Strategia kierowana jest do narodów całego globu ziemskiego. W Polsce problemy ochrony i kształtowania środowiska wspiera i pomaga rozwiązać naukowa instytucja – Państwowa Rada Ochrony Przyrody( PROP) z siedzibą w Warszawie oraz społeczna organizacja Liga Ochrony Przyrody ( LOP) założona w 1928 roku. Podstawą do działań na rzecz ochrony środowiska są również akty prawne: „ Ustawa o Ochronie i Kształtowaniu Środowiska ” i „Ustawa o Ochronie Przyrody”. Początki ochrony obiektów przyrodniczych sięgają zamierzchłych czasów. Z drugiego tysiąclecia przed naszą erą są przepisy o ochronie lasów o Chinach, a sprzed prawie trzech tysięcy lat edykty króla Asioki w Indiach. Pierwsze obiekty, które można uznać za obszary chronione w dzisiejszym rozumieniu powstały w XIX wieku. W 1805 roku w Danii „ powołano do życia ” pierwszy rezerwat przyrody. W 1864 roku objęto ochroną lasy sekwojowe w Yosemite w Kalifornii, a w połowie XIX wieku lasy w Yellowstone, gdzie w 1872 roku powstał pierwszy na świecie park narodowy. W Europie pierwszymi parkami narodowymi były: Suisse w Szwajcarii ( 1914 ) i Abisko, Sarek w Szwecji (1909 ). Ważność aspektu ochrony wartościowych przyrodniczo obszarów spowodowała utworzenie w 1948 roku Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody ( International union for Conserwation of Nature -IUCN ). IUCN zaproponowała osiem kategorii obszarów chronionych, z czego sześć zostało uznanych przez Organizację Narodów Zjednoczonych jako oficjalne kategorie parków narodowych i obszarów chronionych. Najstarsze zarządzanie w sprawie ochrony zwierząt pochodzi z czasów Bolesława Chrobrego, który zabronił polować na rzadkie już wtedy bobrł. Tur- Książęta mazowieccy nie udzielali nikomu zezwoleń na zabijanie tych zwierząt a od czasu pierwszych Jagiellonów istniała nawet specjalna straż, której zadaniem było pilnowanie i dokarmianie tego wymierającego gatunku. W 1523 r., w Statucie Litewskim, Zygmunt I ogłosił ochronę żubra, tura, bobra, sokoła, i łabędzi. Od zarania wieków obserwujemy starania mające na celu nie tylko ochronę ginących gatunków, ale także ochronę środowiska: lasów i wód. Pierwsze zarządzenie w tej sprawie wydał Kazimierz Wielki w 1347 r., a następnie Władysław Jagiełło w latach 1420 i 1423, zakazując wycinania cisów i wywożenia z Polski tego drzewa. Od 1328 r. istniały zakazy używania włoków na Zalewie Wiślanymw 1578 r. Stefan Batory ogłosił dekret zabraniający używania do łowienia ryb nie tylko włoków, lecz także bosaków i sieci o bardzo małych oczkachW 1860 r. Władysław Taczanowski, znakomity uczony, ornitolog, doceniając w pełni potrzebę ochrony drapieżników pisał, że gdzie więcej zwierząt drapieżnych, więcej jest także ptactwa wszelakiego. w 1868 r. przez Sejm Galicyjski ustawy o ochronie dwóch rzadkich gatunków zwierząt tatrzańskich: świstaka i kozicy. Była to pierwsza na świecie ustawa, którą Polska szczyci się do dziś. Jej współtwórcą był wybitny zoolog, pierwszy królewski profesor leśnictwa – Maksymilian SiłaNowicki. Towarzystwo Tatrzańskie, istniejące od 1873 r. , na łamach swego wydawnictwa „ Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego ” nawoływało do ochrony niszczonych lasów tatrzańskich, W 1919 r. Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego powołał Tymczasową Państwową Komisję Ochrony Przyrody, która w 1925 r. została rozporządzeniem Rady Ministrów przemianowana na Państwową Radę Ochrony Przyrody. Pracą jej kierował w okresie przedwojennym i powojennym prof. Władysław Szafer. A. Wodziczko wydaniem swojej pracy Ochrona przyrody nową gałęzią wiedzy ( 1933 ) zapoczątkował wyodrębnienie ochrony przyrody jako nowej gałęzi wiedzy i odrębnej dyscypliny naukowej oraz propagował wprowadzenie zasad naukowych gospodarki przyrodą. W. Goetel kontynuując tę myśl w 1965 r. zaproponował nadanie nauce o ochronie przyrody i jej zasobów nazwy sozologiiW 1934 r. ukazała się ustawa o ochronie przyrodyDużą rolę w rozwoju ochrony przyrody odegrała Liga Ochrony Przyrody, która powstała w wyniku uchwały podjętej przez VIII Zjazd Państwowej Rady Ochrony Przyrody w 1927 r. Zaspokoiło to potrzebę istnienia osobnej organizacji społecznej, powołanej do popularyzowania wśród społeczeństwa celów i zadań ochrony przyrody. Organizowała ona od chwili powstania działalność społeczną na rzecz ochrony przyrody i jej zasobów. W 1968 r. Liga Ochrony Przyrody została uznana przez Radę Ministrów za Stowarzyszenie Wyższej Użyteczności, co było wyrazem pozytywnej oceny jej dotychczasowej działalnościLiga Ochrony Przyrody jest członkiem Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów, ma również swego przedstawiciela we Wschodnioeuropejskim Komitecie Wychowania, będącym organem Uniustawa o ochronie środowiska z dnia 31 stycznia 1980 r., którą uregulowano wiele ważnych problemów. Polska prowadzi współpracę międzynarodową w zakresie ochrony środowiska, a zwłaszcza problemów dotyczących utrzymania na odpowiednim poziomie jakości środowiska w rejonach przygranicznych. O randze nadanej problemom ochrony środowiska świadczy fakt, że w 1985 r. powołano Ministerstwo Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalny

DATY

1617r. - Wydano dokument zezwalający poddanym polować na kozice (w Tatrach) jedynie w celu złożenia daniny należnej władcy.

1627r. - Z rąk kłusownika padła ostatnia krowa tura

1868r. - (5 październik) Sejm Krajowy dla Galicji uchwalił we Lwowie akt prawny dotyczący ochrony świstaka i kozicy w Tatrach. "Ustawa względem zakazu łapania, wytępienie i sprzedawania zwierząt alpejskich, właściwych Tatrom, świstaka i dzikich kóz." Była to jedna z pierwszych na świecie ustawa o ochronie gatunkowej zwierząt.

1878r. - Ginie ostatni niedźwiedź w Puszczy Białowieskie

1919r. - Zabito ostatniego żubra w Puszczy Białowieskiej

najstarszy cis na świecie uważany jest Llangernyw Yew, rosnący w północnej Walii, w wiosce Llangernyw. Szacuje się, że ma 4-5 tys. lat. Najstarszym cisem w Polsce jest cis Henrykowski w Henrykowie Lubańskim na Dolnym Śląsku, jego wiek ocenia się na 1266 lat

Bocian czarny należy do ptaków nielicznych, a nawet rzadkich. Liczebność bociana czarnego w Polsce szacowana jest na 1400-1600 par lęgowych.

Państwowy Monitoring Środowiska – system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania wyników badań i oceny elementów środowiska. Celem PMŚ jest systematyczne informowanie organów administracji i społeczeństwa o:

• jakości elementów przyrodniczych, dotrzymywaniu standardów jakości środowiska określonych przepisami oraz obszarach występowania przekroczeń tych standardów;

• występujących zmianach jakości elementów przyrodniczych i przyczynach tych zmian, w tym powiązaniach przyczynowo skutkowych występujących pomiędzyemisjami i stanem elementów przyrodniczych;

PMŚ został utworzony na mocy ustawy z dnia 20 lipca 1991 roku o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 77, poz. 335 z późniejszymi zmianami).

Koordynatorem PMŚ jest Główny Inspektor Ochrony Środowiska.

Fundacja Drosos – organizacja charytatywna założona w 2003 roku w Zurychu. Fundacja działa na rzecz oświaty, odżywiania oraz opieki zdrowia w rejonach biednych świata. Dalej Fundacja zaangażowana jest w celach ochrony klimatu i środowiska. Założenie Fundacji Drosos zostało umożliwione dzięki inicjatywie prywatnej

Inspekcja ochrony środowiska bierze udział w procesie lokalizacji inwestycji, przekazywania do użytku obiektów lub instalacji realizowanych jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, może podjąć decyzję o wstrzymaniu działalności, która narusza zasady ochrony środowiska lub warunki korzystania ze środowiska

Zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną podczas prezentacji klas jakości, np. na mapach, używa się pięciu kolorów^[2]:

• I – niebieski

• II – zielony

• III – żółty

• IV – pomarańczowy

• V – czerwony.

Indeks saprobów – wskaźnik biologiczny używany w biomonitoringu wód, bioindykator stopnia zanieczyszczenia wód śródlądowych (głównie rzek), bazujący na cechach organizmów żywych, ich autekologii, analizie częstości występowania gatunków przewodnich w strefach saprobowych (saprobia, saproby). Opracowany i stosowany był krajach RWPG, obecnie zastępowany jest w monitoringu przez indeksy biotyczne (zob. Polski indeks biotyczny).

Wskaźnik saprobowości określa poziom zanieczyszczenia wód martwą materią organiczną lub produktami jej gnilnego rozkładu.

Komisja Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa (skrót: OSZ) wchodzi w skład stałych komisji sejmowych. Zakres jej zadań obejmuje sprawyochrony i kształtowania środowiska oraz ochrony jego nieodnawialnych zasobów, gospodarki wodnej, dróg wodnych śródlądowych, meteorologii, hydrologii, geologiioraz leśnictwa i gospodarki leśnej.

• Maciej Grabowski (bezpartyjny) – minister środowiska od 27 listopada 2013

KASHUE – Krajowy Administrator Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji,

Państwowa Rada Ochrony Przyrody (PROP) – organ opiniodawczo-doradczy w zakresie ochrony przyrody, działający przy Ministrze Środowiska, ale doradzający na podstawie różnych ustaw także innym organom oraz mogący wyrażać opinie i stanowiska z własnej inicjatywy oraz na wniosek dowolnych podmiotów. Rada składa się z 40 członków powoływanych przez ministra na pięcioletnią kadencję, spośród działających na rzecz ochrony przyrody przedstawicieli nauki, praktyki i organizacji ekologicznych^[1]. Państwowa Rada Ochrony Przyrody okresowo ocenia stan ochrony przyrody w Polsce, opiniuje projekty aktów prawnych, projekty nowych obszarów chronionych, przedstawia wnioski w sprawach dotyczących ochrony przyrody oraz popularyzuje ochronę przyrody. Zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody pełni także funkcję organu naukowego CITES. PROP jest także członkiem Światowej Unii Ochrony Przyrody IUCN (jako organizacja pozarządowa). Do 1949 r. była wraz z Biurem Delegata Ministra Oświaty jedyną w Polsce instytucją państwową zajmującą się ochroną przyrody

Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych, w skrócie UNEP (ang. United Nations Environment Programme) – agenda ONZ powołana rezolucjąZgromadzenia Ogólnego ONZ nr 2997 z 16 grudnia 1972 roku w celu prowadzenia przez ONZ działań w zakresie ochrony środowiska i stałego monitorowania jego stanu na świecie. Siedziba UNEP mieści się w Nairobi, stolicy Kenii. Na czele sekretariatu programu stoi Niemiec Achim Steiner.

Fizjocenoza (gr. phýsis natura, koinós wspólny) – wewnętrznie zróżnicowany, ponadekosystemalny^[1] układ naturalny^[2] utworzony przez wiele różnych ekosystemów, całość przyrody na danym obszarze, czyli zróżnicowane biocenozy wraz z ich siedliskami, wspólnie tworzące określony krajobraz^[2]. Termin wprowadził Adam Wodziczko w 1932 roku^[2].

Fizjocenoza jest też definiowana jako krajobraz, część epigeosfery stanowiąca złożony przestrzennie geokompleks o swoistej strukturze i wewnętrznych powiązaniach, lub jako heterogenny fragment terenu, złożony z powiązanych wzajemnie ekosystemów^[3].

Przykładem fizjocenozy jest strukturalno-funkcjonalny układ ekosystemów miasta^[1].

Gatunek kluczowy^[1], gatunek zwornikowy^[2] – gatunek, niezbędny do prawidłowego funkcjonowania całego ekosystemu, warunkujący istnienie innych gatunków. Wpływ gatunku kluczowego na ekosystem jest większy niż można by oczekiwać, biorąc pod uwagę jego liczebność, gdyż nie musi być gatunkiem dominującym^[2]. Usunięcie gatunku kluczowego z ekosystemu powoduje jego znaczące przekształcenie, podczas gdy usunięcie gatunku dominującego może być zrekompensowane przez rozwój populacji gatunków subdominujących

Klasy dominacji – wskaźnik używany w badaniach ekologicznych i zoocenologicznych. W grupach mało licznych gatunkowo wyróżnia się na ogół mniej klas, lecz o większej dominacji. W grupach liczniejszych gatunkowo wyróżniane są zazwyczaj niższe klasy dominacji. Ta różnorodność wynika z potrzeby zróżnicowania materiału. W badaniach nad owadami wodnymi najczęściej wyróżniane są następujące klasy dominacji (BIESIADKA i KOWALIK 1980), gdzie:

• Eudominanci – liczebność pow. 10%,

• Dominanci – 5,01-10%,

• Subdominanci – 2,01-5%,

• Recedenci – poniżej 2%.

Model oportunistycznego zastępowania (model stacjonarny) – zakłada, że sukces ewolucyjny sprzyja gatunkom (właścicielom) danej niszy ekologicznej – zajmujące je gatunki będą tam pozostawać aż do ich eliminacje przez zewnętrzną wobec nich siłę abiotyczną. Dopiero wtedy inne, blisko biologicznie lub ekologicznie gatunki będą mogły zając tak opuszczone pozycje.

Biopaliwa 1 generacji to rośliny uprawne, takie jak kukurydza, trzcina cukrowa, rzepak czy buraki cukrowe, z których produkuje się bioetanol (fermentacja alkoholowa) lub biodiesel (estryfikacja olejów roślinnych).

Biopaliwa 2 generacji to właściwie cała reszta. Ten szeroki termin obejmuje m.in. celulozowe resztki organiczne, mogące być uprawiane na nieużytkach niezdatnych dla innych upraw (słoma, wierzba energetyczna, miskant). Do tej kategorii zalicza się też biogaz oraz proces upłynniania biomasy, w którym jest ona najpierw zgazowywana, a gaz następnie wykorzystuje się do produkcji paliwa.

Spalanie wysuszonej biomasy jest korzystniejsze dla środowiska niż spalanie paliw kopalnych. Rośliny nie tylko nie zawierają siarki czy metali ciężkich, tak powszechnych np. w węglu czy ropie, ale też, w teorii, spalanie biomasy nie powoduje zwiększenia się ilości dwutlenku węgla w atmosferze. Rośliny rosnąc "wyciągają" dwutlenek z atmosfery, który potem, spalając je, wpuszczamy do atmosfery w tej samej ilości, po czym sadzimy nowe rośliny, które znowu wyciągną z atmosfery tę samą ilość dwutlenku węgla. I tak w kółko. W sumie bilans emisji CO₂ jest zerowy. Można sobie nawet wyobrazić sekwestrację dwutlenku węgla ze spalanej biomasy, co mogłoby pozwolić na ujemną emisję CO₂. Szacowany potencjał energetyczny biomasy to całkiem sporo - 5000 GW.

Najdalej na zachód wysuniętym stanowiskiem chamedafne jest torfowisko Sicienko (dawniej zwane Sarnim Bagnem) wDrawieńskim Parku Narodowym, na którym rośnie ok. 3 tys. okazów tej rzadkiej rośliny. Krzewinkę odkryto na tym terenie w 1973 r. Początkowo objęto ją ochroną rezerwatową, a po utworzeniu Drawieńskiego Parku Narodowego rezerwat przekształcono w obszar ochrony ścisłej. Badania przekroju wykazały, że rośnie ona tutaj nie dawniej niż od 100–200 lat.

Obiło ci się o uszy, że ananas odchudza? Taką renomę owoc zawdzięcza obecności bromeliny, enzymu, który wspomaga trawienie poprzez rozkładanie białek do aminokwasów (pomaga jej biotyna rozprawiająca się z kolei z węglowodanami). Terapia śmiechem (geloterapia) to terapia oparta na założeniu, że spontaniczny śmiech pomaga odreagować stres, konflikty, frustracje

Dyrektywa SEVESO III
Kontrola zagrożeń poważnymi awariami związanymi z substancjami niebezpiecznymi

Projekt BEAGLE jest powszechnie dostępnym w internecie projektem dotyczącym różnorodności biologicznej, otwartym dla wszystkich szkół w Europie. Nazwa BEAGLE powstała z pierwszych liter angielskich słów Biodiversity Education and Awareness to Grow a Living Environment, które w tłumaczeniu na język polski oznaczają edukację i podnoszenie świadomości dot. różnorodności biologicznej i jej związków ze zrównoważonym rozwojem

Najczęściej spotykaną klasyfikacją ze względu na wielkość cząstek jest:

• PM2,5 (particulate matter 2.5) – wszystkie aerozole atmosferyczne o wielkości cząstek 2,5 mikrometra lub mniejszej^[3], w skład których wchodzą zwykle stosunkowo reaktywne związki organiczne i nieorganiczne (np. azotan amonu)^[2];

• PM10 (particulate matter 10) – wszystkie cząstki o wielkości 10 mikrometrów lub mniejszej^[4], w skład których wchodzą zwykle stosunkowo obojętne chemicznie związki takie jak krzemionka i tlenki metali^[2];

• TSP (total suspended particulates) – całkowity pył zawieszony, czyli wszystkie aerozole, o średnicy cząstek zarówno poniżej, jak i powyżej 10 mikrometrów.

Aerozole siarczanowe – aerozole atmosferyczne zawierające siarczany lub kwas siarkowy. Są jednym z mechanizmów nukleacji chmur w atmosferze^[1][2]. Aerozole siarczanowe w stratosferze odgrywają istotną rolę w hipotezach inżynierii klimatu^[3][4][5], podobną do roli aerozoli w stratosferze po wybuchu wulkanów. W tej hipotezie aerozole siarczanowe powodują oziębianie Ziemi poprzez odbijanie promieniowania słonecznego.

he Advanced Technology – Partial Zero Emissions Vehicle (AT-PZEV) – jest to ocena emisji spalin utworzona w Kalifornii we współpracy z California Air Resources Board (CARB). Samochód sklasyfikowany według tej normy musi spełniać wymagania czystości spalin PZEV oraz wykorzystywać zaawansowaną technologię hybrydową w celu obniżenia zużycia paliwa. Np. toyota prius, honda civic hibrid

Lotne związki organiczne, LZO (VOCs, ang. volatile organic compounds) – grupa związków organicznych, wykazujących następujące własności:

• z łatwością przechodzą w postać pary lub gazu

• charakteryzują się wysoką prężnością par i niską rozpuszczalnością w wodzie

• ich temperatura wrzenia mieści się w zakresie: 50-250 °C (pomiar w warunkach ciśnienia normalnego 101,3 kPa).

Zawierają również atomy tlenu, wodoru, fluoru, chloru, siarki, azotu, bromu.

Lotne związki organiczne występują jako uboczne produkty w wielu procesach przemysłowych i stanowią źródło zanieczyszczeń środowiska. Szczególnie duże znaczenie ma wtórne zanieczyszczenie substancjami powstającymi w wyniku reakcji chemicznych jakie zachodzą w środowisku z udziałem LZO. W taki sposób powstaje np. ozon troposferyczny.

Dzięki dekretom władców już od X wieku chronione były w Polsce niektóre gatunki zwierząt łownych. Podczas panowania Bolesława Chrobrego objęto ochroną bobry. W XIV wieku, za panowania Kazimierza Wielkiego powstała idea ochrony lasów. W XV wieku, dzięki zarządzeniom Władysława Jagiełły wprowadzono ograniczenia w polowaniach na zwierzynę leśną oraz ochronę okazałych, wiekowych dębów i cisów.Za czasów Zygmunta Starego w niektórych siedliskach rozpoczęto ochronę sokoła i łabędzia. Zygmunt August zakazał polowań na zwierzynę leśną w okresie rozrodu. Stefan Batory wprowadził okres ochronny i wymiary ochronne dla ryb celem zabezpieczenia przed wyławianiem narybku. Zygmunt III wprowadził nakaz ochrony tura. Niestety, mimo wysiłków, gatunek tura całkowicie wyginął. 

 Stanisław Staszic, który jako pierwszy, zwrócił uwagę na potrzebę ochrony Tatr. W1868 roku na Sejmie Krajowym we Lwowie uchwalono ustawę o ochronie świstaka i dzikich kóz żyjących w Tatrach.

Jan Gwalbert Pawlikowski (1860-1939) - humanista o niezwykle wszechstronnej wiedzy i zainteresowaniach. Był prekursorem taternictwa jaskiniowego. W 1912 r. zainicjował powołanie Sekcji Tatrzańskiej jako pierwszej w Polsce organizacji mającej na celu ochronę przyrody. Brał aktywny udział w pracach organizacyjnych nad powołaniem Ligi Ochrony Przyrody. Współdziałał też w międzynarodowym ruchu ochrony przyrody i w powołaniu Międzynarodowego Biura Ochrony Przyrody w Brukseli. Stał się prekursorem dzisiejszej sozologii.

Marian Raciborski (1863-1917) - profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, wybitny botanik, popularyzator wiedzy przyrodniczej i krajoznawczej, pionier idei ochrony przyrody, inicjator tworzenia rezerwatów przyrody w Polsce. Był przewodniczącym Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. M. Kopernika, które opracowało plan ochrony kilkudziesięciu osobliwości przyrody zasługujących na ochronę oraz zaproponowało ochronę większych rezerwatów górskich w Tatrach i Pieninach a także rezerwatów stepowych na niżu.

Józef Morozewicz (1865-1941) - profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, światowej sławy uczony mineralog, odkrywca i podróżnik, organizator Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, działacz ochrony przyrody, pierwszy prezes Ligi Ochrony Przyrody. Wprowadził termin "zasoby przyrody"; pod jego opieką powstała w 1926 r. Komisja Ochrony Zabytków Przyrody Nieożywionej.

Józef Paczoski (1869-1942) - wybitny botanik, profesor, znawca flory południowo-wschodniej Europy, inicjator i twórca nauki fitosocjologii, jeden z twórców naukowych podstaw ochrony przyrody. Był inicjatorem utworzenia Muzeum Puszczy Białowieskiej. Działał z profesorami: W. Szaferem i A. Wodziczką na rzecz utworzenia Parku Narodowego w Białowieży, co nastąpiło dopiero w 1947r. Prace naukowe J. Paczoskiego nad biologią szkodników w rolnictwie miały na celu wynalezienie skutecznych metod ich zwalczania opartych na znajomości właściwości ekologicznych roślin i owadów oraz stosowaniu prawidłowych metod uprawy.

Władysław Szafer (1886-1970) - profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, wybitny uczony botanik, znakomity pedagog, wychowawca i publicysta, organizator ruchu ochrony przyrody i główny inicjator powołania Ligi Ochrony Przyrody, zaangażowany działacz w międzynarodowym ruchu ochrony przyrody. Z profesorem Michałem Siedleckim był inicjatorem utworzenia w 1928 r. Międzynarodowego Biura Ochrony Przyrody w Brukseli. W latach 1936-38 był reprezentantem Rządu Polskiego do Rady Generalnej tegoż Biura. W 1958r. został wybrany członkiem honorowym Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i jej Zasobów a także członkiem Komisji Ekologicznej oraz Tymczasowego Międzynarodowego Komitetu Parków Narodowych. Brał również udział w międzynarodowych akcjach jak: utworzenie Komitetu Ochrony Żubra, współpraca z Międzynarodowym Komitetem Ochrony Ptaków i Międzynarodową Radą Badań Morza, w akcjach ochrony wielorybów, rybostanu oceanów i innych. Jego nazwisko zostało umieszczone na "Zaszczytnej Liście Zasłużonych dla Ochrony Przyrody", zaprezentowanej na Międzynarodowym Kongresie Światowego Funduszu na Rzecz Dzikich Zwierząt w Bonn w 1975 r. Pozostawił wielkie dzieło swego życia - organizację ochrony przyrody w Polsce zdolną do działania.

Adam Wodziczko (1887-1948) - profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, wybitny uczony botanik, pedagog, pierwszy uniwersytecki wykładowca ochrony przyrody i krajobrazu, zaangażowany w działalność społeczną na rzecz ochrony przyrody w Polsce. Brał prof. udział w pracach dotyczących projektów parków: Tatrzańskiego, Pienińskiego i Babiogórskiego. Z jego inicjatywy zostały utworzone w Polsce trzy parki narodowe: Wielkopolski, Woliński i Słowiński. Z inicjatywy A. Wodziczki powstała w 1947 r. w Toruniu pierwsza w Polsce Katedra Ochrony Przyrody i Ekologii. Prof. Wodziczko brał także udział w organizowaniu Ogrodu Botanicznego w Poznaniu.

Michał Siedlecki (1873-1940) - profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, wybitny uczony przyrodnik i zoolog, podróżnik, popularyzator nauk przyrodniczych, pedagog, literat i artysta rysownik, zasłużony działacz ochrony przyrody w Polsce i za granicą. W 1923 r. został mianowany członkiem Państwowej Rady Ochrony Przyrody oraz delegatem Rządu Rzeczypospolitej Polskiej do stałej Międzynarodowej Rady Badań Morza w Kopenhadze. Był również delegatem Rządu do Rady Generalnej Międzynarodowego Biura Ochrony Przyrody w Brukseli oraz przedstawicielem PROP w Międzynarodowej Unii Biologicznej, Międzynarodowej Radzie Badań Morza i w Międzynarodowym Komitecie Ochrony Ptaków. Uczestniczył też w wielu międzynarodowych kongresach ornitologicznych i ochrony przyrody. Z jego inicjatywy w 1930 r. Polska przystąpiła do prac w Międzynarodowym Komitecie Ochrony Ptaków z siedzibą w Londynie. Dzięki jego staraniom w 1936 r. został objęty ścisłą ochroną jesiotr zachodni a także łosoś i troć wiślana. Współdziałał w restytucji żubra białowieskiego.

Walery Goetel (1889-1972) - profesor Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, przyrodnik-geolog, współorganizator Ligi Ochrony Przyrody, rzecznik ochrony zasobów przyrody, jeden z inicjatorów utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego. Na pierwszym powojennym Kongresie Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody w Brunnen w 1947 r. był głównym rzecznikiem rozszerzenia pojęcia ochrony przyrody i objęcia nią wszystkich zasobów naturalnych. W efekcie na kongresie w Edynburgu w 1956 r. zmieniono program Unii i jej nazwę na Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i jej Zasobów a prof. Goetel otrzymał jej najwyższe wyróżnienie - medal Van Tienhofena. Dla nowej gałęzi nauki o ochronie i ratowaniu środowiska W. Goetel zaproponował w 1965 r. nazwę sozologia.

 W1906 r. powstało Polskie Towarzystwo Krajoznawcze, które zajmowało się turystyką krajoznawczą i ochroną przyrody. W1919 r. powołano Tymczasową Państwową Komisję Ochrony Przyrody. W1921 r. utworzono w Białowieży rezerwat leśny - zaczątek przyszłego parku narodowego. W1925 r. powołano Państwową Radę Ochrony Przyrody. W1929 r. w Białowieży rozpoczęto hodowlę restytucyjną żubrów a w 1936 r. - konika leśnego (tarpana). W1934 r. Sejm uchwalił pierwszą ustawę o ochronie przyrody. W1945 r. reaktywowano działalność PROP i LOP. W 1947 r. został utworzony pierwszy polski park narodowy - Białowieski P. N. W 1952 r. utworzono Zakład Ochrony Przyrody PAN z siedzibą w Krakowie. W 1958 r. w Popielnie na Mazurach rozpoczęto realizację programu czynnej ochrony bobrów. W 1985 r. powstało Ministerstwo Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych a w 1991 r. Sejm uchwalił nową ustawę o ochronie przyrody. 

 Szacuje się, że w naszym kraju żyje około 47000 gatunków zwierząt. Zdecydowana większość kręgowców występujących w Polsce objęta jest ochroną prawną. Zagrożenie szaty roślinnej na terenie Polski jest mniejsze niż w Europie. Jest tu około 11000 gatunków roślin i 5000 gatunków grzybów. Przekształcenie antropogeniczne środowiska przyrodniczego w Polsce jest mniejsze niż w Europie Zachodniej. Na terenie Polski występują liczne gatunki roślin i zwierząt oraz typy ekosystemów o szczególnym znaczeniu w skali Europy. W Polsce istnieją 23 parki narodowe, ponad 100 parków krajobrazowych, około 5 tys. rezerwatów i około 60 tys. pomników przyrody; powołano 7 rezerwatów biosfery.

Aspekt sezonowy, aspekt roślinny, aspekt fenologiczny, sezonowe stadia rozwoju zbiorowisk roślinnych – okresowy obraz zbiorowiska roślinnego kształtowany przez dominujący wizualnie etap rozwoju niektórych gatunków roślin (zwyklekwitnienie i owocowanie).

JUICE to darmowy program do analizy i edycji danych fitosocjologicznych.

Okrajek – ekotonowa forma roślinności, występująca zwykle na granicy lasu i łąki lub pola. Zwykle przybierają postać ziołorośli lub festonów tworzonych przez pnącza. Często tworzone są przez rośliny nitrofilne.

System Raunkiaera

Pirofit, pyrofit (gr. pyr - ogień + -fit) – roślina przystosowana (fizjologicznie i anatomicznie) do oddziaływania ognia. Punkt trwałego więdnięcia, współczynnik trwałego więdnięcia, PTW, PWP – zawartość wody w glebie, przy której roślinytrwale więdną. Więdnięcie to ustępuje jedynie, gdy zawartość wody w glebie wzrośnie. Jeśli susza jest długotrwała, prowadzi do śmierci rośliny^[1]. Wartość PWP jest zależna od gatunku rośliny i właściwości fizycznych gleby. Dla różnych typów ekologicznych roślin mieści się w granicach od -1 do -4 MPa^[2][3]. Trwałe więdnięcie następuje, gdy potencjał wody w glebie jest niższy od potencjału w roślinie i woda nie może być dalej pobierana^[2

Roślina geokarpiczna - roślina, której owoce dojrzewają pod ziemią. Przykładem jest orzacha Arachis hypogaea, której nasiona znane są jako orzeszki ziemne lub fistaszki. Po przekwitnięciu szypułki kwiatowe orzachy wydłużają się, wpychając niedojrzałe strąki pod ziemię, gdzie dojrzewają.Cymbalaria bluszczykowata Cymbalaria muralis wciska niedojrzałe owoce w szczeliny skał i murów, gdzie dojrzewają.

Rośliny bezzieleniowe – są to rośliny pasożytnicze będące pasożytami całkowitymi, 

Rośliny galmanowe – rośliny rosnące na glebach cechujących się dużą zawartością związków cynku i ołowiu, zwanych glebami galmanowymi. Obok innych roślin tolerujących wysokie stężenia metali ciężkich należą do metalofitów. Przykładami roślin galmanowych są: fiołek kalaminowy (Viola calaminaria), zawciąg pospolity (Armeria maritima subsp. halleri), tobołki alpejskie (Thlaspi alpestre var. calaminare)^[1 Rośliny kompasowe - rośliny siedlisk silnie nasłonecznionych, których strategią obronną przed nadmiernym naświetleniem i nagrzaniem (w konsekwencji też utratą wody) jest plagiofototropiczny ruch liści.

Bieszczadzki Park Narodowy stanowi centralną część pierwszego na świecie trójstronnego Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie”. W 1998 r. Park został wyróżniony Dyplomem Europejskim przyznanym przez Radę Europy w uznaniu za ochronę wyjątkowo cennych zasobów przyrodniczych. W rzekach Drawieńskiego Parku Narodowego, gdzie populacja łososia wyginęła w latach 80-tych XX wieku, obecnie w ramach ogólnokrajowego programu ochrony łososia wsiedla się do Drawy i Płocicznej ryby wyhodowane z populacji pochodzącej z rzek łotewskich. rzekonaniom dęby, pomimo swojego ogromu, nie są najstarszymi drzewami w Polsce, najstarszym drzewem w Polsce jest cis rosnący w małej miejscowości w województwie dolnośląskim – Henrykowie Lubańskim. Drzewo osiągnęło wiek 1275 lat, 513 cm grubości (obwód) oraz 13 metrów wysokości. Aż do XIX wieku to nie graniczne i niemal pozbawione osadnictwa Karpaty, lecz centralnie położone Góry Świętokrzyskie uważano za najwyższe góry Królestwa Polskiego, a ich główny szczyt – Łysą Górę – za najwyższe wzniesienie. W latach 60-tych XX wieku, w ramach budowy zapory solińskiej zlikwidowano ponad 180 gospodarstw, a ponad 3 tysiące mieszkańców musiało wyprowadzić się w nowe miejsce.

 Cekotrofia – dwuetapowa metoda trawienia pokarmu występująca u królików, bobrów i części ochotkowatych^[1]. Polega na wytwarzaniu dwóch rodzajów kału z których jeden (cekotrof) jest zjadany (koprofagia)^[1]. Cekotrof jest połykany bez żucia i defekowany w nocy (są to tzw. odchody nocne – miękkie i otoczone śluzem)^[2]. Cekotrof formowany jest w jelicie ślepym; zawiera większe ilości wody, białka oraz bakterii (u królika cekotrof 140x10¹⁰komórek/g suchej masy, a zwykły kał 30x10¹⁰komórek/g suchej masy)^[1]. Po powtórnym kontakcie z florą bakteryjną jelita ślepego odchody nocne ulegają wydaleniu następnego dnia w postaci suchej, całkowicie pozbawionejcelulozy.

Diazotrofia – zdolność organizmów do wiązania azotu cząsteczkowego występującego w powietrzu i przekształcania go do postaci użytecznych biologicznie

Nefoplankton - żywe glony, grzyby i bakterie występujące w kropelkach wody chmur, są porywane przez wiatr z powierzchni ziemi, a następnie spadają z deszczem i mogą powodować zakwity. Mają znaczenie chmurotwórcze, działając jako jądra kondensacji. Nefoplankton jest częścią aeroplanktonu.

Wikarianty (łac. vikarius - zastępujący) - gatunki organizmów (zastępcze), które są ze sobą blisko spokrewnione, występujące na różnych obszarach geograficznych o podobnych wymaganiach środowiskowych.

Przykłady:

• euroazjatycki renifer i amerykański karibu

• ryś kanadyjski i ryś amerykański

• żubr i bizon.

• jeleń szlachetny i wapiti

Gatunki alopatryczne, gatunki allopatryczne – pary lub zespoły identycznych morfologicznie gatunków izolowanych geograficznie, o zasięgach nie stykających się ze sobą

Symfilia (symphylium) – szczególny przypadek ektosymbiozy dwu gatunków zwierzęcych, w którym gospodarz (mrówki, termity) chroni i żywi gościa (niektórechrząszcze i larwy motyli) w zamian za wydzielinę jego gruczołów allotroficznych

Caatinga, katinga, catinga, sawanna kolczasta – formacja roślinna występująca na suchych obszarach północno-wschodniej Brazylii. Tworzą ją rzadkie, kolczaste lasy lub zarośla drzew (m.in. z rodziny mimozowatych) i krzewówzrzucających liście na okres suszy lub sucholubnych, z dużym udziałem sukulentów oraz zbiorowiska niewysokich traw z licznymi krzewami i sukulentami (wilczomleczowate i kaktusowate).

CzyżnieGłównymi gatunkami są tu głogi i śliwa tarnina, towarzyszą im zwykle leszczyna pospolita, odroślowe postacie grabu, dzikie czereśnie, różne gatunki jeżyn, róż, trzmielin, wiciokrzewów, jarzębów, a takżedereń, kalina, paklon, wiąz, szakłak i in. 

E rg – pustynia piaszczysta z masami lotnego piasku oraz licznymi barchanami lub tzw. piaskami zamarłymi (pokrytymi skorupą solną lub wapienną) Playa (plaja), takyr, kewir – odsłonięte dno bezodpływowego okresowego jeziora w klimacie gorącym i suchym, którego powierzchnię pokrywa stwardniały, spękany ił lub muł, silnie zasolony, z wykwitami węglanu wapnia, gipsu i soli kamiennej.