Marzanna Szabaciuk

Biała Podlaska, 25 listopada 2005 r.

nauczyciel języka polskiego
Publiczne Gimnazjum
ul. Warszawska 40, Biała Podlaska

TEMAT:

Indywidualizacja pracy z uczniem z dysleksją na lekcjach

Marta Bogdanowicz i Anna Adryjanek, autorki poradnika Uczeń z dysleksją w szkole,

powołując się na dane zawarte w dokumencie Warnock Raport, opublikowanym w 1978 r. w
Wielkiej Brytanii, podają, że około 20% dzieci nie potrafi dostosować się do wymagań programu
nauczania powszechnie obowiązującego w szkołach. Oznacza to, że dzieci te mają większe trud-
ności w uczeniu się niż ich rówieśnicy. Wymagają więc one większej pomocy. Mówi się, że takie
dzieci mają specjalne potrzeby edukacyjne. Część tych uczniów to dzieci niepełnosprawne fi-
zycznie lub umysłowo, lecz większość to dzieci pełnosprawne, z przynajmniej przeciętną inteli-
gencją, mające jednak trudności w niektórych zakresach uczenia się.

Bardzo często przyczyną tych niepowodzeń szkolnych jest dysleksja rozwojowa, czyli

zespół specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu objawiających się od początku nauki szkol-
nej, w obrębie której wyróżniono (wszystkie definicje podaję za wyżej wspomnianym poradni-
kiem): dysleksję (specyficzne trudności w czytaniu, którym często towarzyszą trudności w pisa-
niu), dysortografię (specyficzne trudności z opanowaniem poprawnej pisowni) i dysgrafię
(trudności w opanowaniu właściwego poziomu graficznego pisma).

Uczeń z dysleksją, aby osiągnąć to samo co uczeń bez dysleksji, musi włożyć o wiele

więcej wysiłku. Niektóre zadania są dla niego bardziej pracochłonne, a niektóre nawet niemożli-
we do samodzielnego wykonania. Dlatego też wymaga pomocy ze strony rodziców i nauczyciela.
Pomoc ta może być udzielana na spotkaniach indywidualnych, ale musi być także udzielana w
klasie podczas każdej lekcji. Konieczna jest tu indywidualizacja nauczania. Polega ona na róż-
nicowaniu wymagań stawianych uczniom na lekcjach oraz wykonywanych zadań, stosowaniu
różnych metod i form pracy, aby nauczając w klasie, w której większości uczniów nie dotyczy
dysleksja, uczeń dyslektyczny mógł pracować równie efektywnie co jego rówieśnicy.

Poniżej proponuję scenariusz lekcji języka polskiego, której celem jest zredagowanie

przez całą klasę planu charakterystyki głównej bohaterki lektury „Opium w rosole”. Uczniowie
bez dysfunkcji mogą to robić, np. wyszukując w tekście powieści odpowiednie fragmenty i zapi-
sywać notatkę w dowolnej formie. Uczeń z dysleksją nie poradzi sobie z niektórymi zadaniami.
W klasach, w których uczę, uczniowie z dysleksją mają następujące trudności:

•

trudności w wyszukiwaniu informacji w tekście – uczeń z dysleksją za każdym razem
odczytuje układ treści na nowo, nie potrafi odszukać właściwego cytatu, wertuje więc
książkę i opóźnia się w pracy, musi więc gromadzić dane w inny sposób;

•

trudności w wyszukiwaniu informacji w słownikach – ich przyczyną jest brak biegłej
znajomości alfabetu, dlatego warto poświęcić jak najwięcej czasu na posługiwanie się
słownikami;

•

trudności w segregowaniu, porządkowaniu – zgromadzony materiał stanowi często dla
ucznia z dysleksją chaos, którego nie umie uporządkować, dlatego należy pomóc mu zna-
leźć klucz do pogrupowania informacji;

•

trudności w tworzeniu własnego tekstu (zaburzenia ekspresji słownej) – wypowiedzi
ustne i pisemne ucznia dyslektycznego są często chaotyczne, brak im spójności, dlatego
należy pomagać mu stworzyć plan pracy, do którego wprowadza się kolejne części odno-
szące się np. do jednej formy wypowiedzi. Dodatkowo można wprowadzać zwroty, które
uczeń może zastosować np. przy redagowaniu oceny postępowania bohatera literackiego;

•

trudności w notowaniu – uczeń dyslektyczny na ogół pisze wolniej niż pozostali
uczniowie, dlatego jego notatki w postaci tekstu są zazwyczaj niepełne, a u ucznia z dys-
grafią – nieczytelne. Z takich notatek dziecko na pewno nie skorzysta, tym bardziej, że
będzie je postrzegało jako zapis nowo utworzony za każdym razem, kiedy je odczytuje.
Jego notatki muszą więc mieć inną postać, np. map myślowych.

•

zaburzenia procesu lateralizacji i orientacji w przestrzeni – mianem lateralizacji
określa się dominację czynnościową narządów ruchu: ręki, nogi, i zmysłu – oka, po jednej
stronie ciała (definicję podaję za: ORTOGRAFFITI. Przewodnik dla nauczyciela). Zabu-
rzony proces lateralizacji może się objawiać np. myleniem lewej i prawej strony, ko-
nieczne są więc ćwiczenia pomagające w orientacji w schemacie ciała;

•

trudności z odrobieniem pracy domowej – dla ucznia z dysleksją praca domowa jest
bardzo ważna. Musi on pracować o wiele więcej niż inni, dlatego pracę domową również
należy zindywidualizować, mając na uwadze jego możliwości. Nie może to być zadanie
zbyt obszerne i pracochłonne. Można zadawać prace cząstkowe, najlepiej twórcze, nawią-
zujące do zagadnień omawianych na lekcji i odwołujące się do pomysłowości ucznia.

Poniższy scenariusz lekcji języka polskiego ma na celu indywidualizację pracy z

uczniem dyslektycznym i pomoc w pokonywaniu opisanych wyżej specyficznych trudności w
nauce.

BIBLIOGRAFIA:

M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, Uczeń z dysleksją w szkole. Poradnik nie tylko dla polonistów,
Gdynia 2004.
R. Czabaj, M. Dargiewicz, J. Studnicka, Ortograffiti. Przewodnik dla nauczyciela, Gdynia 2004.
J. Studnicka, Ortograffiti. Zeszyty ćwiczeń dla gimnazjalistów i uczniów szkół ponadgimnazjal-
nych, Gdynia 2003.

I. TEMAT:

Bombke, Trombke, Pompke…, czyli Aurelia Jedwabińska. Redagujemv plan

charakterystyki głównej bohaterki powieści Małgorzaty Musierowicz „Opium w rosole”

II. ZAŁO

ś

ENIA METODYCZNE

Cele operacyjne:

Uczeń:

•

wie, z jakich części składa się charakterystyka postaci,

•

tworzy plan charakterystyki postaci,

•

gromadzi i porządkuje słownictwo dotyczące poszczególnych części charakterystyki,

•

wyszukuje w tekście fragmenty dotyczące poszczególnych części charakterystyki,

•

wyraża własną opinię na temat postępowania bohaterki.

Cele operacyjne dotycz

ą

ce ucznia dyslektycznego:

Uczeń:

•

tworzy plan charakterystyki postaci, pracując wg poleceń nauczyciela,

•

prawidłowo wpisuje do krzyżówki hasła związane z przedstawieniem postaci,

•

zaznacza w tekście fragmenty dotyczące wyglądu bohaterki,

•

porządkuje zaznaczone fragmenty, przyklejając je we właściwym miejscu schematu,

•

wyszukuje w diagramie i prawidłowo zaznacza słownictwo dotyczące cech charakteru i
zachowania bohaterki,

•

porządkuje słownictwo, wpisując je odpowiednio po prawej i lewej stronie schematu,

•

wyszukuje w słowniku znaczenie nieznanych słów,

•

uzasadnia różnice w zachowaniu bohaterki w domu rodzinnym i u obcych ludzi,

•

wybiera odpowiednie wyrażenia oceniające postać,

•

porządkuje je i uzupełnia, tworząc logiczny i spójny tekst.

Metody i formy pracy ucznia dyslektycznego:

•

praca indywidualna;

•

krzyżówka,

•

mapa myślowa,

•

wykreślanka (diagram),

•

praca z tekstem powieści,

•

ze słownikiem,

•

uzupełnianka;

Pomoce:

•

arkusze z ćwiczeniami dla uczniów dyslektycznych,

•

nożyczki, klej,

•

kredki,

•

słownik języka polskiego.

III. PRZEBIEG ZAJ

ĘĆ

Uczeń dyslektyczny otrzymuje zestaw poleceń odpowiadających poszczególnym częściom
charakterystyki:

1. Czy pamiętasz, jaka powinna być pierwsza część charakterystyki postaci? Jeśli nie, to wpisz do
krzyżówki hasła związane z tą częścią, a poniżej – hasło powstałe w kolorowej kolumnie.

1. W jakim mieście mieszka Aurelia Jedwabińska?
2. Przy jakiej ulicy mieszka?
3. Ile lat ma bohaterka, kiedy poznajemy ją w powieści?
4. Fałszywe imię Aurelii.
5. Do obcych ludzi przychodzi na .…....... .
6. Imię taty Aurelii.
7. Jedno z fałszywych nazwisk bohaterki.
8. Jak nazywa się sąsiadka, która opiekuje się Aurelią pod nieobecność rodziców?
9. Imię mamy Aurelii.

II.

Druga część charakterystyki to opis wyglądu postaci

a)

Przeczytaj poniższe fragmenty „Opium w rosole”. Zaznacz pętlami wyrazy i zdania, które
opisują wygląd Aurelii Jedwabińskiej.

Obejrzał się.
Dzieciak.
W dodatku dziewczynka. Dziwaczna jakaś, o ile on się znał na dzieciach. Drobna była i

chuda, nóżki miała jak zapałki, buzię brzydką – wyrazistą i komiczną z oczkami jak czarne wiśnie
i plackowatymi rumieńcami w kolorze malin. Rozciągając usta w szerokim uśmiechu, szła teraz
za Maćkiem krok w krok i wymachiwała rękami. Unosiła ramiona lub nimi wzruszała, a przy tym
co jakiś czas wybuchała monotonnym, rozdzierającym kaszlem, brzmiącym tak, jakby miała za-
miar wycharczeć z siebie płuca.

(...)

Pani Marta była kobietą słusznej postury, toteż gdy otworzyła drzwi, wzrok jej zawisł na

wysokości metra siedemdziesiąt, gdzie w powietrzu nie było nawet muchy. Dopiero na bąknięte
gdzieś z dołu „ dzień dobry” opuściła oczy i ujrzała na progu chudą niedużą dziewczynkę. Dziec-
ko mogło mieć ze sześć lat. Ustrojono je w drogi kożuszek z prawdziwego mohairu, takiż puszysty
szalik oraz eleganckie skórzane botki zagraniczne na grubej plastykowej podeszwie.

(...)

(...) Wodziła lśniącymi oczami od jednej osoby do drugiej i radośnie wtórowała każdemu wybu-

chowi śmiechu. Mocne rumieńce wystąpiły na jej pociągłą buzię, nakrytą czarną, sztywną i błysz-
czącą czupryną sterczącą na wszystkie strony. Po obu stronach głowy wykwitały z tych sterczą-
cych kosmyków duże różowe uszy, łączące się w wesołą całość z cienkim, spiczastym noskiem - a
to przy pomocy nadzwyczaj szerokiego uśmiechu. „Istny jeżyk” – pomyślała pani Marta, sięgając
po kluski. (...)

b)

Teraz zaznaczone zdania potnij na paski i przyklej na schemacie w odpowiednim miejscu.

III.

Teraz kolej na najważniejszą część charakterystyki – opis cech charakteru i zachowania.

a)

W diagramie wyszukaj i zamaluj czerwonym kolorem nazwy cech, które Aurelia wykazywała w
domu rodzinnym, wobec rodziców, a zielonym – nazwy cech, które miała będąc Genowefą. Je-
den przymiotnik został już zaznaczony. Sprawdź w słowniku języka polskiego jego znaczenie.
Jakim kolorem go pomalujesz?

Uwaga: Niektóre wyrazy się krzyżują. Wyrazy odczytujemy poziomo, pionowo i po skosie. Nie-
które określenia są kilkuwyrazowe.

b)

Cechy, które zaznaczyłeś na czerwono, wpisz po lewej stronie schematu, a te, które zaznaczyłeś
na zielono – po prawej stronie.

c)

Po obu stronach schematu krótko uzasadnij, dlaczego Aurelia inaczej zachowywała się

wobec rodziców, a inaczej wobec ludzi, do których przychodziła na „obiadki”.

Praca domowa:

Każdą charakterystykę należy zakończyć oceną postaci. Zastanów się, jak ocenisz postępowanie
Aurelii Jedwabińskiej. Oto propozycje zwrotów, które możesz (ale nie musisz) zastosować. Wy-
bierz te, które odpowiadają Twoim odczuciom, uzupełnij je, wytnij i przyklej na kartkę tak, aby
tworzyły spójny i logiczny tekst. Uważaj, aby w sąsiadujących ze sobą zdaniach wyrazy nie po-
wtarzały się (w razie potrzeby wytnij je i wpisz swoje). Zdania zaczynaj wielką literą.

•

Bardzo podoba mi się postać Aurelii, ponieważ...

•

Nie podoba mi się postać Aurelii, ponieważ...

•

Uważam, że bohaterka była złym, rozpieszczonym dzieckiem, które nie umiało docenić te-
go, że wszyscy się dla niej poświęcają.

•

Ujęła mnie swoją serdecznością i wrażliwością.

•

Na początku książki Aurelia wydawała mi się tylko natrętnym i wścibskim dzieckiem, któ-
re nie rozumie problemów dorosłych. Jednak zagłębiając się coraz bardziej w lekturę,
zmieniłem zdanie.

•

Uważam, że Aurelii Jedwabińskiej nie można ocenić jednoznacznie. Z jednej strony… ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..., jednak należy pamiętać, że ... ... ... ... ... ... i dlatego współ-
czuję tej małej bohaterce.

•

Uważam, że w wielu sytuacjach to małe naiwne dziecko zachowało się nie gorzej niż do-
rosły. Jako przykład mogę podać …………………………