Prawo Rodzinne i Opiekuńcze

Ks. dr Zdzisław Jancewicz

1.Jakie są przesłanki zawarcia małżeństwa wyznaniowego?

Zawarcie małżeństwa świeckiego jednocześnie z zawarciem małżeństwa wyznaniowego wymaga spełnienia, poza przesłankami określonymi w art.1 KRO, następujących przesłanek:

1. wyrażenie przez nupturientów woli jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu,

2. sporządzenie przez kierownika USC aktu małżeństwa.

2.Wymień przeszkody zawarcia małżeństwa

Unieważnić małżeństwo można tylko z przyczyn przewidzianych w przepisach KRO (art.17 KRO).

• Przeszkoda wieku – wymaga się, aby zarówno mężczyzna, jak i kobieta osiągnęli wiek 18 lat [jest to zgodne również z art. 16 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka]. Ponadto sąd opiekuńczy może z ważnych powodów zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat 16.

Należy również zauważyć, że unieważnienie małżeństwa jest jednak niedopuszczalne, jeżeli przed wytoczeniem powództwa małżonek wiek ten osiągnął (konwalidacja małżeństwa).

• Przeszkoda ubezwłasnowolnienia – małżeństwo zawarte przez osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie podlega unieważnieniu (art.11 KRO).

Kwestię ubezwłasnowolnienia całkowitego ocenia się w ramach regulacji zawartych w art.13 KC

Nie można jednak żądać unieważnienia małżeństwa po uchyleniu ubezwłasnowolnienia.

• Przeszkoda choroby psychicznej – może ona stanowić podstawę unieważnienia małżeństwa, jeżeli występowała w chwili zawarcia małżeństwa. Nie ma ona jednak charakteru bezwzględnego  sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa, jeżeli choroba lub niedorozwój nie zagraża małżeństwu ani zdrowi przyszłego potomstwa (art.12par.1 KRO) ani nie będzie przeszkodą dla prawidłowego wykonywania władzy rodzicielskiej.

• Przeszkoda bigamii – drugie małżeństwo podlega unieważnieniu, jeżeli zostało zawarte, mimo że poprzednie małżeństwo nie ustało przez śmierć, uznanie za zmarłego, przez unieważnienie, ani nie zostało rozwiązane przez rozwód (art. 13 KRO).

Jednakże trzeba zauważyć, że późniejsze zdarzenie, takie jak śmierć, unieważnienie pierwszego małżeństwa lub rozwód powodują konwalidację małżeństwa bigamicznego. (favor matrimonii).

Konwalidacja małżeństwa bigamicznego nie jest możliwa w razie śmierci małżonka-bigamisty.

• Przeszkoda pokrewieństwa i powinowactwa – nie mogą zawrzeć małżeństwa krewni w linii prostej bez ograniczenia oraz rodzeństwo rodzone i przyrodnie (art.14par.1 KRO).

• Przeszkoda przysposobienia – przez przysposobienie powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi (art.121par.1 KRO), a istnienie takiego stosunku prawnego jest przeszkodą do zawarcia małżeństwa.

3.Wymień składniki majątku osobistego:

• przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej

• przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że darczyńca inaczej postanowił

• przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków

• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie

• przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, nie dotyczy do jednak renty jeżeli małżonek utracił częściowo lub całkowicie zdolność do pracy zarobkowej

• wierzytelność z tytułu wynagrodzenia za prace

4. Jakie są przypadki rozdzielności ex lege?

W razie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później

Każdy z małżonków samodzielnie zarządza swoim majątkiem

5. Na czym polega wada groźby bezprawnej?

Osoba która składa oświadczenie woli pod wpływem groźby bezprawnej może uchylić od skutków prawnych takiego oświadczenia jeżeli mogła się obawiać iż jemu lub innej osobie może grozić poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

6. Wymień przesłanki rozwodu

• Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać rozwodu

• Mimo trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżonków, rozwód nie jest dopuszczalny jeżeli miałoby wskutek niego ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci lub jeżeli z innych powodów byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego

• Rozwód nie jest dopuszczalny jeżeli żąda go małżonek zupełnie winny rozkładu pożycia, chyba, że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo, że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego

7. Czy osoba w separacji zawierając małżeństwo popełnia bigamie?

TAK!

8. Czy rozwód orzekany jest w postępowaniu procesowym czy nieprocesowym?

9. Jakie są przesłanki alimentacji małżonka po unieważnieniu małżeństwa?

Wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka.

10. Wymień sposoby ustalenia ojcostwa

• jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa, albo przed upływem 300 dni od jego ustania bądź unieważnienia

• jeżeli dziecko urodziło się przed upływem 300 dni od ustania jednego małżeństwa, a matka zawarła już drugie, to domniemywa się, że ojcem jest drugi mąż matki

• uznanie ojcostwa

• na mocy orzeczenia sądu

11. Przesłanki zaprzeczenia macierzyństwa

• jeżeli w akcie urodzenia wpisana jest jako matka kobieta która dziecka nie urodziła

• dziecko wytacza powództwo przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia, jeżeli kobieta nie żyje to prokuratorowi

• matka wytacza powództwo przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia dziecka i dziecku, jeżeli kobieta nie życie to przeciwko dziecku

• kobieta wpisana w akcie urodzenia jako matka wytacza powództwo przeciwko dziecku

• kobieta wpisana w akcie urodzenia jako matka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu 6 miesięcy od sporządzenia aktu urodzenia dziecka

• mężczyzna, który został uznany za ojca przez uwzględnienie kobiety jako matki, która została wpisana jako matka do aktu urodzenia, wytacza powództwo przeciwko kobiecie i dziecku, jeżeli kobieta nie żyje to przeciwko dziecku

• mężczyzna, który został uznany za ojca przez uwzględnienie kobiety jako matki, która została wpisana jako matka do aktu urodzenia, wytacza powództwo w ciągu 6 miesięcy od dnia dowiedzenia się prawdy, nie później niż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości

• dziecko może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu 3 lat od osiągnięcia pełnoletniości

• nie można ustalić i zaprzeczyć macierzyństwa po śmierci dziecka, jednak jeżeli to dziecko wytoczyło powództwo, mogą prawdy dochodzić jego zstępni

12. Czy rozwodu może żądać prokurator?

13. Co to jest władza rodzicielska?

Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw.

14. Jakie są przesłanki zawieszenia władzy rodzicielskiej?

W razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec jej zawieszenie. Zawieszenie będzie uchylone gdy jego przyczyna odpadnie.

15. Kto może żądać i kiedy ustalenia ojcostwa?

Dziecko, jego matka, oraz domniemany ojciec. Ani matka ani ojciec nie mogą żądać ustalenia ojcostwa po śmierci dziecka, bądź po osiągnięciu przez dziecko pełnoletniości.

16. Przed kim składa się oświadczenia uznania ojcostwa?

Przed kierownikiem USC, może być składane również przed sądem opiekuńczym, czy za granicą przed polskim konsulem lub przed osobą wyznaczoną do pełnienia funkcji konsula

17. Kogo można przysposobić?

Przysposobić można osobę małoletnią tylko dla jej dobra

18. Na czym polega tzw. przysposobienie blankietowe?

Rodzice biologiczni wcześniej wyrażają zgodę na przysposobienie bez wskazania osoby przysposabiającej dziecko, nie może to nastąpić później niż w 6 tygodniu od urodzenia dziecka.

19. Czy oświadczenie uznania ojcostwa jest oświadczeniem woli czy wiedzy?

20. Czy jest możliwe zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika?

TAK!

21. Jakie obowiązki ma duchowny w przypadku zawierania małżeństwa wyznaniowego?

• Nie może przyjąć oświadczenia woli wstąpienia w związek małżeński bez przedstawienia mu wcześniej zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa

• Niezwłocznie po złożeniu oświadczeń duchowny sporządza zaświadczenie stwierdzające, że oświadczenia zostały złożone w jego obecności

• Dane dokumenty duchowny przekazuje do USC przed upływem 5 dni od dnia zawarcia małżeństwa

22. Jakie są prawa i obowiązki małżonków?

• Małżonkowie mają równe prawa i obowiązki. Są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli. Każdy według swych sił oraz możliwości majątkowych i zarobkowych do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli.

• Jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokajania potrzeb rodziny, to samo dotyczy urządzenia domowego.

• Oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnej za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokojenia potrzeb rodziny

23. Na czym polega instytucja sprzeciwu?

24. Co to jest przysposobienie?

Czyli adopcja, jest trwałą formą pieczy zastępczej. Dziecko przysposobione w świetle prawa jest dzieckiem osób, które je przysposobiły, stosunek prawny występuje taki sam jak między rodzicami biologicznymi a dzieckiem.

25. Do dokonania jakich czynności jest potrzebna zgoda drugiego małżonka?

• Czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do użytkowania lub pobierania z niej pożytków

• Czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal

• Czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa

• Darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych

26. Jaką sankcją skutkuje dokonanie darowizny bez zgody drugiego małżonka?

27. Dla kogo jest ustanawiany opiekun?

Opieka ustanawiana jest dla małoletniego w przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego, w placówce opiekuńczo-wychowawczej: socjalizacyjnej, specjalistyczno-terapeutycznej itp.

28. Dla kogo jest ustanawiany kurator?

Osoby ubezwłasnowolnionej, dla dziecka poczętego, dla osoby niepełnosprawnej, osoby nieobecnej

29. Na czym polega alimentacja?

Alimentacja polega na płaceniu świadczeń pieniężnych ustanowionych przez sąd, np. ojciec dla dziecka bądź odwrotnie

30. Wymień kręgi osób zobowiązanych do alimentacji

Krewni w linii prostej oraz rodzeństwo

31. Czy dziecko ma prawo do kontaktu z dziadkami?

TAK!

32. Kto może pozbawić i kiedy rodzica kontaktów z dzieckiem?

Sąd opiekuńczy, jeżeli utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem poważnie zagraża dobru dziecka lub je narusza.

33. Na czym polega domniemanie ojcostwa?

Domniemanie ojcostwa polega na tym, że domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w 181 dniu przed urodzeniem się dziecka.

34. Na czym polega przeszkoda pokrewieństwa?

Nie mogą zawrzeć małżeństwa krewni w linii prostej, rodzeństwo.

35. Czyje nazwisko nosi dziecko urodzone przez kobietę niezamężną?

Matki

36. Czy do uznania ojcostwa potrzebne jest potwierdzenie matki dziecka?

Tak

37. Czy przysposobienia może dokonać kurator w imieniu przysposabiającego?

Tak, ale tylko w sytuacji gdy przysposabiający zmarł, wtedy wstępuje kurator ustanowiony przez sąd

38. Co wyznacza zakres obowiązku alimentacyjnego?

Zakres obowiązku alimentacyjnego wyznaczają dwa czynniki:
1) Usprawiedliwione potrzeby uprawnionego
2) Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego

39. Czy obowiązkiem alimentacyjnym objęty jest student?

Nie

40. Kto może przysposobić wspólnie?

Małżonkowie

41. W jakiej formie zawierana jest umowa majątkowa małżeńska?

Umowa majątkowa małżeńska zawierana jest w formie aktu notarialnego

42. Czy można umowę majątkową zawrzeć przed zawarciem małżeństwa?

Tak

43. Na czym polega wyrównanie dorobków?

Wyrównanie dorobków polega na rozliczeniu pomiędzy małżonkami, a dokładniej na zarównaniu ze sobą majątku osobistego ale także tego, czego w trakcie małżeństwa się dorobili

44. Jakie są rodzaje rozdzielności majątkowej?

1) umowa wyłączająca wspólność majątkową (wprowadzająca rozdzielność majątkową albo
rozdzielność z wyrównaniem dorobków)
2) umowa rozszerzająca wspólność majątkową
3) umowa ograniczająca wspólność majątkową
4) umowa przywracająca wspólność ustawową

45. Powinowactwo ustawowej po rozwodzie czy po unieważnieniu małżeństwa ???

46. Jaki jest termin przedawnienia roszczeń alimentacyjnych?

3 lata

47. Jakie są sposoby kontaktów?

Odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu, bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej

48. Wymień rodzaje separacji?

1) faktyczna- jest następstwem zachowań samych małżonków, polega na ustaniu wspólnego pożycia między małżonkami czego przejawem jest wygaśnięcie między nimi więzi duchowej, fizycznej i gospodarczej.
2) prawna-jest wynikiem orzeczenia sądu

49.Jakie są ustawowe zadania opiekuna?

Opiekun sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem pozostającego pod opieką a także reprezentuje w dokonywaniu czynności prawnych. Oznacza to, że powinien zapewnić jej środki do życia, mieszkanie i wyżywienie, w razie potrzeby wystąpić o świadczenia z ubezpieczeń społecznych lub pomoc społeczną, zapewnić opiekę medyczną, realizację obowiązku szkolnego.

50. Kto może żądać zaprzeczenia macierzyństwa?

Dziecko, biologiczna matka dziecka, kobieta niebędąca matką a wpisana do aktu urodzenia jako jego matka, mężczyzna, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka, prokurator oraz działający na jego prawach Rzecznik Praw Obywatelskich.

51. Czy przed urodzeniem i po śmierci dziecka można uznać ojcostwo?

1) Można uznać ojcostwo przed urodzeniem się dziecka już poczętego
2) Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletniości, uznanie ojcostwa może nastąpić w ciągu 6 miesięcy od dnia w którym mężczyzna składający oświadczenie o uznaniu dowiedział się o śmierci dziecka, nie później jednak niż do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletniość.

52. Czyja zgoda jest potrzebna do przysposobienia?

Potrzebna jest zgoda obojga małżonków oraz zgoda przysposabianego, który ukończył lat 13.

53. Kto może żądać unieważnienia małżeństwa?

1) Unieważnienia małżeństwa zawartego przez mężczyznę, który nie ukończył lat 18, oraz przez kobietę, która nie ukończyła lat 16 albo bez zezwolenia sądu zawarła małżeństwo po ukończeniu lat 16, lecz przed ukończeniem lat 18, może żądać każdy z małżonków.
2) Unieważnienia małżeństwa z powodu ubezwłasnowolnienia może żądać każdy z małżonków.
3) Unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego jednego z małżonków może żądać każdy z małżonków.
4) Unieważnienia małżeństwa z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w poprzednio zawartym związku małżeńskim może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny.
5) Unieważnienia małżeństwa z powodu pokrewieństwa między małżonkami może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny.
6) unieważnienia małżeństwa może żądać małżonek, który złożył oświadczenie dotknięte wadą.

54. Kiedy można zawrzeć małżeństwo poza siedzibą USC?

- obłożna choroba
- niepełnosprawność ruchowa
- pobyt w szpitalu
- przebywanie w zakładzie karnym
- przebywanie za granicą

55. Kiedy można żądać ustalenia macierzyństwa?

Jeżeli sporządzono akt urodzenia dziecka nieznanych rodziców albo macierzyństwo kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka zostało zaprzeczone.

56. Czy matką biologiczną i genetyczną jest zawsze ta sama kobieta?

57. Kiedy nie można wytoczyć powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa?

Po osiągnięciu przez dziecko pełnoletniości (ani przez matkę, ani przez ojca który uznał ojcostwo)

Jeżeli uznający mężczyzna nie jest ojcem dziecka

Po śmierci dziecka

58. Na co rodzice mogą przeznaczyć czysty dochód z majątku dziecka?

Utrzymanie i wychowanie dziecka oraz jego rodzeństwa, które wychowuje się razem z nim, nadwyżka zaś na inne uzasadnione potrzeby

59. Kiedy władza rodzicielska przysługuje jednemu z rodziców

• Jeżeli wymaga tego dobro dziecka sąd w wyroku ustalającym pochodzenie dziecka może orzec o zawieszeniu, ograniczeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców

• Jeżeli jedno z rodziców nie żyje, bądź nie ma zdolności do czynności prawnych, lub gdy jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej albo gdy jego władza rodzicielska uległa zawieszeniu

60. O jakich kwestiach rozstrzyga sąd obligatoryjnie w wyroku rozwodowym

• władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków, kontaktach rodziców z dzieckiem, w jakiej wysokości każdy z małżonków będzie ponosił koszty utrzymania i wychowania dziecka

• Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie sąd orzeka o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków

• Na wniosek jednego z małżonków sąd może dokonać podziału majątku wspólnego

• Orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka któremu powierzona zostaje władza rodzicielska

61. Czy możliwe jest przysposobienie po śmierci przysposabiającego?

62. Jakie są przesłanki pozbawienia władzy rodzicielskiej

Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka

Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców

Jeżeli mimo udzielonej pomocy nie ustały przyczyny pozbawienia władzy rodzicielskiej

W razie ustania przyczyny, sąd opiekuńczy może władze rodzicielską przywrócić

63. Jaka jest charakterystyczna przesłanka przysposobienia zagranicznego

Przysposobienie, które spowoduje zmianę dotychczasowego miejsca zamieszkania przysposabianego w RP na miejsce zamieszkania w innym państwie, może nastąpić wówczas, gdy tylko w ten sposób można zapewnić przysposabianemu odpowiednie zastępcze środowisko.

64. Jakie przysposobienie jest nierozwiązywalne

Takie na które rodzice przysposobionego wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę bez wskazania osoby przysposabiającego.

65. Na czym polega obowiązek alimentacyjny?

Obowiązek alimentacyjny polega na dostarczaniu środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania.

66. Czy ojciec nie będący mężem matki jest obowiązany do alimentacji?

TAK!

67. Czy świadczenie alimentacyjne jest świadczeniem przechodnim?

TAK!

68. kto nie może być opiekunem małoletniego

Osoba, która została pozbawiona władzy rodzicielskiej alko skazana za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności, albo za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby, lub przestępstwo popełnione na szkodę małoletniego lub we współdziałaniu z nim, albo osoba wobec której orzeczono zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem czy edukacją

69. Kto ustanawia opiekuna?

Sąd opiekuńczy

70. przy jakich czynnościach opiekun nie może reprezentować osób pozostających pod jego opieką

• Przy czynnościach prawnych między tymi osobami

• Przy czynnościach prawnych między jedną z tych osób a opiekunem lub jego małżonkiem, zstępnymi, wstępnymi, lub rodzeństwem chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz osoby pozostającej pod opieką

71. Do jakiego majątku należą przedmioty darowizny

Do majątku osobistego, chyba że spadkobierca postanowił inaczej

Strona 14