Żona modna (I. Krasicki)

Czas i miejsce akcji

Akcja satyry rozgrywa się w mieście. Dwaj przyjaciele spotkali się przypadkowo i jeden z nich - Piotr - opowiada o perypetiach związanych ze swoim małżeństwem. Wydarzenia opowiedziane przez szlachcica rozegrały się w XVIII wieku (ta epoka literacka nosi miano Oświecenia).

Bohaterowie

Pan Piotr - szlachcic, ziemianin, przybył do miasta, by znaleźć sobie żonę, ale nie szukał partnerki do życia i gospodarzenia, ale wielkiej damy. Zapłacił za to niemal ruiną majątkową.

Żona „modna” - kobieta zapatrzona w obce (francuskie) wzorce, hołdująca francuskiej modzie. Samolubna, bezwzględna, egoistka, nie ma szacunku dla tradycji staropolskich ani narodowych obyczajów.

Narracja

Narratorem jest pan Piotr, jego opowieść jest wyrazem uczuć tej postaci, dlatego pojawiają się w niej zdania wykrzyknikowe, pytania retoryczne; narrator często także przytacza wypowiedzi swojej żony w mowie niezależnej.

Gatunek

Żona modna to satyra.

Satyra - utwór ośmieszający lub piętnujący osoby, środowiska, poglądy, postawy wobec świata, sposoby zachowania. Satyryk zakłada, że pewne zjawiska są szkodliwe, dlatego należy pokazać je, często w sposób przesadny i przejaskrawiony, w celach pouczających, wychowawczych.

Kompozycja, archaizmy

Ta satyra jest długim utworem wierszowanym. Wersy liczą po trzynaście sylab, poeta zastosował rymy parzyste: cenił - ożenił; dziękujesz - pojmujesz. Większość tekstu to opowiadanie Piotra o swojej żonie. Z jego wypowiedzi wyłania się obraz kobiety samolubnej, egoistycznej, kapryśnej (przytoczone wypowiedzi małżonki). W epicki tekst został wpleciony dialog Piotra ze znajomym.

W tekście można odnaleźć słowa już dziś nieużywane lub takie, które zmieniły formę. Satyra powstała w XVIII wieku, ówczesna polszczyzna różniła się bardzo od współczesnej, oto przykłady archaizmów: luboć - choć, jeszczeć - jeszcze; zbiór - majątek; przytomny - obecny; ohyda - wstyd.

Plan wydarzeń

1. Gratulacje składane Piotrowi z okazji ożenku z bogatą, piękną i mądrą kobietą.

2. Skargi pana Piotra na małżonkę:

a) miejskie wychowanie,

b) chęć do towarzyskich spotkań,

c) pragnienie ciągłej adoracji i flirtów,

d) warunki ślubnego kontraktu,

e) zmiany wprowadzone w wiejskiej posiadłości pana Piotra,

f) tragiczne skutki gościnności żony,

g) powrót do miasta.

Streszczenie

Pan Piotr spotyka przyjaciela, który gratuluje mu niedawnego, szczęśliwego ożenku. Niestety, okazuje się, że pani Piotrowa, oprócz niewątpliwej zalety, jaką są „cztery wsie dziedziczne”, posiada mnóstwo uciążliwych wad. Wychowana w mieście, skora do flirtów i zabaw, wymagająca w stosunku do swych adoratorów, pragnie na wsi, dokąd po ślubie przenoszą się małżonkowie, wieść życie salonowe. Drwi z prostych służących, z pogardą traktuje poczciwego „starego szafarza Franciszka”, nie znosi wiejskich obyczajów. Pani Piotrowa sprowadza z miasta wszystkie swoje „drobiazgi”: zwierzęta, klatki z ptakami, ogromną ilość strojów, koszy itp. Chce zmienić wygląd domu i ogrodu, sprowadzić nową służbę. Kiedy już urządziła dworek pana Piotra po swojemu, zaprasza gości. W trakcie zabawy, z powodu nieumiejętnego obchodzenia się z fajerwerkami, dochodzi do pożaru. Pan Piotr jest zrozpaczo ny. Jejmość beztrosko proponuje powrót do miasta. Swoje skargi Piotr kończy smutno: „Próżny żal, jak mówią, po szkodzie”.

Problematyka

Utwór ma wprawdzie formę dialogu, ale bliżej poznajemy tylko jednego z rozmówców, szlachcica, pana Piotra, opowiadającego przyjacielowi o swoim niedawno zawartym małżeństwie. Z opowieści jednoznacznie wynika, że szlachcic nie należy obecnie do osób najszczęśliwszych, a jego małżeństwo do związków najbardziej udanych.

Pan Piotr uczciwie przyznaje, że żona jest „piękna, grzeczna, rozumna”, a do tego majętna - wniosła mu w posagu „cztery wsie dziedziczne”. Okazuje się jednak, iż małżonek w tych właśnie zaletach żony upatruje przyczyny obecnego niezadowolenia. Piękna pani wychowała się bowiem w mieście, jest i oczytana, i wykształcona, ale jej sposób bycia i poglądy na życie są zupełnie odmienne od oczekiwań męża. Żona to osoba modna, przejmuje wszystkie nowinki zagraniczne, chce prowadzić dom na wzór obowiązującej mody. Już w okresie narzeczeństwa Piotr nie czuł się dobrze w roli sentymentalnego adoratora:

Pan Piotr:
- szlachcic, przywiązany do tradycji staropolskiej
- żyjący skromnie, nie ponad stan
- materialista
- uległy
- bezmyślny
- nie asertywny
- zbyt poczciwy
- dobroduszny
- wrażliwy
- cierpliwy
- szanował nakazy innych
- miał szacunek do swoich pracowników
- religijny

Wymagania Żony Modnej:

- Kucharza francuskiego
- Pasztetnika modnego
- Cukiernika
- serwis, figurki i porcelany
- desery: krajerki, bułki tatarak w cukrze, imbir chiński w miodzie
- zamiast osobne pokoje do poszczególnych czynności
- karety na resorach
- służby francuskiej

Charakterystyka "Żony Modnej"

- bogata, miała w posagu cztery wsie
- wymagająca - chciała mieć wszystko
- Rozumna (wykształcona)
- niekulturalna - odpychała służbę
- wyniosła
- bezmyślnie naśladowała modę francuską
- nie dbała o tradycję narodowe
- rozrzutna - wydawała pieniądze na każde swoje zachcianki
- piękna

"Żona Modna" jest krytyką bezmyślnego naśladowania wzorów francuskich, które prowadzą do bankructwa i utraty tradycji polskich.