KONIE W TURYSTYCE I REKREACJI NA PRZYKŁADZIE POWIATU ŁOSICKIEGO

Wstęp

Od najdawniejszych czasów ludzie wykorzystywali konie do różnych celów. Stanowiły one siłę pociągową i juczną, użytkowano je w gospodarstwach, przede wszystkim służyły jednak do jazdy wierzchem. Przez długie lata były siłą militarną, z której największą rolę odgrywała konnica.¹

Po drugiej wojnie światowej militarne znaczenie konnicy straciło na wartości. Zmalała również wartość konia jako siły pociągowej, w tej sytuacji stadniny i gospodarstwa indywidualne przestawiły się na wykorzystanie konia wierzchowego do jazdy sportowej i rekreacyjnej. Rozwinęła się także hodowla kuców z przeznaczeniem do jazdy dla dzieci w celach zdrowotnych (hipoterapia) i rekreacyjnych.²

W Polsce od lat 90-tych zauważalny jest sukcesywny rozwój rekreacji konnej. Coraz więcej osób spędza wolny czas w siodle, startuje w zawodach hippicznych zarówno na poziomie rekreacyjnym, jak i sportowym.³ Coraz bardziej doceniane są wartości, jakie niesie uprawianie tej formy turystyki – kontakt ze zwierzęciem, obcowanie z przyrodą, aktywność ruchowa, przebywanie w ciekawym środowisku. Na grzbiecie konia można swobodnie pokonywać znaczne odległości, poznając wiele interesujących miejsc.

Wygodniej i bezpieczniej niż w siodle siedzi się w powozie. W ten sposób także można przyjemnie podróżować, poznając atrakcje przyrodnicze. W zimie jazda saniami pozwala rozkoszować się urokami białych krajobrazów. Spędzanie wolnego czasu z koniem nie oznacza wyłącznie jazdy konnej i powożenia. Samo obcowanie z tym zwierzęciem i bierne uczestnictwo w imprezach z udziałem koni dostarcza niezapomnianych wrażeń.

Jazda konna może mieć różne formy: jazda wierzchem, jazda w zaprzęgach, rajdy, biegi dystansowe, sporty konne w dyscyplinach takich jak: skoki przez przeszkody, wyścigi, gry, polowania.⁴

Konne imprezy sportowe i rekreacyjne organizowane w powiecie łosickim

Powiat Łosicki jest najbardziej wysuniętym na wschód obszarem województwa mazowieckiego. Graniczy z powiatami: siedleckim, siemiatyckim (woj. podlaskie) oraz z bialskim (woj. lubelskie). Powierzchnia powiatu wynosi 771,77 km², w jego skład wchodzi sześć gmin: Łosice, Huszlew, Olszanka, Platerów, Sarnaki i Stara Kornica.⁵

Przez rejon powiatu w kierunku północ – południe przebiega droga krajowa nr 19 o znaczeniu międzynarodowym. Położenie Łosic przy głównych szlakach komunikacyjnych sprzyja lokalnym kontaktom gospodarczym, i stwarza dogodne warunki wypadowe dla turystów, udających się w pobliskie tereny nadbużańskie. Ziemia Łosicka posiada nie tylko wybitne walory środowiska przyrodniczego, ale również bogactwo dziedzictwa kulturowego. Łosickie pejzaże to także ukryte w zieleni parków dwory i pałace. Ich niepowtarzalny urok tkwi w harmonijnym wpisaniu się w otaczający krajobraz.

Już od niepamiętnych czasów na Ziemi Łosickiej hodowano konie. W XVI w. w Polinowie (obecna dzielnica Łosic) istniała królewska stadnina koni, co według najstarszych podań było jedną z przyczyn umieszczenia konia w herbie miasta Łosice.⁶
W Łosicach odbywały się także wielkie targi końskie, które funkcjonowały jeszcze w okresie międzywojennym.

Ryc. 1. Lokalizacja Polinowa w granicach miasta Łosice

Źródło: www.polinow.pl

Tradycje konne w powiecie łosickim w obecnych czasach są rozwijane i wykorzystywane w celu przyciągnięcia miłośników koni oraz turystów na teren powiatu. Z każdym rokiem wzrasta zainteresowanie turystyką konną i czynnym wypoczynkiem. Bardzo dużą rolę odgrywają walory turystyczne powiatu, szczególnie tereny nadbużańskie, które posiadają wyjątkową, niezmąconą działalnością człowieka przyrodę oraz bogate walory kulturowe. Naturalną szatę roślinną okolic Łosic stanowi środowisko rzeki Tocznej i najpiękniejszej rzeki Podlasia – Bugu.⁷

Jedną z miejscowości, która corocznie skupia miłośników koni jest Polinów – obecnie dzielnica Łosic, gdzie organizowane są imprezy konne, połączone z zawodami w różnych konkurencjach. W dawnych czasach był to folwark wielkoksiążęcy, gdzie książęta litewscy, a następnie królowie polscy zatrzymywali się podczas dalekich podróży. W 1565 r. wydzierżawiony był Jaroszowi Koryckiemu – koniuszemu i staroście Krzyszyńskiemu. Od 20 października 1906r. Polinów stał się własnością Michała Kobylińskiego. Obecnym właścicielem Polinowa jest Jan Kobyliński, który zamiłowanie do koni odziedziczył po ojcu – ułanie. W 2000 r. za sprawą dzieci J. Kobylińskiego Anety i Tomasza – uczestników klubu jeździeckiego w Siedlcach zainteresowania końmi odżyły.⁸ Dnia 31 marca 2001r. dokonano uroczystego otwarcia Stadniny koni Polinów, na którą składają się: budynek stajenny, ujeżdżalnia i wybieg.⁹ W 2003 r. rozpoczęto organizowanie zawodów konnych w Polinowie w kilku konkurencjach:

• konkurs Pony Games polegający na jak najszybszym przejeździe dookoła wybiegu i wykonaniu kilku trudnych zadań ,

• styl western –Barreling – wyścig uczestników w strojach kowbojskich wokół beczek,

• konkurs skoków Parkur klasy L polegający na pokonywaniu przeszkody z belką podnoszoną wyżej, po każdym skoku,

• wyścig na dystansie jednej mili,

• wyścigi zaprzęgów.

Tab.1. Liczba uczestników zawodów w Polinowie

Rok	2004	2005	2006	2007
Ilość zawodników	12	20	34	19

Źródło: dane zebrane z Gazety Łosickiej 2004-2007

Przedstawiona powyżej liczba uczestników zawodów przyjeżdżających z różnych regionów Południowego Podlasia świadczy o zainteresowaniu imprezą. Miłośnicy koni przybywają między innymi z: Woskrzenic Małych, Janowa Podlaskiego, Zakrza, Serpelic, Podzdroju, Rakowisk, Białej Podlaskiej oraz z Konstantynowa.¹⁰ Imprezy w Polinowie nie ograniczają się tylko do zawodów i nie mają one charakteru wyłącznie sportowego. Konie uczestniczą również w znanej imprezie - obchodach Dni Łosic. Z okazji 500 – lecia nadania praw miejskich zrodził się pomysł organizacji parady konnej. W kawalkadzie konnej brało udział 35 koni. Prym wiedli ułani, którzy prezentowali się w strojach historycznych. Najbardziej efektowna była szarża ułańska z błyszczącymi szablami.¹¹ Również z okazji 600-lecia Polinowa odbyły się zawody konne, w których uczestniczyło 45 jeźdźców m.in. z Międzyrzeca, Woskrzenic, Łukowa, Janowa Podlaskiego, Łosic. Podczas zawodów zmagano się w konkursach skoków i turniejach rycerskich.¹²

Celem spotkań jest integracja miłośników koni i forma wspólnej zabawy, a przy okazji zaprezentowanie swoich wierzchowców. W celu zainteresowania turystyką konną oraz dla miłośników koni organizowane są festyny z częścią artystyczno-historyczną. Również pod Łosicami na terenie zwanym Tatarską Górą istnieje stadnina koni kierowana przez miłośnika tych zwierząt Waldemara Kosieradzkiego.

Zapoczątkował on wspólnie z właścicielem Polinowa w 2007 r. imprezę konną w rocznicę 3-go Maja. Uroczystości na Tatarskiej Górze wspominają bitwę polsko-tatarską stoczoną w XIII w. W części artystycznej odbywa się parada, w której uczestniczą zawodnicy w strojach historycznych m.in. z Łosic, Janowa Podlaskiego, Rossosza, Międzyrzeca Podlaskiego, Mielnika, Zabrza. Przedstawiane są zmagania husarii, pokazy zręcznościowe rycerzy na koniach. Odbywa się także inscenizacja porwania i odbicia jeńców z rąk wroga, pokazy kaskaderskie m.in. dżygitówkę.¹³

Inną miejscowością, w której odbywają się imprezy konne jest wieś Serpelice – położona w powiecie łosickim, na terenie Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu”. W okolicach Serpelic Bug ma swój przełomowy odcinek, przedzierając się przez pasma moren czołowych zlodowacenia środkowopolskiego. Dolina Bugu charakteryzuje się tutaj wysokimi i stromymi skarpami oraz występowaniem dużych głazów narzutowych.¹⁴

Corocznie od 2005 r. w miesiącu wrześniu organizowana jest w tym pięknym nadbużańskim zakątku impreza konna o nazwie „Biesiada Konna”, której organizatorami są Marek Sawczuk i Szczepan Wereszko. Celem tej imprezy jest również zjednoczenie środowiska osób preferujących jazdę konną, zacieśnienie przyjaźni, zachęcenie młodzieży do uprawiania sportu i turystyki jeździeckiej. W ramach imprezy organizowane są przejażdżki bryczkami, wozami oraz konno po przepięknych terenach nadbużańskich, i okolicach rezerwatu Trojan. Główne atrakcje „Biesiady konnej” to zawody sprawnościowe na koniach w czterech konkurencjach: tor przeszkód, tor przeszkód zaprzęgów, pogoń za lisem oraz miss amazonek.¹⁵ W imprezie tej corocznie uczestniczy około 40 uczestników z różnych regionów Południowego Podlasia.

Przykładowy program „Biesiady Konnej„:

07 września 2008 roku (niedziela)

9:00 msza Święta w Serpelicach,

10:00 złożenie wieńca przy Pomniku Niepodległości,

10:30 prezentacja koni i jeźdźców,

11:00 pokaz  jazdy  paradnej (kadryl),

11:40 rozpoczęcie  zawodów:
• sprawnościowy tor przeszkód w siodle (zbieranie obręczy kopią),
• sprawnościowy  tor  zaprzęgów,
• pogoń za lisem.

14:30 pojedynek rycerski,

15:00 ogłoszenie wyników, rozdanie pucharów,

15:30 zakończenie Biesiady.

Oferowane atrakcje są przeznaczone nie tylko dla wytrawnych jeźdźców i uczestników zawodów. W pokazach konnych uczestniczy również wielu obserwatorów, dla których widok koni w biegu i parady konne są formą relaksu i dostarczają niezapomnianych wrażeń. Organizatorzy udostępniają także swoje wierzchowce tym, którzy z grzbietu końskiego chcieliby oglądać nadbużański krajobraz.

Turystyka konna w powiecie łosickim

Poza imprezami o charakterze sportowym i rekreacyjnym w powiecie łosickim coraz bardziej rozpowszechnia się turystyka konna (jazda wierzchem, powozami, kuligi), propagowana głównie przez gospodarstwa agroturystyczne. Największa ich liczba znajduje się w gminie Sarnaki, na terenie Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu”. Najbardziej dynamiczny rozwój gospodarstw zauważalny jest w Serpelicach, Klepaczewie, Zabużu i Mierzwicach Starych. Malownicze położenie parku, swoiste, unikatowe bogactwo i różnorodność flory i fauny oraz walory historyczno-kulturowe sprawiły, iż na jego terenie preferowane są różnorodne formy turystyki m.in. jazda konna. Cały obszar powiatu łosickiego położony jest w zlewni rzeki Bug.

Park Krajobrazowy „Podlaski Przełom Bugu” utworzony został w 1994 r. w dolinie Bugu i obejmuje on fragment lewobrzeżnej doliny rzeki. Należy podkreślić, że teren chroniony w formie Parku Krajobrazowego – „Podlaski Przełom Bugu” jest ważnym w skali kraju korytarzem ekologicznym, gdzie występują rzadkie i chronione gatunki roślin i zwierząt.  W okolicy Zabuża i Mielnika Bug tworzy malowniczy przełom przecinający strefę moren czołowych. Tutaj w gminie Sarnaki został utworzony rezerwat przyrody (leśno-krajobrazowy) „Zabuże”. Ochronie podlegają głównie starodrzew dębowy i dębowo-sosnowy z bogatą florą. Drugi to rezerw Cisza, bogate walory środowiska przyrodniczego i niepowtarzalny klimat sprzyjają działalności agroturystycznej, na terenie powiatu. Gospodarstwa agroturystyczne oferują około stu miejsc noclegowych.

Turystyka konna organizowana jest zwykle na obszarach o najwyższych walorach przyrodniczych i krajobrazowych. Głównym celem wyjazdu jest obcowanie z przyrodą. Obszary chronione, parki narodowe i parki krajobrazowe są szczególnie predysponowane do uprawiania turystyki konnej. W tym celu wyznacza się znakowane szlaki turystyczne, ścieżki dydaktyczne przebiegające rzez miejsca atrakcyjne przyrodniczo i krajobrazowo.¹⁶

Przez teren Parku prowadzą szlaki turystyczne m.in. szlak od Serpelic do Kózek, wchodzący w skład nadbużańskiego szlaku rowerowego, biegnącego od Wyszkowa do Hrubieszowa. Jest to jeden z najpiękniejszych szlaków turystycznych Podlasia, biegnący brzegiem Bugu wzdłuż sosnowych lasów rosnących na piaszczystych wydmach.¹⁷ Ponadto poprowadzono ścieżki przyrodnicze przez najpiękniejsze rezerwaty przyrody.

W przedstawionych walorów przyrodniczych korzystać mogą miłośnicy jazdy konnej, wykorzystując wierzchowce utrzymywane przez właścicieli gospodarstw agroturystycznych przedstawionych w poniższej tabeli:

Tab. 2. Gospodarstwa agroturystyczne w powiecie łosickim umożliwiające turystom jazdę konną

Lp	Nazwisko gospodarza	Miejscowość	Proponowane formy turystyki konnej
1	„U Waldka” Lucyna i Waldemar Bielak	Ostromęczyn	Możliwość jazdy konnej
2	Józefa Bobińska	Klepaczew	Możliwość jazdy konnej, przejażdżki bryczkami
3	Cecylia i Ryszard Czyżyk	Klepaczew	Możliwość jazdy konnej, przejażdżki bryczkami
4	Dariusz Dic	Zabuże	Możliwość jazdy konnej, przejażdżki bryczkami
5	Lucyna Demianiuk	Mierzwice	Możliwość jazdy konnej, przejażdżki bryczkami
6	Elżbieta i Wiesław Jakoniuk	Zabuże	Możliwość jazdy konnej
7	Roman Kałużny	Hołowczyce Kolonia	Możliwość jazdy konnej
8	Janusz Tyszko	Klepaczew	Możliwość jazdy konnej, przejażdżki bryczkami

Źródło: Ankieta dotycząca potencjału turystycznego powiatu/miasta na prawach powiatu w ramach projektu, pt. „Strategia rozwoju turystyki dla województwa mazowieckiego na lata 2007-2013”, Polska Agencja Rozwoju Turystyki S.A. Warszawa 2007, s. 18-19

Większość gospodarstw posiada pojedyncze konie z przeznaczeniem dla indywidualnych turystów, potrafiących jeździć konno. Brak jest jednak szkółek jeździeckich i instruktorów nauki jazdy. Poza jazdą wierzchem, gospodarze oraz właściciele wspomnianych ośrodków wypoczynkowych oferują turystom przejażdżki bryczkami i kuligi. Ten sposób wykorzystywania koni jest bardziej popularny wśród grup wycieczkowych odwiedzających tereny nadbużańskie. Grupy te szczególnie preferują kilkugodzinne pobyty w gospodarstwach agroturystycznych, niejednokrotnie połączone z innymi atrakcjami m.in. piknikami, grillowaniem, spływami tratwami po Bugu. Ponadto turystykę konną oferują znane ośrodki wypoczynkowe znajdujące się w Serpelicach:

- Ośrodek Rekreacyjno – Wypoczynkowy „RELAX” – jazda konna, zajęcia z hipoterapi,

- Ośrodek Szkoleniowo – Wypoczynkowy „SKARPA” - jazda konna na padoku, jazda w terenie, przejażdżki bryczkami lub wozem traperskim,.¹⁸

Wnioski

1. Powiat łosicki ze względu na swoje walory przyrodnicze, szczególnie w strefie nadbużańskiej predysponuje do uprawiania różnych form turystyki, także konnej, chociaż na chwilę obecną zauważalny jest brak odpowiednio rozbudowanej infrastruktury turystycznej.

2. Ciekawą formą promocji Łosic i powiatu jest organizacja barwnych konnych imprez rekreacyjnych, przyciągających corocznie miłośników koni z regionu.

3. Rozbudowanie informacji turystycznej w Parku Krajobrazowym „Podlaski Przełom Bugu” oraz utworzenie nowych oznakowanych szlaków turystycznych może przyczynić się do większego rozwoju różnych form turystyki konnej.

4. Kultywowanie tradycji jeździeckich i dalszy rozwój turystyki konnej w powiecie łosickim przyczyni się do promocji regionu, a dla właścicieli gospodarstw agroturystycznych może stać się źródłem dodatkowych dochodów i znacznie uatrakcyjnić ofertę turystyczną.

1^ M. Morka, Polski nowożytny portret konny i jego europejska geneza, Wrocław, 1986, s. 6

2^ J. Grabowski, Hipologia dla wszystkich, Warszawa 1982, s. 9

3^ M. Morka, op. cit. s. 6

4^ J. Grabowski, op.cit., s. 51

5^ www.losice.pl

6^ „Gazeta Łosicka” Nr 9 z 2001r. s. 16

7^ R Chojecki., Łosice i okolice, Łosice, 1976, s. 3

8^ M. Iwaszkiewicz, Zawody konne, Gazeta Łosicka Nr 6 z 2004, s. 22

9^ A. Demianiuk., Zawody konne o puchar Polinowa, „Gazeta Łosicka” Nr 6 z 2005, s. 16

10^ Kobylińscy, „Gazeta Łosicka” Nr 6, z 2005, s. 15

11^ „Podlaskie Echo Katolickie” Nr 25 z 2006, s. 4

12^ T. Nieścioruk, Wielki festyn w Polinowie, „Podlaskie Echo Katolickie” Nr 23 z 26 VI 2006r, s. 4

13^ „Gazeta Łosicka” 2007, s. 10

14^ S. Stolarczyk., Nadbużańskie Podlasie, Białystok 1982, s. 35, 41

15^ Wereszko S., M. Sawczuk, Biesiada w Serpelicach, „Podlaskie Echo Katolickie” Nr 9, 2006, s. 4

16^ H. Kiryluk, Formy turystyki na obszarach przyrodniczo cennych, Zarządzanie turystyką na obszarach przyrodniczo cennych, Białystok, 2005, s. 90

17^ Szańkowski S., Dolina Bugu, Stowarzyszenie Powiatów i Gmin Nadbużańskich, Łosice, 2005, s. 36

18^ Ankieta dotycząca potencjału turystycznego powiatu/miasta na prawach powiatu w ramach projektu, pt. „Strategia rozwoju turystyki dla województwa mazowieckiego na lata 2007-2013”, Polska Agencja Rozwoju Turystyki S.A. Warszawa 2007, s. 19-20