HMP Wykład 30.01.2014r.
Współcześni Niemcy są w dużej mierze ukształtowani przez luteranizm.
Marcin Luter nie był humanistą, a średniowiecznym scholastykiem. Luter pozbawia człowieka wolności (kwestie zbawcze, ostateczne – głos należy tylko do Boga). Teoria teocentryczna, ubezwłasnowolnienie człowieka. Człowiek jest podporządkowany władzy w każdej dziedzinie, duchowo i cieleśnie. Każdej władzy należy się posłuch. Państwo staje się wartością absolutną. Prawo zalicza się do powinności. Likwiduje sferę sacrum, religia staje się wartością polityczną. Negatywny stosunek do człowieka (upadły, grzeszny, głupi). Państwo staje się aparatem przymusu.
Kościół jest podległy państwu (odwrotnie niż w kalwinizmie). Pastor luterański to urzędnik państwowy, a nie osoba niezależna, autonomiczna.
Szacunek dla pracy, uczciwości, oszczędności. Przekonanie, że zasada „kto nie pracuje ten nie je” jest traktowana dosłownie. Obowiązkiem człowieka jest praca. Człowiek, który nie pracuje jest nic nie wart.
Jan Kalwin
Początkowo uważał, że do chrztu może przystąpić tylko osoba dorosła.
Koncepcja państwa
Państwo podlega Kościołowi, zwolennik państwa teokratycznego. Chciał powrotu do ideałów wczesnochrześcijańskich. Podstawową komórką społeczeństwa była gmina wyznaniowa o bardzo restrykcyjnej moralności. Najważniejsze funkcje pełnili konstystorz, prezbiter, diakon, pastor, doktor.
Konsystorz to ciało zbiorowe, składające się z osób świeckich i duchownych, wybierane przez radę gminy. Można określić jako ciało cenzorskie, które przede wszystkim stoi na straży moralności i wykonywania obowiązków obywatelskich. Sprawdza, czy ludzie nie oddają się rozpuście, czy ubierają się stosownie, czy w niedziele nikt nie pracuje, czy ktoś nie głosi zgubnych herezji, pije wino, gra w karty. Miał także prawo karać (od kary pieniężnej po karę śmierci, spalenie na stosie). Religia to sprawa dominująca.
Pastor jest wybierany, organizator życia religijnego w gminie. Organizuje niedzielną modlitwę, pochówki, udziela sakrament.
Prezbiter to pomocnik pastora.
Doktor również wybierany. Stoi na straży czystości doktryny. Wykładnia Biblii, jak ją należy rozumieć i intepretować.
Diakon odpowiada za pomoc społeczną: przytułki, ochronki, szpitale.
Każdy jest zobowiązany do pracy. Ten kto nie może pracować, nie jest zdolny do pracy otrzymuje wsparcie od gminy.
Kalwin był zwolennikiem republiki oligarchicznej (Luter absolutysta, monarchista). Szeroko rozumiana oligarchia. Oligarcha ten kto jest mądry, cnotliwy i bogaty, ma praco rządzić. Nie są wybierani przez ludzi, tylko przez boga (nadaje im cechy), ludzie tylko potwierdzają wybór boga. Absolutyzm się nie sprawdza. Jeśli wybiera się rządzącego, można go też odwołać. Jedynie Bóg jest absolutnym władcą, żaden człowiek nie może tej władzy powielać.
Liberalizm
John Locke
Jego liberalizm opiera się na typowym systemie wartości: wolność, własność, dopiero później równość. Wolność i własność to dwie podstawowe wartości tego systemu. (U Rousseau najważniejsza jest równość. Nie wolno go traktować jako liberała.)
Koncepcja stanu naturalnego – człowiek nie jest z natury istotą społeczną, państwo nie jest wytworem natury, państwo jest wynikiem umowy społecznej. Państwo to twór sztuczny. Koncepcje kontraktualistyczne (dotyczą umowy społecznej). Na początku jest stan naturalny, stan przedpaństwowy i przedspołeczny. Stan naturalny – człowiek już jest wolny, równy, jest istotą rozumną, moralny. Bóg obdarza człowieka wolnością, człowiek rodzi się wolny. Wolność jest rodzajem własności. Te własności to prawa podmiotowe.
Prawa podmiotowe
Własność w stosunku do siebie – jestem właścicielem samego siebie, moja osoba należy do mnie. Mogę mieszkać gdzie chcę, mogę wybrać zawód, wybrać współmałżonka. Nikt nie może narzucić mi swojej woli. Moje umiejętności, talenty należą do mnie. Żadnej własności nie można marnotrawić, niszczyć. Nie mogę się okaleczyć lub popełnić samobójstwa. Bóg jest dawcą życia, każdy człowiek jest cząstką pewnej całości, kiedy człowiek zabiłby siebie, to zmniejszyłby wartość tej całości.
Własność w stosunku do rzeczy – wszystkie rzeczy, które do mnie należą są nienaruszalne. Prawo do posiadania i użytkowania rzeczy. Źródłem tego prawa jest praca. Teoria provizo – zagospodarowując jakąś rzecz, człowiek wnika w tą rzecz. Część mojej osobowości przenoszę na tę rzecz, ona jest tylko moja. Atak na moje dobro jest równoznaczny z atakiem na moją osobę. Nie wolno czynić zakusów na dobro drugiego człowieka.
Własność w stosunku do drugiego człowieka – kiedy nie było władzy, sądów i policji, każdy człowiek mógł ukarać drugiego człowieka, który pogwałcił prawa naturalne. Nie wszyscy ludzie zachowują się rozumnie i przestrzegają praw naturalnych. W momencie ukarania drugiego człowieka pojawia się dyskomfort. Jesteśmy bardziej surowi w stosunku do innych ludzi. Siebie traktujemy łagodniej. Człowiek dochodzi do wniosku, że musi wyłonić jakąś instytucję, która w jego imieniu obiektywnie i bezstronnie będzie karała przestępców.
Państwo minimalne
W stanie naturalnym człowiek ma prawa podmiotowe, są one niezbywalne, nienaruszalne. Gdy człowiek wychodzi ze stanu naturalnego te prawa pozostają niezmienne. Oddajemy państwu jedynie malutki fragment z tych praw podmiotowych (prawo do karania przestępców).
Państwo to jedna z wielu instytucji, którą człowiek powołuje w jakimś celu. Jedyne zadanie to pilnowanie porządku. Państwo nie będzie ingerować w życie ekonomiczne, nie będzie zajmować się życiem rodzinnym. Państwo to tylko aparat pilnujący porządku.
Wszystkie inne prawa są naturalne. Wszystkie wolności nie pochodzą od państwa, ale z prawa naturalnego. Państwo nie może ich zabrać, np. własności.
Człowiek zachował prawo do decydowania o swoim potomstwie. Instytucja państwa nie może decydować o tym, jak wychowam dziecko, jaki system wartości mu wdrożę.
Prawa podmiotowe nie mogą być ograniczone i zabrane przez państwo. Prawa w znaczeniu uprawnienie, coś do czego mam prawo, ale uprawnienie nie implikuje obowiązku. Jest to potencjalna możliwość, z której skorzystam lub nie. Prawa te nie muszą być spisane. Do tej koncepcji odwołują się wszystkie współczesne doktryny wolnościowe (powszechny karty praw człowieka).