznych”- ustalały związek ex ante, tzn. były wyznaczone pewne dni krytyczne, w których sprawca działał, np. ktoś kogoś pobił i ten zmarł w ciągu roku- ten, co pobił odpowiada za śmierć. Teorie te wynikały z obserwacji rzeczywistości, była w nich pewna racjonalność, ale ustalenie sprawstwa powinno się zasadzać na przepisach prawa, a nie na każdorazowych obserwacjach.

Współczesne teorie można podzielić na 2 grupy:

1. Indywidualizujące: wśród wszystkich warunków powstania skutku szukały przyczyny-causa proxima, bo nie każdy warunek jest przyczyną. Jej odnalezienie należało do sędziego. Dziś jednak nie buduje się tych teorii.

2. Generalizujące: mówią, że nie ma jednej przyczyny, a jest zespół warunków przyczyniających się do powstania skutku i trzeba ustalić, kto za nie odpowiada.

1. Teoria równowartości warunków (ekwiwalencji albo warunkowości) J.S. Mill’a - mówiła, że każda zmiana w świecie zewnętrznym, (czyli skutek) ma swoją przyczynę, którą jest ogół warunków, dzielących się na 2 grupy:

• Okoliczności towarzyszące

• Warunki konieczne – okoliczności, bez których skute by nie nastąpił

Metoda znalezienia warunku koniecznego to test sine qua non, polega on na cofnięciu się przed skutek i zbadaniu czy skutek powstałby, gdybyśmy wyjęli badany warunek- jeśli skutek nastąpiłby mimo braku tego warunku tzn., że ten warunek nie był conditio sine qua non (warunkiem nieodzownym), jeśli zaś skutek nie powstałby przy braku tego warunku, tzn. że jest to właśnie warunek konieczny. Suma warunków koniecznych to przyczyna.

2. Teoria adekwatności (teoria Joachima Chries’a, XIX w.) - powiązanie warunku ze skutkiem jest typowe o ile na ogół z takiego warunku wynika dany skutek. Jest tu potrzeba pozytywnego oznaczenia warunku. Warunki mogą być typowe lub nietypowe. Ta teoria jest stosowana w prawie cywilnym- odpowiada się tam za normalne, przeciętne skutki zachowania, ale za te nietypowe już nie, bo tu trzeba ustalić, kto odpowiada za szkody. Dla prawa karnego jest jednak mało przydatna, bo jest zbyt arbitralna, tzn. różnicuje przyczyny tak arbitralnie, że zaprzecza powiązaniu przyczyn nadzwyczajnych i nadzwyczajnego zbiegu okoliczności ze skutkiem. Powstały odmiany subiektywne teorii adekwatności:

• przyczyny przeciętne powodujące skutek

• przyczyny nieprzeciętne, ale sprawca mógł przewidzieć skutek

3. Teoria relewancji = znaczności związku przyczynowego (lata 20. XX w.- Edmund Metzger) ustalenie związku przyczynowego musi mieć 2 etapy:

• ustalenie czy istnieje powiązanie konieczne między danym warunkiem a skutkiem (test sine qua non) i ustalenie warunków koniecznych

• trzeba je określić od strony pozytywnej (wiadomo, że są równoważne od strony negatywnej), w związku z tym dzielimy je na:

• Relewantne - mają znaczenie prawne w tym sensie, że są zabronione w prawie karnym

• Nierelewantne - nie maja znaczenia prawnego.

Nie mówi się, właściwie, o związku przyczynowo- skutkowym, a o tym, kto jest sprawcą. Jest to ważne, bo nie każdy związek przyczynowo- skutkowy jest sprawstwem. Jeżeli eliminujemy pewien typ sprawcy (tych bez zawinienia) to i tak mówimy, że są sprawcami, a nie powinno się ich uważać za sprawców.

Wada tej teorii polega na tym, że z przepisów prawa karnego wyraźnie nie wynika, co jest zachowaniem relewantnym, a co nie jest (nie mówi się na ogół jak ktoś spowodował skutek, ale, że nie wolno go spowodować).

4. Teoria obiektywnego przypisania - sprawcą zabronionego skutku, jest ten kto stworzył prawnie zabronione niebezpieczeństwo spowodowania szkodliwego skutku i jeżeli to niebezpieczeństwo urzeczywistniło się w postaci tego właśnie skutku.

Jest to koncepcja niedopracowana, ciągle w fazie tworzenia, ale korzenie ma bardzo stare. Ustalenie związku przyczynowo-skutkowego to ustalenie sprawcy- sprawca się jest według określonego systemu prawnego. Obiektywnie przypisany może być skutek obiektywnie spowodowany (zgodnie z teorią warunkowości) tylko wtedy, gdy czyn stworzył prawnie zabronione niebezpieczeństwo dla chronionego przedmiotu i niebezpieczeństwo to zrealizowało się w postaci skutku opisanego w zespole znamion (wiąże się to z teorią norm Bindinga, która mówi, ze zabronione są nie tylko zachowania opisane, ale też te, które prowadzą do opisanego skutku), np., jeśli zabronione jest zabijanie to zabronione jest wszelkie zachowanie mogące doprowadzić do tego skutku, jeśli ktoś podejmuje takie zachowanie to możemy mu przypisać obiektywny skutek. Ta teoria jest teorią sprawstwa; nie każdy, kto się przyczynia do skutku jest sprawcą, ale tylko ten, kto spowodował prawnie zabronione niebezpieczeństwo, np. komuś jadącemu samochodem zgodnie z przepisami wpadł ktoś tam pod koła i ten ktoś tam zginął- jadący samochodem powodował niebezpieczeństwo, ale nie było ono prawnie zabronione, dlatego sąd orzeka, że to nie kierowca jest sprawcą, a był nim ten, który wpadł pod koła. Ocena czy mamy do czynienia ze sprawstwem czy nie jest oceną normatywną, są różne kryteria tej oceny.

Jak się ustala obiektywne przypisanie?

• ustalenie związku realnego na drodze testu sine qua non, odwołanie się do warunku prawidłowego = właściwego (a nie koniecznego), tzn. nie odwoływać się do przeciętnego doświadczenia, ale do wiedzy miarodajnego specjalisty

• ustalenie związku adekwatnego, tzn. ustalić czy skutek nie był poza granicami przewidywalności (jeśli był on nie do przewidzenia nie można go przypisać sprawcy, więc nie ma związku adekwatnego)

• ustalenie związku zwiększonego ryzyka, tzn. czy czyn zwiększał ryzyko skutku w stosunku do alternatywnych zachowań dozwolonych

• ustalenie związku celu normy = związku celu ochrony, tzn., dlaczego to zachowanie jest zabronione i czy w ramach tego celu ochrony spowodowało skutek.

06.03.2013

Koncepcje zaniechania:

1. Zaniechanie nie jest skutkowe (teoria Woltera)

2. Zaniechanie jest skutkowe, tak jak działanie. Wszystko jest w ruchu i zaniechanie też jest ruchem- tylko w innym kierunku

3. Zaniechanie zauważone. Przyczynowe są tylko te zaniechania, które zostały spostrzeżone.

Bezprawność

W prawie karnym, czyn bezprawny = znamienny – jest to jednak kontrowersyjne twierdzenie. Istnieją spory dot. sposobu definiowania czynu bezprawnego. Bezprawność jest nie stopniowalną cechą czynu, która polega na tym, że:

1. zachowanie jest sprzeczne z normą prawa karnego. Ale np. czyn kata, choć sprzeczny z normą prawną „nie zabijaj” nie jest bezprawny, a ta definicja zakładała, że bezprawność = typizacja czynu (spełnienie znamion przestępstwa)

2. Zakwestionowano lewą stronę równania i podzielono bezprawność na:

• Formalną- wypełnienie znamion przestępstwa

• Materialną - wypełnienie znamion przestępstwa + spełnienie racji karalności (co właśnie nie jest spełnione przy przypadku kata)

3. Zakwestionowano prawą stronę równania- teoria „negatywnych znamion przestępstwa”(powstała w nauce niemieckiej). Znamiona dzielą się na:

• Pozytywne, np. „kto zabija”

• Negatywne (teoria negatywnych znamion przestępstwa), czyli brak znamion wyłączających bezprawność (np. w art. 148 są negatywne znamiona, ale domyślne- „nie działając w obronie koniecznej, w stanie wyższej konieczności)

Czyn, aby był uznany za przestępstwo musi wypełniać jednocześnie pozytywne i negatywne. Za każdym razem trzeba zaprzeczać kontratypom, bo przepisu nie można interpretować w oderwaniu od przepisów sąsiadujących.

Szczególne znamiona czynu:

Charakteryzują one poszczególne typy przestępstw:

1. Znamiona modalne (łac. modus) – są to różne znamiona charakteryzujące czyn ze względu na sposób, miejsce, sytuacji i czas działania. Znamiona te nie muszą występować w opisie czynu.

2. Znamiona czasownikowe – opisują czyn czasownikiem, np. „zabija”, „przemyca”. U nas nie ma przestępstwa, jeśli nie ma takiego rodzaju znamiona. Znamiona te muszą występować w opisie czynu.

Strona podmiotowa czynu zabronionego

Według prawa polskiego podmiotem przestępstwa może być tylko osoba fizyczna, a więc ani zwierzę ani siły przyrody.

W polskim kodeksie karnym nie stosuje się odpowiedzialności obiektywnej oraz nie ma obiektywnych warunków karalności.

Umyślność

Wg art. 9, sprawna musi mieć zamiar popełnienia czynu zabronionego, tzn. chce go popełnić lub przewidując możliwość jego popełnienia na to się godzi.

Co to jest „zamiar”? Zamiar to jedna z sytuacji:

1. sprawca chce popełnić czyn- dolus directus- zamiar bezpośredni

• Dolus directus – zamiar bezpośredni

2. sprawca, przewidując możliwość popełnienia czynu zabronionego na to się godzi- dolus eventualis- zamiar ewentualny (inaczej: wynikowy) – zamiar poza kodeksowy

Ad. a) Ma wolę popełnienia czynu. A co ze świadomością? Zakłada się wolę świadomą- jak chce, tzn. że wie czego chce. „Chce” jest to stosunek wolicjonalny, a nie emocjonalny. Negatywny stosunek do popełnianego czynu nie oznacza braku woli!

Zmiana w świecie jaka jest penalizowana może być przez sprawcę uświadamiana jako cel, ale niekoniecznie; istnieją sytuacje:

1. ZAMIAR BEZPOŚREDNI PIERWSZEGO STOPNIA

• zmiana celem działania

• zmiana środkiem wiodącym do celu (cel etapowy)

Zamiar ten może być przypisany niezależnie od tego czy przewidywał nieuchronność czy tylko możliwość wypełnienia znamion.

2. ZAMIAR BEZPOŚREDNI DRUGIEGO STOPNIA

• cel jest inny- zmiana jest skutkiem ubocznym

• zmiana jest następstwem- dalszym skutkiem działania

Zamiar bezpośredni może być przypisany tylko wtedy, gdy skutek lub następstwo było przewidywane jako nieuniknione. Skutek uboczny jest nieunikniony (w ewentualnym jest możliwy)

13.03.2013

Ad. b) Zamiar ewentualny – Zamiar ewentualny ma miejsce, gdy sprawca przewidywał i godził się na możliwość popełnienia czynu zabronionego- art. 9. Zamiar ewentualny towarzyszy każdemu zamiarowi bezpośredniemu. Występuje nie tylko przy przestępstwach skutkowych, ale też formalnych, tylko tam nazywa się go zamiarem quasi-ewentualnym (str. 25). Chodzi o to, że sprawca nie rozpoznaje jakiegoś elementu sytuacji, okoliczności, działał w warunkach niepewności. Np., ktoś wypala liście na własnej działce, tj. dozwolone a na działce sąsiada jest stóg siana. On przewiduje, że może zniszczyć cudze mienie. Chce coś dozwolonego ale przewiduje coś co może być prawnie zabronione.

Kumulatywny charakter – ja chcę osiągnąć skutek, przewiduje ponury skutek czyjejś śmierci tj. skutek uboczny kumulatywny.

Teorie „godzenia się”

Godzenie się - w psychologii jest to stan emocjonalny (obojętny na zdarzenie), a nie wolicjonalny. Występują 3 koncepcje, co do „godzenia się”:

1. Teoria Makarewicza zwana „teorią woli warunkowej”
   Godzenie to wola, ale to wola do momentu nastąpienia skutku”. Przy zamiarze ewentualnym wola jest zawieszona bo sprawca nie wie czy skutek wystąpi czy nie, jeśli tak to sprawca obejmuje go swoją wolą.  wadliwa teoria nie stosowana obecnie, zyskała na popularności w XX międzywojennym.

Felery tej teorii:
1) Makarewicz był zwolennikiem usiłowania z zamiarem ewentualnym, sprawca miał wolę popełnienia czynu zabronionego i miał wolę jego spełniania; nawet jeśli sprawca nie zrealizował wszystkich elementów czynu to miał wolę
2) wg Makarewicza wola następuje po czynie, czyli to co nazywano w XVIII i XIX w. „czy można uznać za umyślne działanie przy zamiarze następczym?” który polega na tym, że sprawca wpierw coś uczynił w potem obejmował to swoją wolą; zamiar następczy nie jest żadnym zamiarem, zamiar musi występować przed czynem!; interesuje nas co sprawca chce osiągnąć przystępując do czynu, na tym polega zasada koincydencji, a co myśli po tym czynie to jest wyłącznie stosunek sprawcy do czynu – który ważny jest tylko przy wymiarze kary. Wyrażając stosunek do czynu po czynie pokazuje cechy osobowości, nastawienie do zdarzenia ewentualnie stopień demoralizacji.

2. Teoria Woltera obojętności woli (popularna w określenie PRL)

Wg Woltera godzenie polega na tym, ze sprawca ani chce spowodowania skutku ani go nie chce
Ta teoria:
1) jest dosyć dobra, widać to na kazusach
2) ma feler: nie tłumaczy usiłowania z zamiarem ewentualnym (skoro usiłowanie polega na tym ,że sprawca chce osiągnąć cel z naruszeniem czynu zabronionego a jeżeli on chce ani nie chce to jak ma za to odpowiadać?)

3. Teoria Waszczyńskiego, „chcianego niebezpieczeństwa” (Dębski ją najbardziej propsuje!)

Godzenie się to „chcenie” stanu zagrożenia dla danego dobra (nie chce samego skutku, a tylko sytuacji niebezpiecznej)

Każdy czyn zabroniony można popełnić umyślnie (z zamiarem pośrednim lub ewentualnym). Są takie czyny, które wyłącznie z zamiarem bezpośrednim mogą być popełniona. W rachubę wchodzi pełna umyślność. Takie typy przestępstw gdzie wykluczony jest zamiar ewentualny nazywane są przestępstwami kierunkowymi - przestępstwa różnego rodzaju przy których zawarte są znamiona wykluczające zamiar ewentualny:

• Znamiona celu działania – przestępstwo o specjalnym motywie działania, np. jeżeli ktoś zabiera cudza rzecz ruchomą

• Znamiona powodu działania – jeśli opisany jest powód działania to też jest to szczególny motyw. Ten powód powoduje, że nie jest możliwe działanie z zamiarem ewentualnym.

• Przestępstwo o zabarwieniu czasownikowym – np. przestępstwo znęcania się. Analogiczne zachowanie, ale zabawienie emocjonalne. Jeśli jest szczególnie zabarwione to też jest to przestępstwo kierunkowe.

Są takie czyny, które nie mieszczą się w grupie przestępstw o szczególnym motywie. Jest za to przestępstwo o specjalnej powódce, np. zabójstwo z litości. Ponadto przestępstwo o szczególnej świadomości (szczególnej wiedzy), np. zawiadomienie organów ścigania wiedząc, że przestępstwa nie popełniono. Wszystkie też przestępstwa są kierunkowe.

Podsumowanie tezy:

• Nie każde przestępstwo umyślnie jest popełnione w dwóch zamiarach (chodzi o te kierunkowe)

Zamiar quasi-ewentualny – polega na tym, że sprawca działa z całą świadomością i wolą (charakterystyczne dla zamiaru bezpośredniego), ale w warunkach kiedy realizacja znamienia jest niepewna, np. ktoś niszczy list, rękopis i nie jest pewny czy to przypadkiem nie jest list Chopina mający gigantyczna wartość, ale nie jest pewien i to niszczy działając w warunkach niepewności. Zachowuje się tak jakby z zamiarem bezpośrednim, ale i tak działa w warunkach niepewności – to przypadek działania w warunkach możliwości zrealizowania zamiaru ewentualnego lub działania w warunkach niepewności. Powstaje pytanie, czy on dąży do zniszczenia tego listu czy nie!

W art. 9 §1 wyróżnia się zamiar bezpośredni i ewentualny. W orzeczeniach – natomiast- sądy stosują i inne nazwy, np. dolus alternativus itd.

Oprócz dolus directus i eventualis są ich postaci:

1. Dolus premeditatus- zamiar przemyślany (dlatego zasługuje na surowszą karę)

2. Dolus repentinus- nagłe podjęcie decyzji o popełnieniu przestępstwa (łagodniejsze potraktowanie przy wymierzaniu kary)

Orzecznictwo posługuje się tymi pojęciami, bo myśli, że warto odróżniać charakter działania ze względu na stopień szkodliwości czynu. Sprawa ta jest dosyć wątpliwa. Ciężko jest to przełożyć. Np. kobieta maltretowana przez męża alkoholika - trwało to wiele lat - któregoś dnia kupiła nóż i ukryła za kredensem, i wreszcie pchnęła nim męża – dolus premeditatus, ponieważ planowano to od dawna. Czyn jej jest społecznie szkodliwy?

3. Dolus alternativus - występują alternatywne skutki, które sprawca przewiduje. Wszystko wskazuje, że sprawca wyraźnie chciał skutku. Jeśli były brane pod uwagę dwie alternatywy, działanie było podparte chceniem.

4. Dolus generalis/indeterminatus - gdy ktoś zachowuje się w sposób nieokreślony, co do skutku przyjmuje się, że przewidywał/chciał tego skutku. Np. niedziela, hipermarket, 2 młodzieńców siedzi przy drodze, rozciągają linię pomiędzy drzewami, przyjedzie motocyklista i będzie fajnie, siedzą i czekają na wydarzenie xD.

20.03.2013

Nieumyślność

W języku polskim, nieumyślność oznacza nic innego jak brak umyślności ;D. W KK z 1997, nieumyślność obejmuje nieumyślność świadomą i nieświadomą. Podziała ten nawiązuje do podziału z 1932 i 1969 KK, luxurie (świadoma – lekkomyślność) i negiligentia (nieświadoma - niedbalstwo)

Stara formuła:

Nieumyślność zachodzi w 2 sytuacjach:

1. kiedy sprawca bezpodstawnie przewiduje, że skutek nie nastąpi- luxuria- lekkomyślność

2. sprawca nie przewiduje, choć powinnien i mógł był przewidzieć- negilgentia- niedbalstwo

Lekkomyślność - to nieumyślność świadoma, tzn. miał świadomość, że jak zachowa się tak jak się zachował, to skutek może wystąpić, ale liczył, że akurat w jego przypadku nie wystąpi. Lekkomyślność polega na złej aktualizacji wiedzy- ktoś liczył bezpodstawnie (gdy ktoś liczy podstawnie to nie jest to lekkomyślność, a przypadek). Np. kierowca jedzie 140 km/h i ma świadomość, że może spowodować wypadek, ale nie liczy na to.

Niedbalstwo - sprawca w ogóle możliwości popełnienia przestępstwa nie przewiduje, choć powinien był i mógł. Przestępstwa z „zapomnienia”, z „zaniedbania”. Np. młody lekarz, bez doświadczenia, w 68 godzinie trzęsienia ziemi spowodował śmierć jakiegoś człowieka (jednego z poszkodowanych). Nie można kogoś oskarżyć o brak doświadczenia.

Nowa formuła:

Zawarta w KK z 1997 r. Nieumyślność polega na nieostrożności. art. 9 §2 – nie ma wyraźnego podziału na winę świadomą i nieświadomą. Eksponuje się (kiedy zachodzi nieumyślność):

• brak zamiaru (zamiar jest tylko jak jest umyślność)

• nastąpiło popełnienie czynu (dochodzi jednak do wypełnienia wszystkich znamion czynu zabronionego)

• sprawca przewidywał możliwość/mógł przewidzieć (było do przewidzenia) popełnienie czynu zabronionego

• brak ostrożności

(sprawca narusza reguły jakiegoś postępowania)

Przestępstwo umyślno- nieumyślne (przestępstwo z winy kombinowanej) – „umyślność zrodzona z nieumyślności”. Przestępstwa kwalifikowane przez następstwa. Znamiona typu podstawowego sprowadzone są umyślnie, ale dalszy skutek nie jest objęty umyślnością. Jest ich niewiele, np. art.156, art.158, art.207

Czyny mogą też być ani umyślne ani nieumyślne- przypadek, tzn. szkoda powstała wskutek przypadku, nikt nie ponosi odpowiedzialności

Wina

Wiadomo, że odpowiedzialność karna musi być zsubiektywizowana, tzn. czy sprawca spowodował czyn, dlatego, że nie można było inaczej postąpić czy dlatego, ze chciał, czyli trzeba przypisać winę, żeby można było karać.

Pojawiają się jednak problemy, np. nie można mówić o zawinieniu w sytuacji, gdy ktoś przyjmuje determinizm (wszystko jest zapisane, uwarunkowane) albo, gdy ktoś przyjmuje indeterminizm nie można mówić o przypadku. Prawda leży po środku.

27.03.2013

1. Teoria psychologiczna winy – panowała w XIX w. Ważne jest nastawienie psychiczne sprawcy do czynu, bo ten właśnie stosunek to jest wina- fakt rozgrywający się w głowie sprawcy. Zwolennicy tej teorii w Polsce: Makowski, Śliwiński itd. W Polsce teoria popularna do XX w. Ta teoria ma wady, bo nie odnosi się do nieumyślności (dla niektórych nieumyślność to było umyślne przekroczenie granic ostrożności).

1. Teoria woli (teoria chcianego skutku) – zakładała, że wina polega na tym, że ktoś mając świadomość, że źle uczyni chce tego. Ta teoria przyjęła się najlepiej w Polsce.

2. Teoria wyobrażenia – sprawca uświadamia sobie, że spowoduje szkodliwy skutek (skutek - zmiana w świecie zewnętrznym, która jest niepożądana) i to go nie powstrzymuje od działania.

2. Teoria normatywna winy (kompleksowa) – winą jest ujemnie oceniany, z punktu widzenia ustawy karnej, stosunek psychiczny sprawcy do czynu (sprawcy dorosłego, poczytalnego, działającego w normalnej sytuacji motywacyjnej)

1. Norma obowiązkowa – sprawca nie może zabijać i nie może chcieć zabijać.

• „Teoria Franka” – stworzona przez R. Franka, dała podwaliny teorii kompleksowej. Wg niej wina składa się z trzech elementów:

1. Wina zależy od poczytalności sprawcy. Poczytalność jest to osobliwa zdolność do popełnia winy.

2. Wina zależy od umyślności i od nieumyślności. Umyślność jest wtedy, kiedy ktoś chce czegoś złego. Przy nieumyślności zarzut ma charakter proceduralny, co do sposobu podejmowania decyzji)

3. Wymagalność zgodnego z prawem zachowania się. Zależy od normalnego ukształtowania okoliczności towarzyszących podjęciu decyzji woli. Wyłączenie obowiązku zachowania zgodnego z prawem może nastąpić tylko w wyjątkowych sytuacjach- musi być nadzwyczajna presja okoliczności (

4. * Musi być wiadome, co jest zgodne z prawem- rozpoznawalność bezprawności. Element ten został dodany później (przez Woltera)!

• „Koncepcja Freudenthala” - prawne pojęcie winy opiera się na tym, że sprawca (umyślnie lub nie) zachował się w sposób określony w dyspozycji przepisu, mimo, że powinien był i mógł zachować się inaczej. Jeśli tej możności innego zachowania się był pozbawiony, to nie można mu przypisać winy, zarówno wówczas gdy działał umyślnie, jak i wtedy, gdy działał nieumyślnie, choćby czyn jego przedmiotowo wypełniał znamiona przestępstwa.

3. Czysta teoria normatywna – teoria ta pojawiła się w latach 30. Wiąże się z finalną teorią czynu. Wina to jest czysty zarzut stawiany sprawcy z tego, że zachował się tak jak się zachował (bezprawnie) w okolicznościach, w których mógł się zachować w sposób zgodny z prawem. Przy tej teorii ocenia się cały czyn. Czyn jest przedmiotem oceny:

1. czy jest on zgodny z prawem

2. czy spełnia wszystkie znamiona

3. czy jest zawiniony czy nie (mógł zachować się w sposób zgodny z prawem czy nie).

Wina jest jedna (tak jak bezprawność), to czyny mogą być umyślne lub nieumyślne.

Szczególne znamiona podmiotowe:

• Cel

• Pobudka

• Motyw

Okoliczności wyłączające winę:

1. Nieletniość

2. Niepoczytalność

3. Pewne postaci błędu

4. Pewne postaci stanu wyższej konieczności

5. Działanie na rozkaz

Ad. 1 później ma być

Ad. 2 – Niepoczytalność

Niepoczytalność i poczytalność ograniczona. Niepoczytalność – winę można przypisać tylko poczytalnemu (normalny i psychicznie dojrzały). Metody ustalania poczytalności:

1. Psychologiczna (sędziowska) – ustalają ja sędziowie na podstawie przebiegów psychicznych w chwili czynu. Elementy brane pod uwagę:

• Czy sprawca rozpoznawał znaczenie czynu

• Czy był w stanie kierować swoim zachowaniem

2. Psychiatryczna (lekarska lub biologiczna) – ustalamy jakie to zaburzenia powodowały, że sprawca nie mógł kierować swoim zachowaniem i nie rozpoznawał znaczeniu czynu.

Upośledzenie (niedorozwinięcie) umysłowe jest okolicznością wyłączającą winę.

Istnieją trzy szczeble niedorozwoju umysłowego

1. Idiotyzm (tak tak, to medycyna ;P) – jeżeli ktoś ma tylko 25% inteligencji człowieka zdrowego

2. Imbecylizm (głuptactwo) – jeżeli ktoś ma 50% inteligencji człowieka zdrowego

3. Debilizm – jeżeli ktoś ma 75% inteligencji człowieka zdrowego. Są oni najbardziej niebezpieczni, ponieważ potrafią w miarę sprawnie funkcjonować w społ., ale posiadają np. ograniczoną wyobraźnie (nie może np. kierować samochodem)

Fatulista mentalism (ociężałość umysłowa) – inaczej, osoby bez upośledzenia umysłowego, ale ciężko myślące.

Inaczej sprawa ma się z chorobami psychicznymi (psychozami). Psychozy nie są związane z jakimiś niesprawnościami w inteligencji. Choroby psychiczne upośledzają emocje i intelekt.

Psychozy dzieli się w psychiatrii:

• Organiczne – związane są z uchwytnymi zmianami w mózgu. Zmiany te wskazują na głębokość choroby (np. czy ta choroba jest w ogóle uleczalna). Przykładem mogą być choroby alkoholowe (choroba alkoholowa, to nie to samo co zwykłe upicie się).

• Funkcjonalne – jest to większość chorób psychicznych. Następuje zaburzenie w funkcjonowaniu mózgu, ale nie widać tam żadnych zmian. Przykładem takiej choroby jest psychoza wieku starczego (alterioskleroza), paranoja bądź cyklofrenia (inaczej, zaburzenia afektywne dwubiegunowe). Choroby funkcjonalne są najbardziej kłopotliwe w prawie karnym, bo są często bardzo trudne do stwierdzenia.

Przypadki psychopatii – zakłócenia te nie występują w sferze intelektualnej (nie jest zakłócona inteligencja). Zakłócona jest wola czy emocje. Przykładem takiej choroby jest np. kleptomania czy piromania.

Inne zakłócenie czynności sprawności – w nauce prawa karnego przyjmuje się

• Zakłócenie przemijające (krótkotrwałe) – zdarzenia spowodowane bodźcem zewnętrznym, które miało wpływ na mózg, np. zażycie narkotyków, farmaceutyków, alkoholu lub zatrucie innymi jakimiś rzeczami. Zalicza się też tutaj wpływ upośledzenia fizycznego (np. ktoś źle znosi wysoką temperaturę), przełom biologiczny (np. poród) oraz hipnozę.

• Upicie się – nie jest to samo co choroba alkoholowa

• Upojenie patologiczne – sprawca jakiegoś tam czynu, upił się małą dawką alkoholu (może to być jeden kieliszek). Upicie to powoduje, że sprawca zachowuje się w sposób bardzo gwałtowny, nieracjonalny (charakterystyczne jest np. to, że atakuje bliskie osoby), po tym następuje sen termalny (zasypia) a potem sprawca zapomina o tym wszystkim. Osoba upojona patologicznie nie ma zaburzeń mowy, ruchu itd. jak u osoby upojonej fizycznie.

• Afekt – silne wzburzenie, które dzieli się na:

• Fizjologiczny – chodzi tutaj o gwałtowną reakcję na silny bodziec zewnętrzny. Człowiek przestaje nad sobą panować pod wpływem emocji.

• Patologiczny – silne wzburzenie, które jest spowodowane jakimś niewielkim bodźcem (nieadekwatnym do wywołanych emocji). Jest to często reakcja chorego człowieka. Jest to osoba tak wrażliwa, że reaguje w sposób nieracjonalny.

3. Mieszana (psychiatryczno-psychologiczną) – metodę tę przyjmuje polski KK

03.04.2013 (opis chorób psychicznych i upośledzenia do tego wykładu)

W polskim KK wykorzystuje się te dwie metody naraz- art. 31.

* poczytalność ograniczająca- art. 31 § 2- ogranicza winę, ale jej nie wyłącza. Ponosi się mniejszą karę i można wobec takiej osoby stosować środki zabezpieczające- art. 93

10.04.2013

Drogi do odpowiedzialności karnej są równe. Warto powiedzieć o 3 systemach:

1. Odpowiedzialność subiektywna - warunki odpowiedzialności:

• dobrowolne wstawienie się w stan nietrzeźwości

• przewidywanie lub możliwość przewidywania, że taki stan nastąpi (stan, a nie czyn!)

2. Koncepcja rauschdelikt (przestępstwo upojenia/opijactwa) - zamiast karać za każde przestępstwo popełnione w czasie odurzenia, karze się tylko za jedno przestępstwo- upicia się. Winą jest objęte tylko upicie się, skutek- czyli te przestępstwa popełnione- nie są objęte winą. Ta część znamion związana z wprawieniem się w stan odurzenia jest objęta umyślnością, natomiast popełnienie czynu zabronionego jest warunkiem karalności

3. Actio libera in causa (działanie wolne w przyczynie) - można postawić zarzut tylko o to, że się wprowadził w stan upojenia; wina tu może być umyślna – przewidywał, ze popełni czyn zabroniony (po to pił) albo nieumyślna- mógł przewidzieć, że popełni czyn zabroniony.

Stany po spożyciu alkoholu

1. Stan po użyciu alkoholu jest definiowany po przekroczeniu 0,2% zawartość alkoholu we krwi albo od 0,1 do 0,25mg 1dm³ wydychanego powietrza.

2. Stan nietrzeźwości jest okolicznością kwalifikującą i nie należy do typowych znamion podstawowych przestępstwa. Wg. art. 115 stan nietrzeźwości zachodzi gdy:

• Zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartości

• Zawartość alkoholu w 1dm³ wydychanego powietrza przekracza 0,25mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego te wartość

Metody pomiaru zawartości alkoholu we krwi

1. Metoda Widmarka – badanie stężenia alkoholu we krwi.

2. „Dmuchanie w balonik” (badanie alkomatem)

Określenie precyzyjne stanu nietrzeźwości jest ważne z dwóch względów. Po pierwsze, są takie znamiona typów przestępstwa, które mówią, że przestępstwem jest zachowanie osoby odurzonej alkoholem. Jeżeli ktoś prowadzi pojazd mechaniczny w stanie nitrzeźwości, to popełnia przestępstwo. Jeśli jednak prowadzi pojazd bez stanu nietrzeźwości, to jeszcze przestępstwa nie popełnia. Skoro mamy taki podział, to trzeba precyzyjnie określić granicę popełnienia przestępstwa.

Art. 178a - znamię typu kwalifikowanego.

„Kto znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”

Ad. 3 – Pewne postaci błędu

Jest to wadliwe odbicie rzeczywistości w świadomości sprawcy. Błąd w sensie subiektywnym. Ma różne konsekwencje w zależności, czego dotyczy. Dzielimy błąd na:

1. Urojenie – kiedy obraz w świadomości sprawy jest bogatszy o pewne elementy w stosunku do obrazu rzeczywistego

2. Nieświadomość – sprawca nie uświadamia sobie czegoś, co w rzeczywistości występuje.

Drugi podział błędu:

1. Na korzyść sprawcy – błąd jest korzystny dla sprawcy, np. myśliwy strzela w krzaki, bo myśli, że tam jest dzik, a tam był człowiek. Myśliwy nie będzie odpowiadał za zabójstwo.

2. Na niekorzyść sprawcy – błąd jest niekorzystny dla sprawcy, np. gdyby myśliwy wiedział, że dzik jest w krzakach i zabił go pomimo okresu ochronnego (?)

17.04.2013

Trzeci podział:

1. Umyślny –.

2. Nieumyślny – np. facet wysiada z pociągu i strzela do niedźwiedzia, ale okazuje się, że to był przebrany kolędnik (wesoło w pociągu było ;P)

Czwarty podział (co do znamion ustawowych):  Dębski nie propsuje.

1. Istotny - jeżeli sprawca pozostaje w błędzie co do znamion przestępstwa jest to błąd istotny, który powoduje wyłączenie winy umyślnej (przy winie umyślnej sprawca musi objąć świadomością i wola wszystkie znamiona)

2. Nieistotny - nie dotyczy znamion ustawowych.

Error in persona – „błąd co do osoby” jest błędem nieistotnym (wg podręczników).

Error in facienta – „błąd co do sposobu działania”, też jest błędem nieistotnym

Przebieg związku przyczynowego – facet X strzela do Y. Karetka przyjeżdża po Y, ale po drodze samochód wpada pod pociąg i dopiero wtedy ginie Y – nie przez postrzał.

Art. 28 §1 - „nie popełnia umyślnie czynu zabronionego, kto pozostaje w błędzie co do okoliczności stanowiącej jego znamię.” Znamię uprzywilejowanego.

Błąd co do prawa – jest to okoliczność wyłączająca winę. Chodzi o ocenę konkretnego działania, czy działa zgodnie z prawem, czy nie.

Błąd co do faktu – przestępca nie może odpowiadać za przestępstwo umyślne.

• Ignorantia iuris nocet – „nieznajomość prawa szkodzi”  tym gorzej dla ciebie.

• Nieświadomość grzechu nie czyni - dopiero jak się dowiesz, że coś jest karane, możesz być karany za to.

Teoria zamiaru – świadomość bezprawności działania, jest takim samym elementem znaczący za przypisanie sprawcy umyślności jak świadomość wszystkich istotnych okoliczności czynu.

Teoria winy („schultteorie”) – błąd co do prawa ma inne znaczenie niż błąd co do okoliczności faktycznej. Błąd co do okoliczności faktycznej wyłącza umyślność, błąd co do oceny prawnej tego co się czyni rzutuje tylko na ocenę winy. Nie jest istotny sam fakt błędu.

Błąd nieusprawiedliwiony - istniała rozpoznawalność czynu zabronionego. Umniejsza winę.

Błąd usprawiedliwiony – sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary jeśli wina jest mniejsza.

24.04.2013

Błąd co do znamion kontratypu – usprawiedliwione błędne przekonanie. Jeśli sprawca działa w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu podlega wybaczeniu, jeżeli błąd sprawcy był nieusprawiedliwiony — odpowiada normalnie. Np. staruszek uderzył studenta idącego w kominiarce (xD) syfonem i go zabił, bo myślał, że ten chciał dokonać na niego zamachu (staruszek myślał, że są spełnione wszystkie znamiona kontratypu). Patrzeć art. 29

Ad. 4 – pewne postaci stanu wyższej konieczności

Polega na działania będącym czynem zabronionym, ale w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącemu jakiemuś dobru łub osobie. Źródło niebezpieczeństwa wypływać może z działania sił przyrody, zwierząt, zachowania się ludzi,
Jeśli nie jesteśmy wstanie raczej uniknąć niż przez poświęcenie innego dobra chronionego prawem, to wolno to zrobić (jeśli poświęcone dobro jest wartości mniejszej, równej lub nawet wyższej, byłe nie rażąco). Zasady stanu wyższej konieczności:

• Zasada celowości - w celu ochrony innego dobra

• Zasada subsydiarności (pomocniczości) –musi istnieć kolizja dóbr. Np. strażacy mogą wybić szyby, jeśli nie ma innej drogi dostania się do budynku.

• Zasada proporcjonalności – dot. wartości dóbr. Jeżeli dobro poświęcanie jest mniej warte niż dobro ratowane, jest to społecznie opłacalne. Jeśli dobra te są równe bądź poświęcane jest więcej warte, nie jest to społ. opłacalne.

Okoliczności wyłączające winę w tym przypadku zachodzi wtedy, kiedy naruszenie prawa było nieuniknione. Np. włażą na górę jacyś ludzie, pęka linka i facet u góry ucina ją, przez co facet u dołu spada. Gdyby nie odciął linki, spadliby oby dwoje. Nie możemy tutaj zarzucić winy facetowi na górze.

• Zasada wyłączenia – polega na tym, że nie każdy może się powołać na stan wyższej konieczności. Art. 26 §4. Np. strażak nie może stwierdzić, że nie wejdzie do palącego się budynku i nie będzie ratować ludzi, bo tam się pali. Może jednak odmówić ratowania kaktusika.

Cechy stanu wyższej konieczności:

• Rzeczywisty

Ad. 5 – działanie na rozkaz

Dot. stosunków w wojsku. Działanie na rozkaz, to jest okoliczności, która mieści się w ramach kodeksu części wojskowej. Rozkaz musi być wydany jedynie służbowo. W art. 18 jest mowa o tym, kto odpowiada dokładnie za czyn zabroniony – nie tylko sprawca, ale także rozkazodawca. Działanie w ramach wykonania rozkazu jest okolicznością wyłączającą winę, a nie bezprawność.

Teorie dot. winy w działaniu na rozkaz:

1. Teoria ślepych bagnetów – rozkazobiorca ma wykonać każdy rozkaz, a odpowiedzialność za każdy rozkaz przesuwa się na rozkazodawcę. Teoria ta jest niebezpieczna, ale dobra dla sprawnego działania wojska.

2. Teoria myślących bagnetów – jest ona zupełnie nieżyciowa, patrząc ze strony sprawnego funkcjonowania wojska. Zakłada ona, że rozkazobiorca i rozkazodawca odpowiadają jakby byli od siebie niezależnie. Rozkazobiorca odpowiada jakby był indywidualnym sprawcą przestępstwa. Rozkazodawca też odpowiada, ale oddzielnie.

3. Teoria umiarkowanego posłuszeństwa (stosowana w Polsce) – nie idzie ona tak daleko jak dwie poprzednie teorie. Art. 318 - nie popełnia przestępstwa żołnierz, który wykonuje rozkaz, chyba, że wykonując rozkaz umyślnie popełnia przestępstwo.

Art. 318 – opisuje jakie działania są wyłączone z karalności

Art. 115 §17 – definiuje słowo „żołnierz”
Art. 343 – niewykonanie rozkazu przez żołnierza jest karalne

Art. 319 – jeśli rozkazodawca stosuje środki wymuszające wykonanie rozkazu nie będące szkodliwe (?), jest to usprawiedliwione.

Problematyka kontratypu (okoliczności wyłączające bezprawność czynu)

Kontratyp jest to okoliczność typowa, zgeneralizowana, opisana według jakichś cech. Kontratyp różni się od typu przestępstwa tym, że typ p. jest to opis czynu zabronionego, a kontratyp to jest typowa okoliczność kiedy mamy do czynienia z wyłączeniem bezprawności. Są to okoliczności uchylające karną bezprawność czynu — kiedy zachowanie zabronione groźba kary z jakiś powodów zabronione nie jest.

Np. ktoś wypełnił znamiona typu przestępstwa, ale nie wypełnił znamion kontratypu – czyli bezprawność czynu nie została wyłączona, osoba popełnia przestępstwo.

W polskim piśmiennictwie przyjmuje się podział kontratypów:

1. Ustawowe – uregulowane w ustawach

1. Obrona konieczna

• w znaczeniu sensu scricto – bronię swoje dobra

• w znaczeniu sensu largo – bronię czyjeś mienie/dobro (może to być dobro publiczne), udzielam pomocy koniecznej

• skupia się na niej opinia publiczna

• obrona konieczna wyróżniona jest w 3 stanowiskach:

Stanowisko I - obrona konieczna jest obowiązkiem obywatelskim (popularne w Związku Radzieckim). Słowo „obywatelskim” oznacza, że nie można go egzekwować prawem. Obrona konieczna jest tu postacią obowiązku.

Stanowisko II - obrona konieczna jest uprawnieniem subsydiarnym tzn., że można bronić pewnych dóbr bo nie ma innego wyjścia.

Stanowisko III - obrona konieczna jest uprawnieniem tzn., istnieje swobodny wybór (jeśli ktoś chce to ucieka przed napastnikiem a jak nie to staje w swojej obronie).

W Polsce międzywojennej dominowało stanowisko III; po wojnie stanowisko I, a w tej chwili obrona konieczna to stanowisko III zbliżone ze stanowiskiem II. Obecnie przyjmuje się, że ktoś kto dokonuje zamachu, nie oznacza że on od tego momentu przestaje być chroniony przez prawo.

Istnieje spór między stanowiskiem II a III.

• Żeby była sytuacja dopuszczająca obronę konieczną musi być zamach i obrona (art. 25)

• Obrona konieczna dotycząca zamachów ze strony człowieka, ponadto musi to być zamach przeciw dobru prawnemu

• Zamachem jest działania.

Czy jest też zaniechaniem?

Wątpliwe jest znaczenie językowe. Obronę konieczną stosuje się gdy musimy się wyręczyć własnym zachowaniem. Przy zaniechaniu można się odwołać do organów ochrony prawnej (np. zwrócenie się do komornika o odzyskanie długu). Dlatego też na ogół więc przyjmuje się, że zamach musi być działaniem. Są wyjątki występujące w orzeczeniach od tego, że zamach to tylko działanie (czyli są to zamachy przez zaniechanie):

1. Wolno podjąć się obrony koniecznej kiedy zaniechanie dotyczy działania, które ma charakter czysto osobisty

2. Zaniechanie w sposób drastyczny pogarsza położenie dobra prawnego, np. kelner wyrzucający klienta, który nie chce zapłacić za obiad, więc kelner sam odlicza sobie pieniądze – nie powinien tego robić, obrona nie jest współmierna. Lub: ktoś kto nie chce wyjść z domu po naszym rozkazie żeby wyszedł – a on tego nie robi. Więc biorę go za kark i wyrzucam. Mam do tego prawo bo ma to charakter osobisty (nikt inny oprócz tego jegomościa nie mógł wyjść z tego domu, ponadto naruszył on mir domowy).

Cechy obrony:

• Musi być konieczna; rozumiemy to trojako:

1. Obrona jest konieczna pod względem instrumentalnym tzn., wtedy kiedy działanie obronne zdatne jest do odparcia zamachu. Obrona nie powinna przekraczać rozmiarów niezbędnych do odparcia zamachu – oceniamy to z chwili zamachu ex ante, a nie po fakcie (przykład pijaka i tego czy można zabić za 5 zł).

*eksces intensywny – obrona jest zbyt intensywna.

2. Obrona jest konieczna w sensie temporalnym tzn. KIEDY obrona jest konieczna, w jakim momencie. Można to przedstawić za pomocą rysunku:

• Współmierna do zamachu (można zabić w obronie koniecznej, ale jedynie jeśli jest to JEDYNA metoda powstrzymania zamachu)

• Eksces intensywny - zachodzi wtedy, gdy zastosowano sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczności zamachu. Zakaz ten wypływa z konieczności obrony — czyli można w celach obronnych dopuścić się czynów atakujących dobra napastnika, ale nie powinno być rażących dysproporcji.

• Eksces ekstensywny – polega na podjęciu działania obronnego niewspółmiernie przedwczesnego (tj. kiedy zamach nie był bezpośredni) lub spóźnionego (tj. kiedy zamach już ustał)

02 – eksces ekstensywny – obrona rozpoczęta w chwili trwania zamachu kończy się niedługo po tym jak zamach ustał.

03 – ten element również część intensywna uważa za eksces ekstensywny – sprawca podejmuje obronę po ustaniu zamachu.

04 – sprawca „podejmuje” działanie obronne długo po ustaniu zamachu, tzw. działanie z zemsty lub odwetu. W tym przypadku sprawca popełnia przestępstwo.

05 – sprawca „podejmuje” działanie obronne zanim zamach stał się bezpośredni. To przekroczenie granic obrony koniecznej. Jest ona przedwczesna (obrona przedwczesna). Prof. Dębski przyjmuje, że mamy wtedy do czynienia z błędem co do kontratypu.

W stosunku do osoby, która przekracza konieczność obrony sąd może zastosować złagodzenie kary – art. 25. §3 (artykuł ten swój początek ma w kodeksie niemieckim). Art. 25. §3 prezentuje szczególną postać przekroczenia granic obrony koniecznej – ustawodawca zauważył, że uczucie strachu lub wzburzenie mogą wyłączyć odpowiedzialność karną (ale ma to jedynie charakter obligatoryjny, tzn. tylko w ściśle określonych okolicznościach wskazanych w przepisie). Innymi słowy popełnia się przestępstwo ale nie podlega się karze.
* Wzburzenie to stan kiedy emocje górują nad intelektem.

Art. 25. §3 kontra art. 148. §4 (zabójstwo z afektu/uprzywilejowane)
W art. 25. § 3 wzburzenie nie musi być silne. W art. 148. §4 jest to wymóg konieczny – wzburzenie musi być silne.

Art. 25. §4

• Artykuł dołączony z nowelizacji z 2011r.

• Osoba, która staje w obronie mienia lub porządku publicznego, chroniona jest jak funkcjonariusz publiczny.

Nie korzystamy z ochrony jako o funkcjonariusza publicznego w sytuacji jeżeli zamach będzie godził wyłącznie w cześć lub godność osobistą (np. wandal któremu zwraca się uwagę wyzywając nas godzi tylko i wyłącznie wtedy w naszą godność). Mówią o tym art. 217. oraz art. 222. §1.

Zamach

Zamach powinien być: bezprawny, bezpośredni i rzeczywisty. Zamach w zasadzie jest działaniem ale w pewnych przypadkach (np. w/w) jest też zaniechaniem. To ma być zachowanie bezprawne ale niekoniecznie zawinione (4 latek bierze broń taty, strzela do przechodniów -> można go nawet zastrzelić; zachowanie tego 4 latka to zachowanie bezprawne ale nie zawinione).

Bezprawny:

• sprzeczny z prawem (ale to nie znaczy, że musi być przestępstwem)

• tylko człowiek działa bezprawnie (pies rzucający się do nas z pyskiem zamachem nie jest).

Bezpośredni:

• stopień prawdopodobieństwa naruszenia dobra prawnego (musi być wysoki)

• obrona konieczna ma charakter samopomocowy (bo nie ma czasu na proszenie się o pomoc, czynnik czasu ma fundamentalne znaczenie).

Rzeczywisty:

• wynika z art. 25

• niebezpieczeństwo nie może być urojone.

2. Stan wyżej konieczności (art. 26 KK!)

• Rzadko powołuje się na stan wyższej konieczności

• Różnica pomiędzy stanem wyższej konieczności a obroną konieczną:

• W obronie koniecznej działania obronne podejmuje się bezpośrednio;

• Stan wyższej konieczności polega na poświęceniu jednego dobra dla ratowania innego dobra.

Wyróżniamy 2 rodzaje stanu wyższej konieczności:

1. stan wyższej konieczności wyłączający bezprawność (czyli kontratyp) – art. 26. §1

• sprawca nie popełnia przestępstwa bo jego zachowanie jest zgodne z prawem

• nie wolno się bronić powołując się na ten stan wyższej konieczności.
  KONTRATYPEM STANU WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI JEST TYLKO ART. 26. §1!

2. Stan wyższej konieczności wyłączający winę – art. 26. §2

• Zachowanie sprawcy jest bezprawne ale niezawinione

• Wolno się bronić powołując się na ten stan wyższej konieczności.

Przesłanki stanu wyższej konieczności:

1. Istnieje niebezpieczeństwo zagrożenia prawnie chronionemu dobru. To jest tak stan, który w miarę rozwijania się zdarzeń, powoduje, ze w zrasta stopień prawdopodobieństwa zniszczenia lub uszczuplenia dobra chronionego prawem. To niebezpieczeństwo może skutkiem działania sił przyrody (np. powódź, huragan), zwierząt (np. dziki pies nas atakuje)

2. Niebezpieczeństwo musi być bezpośrednie, czyli musi grozić natychmiast, w danej chwili i nieuchronnie.

3. Zachowanie podmiotu, który powołuje się na stan wyższej konieczności musi polega na poświęceniu jednego dobra chronionego prawem dla ratowania innego dobra, które znajduje się w bezpośrednim niebezpieczeństwie

4. Warunek subsydialności - niebezpieczeństwa dla dobra chronionego prawem nie można było uniknąć w inny sposób jak tylko poprzez poświęcenie jednego dobra dla uratowania drugiego. Jest to jedyny sposób na uratowanie tego dobra, np. straż pożarna

5. *Proporcjonalności dóbr (ten warunek też musi zawsze wystąpić, ale jest on różny w SWK wyłączającego bezprawność i w SWK wyłączającego winę) – jest on wówczas gdy dobro poświęcone nie przedstawia wartości oczywiście wyższej niż dobro ratowane. Mogą tutaj wystąpić trzy sytuacje:

• Dobro poświęcone jest wartości mniejszej niż dobro ratowane (np. kierowca, któremu wybiega dziecko na drogę, skręca i uderza w latarnie. Niszczy mienie publiczne żeby uratować życie dziecka). Jest to stan wyższej konieczności wyłączający bezprawność

• Dobro poświęcone i dobro ratowane są tej samej wartości. Jest to stan wyższej konieczności wyłączający winę (np. jeden rozbitek zabija drugiego, bo ten chce mu zabrać deskę ;P)

• Dobro poświęcone ma wartość wyższą niż dobro ratowane, ale nie oczywiście wyższą (czyli nie wyższą w sposób oczywisty). Czyli wówczas kiedy nie zachodzi między tymi dobrami rażąca dysproporcja dóbr. Jest to stan wyższej konieczności wyłączający winę

Podmioty nie mogące powołać się na stan wyższej konieczności:

Gwarant – osoba na której ciąży szczególny obowiązek ochrony danego

dobra, nie może się ona nigdy powoływać na stan wyższej konieczności wyłączający winę, np. lekarz (ciąży na nim obowiązek ochrony zdrowia), kasjer w banku, ochroniarz, pielęgniarka, opiekunka do dziecka.

Art. 26 §5 - dotyczy kolizji obowiązków – kilka obowiązków w danej chwili nakłada się na siebie i można zrealizować tylko jeden z nich lub więcej ale nie wszystkie (w takim wypadku zachowanie takiej osoby będzie oceniane przez art. 26. §1 -3), np. ratownik, który ratuje jednego tonącego spośród 3 – działa on w stanie wyższej konieczności wyłączającej winę.

Przekroczenie granic stanu wyższej konieczności

Jeżeli ktoś przekracza granicę stanu wyższej konieczności to popełnia przestępstwo ale ze względu na mniejszy stopień winy sąd może nadzwyczajnie złagodzić karę a nawet odstąpi od jej wymierzenia. Trzy przypadki:

• Kiedy niebezpieczeństwo nie było jeszcze bezpośrednie

• Gdy niebezpieczeństwa dla dobra chronionego prawem można było uniknąć w inny sposób

• Nie została zachowana zasada proporcjonalności dóbr. To oznacza, że dobro poświęcone przedstawiało wartość oczywiście wyższą od dobra ratowanego

3. Działanie w ostatecznej potrzebie (art. 319 kk)

Specyficzny kontratyp, występujący w wojskowym prawie karnym. Polega on na wyłączeniu ewentualnej przestępności czynu żołnierza, który stosuje środki niezbędne w celu wymuszenia posłuchu dla rozkazu.

4. Dopuszczonego ryzyka związanego z eksperymentem (art. 27)

2. Pozaustawowe – wynikające np. ze zwyczajów. Czy mogą istnieć kontratypy tego typu? Zdania są podzielone. Zależy jakie założenie się przyjmie:

• Teoria monistyczna – wszystkie kontratypy zbudowane są na takiej zasadzie, że w momencie kiedy wchodzą w kolizje dwa dobra trzeba wybrać jedno z nich. Np. podczas pożaru wybijam szybę, aby uratować swoje życie. Szyba mam mniejszą wartość niż nasze życie.

• Teoria pluralistyczna – są różne podstawy dla kontratypów

Do kontratypów pozaustawowych zalicza się:

• Dopuszczalne karcenie

• Ryzyko sportowe

• Zgodę pokrzywdzonego

• Czynności lecznicze

• Znamiona czynu zwyczajowego (np. nauczyciel czy lekarz dostaje jakiś podarek w podzięce – nie jest to łapówka!)
  
  

Kontratyp karcenia osób nieletnich
Kontratyp ten narzuca działania osoby w celu wychowawczym. nie można stosować siły fizycznej bez przyczyny i powodu. Karcenie jest dopuszczalne jeśli:

1. Karcenie musi być umiarkowane (nie może być bicie itd.)

2. Karcenie musi mieć walor wychowawczy

3. Musi istnieć związek pomiędzy wychowawcą a wychowankiem

4. Wyjątkiem może być jeśli wychowawca mówi do ucznia, że marnuje jego czas, bo ten przychodzi już ósmy raz odpowiadać i robi to źle itp.

08.05.2013 (podpunkty do kontratypów ustawowych – obrona konieczna)

15.05.2013 (podpunkty do kontratypów ustawowych – stan wyższej konieczności)

22.05.013

Formy popełniania przestępstwa

1. Formy stadialne

Łączą się z pochodem przestępstwa od niekaralnego zamiaru poprzez fazę przygotowania, usiłowania przestępstwa do dokonania, które jest pełną realizacją czynu noszącego znamiona przestępstwa, tzn. noszą się z drogą przestępstwa (iter delicti)

1. Zamiar (faza przygotowania, art. 16 KK) - polega na podejmowaniu czynności zmierzających do dokonania czynu:

1. Personalna postać przygotowania — wejście w porozumienie z inną osobą w celu popełnienia przestępstwa,

2. Rzeczowa postać przygotowania — uzyskiwanie środków, zbieranie informacji, sporządzanie planu działania

Co do zasady przygotowanie jest niekaralnym stadium przestępstwa — ALE zgodnie z art. 16 KK jest karalne, gdy ustawa tak stanowi. Przykłady:

• Art. 117 §2 – wojna napastnicza

• Art. 270 §3 – fałszowanie dokumentów

• Art. 175 - przygotowanie katastrofy w ruchu wodnym powietrznym, lądowym

• Art. 127 §2 – zamach stanu

2. Usiłowanie - odnosi się tylko do przestępstw umyślnych (tak jak przygotowanie). Jest to etap, który bezpośrednio zmierza do popełnienia czynu zabronionego (art. 13 §1) - cecha charakterystyczna - dokonanie nie następuje. Cechy usiłowania wg art. 13:

• Zamiar popełnienia czynu zabronionego.

• Zachowanie bezpośrednio zmierzające ku jego dokonaniu.

• Brak jego dokonania.

By karać za usiłowanie (nie dokonał, ale zamierzał) potrzebne są:

1. Odrębny przepis (mówiący o usiłowaniu)

2. Zbudowany tak, by było wiadomo kiedy jest usiłowanie i dlaczego usiłowanie (jako zachowanie) jest karalne

Dwie teorie dot. usiłowania:

• Teoria przedmiotowa (obiektywna) - trzeba karać za usiłowanie, bo prawo karne chroni najwyższe wartości, nie ma co czekać na dokonanie zamachu, trzeba karać za samo stwarzanie niebezpieczeństwa dla dobra prawnego – uzasadnienie obiektywne (zakłada się, że karzemy, bo dobro prawne narażono na niebezpieczeństwo). Teoria początku wykonania zakłada, że karać można wtedy gdy sprawca nie dokonał czynu, ale przystąpił do jego realizacji.

• Teoria podmiotowa (subiektywna) - jeżeli sprawca naraził dobro na niebezpieczeństwo i ono nie zrealizowało się – karzemy dlatego, że sprawca okazał, że jest w stanie spowodować szkodliwy skutek (nacisk na niebezpieczność sprawcy). Teoria początku zakłada, że usiłowanie zaczyna się w momencie, gdy sprawca w sposób jednoznaczny, wyraźny, przejawił swoją wolę zrealizowania czynu zabronionego.

W Naszym KK przyjmuje teorię obiektywną usiłowania, ale nie tak wąską (tylko początek dokonania), nieco szerzej (sprowadzenie niebezpieczeństwa, zabronionego skutku). W PL – według niektórych teoria mieszana – karalność nie tylko usiłowania zwykłego (udolnego), ale także usiłowania nieudolnego.

Rodzaje usiłowania:

1. Usiłowanie udolne (tzw. zwykłe) - bezpośrednio zmierza do dokonania, które jednak nie następuje.

2. Usiłowani nieudolne (art. 13) - gdy z przyczyn obiektywnych dokonanie jest niemożliwe, z czego sprawca nie zdaje sobie sprawy

3. Dokonanie - pełna realizacja czynu zabronionego - musi wyczerpać wszystkie elementy z ustawowego opisu czynu.

29.05.2013

2. Formy zjawiskowe (współdziałania przestępstwa)

Są to różne postacie zaangażowania w działalność przestępczą, gdzie sprawca może występować w różnej roli przestępczej (współsprawca).

1. Udział w spisku (art. 258 §1) - zawężona odpowiedzialność zbiorowa. Za przestępstwo ponoszą odpowiedzialność karną tylko uczestniczy porozumienia przestępczego zwanego spiskiem. Istnienie porozumienia uzasadnia odpowiedzialność karną za spisek.

2. Teoria bandy – działanie w bandzie

3. Teoria udziału w cudzym przestępstwie (niem. teilnahme) - niemiecka konstrukcja odpowiedzialności karnej za udział w cudzym przestępstwie stworzona w XIX w.- wyróżnienie ról przestępczych, z którymi wiązała się odpowiedzialność karna za współdziałanie. Wyróżniona:

• Sprawcę głównego

• Podżegacza

• Pomocnika

Udział w przestępstwie popełnionym przez SPRAWCĘ GŁÓWNEGO- podżegacz i pomocnik nie popełniają własnego przestępstwa- popełnia je tylko sprawca główny, podżegacz i pomocnik odpowiadają karnie dlatego, że przyczyniają się do popełnienia przestępstwa.

4. Teoria Getza - początek teorii Makarewicza. Norweski prokurator Getz zaproponował zmianę opisów przestępstw rodzajowych w k.k. W efekcie kodeks norweski opisywał nie tylko zachowanie sprawcy głównego, ale podżeganie i pomocnictwo, np. „Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, bądź też podżega do popełnienia czynu zabronionego, albo pomaga w jego popełnieniu podlega karze”.

5. Teoria Makarewicza - Makarewicz stworzył własną autorską koncepcję, która została przyjęta w polskim k.k. z 1932. Zakłada ona, iż każdy biorący udział w przestępstwie popełnia własne przestępstwo. Nie uważał, za konieczne, żeby w każdym przepisie części szczególnej opisywać poszczególne formy, zakładał, iż wystarczy „wyjąć przed nawias”(do części ogólnej), że za każdy czyn zabroniony odpowiedzialny jest także podżegacz i pomocnik.

Podział sprawstwa:

1. Jednosprawstwo - ma miejsce wtedy, gdy sprawca samodzielnie realizuje wszystkie znamiona czynu zabronionego, dokonuje go samodzielnie. Istnieją dwie teorie wskazujące na istotę Jednosprawstwo:

1. Teoria formalno–obiektywna - wykonuje własnoręcznie sprawstwo ten kto wykonuje wszystkie znamiona czynu zabronionego samodzielnie.

2. Teoria subiektywna - sprawcą jest ten kto działa cum animo actoris(ten kto jest autorem intelektualnym czynu zabronionego). Poprzez czyn realizuje on własną wolę popełnienia czynu mimo, że pewne czynności popełnione są przez kogoś innego.

• Powołany art. 18 w pierwszej części wskazuje na teorię subiektywną, natomiast w dalszej części wymienia postaci sprawstwa przewidziane przez teorię subiektywną.

2. Współsprawstwo - Jest dokonanie czynu zabronionego wspólnie i w porozumieniu:

1. Porozumienie (łączy sprawców) - nie musi być wyrażone dosłownie, mogą być to gesty lub milcząca zgoda, może być dorozumiane.

2. Wspólnie - dokonują czynu razem, razem realizują znamiona przestępstwa.

Probacja (temat z ćwiczeń -,-)

Probacja – poddanie sprawcy próbie. Pojawiła się na przełomie XIX i XX wieku, w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Jest alternatywą dla orzeczenia i wykonania kary.

Okres próby – w tym okresie sprawca jest monitorowany. Mogą być na niego nałożone obowiązki i nadzór kuratora.

Kurator:

1. Zawodowy (sądowy) – sądu rejonowego, w okręgu wykonywania środka probacyjnego. Kurator, któremu powierzono nadzór musi bezzwłocznie nawiązać kontakt ze skazanym i poinformować go o prawach i obowiązkach

2. Społeczny – organizacje, instytucje społeczne mające w statucie pomoc skazanym. Musi wyznaczyć osobę, która będzie wykonywała tę funkcję.

Obowiązki kuratora:

• Kontrola realizacji nałożonych na skazanego obowiązków

• Udziela pomocy w ich wykonywaniu

• Oddziałuje wykonawczo

Historyczne systemy probacyjne:

1. Angloamerykański (XIX/XX w.) – probacja polegała na warunkowym zawieszeniu orzeczenia o karze, w celu poddania próbie i oddania pod nadzór kuratora.

2. Francusko-belgijski (lata 50 XX w.) – warunkowe zawierzenie kary w celu poddania próbie i oddania pod nadzór kuratora.

3. Norwesko-duńsko-holenderski – warunkowe zawieszenie ścigania przez prokuratora, na okres próby.

4. Niemiecki – warunkowe uzyskanie prawa łaski

Środki probacyjne w Polsce:

1. Warunkowe umorzenie postępowania karnego (art. 66-68)

Przesłanki:

1. Związane z czynem

• Stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą niższą niż 3 lata

• Społeczna szkodliwość czynu jest nieznaczna

• Gdy sprawca pojednał się z ofiarą lub naprawił szkodę - stosowane za czyn zagrożony karą do lat 5

2. Związane ze sprawą

• Ustawodawca pozwala stosować ten, środek wobec sprawcy niekarnego lub karanego za przestępstwo nieumyślne

• Musi wystąpić pozytywna prognoza co do sprawcy

3. O charakterze procesowym

• Nie może być stosowany gdy są jakiekolwiek wątpliwości co do winy sprawcy

Okres próby wynosi od roku do 2 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia. Oskarżony może być w okresie próby poddany pod dozór kuratora, mogą być nałożone obowiązki i środki karne, a jeżeli czynem została wyrządzona szkoda, to zobowiązuje się sprawcę do jej naprawienia w całości lub części.

Możliwe skutki:

• Pozytywny przebieg okresu próby (wypełnienie obowiązków) – umorzenie warunkowe staje się definitywne. Sąd bierze pod uwagę okres próby – 6 miesięcy od zakończenia.

• Negatywny przebieg okresu próby. W zależności od postępowania sprawcy, zależy czy sąd będzie musiał podjąć postępowanie zawieszone, czy będzie mógł (ale nie będzie musiał). Nie można podjąć warunkowego umorzonego postępowania po upływie 6 miesięcy, nawet jeśli pojawiły się okoliczności powodujące obligatoryjne jego podjęcie. Warunkowe umorzenie postępowania ma zawsze char. fakultatywny.

2. Warunkowe zawieszenie wykonania kary

Ma charakter fakultatywny. Środek ten dotyczy kary: grzywny, ograniczenia wolności i kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 2 lat. Polega na zawieszeniu efektywnego wykonania kary.

Przesłanki:

• Przekonanie sądu o tym, że zawieszenie jest wystarczające dla osiągnięcia kary

• Postawa sprawcy

• Właściwości i warunki osobiste

• Dotychczasowy sposób życia

• Zachowanie sprawcy po popełnieniu przestępstwa

Nie stosuje się zawieszenia wobec:

• Recydywistów

• Małych świadków koronnych (art. 60 §3 i 4)

• Sprawcy występku o charakterze chuligańskim

Okres próby od uprawomocnienia się orzeczenia a jego długości, zależy od rodzaju kary (art. 70). W okresie próby można, a czasem trzeba, nałożyć na sprawce pewne obowiązki, zastosować nadzór kuratora. Okres próby może przebiec:

1. Pozytywnie - może skorzystać z zatarcia skazania z upływem 6 m-cy od ukończenia okresu próby

2. Negatywnie – może skutkować zarządzeniem wykonania kary. Nie może nastąpić po upływnie 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.

3. Warunkowe przedterminowe zwolnienie z kary pozbawienia wolności

1. Przesłanki materialne (art. 77)

Skazanego na karę pozbawienia wolności sąd może warunkowo zwolnić z odbycia reszty kary tylko wówczas, gdy:

1. jego postawa,

2. jego właściwości i warunki osobiste,

3. okoliczności popełnienia przestępstwa,

4. zachowanie po popełnieniu przestępstwa i w czasie odbywania kary,

uzasadniają przekonanie, iż skazany po zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności – nie popełni ponownie przestępstwa.

2. Przesłanki formalne

Przesłanka formalna jest minimum odbycia okresu kary. Zasadą jest odbycie połowy kary.

Okres próby:

• W razie warunkowego zwolnienia – nie może on być krótszy niż 2 lata ani dłuższy niż 5 lat (art. 8)

• W okresie próby: obowiązki, kurator itd.

Skutki przebiegu okr. próbnego:

1. Pozytywny – Jeżeli w okr. 6 miesięcy nie odwołano zwolnienia, to kare uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia.

2. Negatywny – niepomyślny okres próby może, a czasem musi, skutkować powrotem do wykonywania kary, a okresu na wolności nie zalicza się na poczet kary. Kolejny wniosek można złożyć po roku. Art. 81 określa, że w przypadku 25 lat i dożywocia, kolejny wniosek dopiero po 5 latach.

O warunkowym zwolnieniu orzeka sąd penitencjarny (art. 161, 163)

46