Dysleksja-typy, profilaktyka i zwalczanie trudności a także ćwiczenia wspomagających dziecko dyslektyczne.

Dysleksja to zaburzenie objawiające się trudnościami w nauce czytania i pisania u dzieci, które nie powinny mieć z taką nauką problemów - są normalnie rozwinięte intelektualnie, nie mają żadnych poważnych wad wzroku i słuchu ani schorzeń neurologicznych, są otoczone w szkole prawidłową opieką dydaktyczną i nie są zaniedbane środowiskowo.

Dysleksja to nie choroba, którą można wyleczyć. Dyslektykiem jest się na całe życie. Dlatego ważne jest wyćwiczenie różnych strategii postępowania, dzięki którym dysleksja nie będzie przeszkadzać w życiu codziennym.

Powinna w tym pomóc terapia pedagogiczna (zajęcia kompensacyjno-korekcyjne). Im wcześniej terapia się zacznie, tym lepiej dla dziecka.

Dzieci ryzyka dysleksji powinny zostać wykryte przez nauczycieli w szkole lub przedszkolu. Nauczyciele powinni umieć porównać możliwości dziecka z jego osiągnięciami i osiągnięciami jego rówieśników. Dziecko ryzyka dysleksji powinno zostać poddane diagnozie a następnie terapii. Dzieci ze stwierdzoną dysleksją mogą się ubiegać o opinię o dostosowaniu warunków egzaminacyjnych do dysfunkcji ucznia.

Im wcześniej dysleksja zostanie wykryta i zdiagnozowana, tym łatwiej jest jej przeciwdziałać. Optymalny dla dzieci wariant to wykrycie u nich ryzyka dysleksji jeszcze w przedszkolu (a najpóźniej w klasie zerowej) i skierowanie ich na dodatkowe zajęcia korekcyjno-kompensacyjne.

Dysleksja to termin stosowany zwykle w stosunku do osób dorosłych, a przynajmniej nastolatków. W przypadku dzieci poniżej dziesiątego roku życia mówimy raczej o dysleksji rozwojowej. Dysleksja rozwojowa może - choć nie musi - przekształcić się w dysleksję.

Termin dysleksja rozwojowa obejmuje kilka rodzajów zaburzeń:

Dysleksja - rozumiana jako trudności w czytaniu, przejawiające się zaburzeniami tempa i techniki czytania, jak i stopnia rozumienia treści.

Dysortografia - czyli trudności z opanowaniem poprawnej pisowni. Żeby można było stwierdzić dysortografię trzeba sprawdzić, czy dziecko popełnia błędy ortograficzne mimo dobrej znajomości zasad pisowni. U dzieci popełniających błędy ortograficzne i nie znających zasad pisowni trudno mówić o dysortografii.

Dysgrafia - czyli niski poziom graficzny pisma (potocznie mówimy, że dziecko brzydko pisze). Litery pisane przez dziecko są koślawe, różnej wielkości i często lądują na niewłaściwej wysokości. Praktycznie wszystkie dzieci zaczynające pisać popełniają tego typu błędy, więc występowanie ich w pierwszym zeszycie nie stanowi podstawy do obaw. Problem pojawia się, gdy błędy utrzymują się mimo upływu czasu.

Dyskalkulia - czyli problemy w matematyce. Dzieci z dyskalkulią mają zwykle kłopoty z pojęciem liczby, porównywaniem liczebności zbiorów, ocenianiem co jest większe a co mniejsze i tak dalej.

Objawy dysleksji

Rodzicom najbardziej się rzucają w oczy błędy w zeszytach, mylenie liter, brzydkie pismo, które wyjeżdża z linijek. Ale wiele wcześniejszych sygnałów wskazuje na ryzyko dysleksji. Ujawniają się już w niemowlęctwie – podkreśla Wojciech Brejnak. – Niektórzy rodzice cieszą się, że dziecko jest sprawne ruchowo, bo nie raczkowało, tylko od razu zaczęło chodzić. Tymczasem to może być właśnie sygnał ryzyka dysleksji, bo dziecko w ten sposób nie ćwiczyło ruchów naprzemiennych. Podobnie gdy dziecko (najczęściej chłopiec) zaczyna późno mówić i nieporadnie buduje zdania, rodzice niesłusznie się pocieszają, że chłopcom to się zdarza. Są też inne objawy:

*problemy z orientacją kierunkową (mylenie, gdzie prawo, gdzie lewo),

* nieustalona dominacja jednej strony ciała (dziecko jest oburęczne albo praworęczne, ale przez dziurkę patrzy lewym okiem, nastawia lewe ucho),

*zaburzenia uwagi, pamięci (nie może zapamiętać dni tygodnia, pór roku, nauczyć się wierszyka),

*niesprawność ruchowa, w tym manualna, zwłaszcza u chłopców: kłopoty z zapinaniem guzików, sznurowaniem butów, myciem rąk, jedzeniem za pomocą sztućców, utrzymaniem równowagi, nauką jazdy na rowerze, grą w piłkę lub w klasy,“małpi chwyt”, za mocne lub za słabe przyciskanie ołówka,

*nadruchliwość, impulsywność, niezrównoważenie emocjonalne,

*trudności w budowaniu z klocków, układaniu puzzli,

* notoryczne przekręcanie wyrazów i wady wymowy (dziecko sepleni, nie wymawia “r”, jąka się),

*w szkole zapisywanie liter od prawej do lewej lub w odbiciu lustrzanym, zmienianie przedrostków i przyimków, przestawianie głosek, przekręcanie słów.

Praca z dyslektykiem

Rodzice muszą zadbać, by szkoła respektowała prawa należne dyslektykowi, ale przede wszystkim wspierać go na co dzień. I czynnie się włączyć w terapię. Niektórym rodzicom się wydaje, że szkoła powinna wszystko poprawić.Ale to od nich najwięcej zależy, bo dziecko musi ćwiczyć codziennie. Trzeba tego przypilnować, sprawdzać zeszyty, chwalić za najdrobniejszy sukces i rozwijać mocne strony. To ma ogromne znaczenie. Praca z dyslektykiem odbywa się pod nadzorem specjalistów, ale rodzice mogą korzystać z wielu pomocy. Wydano wiele książek z ćwiczeniami korekcyjnymi. Są programy komputerowe polecane przez PTD: “Dyslektyk”, “Królik Bystrzak”. Można wysłać dziecko na kolonie terapeutyczne, a w szczególnych przypadkach, po konsultacji z neurologiem i logopedą, zastosować terapię farmakologiczną (lek nootropil usprawnia procesy zapamiętywania). Jeśli dziecko słabo czyta, powinno słuchać lektur z kaset (są nagrania dla niewidomych), ale również czytać samodzielnie po cichu i na głos. Konieczne bywa używanie przesłony – okienka przesuwanego od litery do litery. W starszych klasach wystarczą dwa kartoniki; jeden, żeby nie przeskakiwać do innej linijki, a drugi odsłaniający kolejne wyrazy. Dziecko bazgrzące jak kura pazurem powinno używać ołówka i gumki oraz specjalnej nasadki, wymuszającej prawidłowy układ trzech palców. I już od II klasy uczyć się pisania na komputerze.

Dzieci dyslektyczne nie powinny:

*czytać głośno w obecności całej klasy, ponieważ potęguje to napięcie emocjonalne, w wyniku czego dzieci te czytają gorzej. Mogą czytać głośno wówczas, gdy opanowały tekst w domu;

*czytać zbyt długich czytanek

*należy wyznaczyć pewną część do czytania głośnego w celu doskonalenia techniki czytania;

*pisać dyktand (nauczyciel powinien zastąpić je w początkowym okresie nauki,

pisaniem z pamięci).

Nauczyciel nie powinien:

*stosować rywalizacji i stawiać za wzór zdolniejsze dzieci, którym dziecko

dyslektyczne nie jest w stanie dorównać;

*omawiać błędów w obecności całej klasy

W pracy z dzieckiem dyslektycznym należy:

*stosować na przemian czytanie głośne i czytanie ciche utworów ze sprawdzeniem

zrozumienia tekstu;

*utrwalać i powtarzać wiadomości przy każdej nadarzającej się okazji w ciągu dnia;

*polecać pisanie ołówkiem w większej liniaturze, w początkowym okresie nauki

szkolnej;

*przy ocenie prac pisemnych z języka polskiego nie brać pod uwagę błędów

dyslektycznych, które mogą znacznie ją obniżyć (oceniać treść);

*należy usuwać wyrazy niepoprawnie napisane tak, by uczeń nie przyswajał sobie w

pamięci wzrokowej ich wadliwego obrazu graficznego poprzez całkowite zamazanie

wyrazów z błędem i napisanie ich u góry w sposób poprawny, naklejenie pasków

poprawnie napisanych wyrazów w miejsce wyrazów z błędem;

*stosować wiele ćwiczeń grafomotorycznych doskonalących technikę pisania

(przepisywanie rodzi awersję do pisania);

*często sprawdzać zeszyty i poprawność zapisów prac domowych, by wyeliminować

zniekształcenia informacji;

*prowadzić słownik wyrazów trudniejszych;

*czuwać nad uaktywnieniem dzieci w czasie lekcji i dodatkowych zajęć poprzez

stosowanie atrakcyjnych pomocy dydaktycznych i przerw relaksacyjnych;

*często sprawdzać wiadomości ulotne;

*dostosować wymagania do umiejętności ucznia;

*stosować słowniki ortograficzne podczas klasówek i wypracowań;

*stosować różnego rodzaju wzmocnienia-zachęty, pochwały;

*otoczyć opieką i wsparciem ze strony klasy;

*uczyć sposobów radzenia sobie w sytuacjach trudnych;

*ćwiczyć odporność psychiczną;

*uczyć właściwych zachować w sytuacjach napięć agresywnych jako reakcji obronnych

na niepowodzenia;

*stosować indywidualne wymagania w zakresie podawania n

owego materiału;

*stale współpracować z domem rodzinnym dziecka

Ćwiczenia i gimnastyka dla dzieci z dysleksją

Nad ortografią trzeba pracować całe życie. Wszelkie puzzle i układanki rozwijają zdolność do analizy i syntezy wzrokowej. Rozetnij obrazek na cztery części i daj dziecku do złożenia, stopniowo rób coraz więcej części. Ćwicz koordynację ręki i oka – niech dziecko palcem, a potem mazakiem obrysowuj kontury wzoru. Grajcie w piłkę. Rozwijaj posługiwanie się językiem: dobieranie rymów, wydzielanie głosek ze słów, dzielenie wyrazu na głoski. Nie poprzestawaj jednak na własnych pomysłach – aby były skuteczne, zawsze konsultuj się z terapeutą. Pewne rodzaje ruchu stymulują wytwarzanie nowych połączeń między półkulami mózgu, poprawiają koordynację, płynność czytania, koncentrację uwagi i pamięć, aktywizują myślenie. Uwalniają od stresu, regulują oddech, dobrze wpływają na stabilność emocjonalną, wzmacniają poczucie własnej wartości. Dlatego logopedzi ćwiczą nie tylko aparat mowy, ale podczas zajęć uruchamiają całe ciało dziecka (m.in. metodą Dennisona). Wykonuje ono ruchy naprzemienne: dotyka prawym łokciem uniesionego lewego kolana i na odwrót. Albo kreśli w powietrzu kciukiem leżące ósemki. Tę gimnastykę dobrze poprzedzić masażem rozluźniającym i stosowaniem technik relaksacji. Dodatkowo zaleca się zdrową dietę (bez tłuszczów zwierzęcych, konserw, octu, nadmiaru słodyczy).

Bibliografia

1.M. Bogdanowicz, Uczeń z dysleksją w szkole, Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON, Gdynia 2005

2.M. Bogdanowicz, O dysleksji, czyli o specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu- odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli, Lublin 1994.

3.M. Bogdanowicz, Ryzyka dysleksji. Problem i diagnozowanie, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2003.

Przykładowe ćwiczenia wspomagające dziecko dyslektyczne

Dokończ rysunek według wzoru, Pokoloruj jeden z nich.