PODSTAWY PIELĘGNIARSTWA

Wykład 6: Przegląd teorii pielęgnowania

TEORIA PIELĘGNOWANIA

- Logiczny, spójny ,uporządkowany zbiór twierdzeń odnoszący się do pielęgniarstwa. - Jasna i zrozumiała koncepcja ujawnianych zjawisk i zachodzących między nimi związków wchodzących w zakres pielęgniarstwa w celu opisania, wyjaśnienia, przewidzenia lub regulacji opieki pielęgniarskiej. 3 Elementy składowe teorii- pojęcia – myślowy odpowiednik przedmiotów, zjawisk, zdarzeń - twierdzenia – zdania udowodnione, dotyczące związków między elementami Np. .zanieczyszczone środowisko wpływa negatywnie na zdrowie - logiczne wnioskowanie – z twierdzeń uznanych za prawdziwe /przesłanek/ wyprowadza się nowe twierdzenia FUNKCJE TEORII PIELĘGNIARSTWA - opisywanie cech zjawiska - wyjaśnianie, aby było coś bardziej zrozumiałe - przewidywanie tego, co może nastąpić - kontrola, porównywanie stanu bieżącego z założonym Teoria to określony sposób widzenia rzeczywistości Daje odpowiedź na pytanie: - czym jest pielęgnowanie - kim jest pielęgniarka i jaka role spełnia wobec podmiotu opieki - jak rozumiane jest pomaganie, aby uzyskać optymalne wyniki

„Praktyka bez teorii jest jedynie rutyną, tylko teoria może przynieść ducha inwencji” CECHY WSPÓLNE TEORI I (MODELI KONCEPCYJNYCH): - określają czym jest pielęgniarstwo, kim jest pielęgniarka oraz jaką pełni funkcję;- wskazują podstawy filozoficzne w pielęgniarstwie; - określają w jaki sposób pomagać pacjentom i jak optymalnie sprawować nad nimi opiekę; - wskazują kim są odbiorcy świadczeń pielęgniarskich; - przedstawiają podmiot opieki nie tylko z biologicznego punktu widzenia. - wskazują, że jest on kimś więcej niż tylko sumą części biologicznej, psychologicznej, społecznej i kulturalnej. -postrzegają pacjenta holistycznie; - uczą, że odbiorca usług pielęgniarskich reaguje na każde zdarzenie w sposób holistyczny; - twierdzą, że działania pielęgniarskie są tylko wtedy istotne i skuteczne, gdy pacjent (podmiot opieki) jest traktowany całościowo i wszechstronnie; - wskazują, że pacjent ma potrzeby, a celem pielęgnowania jest ich zaspokojenie.

TEORIA PIELĘGNOWANIA WG FLORENCJII NIGTINGALE Jest autorem modelu środowiskowej teorii pielęgniarstwa. Ważne jest ułatwianie procesu „reparacji” zachodzącej w człowieku dzięki siłom natury. Pielęgniarka usuwa te czynniki, które przeszkadzają w powrocie do zdrowia.

Natura leczy sama [...] Medycyna pomaga naturze w usuwaniu tej przeszkody, która

utrudnia funkcjonowanie jakiegoś organu i nic więcej[...]. Pielęgniarstwo pomaga natomiast zapewnić człowiekowi takie warunki, jakie są niezbędne, aby natura mogła go leczyć.

POJĘCIA W MODELU F.N.

Osoba / jako jedność fizyczna ,społeczna ,umysłowa, emocjonalna i duchowa - Zdrowie/ bycie zdolnym do dobrego użytkowania tych sił, którymi człowiek może dysponować - Środowisko/choroba i śmierć różne braki środowiska - Pielęgniarstwo /służba która niesie ulgę człowiekowi/ Piel. ogólne /zdrowia/ Piel. prawdziwe /w chorobie/ Jej zestawienia statystyczne wskazywał zależność pomiędzy zachowaniem zdrowia i procesami jego poprawy a czynnikami środowiska człowieka/ głównie sanitarnymi/ . W swoim opracowaniu / Notes of Nursing – what it is and what it is not /1859/./ przedstawiła 13 kanonów pielęgniarstwa. KANONY PIELĘGNIARSTWA

1. Wentylacja i ogrzewanie Podkreślono znaczenie wietrzenia pomieszczeń / nie odświeżania powietrza innymi środkami/, utrzymania temperatury otoczenia / nie oziębianie pacjenta/ 2. Zdrowie domu / mieszkania, szpitalu, Podstawowy czynnik zdrowego domu: czyste powietrze, czysta woda ,usuwanie nieczystości, zachowywanie czystości, dobre oświetlenie 3. Światło Podkreślono znaczenie światła słonecznego / wpływ na ciało i ducha/„ tym co najbardziej szkodzi chorym po zamkniętym pokoju ,jest ciemny pokój” 4. Hałas- Hałas uznała jako czynnik stresujący pacjenta / budzenie w nocy, szepty, szelest ubrań kobiecych......./ Podkreślała wpływ muzyki na człowieka. 5. Różnorodność== Rożnorodność bodźców ma znaczenie w dochodzeniu do zdrowia / w odróżnieniu od monotonii/. Duże znaczenie ma zajęcie pacjenta czytaniem, pisaniem, wykonywaniem drobnych prac. 6. Łóżko= Utrzymanie łóżka w czystości, zapewnienie wygody pacjentowi 7,8. Czystość pokoju, ścian oraz czystość osobista Zapewnienie czystości pomieszczenia, skory pacjenta, rąk pielęgniarek.

9.10.Żywienie i podawanie posiłków Obok diety dawano następujące wytyczne: Punktualność, zapewnienie pomocy przy posiłkach, obserwowanie przyzwyczajeń żywieniowych, nieprzerywanie jedzenia 11.”Głupie” budzenie nadziei i doradzanie Wskazywano na właściwości komunikowania się z pacjentem. Zalecała nie budzenie fałszywej nadziei, nieokazywanie pośpiechu, siadanie w zasięgu wzroku pacjenta, uważne słuchanie, wspólne podejmowanie decyzji. 12.Obserwacja Podkreślała znaczenie prawidłowej obserwacji, dawała wytyczne do zbierania wywiadu 13.Zarządzanie= Podkreślała znaczenie planowania opieki ciągłej

TEORIA F.N.duchowość

Biologiczny psychiczny społeczny

WIELOWYMIAROWOŚĆ OSOBY WG F.NIGHTINGALE

Teza:= Zdrowie człowieka jest uzależnione od środowiska, w którym żyje, pracuje, odpoczywa. Pielęgniarka chcąc wpływać na zdrowie człowieka musi wpływać na środowisko Rola pielęgniarki: Stwarzanie odpowiednich warunków środowiskowych aby przez to ułatwić człowiekowi powrót do zdrowia. Chory nie traci energii na utrzymanie otoczenia, energie może wykorzystać dla potrzeb zdrowienia. CHARAKTERYSTYKA MODELU- skoncentrowany na człowieku jako jedności Bio-psycho-społecznej, - podkreślający wpływ czynników środowiska na zdrowie - skoncentrowany na celowej, planowej opieki pielęgniarskiej - nie wymagający od pacjenta aktywności Model może być zastosowany w odniesieniu do każdego pacjenta, ale ze względu na bierność pacjenta, nie zawsze przyniesie optymalne oczekiwane zmiany w stanie zdrowia człowieka. Wskazaniem są takie sytuacje, których przyczyny tkwią w najbliższym środowisku, otoczeniu człowieka, PRZYKŁAD DIAGNOZY PIELĘGNIARSKIEJ ZGODNIE Z TEORIĄ F.N. Diagnoza: trudności w oddychaniu ograniczające czynności samoobsługowe pacjenta Działanie- wietrzenie Sali - wygodne ułożenie pacjenta - zapewnienie temperatury powierza 17-19 st. -podawanie tlenu - nawilżanie powietrza

TEORIA PIELĘGNOWANIA WG VIRGINII HENDERSON VIRGINIA HENDERSON/1897-1996/- absolwentka Amerykańskiej Wojskowej Szkoły Pielęgniarstwa w Waszyngtonie 1921r. /pielęgniarka środowiskowa, nauczyciel zawodu/ - absolwentka studiów z zakresu pedagogiki - twórczyni definicji pielęgniarstwa zaakceptowana przez ICN „Amerykańska Matka Pielęgniarstwa”„Wielka Dama Pielęgniarstwa”

Pielęgniarka jest:„ okresową świadomością dla pozbawionego świadomości, miłością dla tego, kto chce popełni samobójstwo, amputowana nogą dla tego komu ja amputowano, oczami dla tego kto właśnie oślepł, środkiem lokomocji dla niemowlęcia, wiedzą i zaufaniem do siebie dla młodej matki,głosem dla tych, którzy są zbyt słabi, albo nie chcą mówić” POJĘCIA:• Człowiek to osoba chora lub zdrowa traktowana jako niezależna całość. Podstawą funkcjonowania jest zaspakajanie potrzeb• Pielęgniarka to osoba asystująca człowiekowi zdrowemu, choremu w osiągnięciu samodzielności • Zdrowie to sytuacja w której człowiek jest zdolny do samodzielnego funkcjonowania tzn. zaspakajania potrzeb • Niezależność to umiejętność samodzielnego zaspakajania potrzeb

NIEZALEŻNOŚC JEST CELEM PIELĘGNOWANIA

TWIERDZENIA

1. Pielęgnowanie jest pomaganiem i asystowaniem człowiekowi zdrowemu i choremu 2. Celem działania jest poczucie niezależności pacjenta

3. Człowiekowi należy umożliwić wyzdrowienie lub spokojna śmierć 4. Człowiek ma niezbędna silę, wiedzę i wole bycia niezależnym Teza:== zdrowie człowieka uzależnione jest od stanu zaspakajania potrzeb / trzeba je rozpoznać/ Rola pielęgniarki:-- Pielęgnowanie polega na asystowaniu człowiekowi, aby powrócił do zdrowia albo uzyskał jego poprawę, a jeśli nie jest to możliwe, aby zapewnić mu spokojną śmierć. W swojej koncepcji pielęgnowania V.H. nawiązuje do teorii Florencji oraz teorii potrzeb Maslowa.

TEORIA MASLOWA W 1954r. Abraham Maslow opracował teorię potrzeb. Potrzeba: stan psychofizyczny człowieka, przejawiający się subiektywnym poczuciem braku lub pożądania jakiegoś dobra lub stanu

IDEA TEORII POTRZEB • Zgodnie z tą teorią potrzeby można uszeregować hierarchicznie ze względu na kolejność i silę ich zaspakajania. Według Masłowa daną osobę motywuje dążenie do zaspokojenia potrzeby dominującej czyli w danej chwili najsilniej przez nią odczuwanej. Rozpoczynając od potrzeb

fizjologicznych, najbardziej podstawowych, każda kolejna potrzeba musi zostać zaspokojona, zanim dana osoba odczuje pragnienie zaspokojenia potrzeby na następnym wyższym szczeblu PIRAMIDA MASLOWA Teoria potrzeb Abrahama Masłowa V.Henderson podaje 14 potrzeb człowieka 1. Normalne oddychanie 2. Odpowiednie odżywianie i dostarczanie płynów 3. Wydalanie 4. Poruszanie się i zachowanie właściwej pozycji ciała 5. Sen i odpoczynek 6. Dobieranie odpowiedniej odzieży 7. Utrzymanie prawidłowej ciepłoty ciała 8. Utrzymanie czystości i schludnego wyglądu 9. Unikanie zagrożeń ze strony środowiska38 10. Komunikowanie się z innymi oraz wyrażanie emocji, potrzeb, leków 11. Podejmowanie praktyk religijnych 12.Podejmowanie pracy zapewniającej poczucie osiągnięcia 13. Zabawa lub rekreacja 14.Uczenie się, odkrywanie, zaspokojenie ciekawości odkrywania nowego Na zakres potrzeb ma wpływ: - właściwości biologiczne / wiek, masa ciała, sprawności motoryczne/ - właściwości psychiczne / temperament, możliwości intelektualne/

- właściwości społeczno kulturowe / więzi/ - zaburzenia w stanie zdrowia / zab. świadomości, aktywności ruchowe, ból/ - stany szczególne / stan przedoperacyjny ,pooperacyjny/ Pielęgniarka wg V.H jest: - środkiem zastępczym, uzupełniającym niedostatki, braki w sferze funkcjonowania pacjenta - pomocnikiem, wspomagającym pacjenta w wykonywaniu czynności samoobsługowych, motywującym pacjenta do aktywności w zakresie dnia codziennego, pomagającym mu w przyswajaniu wiedzy i umiejętności, jakie są potrzebne człowiekowi do opiekowania się własnym zdrowiem - partnerem, który w oparciu o relacje zaufania, ustala wspólnie z pacjentem postępowanie pielęgniarskie Unikatową funkcją pielęgniarki jest - asystowanie człowiekowi – zdrowemu lub choremu, - podejmowanie działań w aktywności, znaczących zarówno dla zachowania, jak i przywracania zdrowia /albo spokojnego umierania/, - asystowanie gdy brakuje mu sił, woli, wiedzy - asystowanie w taki sposób aby odzyskał niezależności tak szybko jak to jest tylko możliwe.

PRZYKŁAD DIAGNOZY PIELĘGNIARSKIEJ ZGODNIE Z TEORIĄ V.H.

Diagnoza: ograniczona możliwość korzystania z praktyk religijnych Działanie:

- pomaganie pacjentce w przemieszczaniu się do kaplicy- współpraca z rodziną Inne diagnozy: nadmiar wolnego czasu, trudności w samodzielnym poruszaniu się TEORIA PIELĘGNOWANIA WG DOROTHEI OREM/1914-2007/- absolwentka Katolickiego Uniwersytetu Ameryki- nauczyciel zawodu- konsultantka w sprawach administracji i edukacji pielęgniarek- laureatka tytułów doktor Honoris CausaNursing: Concepts of practice 1959, 1971, 1980,,199International Conference on Self-Care deficyt Nursing Theory

Międzynarodowa Konferencja Pielęgniarskiej Teorii Deficytu Samoopieki ZAŁOŻENIA TEORII SAMOOPIEKI LUB DEFICYTU SAMOOPIEKI W ZAPEWNIENIU OPIEKI NAD ZDROWIEM CZŁOWIEKA NAJWAŻNIEJSZĄ ROLĘ ODGRYWA ON SAM Każdy człowiek dysponuje określonym potencjałem niezbędnym do dbania o własne zdrowie i zdrowie najbliższych .Każdy człowiek powinien odpowiadać za własne bezpieczeństwo, zdrowie i życie, pod warunkiem, że jest do tego zdolny. SAMOOPIEKA Człowiek posiada naturalną skłonność do zapewnienia sobie opieki sobie samemu oraz opiekowania się osobami od niego zależnymi.

SAMOOPIEKA aktywność i zachowania człowieka , które on sam inicjuje i realizuje, ab y zachować życie, utrzymać zdrowie i osiągnąć dobrostan; świadoma wyuczona aktywnosc

DEFICYT SAMOOPIEKI ograniczona możliwość smo opiekowania, nie pozwalająca całkowicie lub częściowo zaspokoić zapotrzebowanie człowieka na zapewnienie sobie samo opieki.

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE SAMOOPIEKĘ 1/ podstawowe cechy człowieka jako jednostki/ wiek ,płeć, poziom rozwoju/ 2/wskazujące na ulokowanie człowieka w rodzinie/ system rodziny, orientacja socjalno-kulturowa/

3/ przedstawiająca ulokowanie osoby w świecie/ stan zdrowia, tryb życia, środowisko, system ochrony zdrowia, osiągalność i adekwatność środków/ Orem wyróżnia trzy kategorie potrzeb: uniwersalne, rozwojowe, w zaburzeniach stanu zdrowia /dewiacjach/.

Potrzeby uniwersalne są wspólne dla wszystkich ludzi i konieczne do utrzymania życia zdrowia i dobrego samopoczucia / powietrze, płyny, odżywianie, wydalanie, równowaga miedzy aktywnością a odpoczynkiem, równowaga pomiędzy samotnością a interakcjami społecznymi, zapobieganie sytuacjom zagrażającym życiu, zdrowiu i dobremu samopoczuciu, dążenie do własnego rozwoju / Potrzeby rozwojowe uzależnione / zmieniające się/ w zależności od etapu rozwoju: 1/ rozwojowe ogólne /powszechne/

tworzenie i ciągle zapewnienie tych warunków jakie są niezbędne do promowania procesów rozwojowych/okres prenatalny, porodowy, noworodkowy ,niemowlęcy, dziecięcy, rożne okresy dorosłości, ciąża/ 2/ rozwojowe specyficzne /występujące w sytuacjach które mogą niekorzystnie wpłynąc na rozwój zapewnienie opieki umożliwiającej zapobieganie szkodliwym wpływom tych warunków na rozwój człowieka / problemy szkolne, problemy adaptacji socjalnej, straty osób bliskich, , strata własności, zmiana miejsca zamieszkania,trudne warunki życiowe , problemy zdrowotne, zbliżająca się śmierć/ Potrzeby w dewiacjach /Dewiacje – choroba, , defekty i upośledzenie/Są to potrzeby pojawiające się w sytuacji pogorszenia zdrowia, w chorobie, niepełnosprawności W takich sytuacjach pojawiają się problemy wynikające:- poszukiwania pomocy medycznej- ze świadomości następstw stanów patologicznych i ich niekorzystnego wpływu na rozwój człowieka- z konieczności przestrzegania zleceń związanych z procesem leczenia lub rehabilitacji- z konieczności nauczenia się życia z chorobą, zmiany stylu życia- z uświadomienia sobie zależności od innych, akceptacji siebie w zmienionym stanie D.Orem swoją koncepcję przedstawiła w 3 teoriach

1.Samoopieki

Tezy: Podstawową potrzebą każdego człowieka jest dążenie do dbania o zdrowie i życie. Utrzymanie zdrowia i życia jest związane z koniecznością zaspokojenia potrzeb wspólnych wszystkim ludziom, potrzeb związanych z etapem życia, sytuacjami kryzysowymi lub wydarzeniami które mogą negatywnie wpłynąc na rozwój człowieka. Zdolnośc do samodzielnego dbania o siebie wymaga uświadomienia takiej konieczności, poznania środków, metod, za pomocą których można to osiągnąc.

2.Deficytu samoopieki

Człowiek czasami nie może samodzielnie podejmowac czynności samoopiekuńczych. Występuje deficyt samoopieki. Staje się biorcą opieki.

3. Systemów pielęgnowania

System pielęgnowania to działania polegające na łączeniu czynności wykonywanych przez pielęgniarkę z czynnościami wykonywanymi przez pacjenta Zakres działań wykonywanych przez pielęgniarkę może odbywac się w 3 systemach1. Zachęcająco-edukacyjny ; nauczająco-wspomagając Dotyczy sytuacji gdy pacjent jest w stanie przeprowadzić sam działania pielęgnacyjne i terapeutyczne lub może się tego nauczyć. Szczególnie ważny w chorobach przewlekłych. Trzeba wypracować to co może być źródłem przynajmniej częściowej satysfakcji.

2. Częściowo kompensacyjny/ wyrównujący braki w

samoopiece/ w odniesieniu do osób z niepełną zdolnością do samo opieki. Sytuacja w której aktywny jest pacjent i pielęgniarka. Interwencja pielęgniarki dotyczy sytuacji w której występuje deficyt samo opieki 3. Całkowicie kompensacyjny /wyrównawczy/ Występuje w sytuacji, w której jest zaawansowany deficyt w samoopiece.

CEL DZIAŁANIA PIELĘGNIARKI

Kompensowanie niezdolności do Samoopieki Kompensowanie ograniczeń w samo opiece Asystowanie w rozwoju samo opieki SYSTEM PIELĘGNOWANIA Całkowicie kompensacyjny Częściowo kompensacyjny Wspierającouczący

PRZYKŁAD DIAGNOZY PIELĘGNIARSKIEJ ZGODNIE Z TEORIĄ D.O.

Diagnoza: ograniczona zdolność do samodzielnego wykonywania toalety całego ciała Działania:

- obserwacja w zakresie wydolności pacjenta w zakresie czynności samoobsługowych

- pomoc tylko w tych czynnościach, których pacjent nie może wykonać sam

- dostrzeganie osiągnięć pacjentki, zachęcanie do samoopieki

Teoria musi być dostosowana do sytuacji