TECHNIKI SZTUK PLASTYCZNYCH – PYTANIA

1. Definicja techniki malarskiej.

Technika malarska – polega na odpowiednim stosowaniu różnego rodzaju, ale określonych materiałów celem budowy malowidła. Określona jest ściśle zastosowanym materiałem, zakresem czynności i metodą pracy.

2. Struktura obrazu na desce.

a) Podłoże

- podkład (drewno)

- warstwa wiążąca

- warstwy zaprawy

- izolacja rysunku

- imprimitura (izolacja chłonnego podłoża, mogła być barwna i nadawała ton podłoża)

b) farba

- podmalowanie

- właściwa farba

- laserunek

c) werniks (cienko położony)

3. Przyczyny deformacji podobrazi drewnianych.

- narażenie na gwałtowne zmiany temperatury i wilgoć (powoduje pękanie).

- niewłaściwe wycięcie desek.

- narażenie na działanie mikroorganizmów i owadów

4. Metody zapobiegania zniszczeniom podobrazi drewnianych.

- odpowiednie wycinanie i sklejanie desek (stabilizowanie podłoża).

- gotowanie desek w ługu i oleju (przy małym formacie) – zapewnia brak dostępu wody do desek.

- zabezpieczenie odwrocia farbą, olejem lub substancją żywiczną (zabezpiecza to także lico).

- zastosowanie konstrukcji wzmacniających

5. Jak należy wycinać deski na podobrazia i dlaczego?

Deski należy wycinać w sposób promieniowy, ponieważ wykazują one mniejszą skłonność do odkształcania niż deski styczne.

6. Podstawowe rodzaje drewna w malarstwie tablicowym europejskim.

- w okresie średniowiecza najczęściej dąb (Niemcy, Niderlandy, Anglia, Francja, Portugalia)

- topola na południu Włoch

- czasem świerk

7. Dendrochronologia – podstawowe zasady i metody.

Jest to metoda datowania dzieł przez datowanie drewna (na podstawie pierścieni przyrostu).

- każde drzewo wytwarza co roku 1 pierścień przyrostu (słój) o grubości charakterystycznej dla danego gatunku drzewa na danym terenie, a także dla warunków klimat.

- pomiar szerokości słojów pozwala na utworzenie krzywej dendrochronologicznej (charakt. dla poszczególnych gatunków), im dłuższa krzywa tym starsze drzewo. Pozwala ona na odniesienie fragm. przekroju poprzecznego do tej krzywej (szukanie zgodności sekwencji z wykresami innych drzew).

- aby mógł powstać wykres, próbka musi mieć co najmniej 30 słojów!

- określa datę ścięcia drzewa, nie datę użycia w obiekcie!

- drewno na podobrazia często było używane wtórnie!

8. Chronologia radiowęglowa – podstawa metody.

Pozwala na datowanie szczątków organicznych dzięki rozpadowi węgla radioaktywnego ¹⁴C po obumarciu rośliny i jej ścięciu.

- aby określić wiek obiektu należy odnieść wartość ¹⁴C do krzywej wzorcowej (datowanie względne).

- aktywność 14C dla poszczególnych lat określano przy pomocy dendrochronologii.

- ze względu na skomplikowane metody i warunki atmosferyczne datowanie na +/- 50 lat!

- data, którą uzyskujemy nie jest datą powstania obiektu, ale datą obumarcia organizmu!

9. Porównanie metod datowania obiektów (dendrochronologia i chronologia radiowęglowa)

10. Krosna malarskie o sztywnych złączach i krosna ruchome.

Krosna malarskie – pozwalały na utrzymywanie odpowiedniej konstrukcji i napięcia płótna przy malowaniu. Ramy drewniane, na których rozpinano materiał, tzw. blejtram.

a) sztywne:

b) ruchome:

11. Kiedy wynaleziono krosna malarskie ruchome?

1751 r. (F. Watin, A.J. Pernety )

12. Płótno malarskie – sposoby przygotowania do malowania.

- aby uniknąć kurczenia się płótna pod wpływem wilgoci płótno spierano.

- aby uzyskać jasność płótna bielono je na słońcu.

- po napięciu na blejtram czasem szlifowano płótno pumeksem, aby uzyskać gładką powierzchnię (głównie w średniowieczu). Podczas szlifowania płótna ulegały zniszczeniu.

- przeklejano płótno klejem zwierzęcym (glutynowym).

- na blejtram napinano płótno wilgotne, a potem przeklejano.

- przeklejano płótno na masę żywiczną do podłoża (dublowanie), aby uniknąć zniszczeń delikatnego płótna.

- aby płótno było bezpieczne należy zabezpieczyć odwrocie (pokostem – gotowany olej lniany lub resztkami farb).

13. Podstawowe rodzaje płócien jako podobrazie w malarstwie europejskim.

- lniane (podstawowe płótno)

- konopne

- jutowe (impresjoniści)

- ramia (silne włókno, rzadko spotykane)

- bawełniane (najgorsze)

14. Podstawowe rodzaje splotów tkackich.

a) płócienny b) skośny c) atłasowy d) rypsowy

15. Podstawowe elementy opisu płótna w zabytkowym obiekcie.

- sposób tkania płótna i skręcenia nici (S lub Z)

- materiał

- gęstość płótna

- grubość nici

- rodzaj splotu

16. Kiedy wynaleziono mechaniczne krosna tkackie?

1786 r. – Edmund Cartwright

17. Czym różni się płótno tkane ręcznie od tkanego mechanicznie?

Mechaniczne:

- równomiernie tkane

- skręt nitek S

Ręczne:

- nierównomiernie tkane, różna grubość nici

- skręt nitek Z

18. Krótki zarys historii techniki enkaustycznej.

- przypuszczalnie pochodziła z Bliskiego Wschodu.

- znana już w starożytności (portrety fajumskie, staroegipskie malowidła na kamiennych reliefach ok. 3000 p.n.e.), bardzo rozpowszechniona w tym okresie.

- za najstarszą uchodziła enkaustyka cestrowa.

- w staroż. Grecji malowano na marmurze (Erechtejon)

- zarzucona wraz z upadkiem kultury antycznej i zastąpiona przez temperę.

- w XVIII w., kiedy nastąpiło odkrycie wielu starożytnych zabytków próbowano zrekonstruować tę technikę.

- wiek XIX to kolejna próba rekonstrukcji (po odnalezieniu portretów fajumskich).

19. Charakterystyka techniki enkaustycznej (farby, spoiwa, itp.).

- antyczna technika malarska, w której spoiwem jest wosk pszczeli.

- farby woskowe otrzymywane przez stapianie spoiwa z pigmentami.

- fakturalny charakter powierzchni, świeżość barw, świetlistość, połysk.

- wosk otrzymywano przez wytapianie z plastrów w gorącej wodzie (trwały optycznie, odporny chemicznie, topi się w temp. 62-80C)

- wosk punicki – pojawia się w traktatach, otrzymywany przez gotowanie plastrów z sodą i solą morską, uzyskiwano spoiwo woskowe o wyższej temp. topnienia (ok. 100 C)

20. Wady i zalety techniki enkaustycznej.

Zalety:

- można uzyskiwać efekty mal. laserunkowego i kryjącego.

- spoiwo woskowe jest mało reaktywne i świeżość barw trwa długo.

- spoiwo chroni przed czynnikami atmosferycznymi i mikroorganizmami.

- można malować na wszystkich podłożach.

- malowanie można przerwać w dowolnym momencie i później do niego wrócić.

- można kształtować fakturę obrazu (podłoże musi być wilgotne i chłonne).

21. Techniki enkaustyczne według Pliniusza.

a) enkaustyka właściwa – stosowana od czasów staroż., malowano rozgrzanymi płynnymi farbami woskowymi na rozgrzanym podłożu.

- technika cestrowa – centrum (zaostrzony na jednym końcu rylec) pozwalał na rycie ornamentu, drugim, płaskim końcem nanoszono farbę na wyrytą powierzchnię.

- technika kauterowa – cauterium, małe sztabki z jednej strony zakończone łyżeczką, którą nanoszono farbę, z drugiej zakończone formą spłaszczonego liścia, którym ją modelowano.

- technika pędzlowa – najczęściej używana do malowania tła, szat, przy pomocy pędzla.

22. Techniki na zimno.

a) technika woskowo-żywiczna – metoda wykańczania malowideł ściennych, rzeźb, elementów architektonicznych. Do gorącego wosku dodawano żywicy i całość stapiano i nakładano pędzlem na któryś z elementów. Kiedy stwardniało całość ogrzewano i polerowano. Otrzymywano trwałe malowidło i powierzchnię stiukową.

b) malowanie farbami, w których spoiwem jest woskowa emulsja (na zimno) – technika polegająca na zmydlaniu wosku i mieszaniu go z klejem (wosk punicki). Uzyskiwano wosk w postaci emulsji, który na zimno nadawał się do malowania.

23. Możliwość wykorzystania techniki enkaustycznej w malarstwie, rzeźbie, architekturze.

- w malarstwie głównie enkaustyka właściwa i technika przy pomocy emulsji.

- w rzeźbie i architekturze technika woskowo-żywiczna.

24. Definicja grafiki.

Grafika - jeden z podstawowych obok malarstwa i rzeźby działów sztuk plastycznych. Obejmuje techniki pozwalające na powielanie rysunku na papierze lub tkaninie z uprzednio przygotowanej formy.

25. Podział na podstawowe techniki graficzne.

a) Techniki druku wypukłego (drzeworyt, linoryt, gipsoryt, kredoryt)

b) Techniki druku wklęsłego

- suche (miedzioryt, sucha igła, mezzotinta)

- trawione (akwaforta, akwatinta, miękki werniks, odprysk)

c) Techniki druku płaskiego (litografia)

26. Techniki druku wypukłego – rodzaje i na czym polegają.

- drzeworyt - w technice tej używana jest deska, na którą nanosi się rysunek, a następnie przy pomocy specjalnych narzędzi wycina się tło, które na odbitce będzie białe. Pozostawione wypukłe miejsca będą drukowały. Klocek pokrywa się farbą drukarską i odbija na papierze.

- linoryt - Linoryt podobny jest do drzeworytu z tą różnicą, że rysunek zamiast w drewnie żłobi się w linoleum. Do opracowania matrycy używa się dłut, noży i innych narzędzi umożliwiających cięcie materiału. Odbitki wykonuje się na prasie ręcznej lub za pomocą kostki introligatorskiej.

- gipsoryt - polega na wycięciu rysunku na płycie gipsowej za pomocą narzędzi podobnych jak przy linorycie czy drzeworycie. Ze względu na znaczną kruchość formy gipsowej odbitki wykonuje się bez użycia prasy

27. Techniki druku wklęsłego – rodzaje i na czym polegają.

a) suche

- miedzioryt - rysunek wykonuje się rylcem na wypolerowanej płycie miedzianej (najpierw wycinane są ogólne kontury później wypełniane modelunkiem). Płytę pokrywa się farbą, po czym usuwa się jej nadmiar tak, że farba pozostaje jedynie w wyżłobionych rowkach. Następnie rycinę odbija się na prasie. Odbitka z takiej matrycy charakteryzuje się cienką ostro zakończoną kreską i nazywana jest również miedziorytem.

- sucha igła - formę drukową tworzy się za pomocą stalowej igły na wypolerowanej płycie miedzianej, cynkowej lub mosiężnej. Igła, zagłębiając się w powierzchnię płyty, pozostawia rowek oraz wystający wiórek metalowy, zatrzymujące farbę. Tak powstały rysunek daje efekt tzw. dymka obok głównej kreski. Otrzymaną formę drukową powleka się farbą drukową i czyści jak w miedziorycie, a następnie odbija na zwilżonym papierze, stosując minimalny nacisk prasy. Na odbitce daje to efekt szkicu ołówkowego.

- mezzotinta - Rysunek wykonuje się gładzikiem na chropowatej powierzchni płyty miedzianej, uprzednio równomiernie posiekanej specjalnymi narzędziami. Przez wygładzenie określonych partii płyty uzyskuje się właściwą formę ryciny. Im bardziej wypolerowane zostaną odpowiednie fragmenty, tym dadzą jaśniejszy ton na odbitce, gdyż przyjmą mniej farby drukarskiej. Odbitki posiadają subtelne przejścia od czerni do bieli i niezwykle miękkie półtony. Jest to najbardziej malarska ze wszystkich technik graficznych.

b) trawione

- akwaforta - polega na wykonaniu metalowej formy drukowej z rysunkiem uzyskanym za pomocą trawienia. Płytę miedzianą lub cynkową pokrywa się nierozpuszczalnym w kwasie werniksem i następnie wykonuje się rysunek stalową igłą odsłaniając powierzchnię metalu. Przez zanurzenie płyty w kwasie następuje wytrawienie wgłębnego rysunku na płycie. W celu pogłębienia kresek w partiach ciemnych rysunku proces ten powtarza się kilkakrotnie. Po ostatnim trawieniu i usunięciu werniksu w płytę wciera się farbę drukową, która zatrzymuje się tylko w wytrawionych zagłębieniach. Wciśnięta w wytrawione zagłębienia płyty farba przeniesiona zostaje pod naciskiem w prasie wklęsłodrukowej na papier.

- akwatinta - polega na pokryciu płyty metalowej sproszkowaną kalafonią lub pyłem asfaltowym, które podgrzane topią się i przylegają do niej, naniesieniu obrazu poprzez zasłonięcie wybranych fragmentów powierzchni metalu, a następnie trawieniu odsłoniętego metalu kwasem azotowym. Różni się od akwaforty przede wszystkim tym, że trawione są nie linie, lecz płaszczyzny.

- miękki werniks - formę drukową wykonuje się z metalowej płytki (np. cynkowej, miedzianej), która jest polerowana, a następnie dokładnie odtłuszczana. Pokrywa się ją, zazwyczaj za pomocą wałka, miękkim werniksem. Następnie na płytkę przykładany jest arkusz gruboziarnistego papieru, na którym wykonuje się rysunek za pomocą różnych narzędzi. Dzięki posiadanej lepkości werniks przywiera do kartki odsłaniając te miejsca, które mają być poddane trawieniu. Na koniec blacha jest bardzo ostrożnie i powoli trawiona w roztworze kwasowym.

- odprysk - na wypolerowaną i odtłuszczoną płytkę metalową nanosi się pędzelkiem obraz specjalnym roztworem składającym się z atramentu, gumy arabskiej i cukru, następnie blachę pokrywa się werniksem. Kiedy werniks wyschnie blachę zmywa się ciepłą wodą, cukier zawarty w atramencie rozpuszcza się i atrament odpryskuje (stąd nazwa), odsłaniając metal. Potem prószy się matrycę kalafonią (jak w akwatincie) i trawi się ją w kwasie.

28. Techniki druku płaskiego – rodzaje i na czym polegają.

- litografia - rysunek nanosi się zatłuszczającą kredką lub tuszem litograficznym na kamień — gładko wypolerowany lub przetarty ostrym piaskiem, co daje efekt gruboziarnistej faktury na odbitce. Po wykonaniu rysunku powierzchnia kamienia jest zakwaszana słabym roztworem kwasu azotowego i gumy arabskiej. Dzięki temu niezarysowane partie zostają uodpornione na zatłuszczenie farbą, a zarazem przyjmujące wodę. Wtedy właśnie rysunek zwilża się wodą, po czym nanosi się na niego farbę drukarską, którą przyjmują tylko niewytrawione, zatłuszczone wcześniej kredką lub tuszem fragmenty. Odbitki wykonuje się przykładając zwilżony papier do kamienia stanowiącego matrycę i odbijając na prasie litograficznej.

29. Podział technik rysunku według przynajmniej dwóch kryteriów (np. narzędzia i spoiwa farb)

30. Podstawowe informacje o każdej z technik (podłoże, narzędzia, materiały malarskie, trwałość).

a) rysunek pędzlem

- bardzo często łączony ze sztyftem

- uzyskiwano mocną i słabą kreskę

31. Definicja techniki pastelu.

Pastel – technika malarska z użyciem farb uformowanych w cienkie i miękkie wałeczki z pigmentów i małej ilości spoiwa, syntetycznych, sztucznie przygotowywanych. Polega na wcieraniu farb w zaprawę lub podobrazie.

32. Charakterystyka materiałów malarskich i podłoży w technice pastelu.

a) Farby:

- posługujemy się nimi tylko w stanie suchym.

- otrzymuje się je z połączenia barwników, wypełniacza i spoiwa (klejowego lub gumowego).

- odcienie pasteli otrzymuje się przez zmieszanie pełnego koloru z odpowiednią ilością białego wypełniacza (kreda, glinka, gips) utartego ze spoiwem (guma arabska).

- powinny zawierać tylko niewielką ilość spoiwa, wystarczającą, by można było je swobodnie formować w miękkie pręciki.

b) Podłoże:

- każde nieco szorstkie podłoże.

- podstawowym podobraziem jest papier, tektura, rzadziej zagruntowane płótno.

- karton i tektury włochate lub szorstkie szczególnie lubiane.

- dla zwiększenia szorstkości papier można było odpowiednio preparować (nałożenie niewielkiej warstwy zaprawy i szlifowanie papierem ściernym).

33. Utrwalanie pasteli.

- po wprowadzeniu fiksatywy zawsze następuje zmiana w wyglądzie malowidła (zmiany w barwie, zaplamienia)

- metodę utrwalania udało się opracować na początku XVIII w.

- przygotowywano roztwór mocnego kleju rybiego z octem i spirytusem, podgrzewano go i nad parami utrwalano pastel. Para osadzając się wzmacniała odporność malowidła.

- inne metody: rozpylanie żywic rozpuszczonych w alkoholu (damara, szelak, mastyks), roztworów wazeliny, kleju zwierzęcego (żelatyny), chudego mleka (pastele mogły ulegać zniszczeniu ze względu na mikroorganizmy zawarte w mleku).

- przeciwnicy utrwalania zalecają po prostu utrwalanie pasteli (z podkładkami w narożnikach, aby nie dotykały szyby).

34. Historia techniki pastelu, rozwój (wyróżnienie momentów rozwoju i regresu, przyczyny).

- technikę pastelu odkrył w XV w. Francuz Jean Perrel, który wraz z królem ludwikiem przybył… w 1499 r. do Mediolanu i tam spotkał się z Leonardem, który w tym samym roku odnotował nową technikę w Kodeksie Mediolańskim.

- sztucznie sporządzone pastele występują w XVI w. , ich stosowanie przypisuje się L. da Vinci.

- początkowo technika stosowana głównie w portretach.

- rozkwit techniki przypadł na wiek XVII (w 1620 r. we Francji powstała szkoła pastelistów dzięki Danielowi i Petrusowi Dumonstier, którzy rozwijali tą technikę).

- przełomowym momentem w popularności techniki było uznanie przez Królewską Akademię Malarstwa i Rzeźby pastelu za prawdziwą technikę malarską i przyznanie pierwszego tytułu pastelisty (P. Dumonstier).

- w 1 poł. XIX w. następuje upadek techniki, która odradza się w 2 poł. XIX w. (impresjoniści).

35. Mistrzowie techniki pastelu.

Leonardo da Vinci, Jacopo Bassano, Federico Barocci, Hans Holbein młodszy,

bracia Dumonstier, Józef Vivien, Liotard, R. Mengs, Degas, Wyczółkowski, Wyspiański, Witkiewicz

36. Akwarela – definicja techniki.

Akwarela – technika malarska z użyciem transparentnej farby o spoiwie rozpuszczalnym w wodzie (guma arabska, miód, cukier, gliceryna).

37. Sposoby malowania w technice akwareli.

- na suchym podłożu, bez mieszania farb.

- „mokre mokrym” – podłoże jest zwilżone i malując farbą uzyskujemy większa rozlewność.

- mieszany – najpierw malujemy na mokro, a po wyschnięciu poprawiamy.

38. Rodzaje podobrazi i ich charakterystyka.

- technika akwareli wymaga podobrazia jasnego (pełni rolę bieli, traktowane jako najwyższe światło).

- podłoża muszą być zagruntowane.

a) papier:

- powinien być chłonny, gładki lub fakturalny.

- otrzymywany ze szmat lnianych, czerpany ręcznie, klejony w masie klejem zwierzęcym.

- dobrze chłonęły wodę i odporne na światło.

- nietrwałe papiery otrzymywane ze ścieru drzewnego.

- znakomite papiery sprowadzane ze wschodu (japońskie, chińskie) – trwałe i nasiąkliwe, odporne na działanie mikroorganizmów (mitsumata, jampi).

- w chińskich akwarelach i gwaszach papier ryżowy.

b) pergamin:

- bardzo delikatny, ze skór jagnięcych lub cielęcych (welinowy).

- powierzchnię nasycano kredą lub wapnem, szlifowano drobnoziarnistym pumeksem, czasem pokrywano cienką warstwą bieli ołowiowej lub kredy jako gruntem.

- spoiwem dla gruntu był klej pergaminowy.

- typowe podłoże do malowania miniatur.

c) kość:

- płytki przygotowywano tnąc kość, odtłuszczano i suszono na słońcu, szlifowano i polerowano korkiem.

- dla lepszej przyczepności smarowano żółcią wołową.

d) jedwab:

- usztywniano i smarowano żółcią wołową dla lepszej przyczepności.

- usztywniano kładąc cienką warstwę kredy, której spoiwem był klej rybi lub dekstryna (spoiwo uzyskiwane ze skrobi).

39. Akwarela w sztukach plastycznych – rys historyczny.

- występuje już w starożytnym Egipcie (papirusy, księgi zmarłych malowidła ścienne).

- bardzo popularna w starożytnych Chinach i Japonii (wachlarze, lampiony, zwoje).

- w Europie początki zachowanej techniki znajdujemy w rzymskich katakumbach (II-IV w.).

- w średniowieczu stosowana w iluminatorstwie i miniatorstwie (rysunki pod akwarelę wykonywano ołówkiem metalowym, następnie wzmacniano tuszem i kolorowano akwarelą).

- rysunki pod malowidła scienne (tzw. kartony).

- w okresie nowożytnym stosowana przez podróżników.

- A. Durer, H. Holbein.

- w XVII w. głównie na terenach Holandii, Flandrii (portrety, pejzaże) – N. Poussin, A. van Dyck, Rembrandt, Rubens.

- w XVIII w. apogeum rozwoju.

- za wybitnych uważani angielscy twórcy, którzy dokonywali przełomowych eksperymentów (W. Turner – malował światłocieniowo).

- dominowała technika mokre mokrym.

- XIX w. – Gauguin, Cezanne, impresjoniści.

- XX w. – szkoła monachijska (W. Kandinsky, P. Klee, E. Nolde).

40. Pojęcie laserunku.

Laserunek – przezroczysta warstwa wykończeniowa farby położona na powierzchni obrazu olejowego lub temperowego, zmieniająca zabarwienie farby, którą pokrywa.

41. Gwasz – definicja techniki.

Gwasz – technika malowania z użyciem farb wodnych z domieszką bieli, nadającej jej właściwości kryjące. Jest to technika pośrednia między pastelem i akwarelą (od akwareli różni się nieprzejrzystością, a od pastelu tym, że maluje się na mokro).

42. Porównanie techniki pastelu, akwareli i gwaszu.

- pastel – w przeciwieństwie do akwareli i gwaszu maluje się na sucho.

- akwarela – w przeciwieństwie do pozostałych dwóch jest techniką transparentną.

- gwasz – po wyschnięciu przypomina pastel.

- we wszystkich trzech używa się podobnych podobrazi i pigmentów.

- biel stosowana tylko w pastelu i gwaszu.

- w gwaszu pigmenty były grubiej ucierane.

43. Farby olejne – rys historyczny.

- znane i stosowane już w starożytności.

- znali je i stosowali Egipcjanie, Chińczycy.

- w średniowieczu spoiwa olejne opisywane w traktatach Herakliusza i mnicha Teofila, nie były jednak podstawowym spoiwem.

- w czasach Giotta (XIV w.) farbami olejnymi wykańczano malowidła temperowe.

- w XV w. pojawiają się pierwsze recepty na przygotowanie farb olejnych.

- wynalazek van Eycka, racjonalne wykorzystanie materiałów i ich znajomość w logicznej budowie malowidła.

- w XV w. powszechnie stosowane i stopniowo wypierają inne techniki.

- w XVII w. najchętniej ze wszystkich stosowana technika (szczególnie Alla prima).

- dominuje w XVIII i XIX w.

44. Techniki olejne i ich mistrzowie.

Leonardo da Vinci, Jan van Eyck, Peter Paul Rubens

45. Jan van Eyck – i jego rola dla rozwoju malarstwa olejnego.

Był on mistrzem malarstwa olejnego. W XV w. Giorgio Vasari wprowadził nazwisko van Eycka jako wynalazcę tej techniki (wynikało to z efektów malarskich, jakie van Eyck chciał uzyskać – gładkie powierzchnie, cienkie warstwy, wielowarstwowe laserunki, głębia przestrzeni). Stosował on jednak technikę mieszaną.

46. Rodzaje spoiw olejnych i ich przygotowanie.

- oleje schnące, półschnące i nieschnące.

- otrzymywane przez tłoczenie na zimno z nasion roślin przy pomocy prasy, potem materiał poddawano oczyszczaniu.

- do olejów dodawano sykatywy.

- czasem oleje ulepszano rozrzedzając olejkiem (np. terpentynowym) lub gotując z żywiczanami przez kilka godzin.

47. Proces schnięcia farb olejnych.

Podstawą malarstwa olejnego są oleje schnące pochodzenia roślinnego. Wysychają one w sposób chemiczny. Są to pochodne gliceryny i wyższych kwasów tłuszczowych, w których pomiędzy wiązaniami pojedynczymi występują podwójne (nienasycone). Schnięcie olei polega na utlenianiu warstw olejnych i przyłączaniu się do tych wiązań tlenu. Muszą być spełnione warunki: dostęp tlenu, temp. powyżej 0C. Sprzyjającym czynnikiem jest światło. Procesowi schnięcia w obrazie towarzyszy z czasem żółknięcie powierzchni i zwiększenie przezroczystości warstwy malarskiej.

48. Co to są sykatywy?

Sykatywy (suszki) – suche związki zawierające ołów, kobalt, mangan, które katalizowały przyłączanie tlenu i sprawiały, że warstwa szybciej wysychała.

49. Jak powstaje linoksyd?

Linoksyd tworzy się na powierzchni warstwy olejnej w rezultacie schnięcia (utleniania warstw olejnych).

50. Co to jest imprimitura?

Imprimitura – izolacja chłonnego podłoża, mogła być barwna i nadawała ton podłoża.

51. Co to jest pentimento?

Pentimento – zjawisko poprawek autorskich, które możemy odczytać przez przezroczyste warstwy, malarskie.

52. Techniki alla prima i pastoso.

Alla prima – technika malowania polegająca na kładzeniu farb bezpośrednio na zaprawie, bez przygotowywania podmalówki i rysunku.

Pastoso – technika malowania z uzyskaniem szorstkiej, niby rzeźbionej faktury obrazu.

53. Technika malarska a rodzaj spoiwa.

54. Podział spoiw malarskich według różnych kryteriów.

1. Według pochodzenia:

a) produkty roślinne

b) produkty zwierzęce

c) pochodzenia mineralnego

d) otrzymywane syntetycznie

2. Według techniki malarskiej:

a) spoiwa wodne

- gumy roślinne (guma arabska, guma tragantowa i inne)

- kleje z ziaren roślinnych (skrobia, dekstryna, kleje zbożowe, klej lniany)

- pochodzenia zwierzęcego (kazeina, mleko, jajko, kleje glutynowe)

b) spoiwa olejne

- schnące (lniany, orzechowy)

- półschnące (makowy, słonecznikowy)

- nieschnące (rzepakowy, oliwkowy)

c) spoiwa mieszane (temperowe, dyspersyjne, emulsyjne)

3. Według sposobu wysychania i wiązania:

a) procesy fizyczne (odparowywanie wody – spoiwa wodne, spoiwa termoplastyczne - bitumy)

b) reakcje chemiczne (utlenianie – spoiwa olejne)

c) procesy fizyczne i chemiczne (spoiwa temperowe)

55. Charakterystyka spoiw białkowych i węglowodanowych.