TURYSTYKA KONNA WE WSCHODNICH POWIATACH

WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO

Wstęp

Od najdawniejszych czasów ludzie wykorzystywali konie do różnych celów. Stanowiły one siłę pociągową, użytkowano je w gospodarstwach, przede wszystkim służyły jednak do jazdy wierzchem. Przez długie lata były siłą militarną, z której największą rolę odgrywała konnica 1. Morka M. (1986) Polski nowożytny portret konny i jego europejska geneza, Wrocław.

W Polsce od lat 90-tych zauważalny jest sukcesywny rozwój rekreacji konnej. Coraz więcej osób spędza wolny czas w siodle, startuje w zawodach hippicznych zarówno na poziomie rekreacyjnym, jak i sportowym 2. Morka M. 1986 . Coraz bardziej doceniane są wartości, jakie niesie uprawianie tej formy turystyki – kontakt ze zwierzęciem, obcowanie z przyrodą, aktywność ruchowa, przebywanie w ciekawym środowisku. Turystyka konna stała się na tyle popularną formą odpoczynku, że prawie w każdym powiecie znajdują się miejsca do uprawiania tej formy turystyki. Każdy może znaleźć dla siebie odpowiedni sposób obcowanie z końmi: poprzez jazdę wierzchem pod okiem instruktora, naukę powożenia zaprzęgiem, przejażdżki bryczkami. Bardzo ciekawą imprezą konną są coroczne gonitwy z okazji św. Huberta. W wielu gospodarstwach agroturystycznych popularną imprezą konną są kuligi, czyli tradycyjne zabawy zapustowe, organizowane w celu wykorzystania uroków zimy.

Ośrodki jazy konnej we wschodnich powiatach województwa mazowieckiego

Jednym ze wschodnich powiatów województwa mazowieckiego jest powiat siedlecki położony we wschodniej części województwa mazowieckiego. Ze względu na walory przyrodnicze istnieją tu dogodne warunki do uprawiania turystyki pieszej i konnej. W samych Siedlcach działa Ośrodek Jeździecki, który powstał w 1984r., a jego organizatorem i kierownikiem jest Wiesław Augustyniak instruktor jeździectwa Polskiego Związku Jeździeckiego. W ośrodku tym funkcjonują sekcje: Akademicki Klub Jeździecki „Horpluch” liczący 50 studentów oraz Szkolny Klub Jeździecki „Deresz”, liczący 30 członków z różnych szkół siedleckich.

Obecnie do dyspozycji jeźdźców jest 18 koni. W okresie wakacyjnym konie transportowane są do miejscowości Trojan nad Bugiem, gdzie organizowane się obozy jeździeckie. Stałymi uczestnikami tych obozów jest młodzież z Ośrodka Leczenia Uzależnień w Otwocku. Oferta jazdy konnej kierowana jest nie tylko do studentów, ale także do młodzieży szkół podstawowych i średnich
4. Zaczyńska M.(2002) „Tygodnik Siedlecki”.

Malowniczą imprezą kończącą sezon jeździecki są biegi myśliwskie odbywające się na przełomie października i listopada, z okazji wspomnienia św. Huberta. Corocznie Akademicki Klub Jeździecki „Horpluch” oraz Szkolny Klub Jeździecki „Deresz” organizują biegi z okazji św. Huberta w lesie pod Golicami. Uczestniczy w nich po kilkunastu zawodników.

W pobliżu Siedlec, przy trasie do Warszawy znajduje się miejscowość Jagodne, w której właściciel gospodarstwa Ireneusz Kozłowski od 1997r. organizuje szkołę jazdy konnej dla osób indywidualnych i niewielkich 6 - osobowych grup zorganizowanych. Zajęcia edukacyjne w Jagodnem przeznaczone są głownie dla osób już wprawionych w jeździe konnej, chcących udoskonalać swoje umiejętności i wykorzystywać je w przyszłej pracy instruktorów jazdy konnej lub w działalności sportowej. W 2000r. zapoczątkowano organizowanie ogólnopolskich kursów powożenia i ujeżdżania koni. Konie w Jagodnem przygotowywane są do następujących występów: udziału w zawodach sportowych, czempionatach młodych koni, zakładach treningowych, użytkowania rekreacyjnego.

W imprezach tych uczestniczy ok. 6 osób jednorazowo w różnym okresie czasu. Miłośnicy sztuki powożenia przybywają ze Słowacji, Ukrainy, Niemiec, Francji oraz z różnych regionów Polski m.in. ze Szczecina, Olsztyna, Częstochowy, Wrocławia, Krakowa. W 2002r. Ireneusz Kozłowski zapoczątkował Towarzyskie Zawody Jeździeckie o puchar „Tygodnika Siedleckiego”. Jest to impreza o charakterze otwartym i rodzinnym. Zawodnicy występują w konkurencjach: skoki przez przeszkody oraz ujeżdżanie 5.”Tygodnik Siedlecki” (2002).

Właściciel ośrodka prowadzi również gospodarstwo agroturystyczne, w którym udostępniane są konie do jazdy wierzchem oraz istnieje możliwość przejażdżki bryczkami dla grup wycieczkowych. Właściciel obiektu prowadzi ożywione kontakty z Akademią Podlaską – Wydziałem Przyrodniczym w Siedlcach, ze Szkołą Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie i z Uniwersytetem Przyrodniczym w Lublinie, w celach pozyskiwania praktykantów do pracy z końmi oraz zajęć związanych z turystyką. O znaczeniu tego ośrodka świadczy fakt, że została o nim napisana praca magisterska na Akademii Podlaskiej.

Turystykę konną uprawiać można także w miejscowości Mościbrody, położonej na trasie Siedlce – Łuków. Znajduje się tam zespół dworsko-parkowy, w którym urządzono ośrodek szkoleniowo-wypoczynkowy oraz restaurację „Dworskie Smaki”. Według relacji Izabeli Kołtuniak- pracownika stajni w Mościbrodach dla turystów przygotowane jest 18 koni, które służą do jazdy konnej dla jeźdźców już zaawansowanych lub dopiero początkujących pod okiem instruktora. Rocznie z takiej formy turystyki korzysta ok. 50 miłośników koni, którzy z grzbietu końskiego podziwiać mogą walory kulturowe i przyrodnicze okolic Mościbród.

Ruch turystów indywidualnych i grup zorganizowanych umożliwia właścicielom przedstawionych obiektów wystosowywanie różnych atrakcyjnych ofert turystycznych, łącznie z jazdą konną, połączoną z kuligami, przejażdżkami bryczkami oraz biegami okolicznościowymi. W obecnym czasie, kiedy wiele zakładów pracy organizuje spotkania integracyjne, te formy turystyki konnej zyskują coraz większą popularność.

Na wschód od Siedlec położone jest miasto Łosice – siedziba powiatu. Już od niepamiętnych czasów na Ziemi Łosickiej hodowano konie. W XVI w. w Polinowie (obecna dzielnica Łosic) istniała królewska stadnina koni, co według najstarszych podań było jedną z przyczyn umieszczenia konia w herbie miasta Łosice 6. „Gazeta Łosicka” (2001). W Łosicach odbywały się także wielkie targi końskie, które funkcjonowały jeszcze w okresie międzywojennym.

Tradycje konne w powiecie łosickim w obecnych czasach są rozwijane i wykorzystywane w celu przyciągnięcia miłośników koni oraz turystów na teren powiatu. Z każdym rokiem wzrasta zainteresowanie turystyką konną i czynnym wypoczynkiem. Bardzo dużą rolę odgrywają walory turystyczne powiatu, szczególnie tereny nadbużańskie, które posiadają wyjątkową, niezmąconą działalnością człowieka przyrodę oraz bogate walory kulturowe. Naturalną szatę roślinną okolic Łosic stanowi środowisko rzeki Tocznej i najpiękniejszej rzeki Podlasia – Bugu 7. Chojecki R., (1976) Łosice i okolice, Łosice.

Jedną z miejscowości, która corocznie skupia miłośników koni jest Polinów – obecnie dzielnica Łosic, gdzie organizowane są imprezy konne, połączone z zawodami w różnych konkurencjach. W dawnych czasach był to folwark wielkoksiążęcy, gdzie książęta litewscy, a następnie królowie polscy zatrzymywali się podczas dalekich podróży. Obecnym właścicielem Polinowa jest Jan Kobyliński, który zamiłowanie do koni odziedziczył po ojcu – ułanie 8. Iwaszkiewicz M., (2004) Zawody konne, Łosice. W 2003 r. rozpoczęto organizowanie zawodów konnych w Polinowie w kilku konkurencjach m.in. : konkurs Pony Gamet, styl western –Barreling, konkurs skoków Parkur klasy L, wyścigi zaprzęgów.

Miłośnicy koni przybywają między innymi z: Woskrzenic Małych, Janowa Podlaskiego, Zakrza, Serpelic, Podzdroju, Rakowisk, Białej Podlaskiej oraz z Konstantynowa 9. Kobylińscy J.J. (2005) Łosice. Imprezy w Polinowie nie ograniczają się tylko do zawodów i nie mają one charakteru wyłącznie sportowego. Konie uczestniczą również w znanej imprezie - obchodach Dni Łosic.

Celem spotkań jest integracja miłośników koni i forma wspólnej zabawy, a przy okazji zaprezentowanie swoich wierzchowców. W celu zainteresowania turystyką konną oraz dla miłośników koni organizowane są festyny z częścią artystyczno-historyczną. Również pod Łosicami na terenie zwanym Tatarską Górą istnieje stadnina koni kierowana przez miłośnika tych zwierząt Waldemara Kosieradzkiego.

Zapoczątkował on wspólnie z właścicielem Polinowa w 2007 r. imprezę konną w rocznicę 3-go Maja. Uroczystości na Tatarskiej Górze wspominają bitwę polsko-tatarską stoczoną w XIII w. W części artystycznej odbywa się parada, w której uczestniczą zawodnicy w strojach historycznych m.in. z Łosic, Janowa Podlaskiego, Rossosza, Międzyrzeca Podlaskiego, Mielnika, Zabrza. Przedstawiane są zmagania husarii, pokazy zręcznościowe rycerzy na koniach. Odbywa się także inscenizacja porwania i odbicia jeńców z rąk wroga, pokazy kaskaderskie m.in. dżygitówkę 10. „Gazeta Łosicka” (2007)

Inną miejscowością, w której odbywają się imprezy konne jest wieś Serpelice – położona w powiecie łosickim, na terenie Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu”. W okolicach Serpelic Bug ma swój przełomowy odcinek, przedzierając się przez pasma moren czołowych zlodowacenia środkowopolskiego. Dolina Bugu charakteryzuje się tutaj wysokimi i stromymi skarpami oraz występowaniem dużych głazów narzutowych 11. Stolarczyk Białystok. (1982) Nadbużańskie Podlasie, Białystok.

Corocznie od 2005 r. w miesiącu wrześniu organizowana jest w tym pięknym nadbużańskim zakątku impreza konna o nazwie „Biesiada Konna”, której organizatorami są Marek Sawczuk i Szczepan Wereszko. Celem tej imprezy jest również zjednoczenie środowiska osób preferujących jazdę konną, zacieśnienie przyjaźni, zachęcenie młodzieży do uprawiania sportu i turystyki jeździeckiej. W ramach imprezy organizowane są przejażdżki bryczkami, wozami oraz konno po przepięknych terenach nadbużańskich, i okolicach rezerwatu „Trojan”. Główne atrakcje „Biesiady konnej” to zawody sprawnościowe na koniach w czterech konkurencjach: tor przeszkód, tor przeszkód zaprzęgów, pogoń za lisem oraz miss amazonek 12. Wereszko S., Sawczuk M., (2006) Biesiada w Serpelicach. W imprezie tej corocznie uczestniczy około 40 uczestników z różnych regionów Południowego Podlasia.

Oferowane atrakcje są przeznaczone nie tylko dla wytrawnych jeźdźców i uczestników zawodów. W pokazach konnych uczestniczy również wielu obserwatorów, dla których widok koni w biegu i parady konne są formą relaksu i dostarczają niezapomnianych wrażeń. Organizatorzy udostępniają także swoje wierzchowce tym, którzy z grzbietu końskiego chcieliby oglądać nadbużański krajobraz.

Turystyka konna w gospodarstwach agroturystycznych

Agroturystyka jest jedną z form turystyki alternatywnej, wywodzącą się z popularnych w latach 60-70-tych „wczasów pod gruszą”, realizowaną w oparciu o odpowiednio do tego przygotowane i wyposażone gospodarstwa rolne, które stanowiły wówczas bazę usługową 13. Klawender J., (1997) Produkt agroturystyki w Polsce – szanse i zagrożenia, Biała Podlaska.

W najbliższej okolicy Siedlec istnieje tylko kilka ośrodków agroturystycznych, dysponujących końmi, z przystosowaniem ich dla turystów do jazdy wierzchem. Ciekawe gospodarstwo agroturystyczne istnieje w Gręzowie, oddalonym 8 km od Siedlec. Prowadzi je emerytowany profesor Akademii Podlaskiej Wydziału Przyrodniczego Henryk Marciszewski. Konie posiada od 1982r., kiedy to nabył klacz po ogierze „El Passo” z Janowa Podlaskiego. Obecnie H. Marciszewski posiada 8 koni rasy małopolskiej, które udostępnia turystom. Poza indywidualnymi miłośnikami konnej jazdy, gośćmi gospodarza są m.in. anonimowi alkoholicy, którzy w kontakcie z przyrodą i zwierzętami odzyskują równowagę psychospołeczną i zdrowotną. Do gospodarstwa raz w tygodniu przyjeżdżają pensjonariusze Domu Opieki z Wirowa, aby skorzystać z jazdy konnej. Cytowany właściciel gospodarstwa w Gręzewie na podstawie swoich doświadczeń uważa, że jazda konna jest formą terapii psychologicznej. Gospodarstwo to jest otwarte dla miłośników koni nie tylko z kraju. Gośćmi właściciela obiektu są także rodziny polskie z Kazachstanu i Ukrainy .

Inne gospodarstwo agroturystyczne funkcjonuje w miejscowości Żebrak u państwa Suchożebrskich, gdzie dla indywidualnych turystów istnieje możliwość jazdy konnej. Do dyspozycji są 3 konie oraz wóz do 12- osobowych przejażdżek po terenie. Ponadto turystykę konną można uprawiać w gospodarstwie agroturystycznym w Wólce Wiśniewskiej u Barbary i Jana Zielińskich.

W powiecie łosickim największa liczba gospodarstw agroturystycznych znajduje się w gminie Sarnaki, na terenie Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu”. Najbardziej dynamiczny rozwój gospodarstw zauważalny jest w Serpelicach, Klepaczewie, Zabużu i Mierzwicach Starych. Ponadto turystykę konną oferują znane ośrodki wypoczynkowe znajdujące się w Serpelicach:

- Ośrodek Rekreacyjno – Wypoczynkowy „RELAX” – jazda konna, zajęcia z hipoterapi,

- Ośrodek Szkoleniowo – Wypoczynkowy „SKARPA” - jazda konna na padoku, jazda w terenie, przejażdżki bryczkami lub wozem traperskim.

Malownicze położenie parku, swoiste, unikatowe bogactwo i różnorodność flory i fauny oraz walory historyczno-kulturowe sprawiły, iż na jego terenie preferowane są różnorodne formy turystyki m.in. jazda konna. Cały obszar powiatu łosickiego położony jest w zlewni rzeki Bug. Park Krajobrazowy „Podlaski Przełom Bugu” utworzony został w 1994 r. w dolinie Bugu i obejmuje on fragment lewobrzeżnej doliny rzeki. Należy podkreślić, że teren chroniony w formie Parku Krajobrazowego – „Podlaski Przełom Bugu” jest ważnym w skali kraju korytarzem ekologicznym, gdzie występują rzadkie i chronione gatunki roślin i zwierząt. Jest to jeden z najpiękniejszych szlaków turystycznych Podlasia, biegnący brzegiem Bugu wzdłuż sosnowych lasów rosnących na piaszczystych wydmach 14. Szańkowski S. (2005) Dolina Bugu, Stowarzyszenie Powiatów i Gmin Nadbużańskich, Łosice. Ponadto poprowadzono ścieżki przyrodnicze przez najpiękniejsze rezerwaty przyrody.

Większość gospodarstw posiada pojedyncze konie z przeznaczeniem dla indywidualnych turystów, potrafiących jeździć konno. Brak jest jednak szkółek jeździeckich i instruktorów nauki jazdy. Poza jazdą wierzchem, gospodarze oraz właściciele wspomnianych ośrodków wypoczynkowych oferują turystom przejażdżki bryczkami i kuligi. Ten sposób wykorzystywania koni jest bardziej popularny wśród grup wycieczkowych odwiedzających tereny nadbużańskie. Grupy te szczególnie preferują kilkugodzinne pobyty w gospodarstwach agroturystycznych, niejednokrotnie połączone z innymi atrakcjami m.in. piknikami, grillowaniem, spływami tratwami po Bugu.

Wnioski

1. Wschodnie powiaty województwa mazowieckiego ze względu na swoje walory przyrodnicze, szczególnie w strefie nadbużańskiej predysponują do uprawiania różnych form turystyki, także konnej, chociaż na chwilę obecną zauważalny jest brak odpowiednio rozbudowanej infrastruktury turystycznej.

2. Ciekawą formą promocji terenu jest organizacja barwnych konnych imprez rekreacyjnych, przyciągających corocznie miłośników koni z regionu oraz kursów powożenia i ujeżdżania, co wzbudza duże zainteresowanie miłośników koni z różnych regionów Polski i z zagranicy.

3. Rozbudowanie informacji turystycznej w Parku Krajobrazowym „Podlaski Przełom Bugu” oraz utworzenie nowych oznakowanych szlaków turystycznych może przyczynić się do większego rozwoju różnych form turystyki konnej.

4. Zapotrzebowanie na czynny wypoczynek i modną ostatnio jazdę konną wykorzystują ośrodki rekreacyjno-szkoleniowe, ulokowane w zabytkowych obiektach, wzbogacając swoją ofertę o różne formy turystyki konnej.

5. Kultywowanie tradycji jeździeckich i dalszy rozwój turystyki konnej w powiecie siedleckim i łosickim przyczyni się do promocji regionu, a dla właścicieli gospodarstw agroturystycznych może stać się źródłem dodatkowych dochodów i znacznie uatrakcyjnić ofertę turystyczną.