Z różnych epokRomantyk i pozytywista (Juliusz Słowacki i Bolesław Prus) w kontekście
ideałów swojej epoki oceniają cywilizację zachodnioeuropejską. Porównaj
obraz Zachodu zawarty w poniższym fragmencie Lalki z tym, który znasz
z Kordiana. Zwróć uwagę na znaczenie podróży po Europie w życiu bohaterów.
Wstęp
W utworach „Lalka” Bolesława Prusa i „Kordian” Juliusza Słowackiego przedstawiona jest ocena cywilizacji zachodnioeuropejskiej. Ponieważ ‘Lalka” pochodzi z okresu pozytywizmu, zatem zachód w niej przedstawiony jest pozytywnie. Natomiast w „Kordianie”, który jest dziełem romantycznym, widzimy ewidentną krytykę zachodu.
Obraz zachodu w Lalce B. Prusa
- przykład typowego miasta ówczesnego zachodu to Paryż we Francji
- stolica nowych trendów, mody, itp.
- Paryż to miasto pozornie chaotyczne, lecz ma plan i logikę
- budowany przez kilkanaście wieków przez miliony różnych, nieznających się ludzi
- zatem jest to mieszanka stylów różnych epok
- jest to praca ludzi, posiadających wolną wolę, dająca spore efekty (tj. jak praca pszczół w ulu)
-porównanie miasta do żywego organizmu (miasto ma własną anatomię i fizjologię)
-tak samo jak mrówki czy pszczoły ciągle, bardzo ciężko pracują, tak samo przedstawieni w tym opisie ludzie także nieustanne pracują. Bardzo ciężko i długo, bo aż po 16 godzin na dobę
-ukazana jest walka o przetrwanie, o byt, PRAWO DOBORU (tylko najsilniejsi przetrwają, a słabe jednostki zostaną wyeliminowane z życia społeczeństwa, umrą) znów porównanie ludzi i ich egzystencji do owadów
- ci, którzy przetrwają to prawo doboru, znajdą w tym mieście zaspokojenie wszystkich swoich potrzeb (zatem ukazany jest sens i powód tej walki i tego prawa doboru)
- wymienienie zalet i udogodnień w mieście, stworzonych dla ludzi, jak ścieki, które chronią przed chorobami, czy szerokie chodniki ułatwiające dopływ świeżego powietrza
- kolejne zalety to miejsca handlu, zakupów takie jak ówczesne centra handlowe, dostarczające żywności, fabryki, które są nie tylko miejscem pracy, ale również dostarczają mieszkańcom odzieży i sprzętów
- również, gdy ktoś chce odpocząć, miasto mu to zapewnia, może albo pojechać za miasto na łono natury albo iść do którego miejskiego lasku
-gdy chce się douczyć może iść do muzeów czy gabinetów, a gdy chce nacieszyć się sztuką ma do wyboru mnóstwo galerii sztuki
- Praca nad szczęściem we wszystkich kierunkach – oto treść życia paryskiego. (cel życia wszystkich mieszkańców oraz cel budowania i ciągłego rozbudowywania miasta przez te wszystkie pokolenia dla kolejnych pokoleń i dla siebie samych)
- w Paryżu troszczą się nie tylko o ludzi, lecz i o rośliny, pielęgnując je, walcząc ze szkodnikami je niszczącymi, dając dobre nawozy czy odpowiednią glebę
- wszystko ma swój cel, żeby być użytecznym jak np. domowe sprzęty, ale i żeby być pięknym, dla uciechy zmysłów
- jest to miasto bardzo otwarte, miasto nastawione na ludzi
- każdy troszczy się nie tylko o chwilę obecną, ale również myśli o przyszłych pokoleniach i wytwarzając coś, cokolwiek, ma na uwadze następne pokolenie i chce, ażeby im to także mogło służyć
(tak wygląda typowy francuz, paryżanin, europejczyk zachodu)
- Tym sposobem Paryż jest arką, w której mieszczą się zdobycze kilkunastu, jeżeli
nie kilkudziesięciu wieków cywilizacji... [...] (to kluczowe zdanie, odnosi się tylko do Paryża, jako przedstawiciela zachodu) taka kolebka albo raczej ostoja cywilizacji
- ostatnie zdanie Wokulskiego wskazuje na to, że miasto tętni życiem, nieustanne coś się w nim dzieje, niezależnie od pory dnia czy roku. Tutaj ciągle ktoś coś robi, i tutaj ciągle jest coś do zrobienia, trzeba dopracowywać każdy, nawet najdrobniejszy szczegół, porównanie warszawy i Paryża, przedstawiana stolicę polski w negatywnym świetle, jako zacofaną, daleko w tyle za zachodem, oddaje obecną sytuację, w jakiej jest polska
Obraz zachodu w Kordianie J. Słowackiego
- tutaj tytułowy bohater Kordian odwiedza kilka zachodnioeuropejskich miast i krajów, m.in. Londyn czy Włochy
- obraz w nich przedstawiony nie jest już taki pozytywny i kolorowy jak w lalce B. Prusa
- Londyn ukazany jest jako miasto zakłamane, goniące tylko za zarobkiem, pieniądzem
Nie ma w nim wartości, miasto pozorów, demokracja to tylko pozory, lecz w rzeczywistości nic takiego nie ma tam miejsca
-jest to początek cywilizacji pieniądza, wyścigu szczurów, być może obraz początku narodzin albo raczej kiełkowania kapitalizmu, taki zalążek
- Włochy nie różniły się wiele od Londynu
- tu także wszystko było oparte na próżności, zakłamaniu, pysze i pieniądzu
-nawet miłość (gdyż poznał tam kobietę, która tylko udawała miłość do niego, a w rzeczywistość kochała jego pieniądze i prezenty, którymi ją obdarowywał), np. gdy zobaczyła, ze jego koń jest podkuty złotymi podkowami, zgodziła się z nim wyjechać, widząc w tym naturalnie korzyść, lecz, gdy tylko koń zgubił podkowy, natychmiast go opuściła
-również spotkanie z papieżem w Watykanie nie wywołało w nim dobrych myśli o zachodnim świecie, gdyż jego wiara została tam wystawiona na poważną próbę, a raczej jego zaufanie do kościoła jako instytucji i do urzędu papieża
-ludzie spotykani także liczyli tylko na zyski
-wszystko było jedną wielką kalkulacją co można mieć z tego czy z owego
-także można tu dostrzec zalążek kapitalizmu i wyścigu szczurów
Znaczenie podróży w życiu bohaterów
-obydwaj bohaterowie podróżowali w jakichś celach
-Wokulski, aby zapomnieć o miłości i dopracować siebie
-Kordian chciał odnaleźć własne wartości
-zgłębić siebie
-ani jeden bohater, ani drugi nie osiągnęli zamierzonego celu
-dla Kordiana miało to być „nowe” życie po nieudanej próbie samobójczej spowodowanej nieszczęśliwą miłością, lecz niestety to „nowe” życie wcale nie okazało się lepsze od dotychczasowego i
Podsumowanie obu wizji zachodu
- obydwa przedstawienia zachodu są zupełnie różne od siebie
-wynika to przede wszystkim z tego, że obydwie książki pochodziły w różnych epok,
-Wokulski to pozytywista, a ważne dla pozytywizmu były takie postawy jak utylitaryzm , działając dla siebie, czyni się dobro także dla ogółu, dla reszty społeczeństwa
- w lalce i jej wizji zachodu pokazane jest, że każdy obywatel jest potrzebny, każdy ma swoją określona i ważna rolę
-Kordian to romantyzm i typowy dla tej epoki indywidualizm, pochwalenie jednostki, zgłębianie i chłonięcie świata tylko samemu
-również są tu wątki patriotyzmu, na szczycie Mont Blanc
-W Lalce przedstawiony jest racjonalizm, twarde stąpanie po ziemi i takie też podchodzenie do spraw i realiów
- z kolei w Kordianie jest idealizacja miłości, i pozostałych spraw
- Lalka przedstawia zdecydowanie pozytywny i zachęcający obraz zachodu, natomiast Kordian negatywny i antypatyczny