LIST DO HEBRAJCZYKÓW lata 80. (cytuje go już Klemens z Rzymu w 95 roku)
- list nie jest dziełem Pawła, o czym świadczy styl, język, teologia
- autor nieznany, miejsce powstania niepewne, być może Italia
-nie ma typowego adresu, odbiorcy są autorowi listu dobrze znani, to chrześcijanie pochodzenia żydowskiego, być może była to wspólnota w Rzymie, Koryncie, ale najprawdopodobniej- Żydzi jerozolimscy.
- elementy homilii i listu
-list ten to połączenie wykładu doktrynalnego oraz parenesis- przestrogi do gminy która popadła w zniechęcenie i gnuśność
- składa się z 5 części, struktura ma koncentryczną symetrię- w tym 6 partii doktrynalnych i 5 parenetycznych; najważniejsza część centralna a w niej imię CHRYSTUS, stąd list ten uznaje się za chrystocentryczny
- 3 tematy w centrum listu:
Motyw ofiary, żydowskie obrzędy ustępują ofierze Chrystusa
Stara liturgia-ograniczenie do świata doczesnego, ofiara Chrystusa sięgnęła nieba, oznacza koniec wieków, jest definitywna, po niej nastąpi jedynie paruzja-perspektywa eschatologiczna
Temat przymierza- stare obrzędy należą do przymierza skazanego na zniknięcie, Chrystus ustanowił nowe lepsze przymierze – temat eklezjalny
- w całym liście:
a) część I –imię Chrystusa, które przewyższa wspaniałością aniołów - eschatologia
b)część II-Jezus jako wierny i miłosierny arcykapłan - eklezjologia
c) część III- ofiarnicza
d) część IV – jak II część- eklezjogiczna
e) część V-podobnie jak I- jest eschatologiczna (plon pokoju i sprawiedliwości)
- ważne rozróżnienie to ; czasy obecne i czasy przyszłe- 2 fazy historii zbawienia – ofiara Chrystusa sytuuje się ‘pod koniec wieków’ i zapoczątkowała II. Fazę
- zestawienie typów ST z antytypami NT- np. ofiara np. darów~ ofiara Chrystusa z samego siebie, ofiara Chrystusa jest doskonalsza, skuteczność Jego ofiary to zbawienia, a nie tylko rytualna czystość
- wyższość NT nad ST, różnica między przybytkiem uczynionym rękoma, a świątynią nie zbudowaną rękami, między rzeczami ziemskimi a wiecznymi
- Chrystus i chrześcijanie, którzy są w tej samej fazie historii zbawienia, nie są z tego samego tytułu co J.CHr., ale Chrystus pragnie się upodobnić do braci, kapłańskie współczucie, apeluje do wytrwałości
-zbawienie chrześcijańskie nie jest sprawą tylko wiedzy, lecz wymaga nawrócenia, ważne zaangażowanie
LISTY POWSZECHNE
-7 listów: Jakuba, I i II Piotra; I, II, III Jana i List Judy.
-są to listy powszechne-katolickie – adresowane do chrześcijan w ogólności
LIST ŚW. JAKUBA -ostatnia dekada I wieku
- autor- Jakub „brat Pana”, przywódca judeochrz. Gminy w Jerozolimie, uczeń Jezusa stąd znajomość tradycji synoptycznej, duży wpływ ST (znamy Go z Dziejów), grecki styl pisma- kontakty z hellenizmem. Być może list pseudonimowy. Jeśli pisał go Jakub było to w 57-62 r.
- pisze do środowiska bardzo zróżnicowanego społecznie, bogatych, zajętych interesami, ubogich. Jakub przeciwstawia się niesprawiedliwości społecznej, jest po stronie cierpiących i ubogich. Pisze do 12 pokoleń w diasporze, judeochrześcijan lub chrześcijan
- ubogi (anawim) może się radować z rozróżnienia rzeczywistości duchowych, a bogaty rozmyśla nad niepewną naturą bogactw
-Pokusa, Bóg dopuszcza pokusę, ale sam nie kusi. To pożądliwość wiedzie do grzechu i śmierci. Bóg zsyła dobro i dary, a największy z nich to odrodzenie przez Ewangelię
- Ewangelia jako wypełnienie ST jest Prawem wolności; autentyczna religijność objawia się w służeniu biednym i w zachowaniu siebie nieskalanym
-boleje nad faworyzowaniem bogatych i lekceważeniem biednych, karygodne jest zwłaszcza traktowanie ich na zgromadzeniach liturgicznych; stronniczość i dyskryminacja to grzechy przeciwko miłości
- chrześcijanie będą sądzeni według prawa „miłosierny dostąpi miłosierdzia”
-wiara – to zbiór wierzeń, credo, o wierze mówią UCZYNKI (inaczej niż u Pawła),dlatego Abraham został usprawiedliwiony dzięki ofierze z Izaaka, podobnie niejaka Rahab?? ;)
- powściąganie języka- bracia nie powinni palić się do godności nauczycieli, jeśli sami wiedzą że nie sprostają zobowiązaniom. Trudniej bowiem dobrze czynić niż dobrze mówić, prawdziwa mądrość i wiara są w uczynkach
-konflikty, wojny biorą się z namiętności, żądz- przyjaźń ze światem to niewierność wobec Boga, trzeba się temu przeciwstawiać ze skruchą i pokorą
-przestroga dla bogaczy, przed przysięganiem, zaleca modlitwę i w cierpieniu i w radości
- namaszczenie olejami chorego odpuszcza mu grzechy
PIERWSZY LIST ŚWIĘTEGO PIOTRA – z czasów Domicjana
- list pociechy i zachęty do chrześcijan –biedoty
- list uznawany za dzieło Piotra – w jego imieniu miał pisać sekretarz Sylwan (Ireneusz stwierdza jego autorstwo) ,ale twierdzi się też że list jest pseudonimowy- nazwa Babilon na oznaczenie Rzymu oraz prześladowanie Azji Mniejszej przez Domicjana, wszystko po śmierci Piotra w ok.80 roku
- grecki styl pisma, cytuje wersety z Septuaginty
- niebieskie dziedzictwo pozyskuje się dzięki nadziei i poprzez wiarę, wiara i nadzieja jako źródło chrześcijańskiej radości
- wiara chrześcijańska stawia wymagania- świętości, miłości, więzi z CHr. – typologia Exodusu
- chrześcijanie nie mogą wrócić na starą drogę, muszą pamiętać że Bóg jest też Sędzią i że zostali odkupieni
- nowo ochrzczeni muszą odrzucić złość, nieszczerość i pragnąć duchowego pokarmu
- chrześcijanie powinni zbliżyć się do Chrystusa aby zostać wbudowanymi w duchową świątynię, stać się nowym Izraelem
- te zasady są do zastosowania w życiu codziennym, ich dobre postępowanie wobec pogan będzie hańbą na sądzie dla oszczerców
-mają szanować cesarza ale bać się Boga; niewolnicy cierpliwie znosić swych panów apodyktycznych
-żony mają być poddane mężom, nie powinny się stroić lecz być piękne wewnętrznie, niczym niewiasty izraelskie, mężowie mają traktować z szacunkiem swe żony, troszczyć się o nie; oboje są równi duchowo w oczach Boga
- w obliczu prześladowania, chrześcijanie mają czynić dobrze, nie zniżać się do poziomu prześladowców ,ich cierpienie będzie błogosławieństwem
- zstąpienie Chrystusa do Otchłani: być może miedzy śmiercią a zmartwychwstaniem Jezus głosił zbawienie duchom umarłych w Szeolu lub tez ‘ tym, którzy ongiś się zbuntowali” – czyli upadłe anioły powiadomione o zwierzchnictwie Chr. nad sobą
- Arka Noego- jako typ chrztu, podobnie chrześcijanie którzy umarli z Chrystusem dla grzechu-odrodzili się do nowego życia
-motyw cnoty i czujności przez paruzją, oraz miłości, która gładzi grzechy
- udzielenie rady starszym Kościoła- - przywództwo ich nie powinno być drogą do korzyści i władzy
DRUGI LIST ŚWIETEGO PIOTRA ok. 120 r, ostatnie pismo NT
- autor nazywa siebie Szymonem Piotrem, twierdzi że był przy przemienieniu Chr. , powołuje się na wcześniejszy list, Jezus miał przepowiedzieć jego śmierć ALE pierwsze pokolenie chrześcijan już pomarło, zaadaptował pismo Judy, Listy Pawłowe uchodzą już za kanoniczne, poza tym różnice między I a II listem Piotra w stylu, słownictwie, poglądach
I list- chrystologia- Chrystus wzór chrześcijan, mówi o apokalipsie, często korzysta ze ST, bliskość przyjścia nie ulega kwestii
II list – tylko obiekt chrześcijańskiego wyznania ,mówi o paruzji, rzadko korzysta ze ST, nadzieja przyjścia napotyka sprzeciw
cel- pisze aby umocnić chrześcijan w wierze, przeciwstawia się fałszywym nauczycielom, którzy kpią z paruzji, sądu i prawa moralnego
- treść: mówi o darach od Boga i jego obietnicach;
-Chrystus dal ludziom nadzieję i otworzył swe królestwo czyniąc ich uczestnikami boskiej natury
-w dowód wdzięczności powinni praktykować cnotę
- mowa o przepowiedzeniu przez Jezusa śmierci Piotra i o uczestnictwie Piotra w przemienieniu pana
- ostrzega przed błędami gnostyckimi, widział Jego przemienienie więc może świadczyć też o paruzji ,potępia fałszywych nauczycieli, ale nieunikniony jest ich sąd, obiecują wolność od prawa moralnego a sami są zniewoleni grzechem jak nierozumne zwierzęta
LIST ŚW.JUDY 80-90
- autor nazywa się Judą, sługą Jezusa i bratem Jakuba, ale nie nazywa siebie apostołem, list jest raczej pseudonimowy- wrażenie że I. pokolenie chrześcijan wymarło, list napisany poprawna greką, z semityzmami
- krótkie pismo sprzeciwia się fałszywej nauce, chodziło prawdopodobnie o jakąś formę pierwotnego gnostycyzmu, demaskuje tych ludzi, postępują jak Kain, są jak nierozumne zwierzęta, jak drzewa które nie wydają owocu, są już zapisani na sąd i będą ukarani jak Izraelici na pustyni, czy mieszkańcy Sodomy i Gomory
-Juda karci ich za niemoralność, postępują według pożądliwości oddając rozpuście, szerzą naukę dla zysku i zabiegają o względy bogaczy, przy czym odwołują się do łaski Boga, odrzucają kyriotes- autorytet Boga, urągają aniołom
- wierni nie powinni dać się im zwieźć lecz trwać w nauce apostołów, patrzeć
APOKALIPSA
-Tradycja mówi, że autorem jest św. Jan ewangelista, zdaniem innych krytyków- Jan Presbiter
- Apostoł miał objawienie na wyspie Patmos- 95 rok, gdzie został karnie zesłany za Domicjana
- adresaci- chrześcijanie z Azji Mniejszej
- 2 części- listy do Kościołów oraz druga- prorocka
- 7 kościołów Azji Mniejszej- Efez, Smyrna, Pergamon, Tiatyra, Filadelfia, Laodycea, Sardes
- wizja- Jezus w białej szacie, złoty pas, w prawej ręce 7 gwiazd, z ust wychodzi miecz obosieczny ostry
Efez- odstąpienie od miłości
Smyrna- by przestali się lękać, zostaną poddani próbie
Pergamon- są tacy, którzy wciąż trzymają się nauki nikolaitów
Tiatyra- nierząd sakralny, rozpusta
Sardes- żyją w grzechu, nie są czujni
Filadelfia
Laodycea- nie mówią ani ‘tak’ ani ‘nie’ Chrystusowi, są obojętni, oziębli
Wizje prorocze;
- niebo, tron, tęcza (miłosierdzie) dookoła 24 trony i Starcy, z tronu wychodzą błyskawice, głosy, 7 lamp ognistych (Duch św.),szklane morze, 4 istoty dookoła tronu
- podobne do lwa
-cielca
- z twarzą ludzką
-I orła (symbol- 4 Ewangelistów) Mają po 6 skrzydeł i wiele oczu
- Bóg wręcza Barankowi Księgę z 7 pieczęciami przeznaczeń. Baranek ma 7 rogów-władza i 7 oczu- wiedza
Pieczęć – biały koń, na nim Jezus Zwycięzca
Pieczęć- koń barwy ognia- wojna
Pieczęć- czarny koń- głod
Pieczęć – koń trupioblady- śmierć
Pieczęć- męczennicy Chrystusa
Pieczęć- trzęsienie, czarne słońce, księżyc we krwi, gwiazdy spadają
Są to klęski, zwiastuny paruzji
- Pieczętowanie Bożych sług 12 pokoleń Izraela, razem 144 tysiące= mnóstwo!!! Tzn Kościół Powszechny
- Tryumf wybranych- w białych szatach- palmy
- 7) pieczęci- 7 aniołów, 7 trąb, symboliczne plagi:
grad, ogień i krew
góra z ognia rzucona w morze
wielka spadająca gwiazda
ciemności
anioł karzący otwiera miejsce przebywania złych duchów,dym i szarańcza- ich symbol; karani ci którzy nie mają pieczęci Chrystusa na czołach, ludzie będą szukać śmierci ale jej nie znajdą, królem złych aniołów- Abaddon- Zatracenie
uwolnienie 4 aniołów- symbol złych duchów, aby pozabijali trzecią część ludzi. Złe duchy- przywódcy piekielnej konnicy z głowami koni,z ust wydobywa się ogień dym i siarka
Królowanie Boga i Pomazańca
- Książeczka ostatecznych wyroków-to Objawienie otrzymał Jan tylko dla siebie. Połknął ją- treść ta zawierała fakty bolesne i radosne
- dwaj świadkowie 1): teologia zburzenia Jerozolimy w 70 r. 2) to symbole apostołów CHr. , działają przez całą doczesność, chwilowo odbierze im potęgę Bestia, ale triumf zła będzie przelotny
- Losy Kościoła- niewiasta i smok (7 głów, 7 diademów, 7 rogów), to strącony szatan, przenosi swe ataki na Kościół ale mimo tych ataków ma zapewnioną opiekę Bożą
- Smok przekaże władzę Bestii- symbol bałwochwalczego mocarstwa – Rzymu- władcy mieli imiona bluźniercze- tytuły boskie
- Druga Bestia- symbol fałszywych kultów religijnych, to fałszywy Prorok
- Dziewiczy orszak baranka, 144 tys, chrześcijan, zapowiedz sądu, upadek Babilonu (Rzymu), żniwo i winobranie
- wizja 7 czasz i 7 plag- wylany gniew Boga na ziemię
-Kara na Wielki Babilon- Wielka Nierządnica czyli Rzym pogański oraz mocarstwa prześladujące Kościół zostaną zniszczone
- zagłada wrogich narodów- Chrystus na białym koniu- to Słowo Boga, ma oczy jak promień ognia, na szacie ma wypisane KRÓL KRÓLÓW I PAN PANÓW, Z WOJSKAMI SWYMI STOCZY BÓJ Z Bestią i fałszywym prorokiem- zostaną wrzuceni do piekła, reszta zabita mieczem
- powstanie nowe stworzenie- Nowe Jeruzalem, czasy mesjańskie