Odpowiedzialność materialna za pojazd służbowy, a stłuczka

07 grudnia 2010

Pan Leszek jest kierowcą zawodowym i niedawno miał niegroźną kolizję, której był sprawcą. Cofając z bramy samochodem ciężarowym uszkodził samochód osobowy. Sprawę z poszkodowanym Pan Leszek załatwił polubownie, bez wzywania policji i podpisał oświadczenie, że przyznaje się do winy. Jego pracodawca, który jest właścicielem samochodu ciężarowego, postanowił ukarać pana Leszka kwotą 2 tys. zł za to, że z jego winy straci część zniżek ubezpieczenia OC. 

Czy szef, właściciel firmy transportowej ma takie prawo? Dodać należy jeszcze, że w pojeździe ciężarowym nic nie zostało uszkodzone nie ma nawet najmniejszego śladu po tym zdarzeniu, pojazd nie posiada też ubezpieczenia AC. W umowie o pracę kierowca ma aneks, że jestem odpowiedzialny materialnie za pojazd służbowy, ale czy też za jego ubezpieczenie?

Na wstępie należy wyraźnie zaznaczyć, że pracodawca może stosować względem swoich pracowników karę pieniężną wyłącznie w przypadkach określonych przepisami prawa. Art. 108 § 2 kodeksu pracy wyraźnie stanowi, w jakich okolicznościach może być nałożona rzeczona kara, a przy tym określa jej maksymalną wysokość za jedno przewinienie (ustalając ją na wartość jednodniowego wynagrodzenia pracownika). Zachowanie pracownika nie kwalifikuje się do ukarania go opisaną karą porządkową, jednakże nie wyklucza ono ewentualnej możliwości dochodzenia od pracownika odszkodowania za szkodę wyrządzoną pracodawcy.

Jednakże odpowiedzialność materialna pracownika za mienie powierzone, o jakiej wspomina kierowca ciężarówki, odnosi się jedynie do konieczności wyrównania uszczerbku w przekazanej pracownikowi rzeczy (tutaj - w samochodzie). Nie można natomiast na tej podstawie dochodzić żadnych innych roszczeń, choćby nawet szkoda wynikła ze sposobu używania powierzonego mienia. W zaistniałej sytuacji, zgodnie z przedstawionym stanem faktycznym, nie powstała żadna szkoda w samochodzie pracodawcy, zatem pracodawca nie może dochodzić od pracownika roszczeń odnoszących się do wysokości składek na ubezpieczenie OC - powołując się na umowę o odpowiedzialności materialnej za powierzony samochód.

Jednakże wskazać należy, że w wyniku przedmiotowej stłuczki powstała szkoda w pojeździe osoby poszkodowanej, która została w całości pokryta przez zakład ubezpieczeń - na podstawie umowy zawartej z pracodawcą. Jak wynika z przedstawionego stanu faktycznego, to pokrycie szkody przez ubezpieczyciela mogło spowodować szkodę po stronie pracodawcy w postaci podwyższenia składki na ubezpieczenie OC. W takiej sytuacji zastosowanie będzie miał art. 114 kodeksu pracy, w myśl jakiego pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi z tego tytułu pracowniczą odpowiedzialność materialną, lecz łagodniejszą, niż odpowiedzialność za mienie powierzone.

Niewątpliwym jest, iż powodując stłuczkę powierzonym przez pracodawcę pojazdem, pracownik w nienależyty sposób wykonał swoje obowiązki pracownicze, gdyż zawodowy kierowca winien w taki sposób wykonywać swoją pracę, by nie powodował ze swej winy żadnych kolizji drogowych. Powyższe zasadniczo uzasadnia odpowiedzialność finansową pracownika. Zauważyć jednak trzeba, że stosownie do art. 115 kodeksu pracy, pracownik odpowiada wyłącznie w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę. Nie jest natomiast zobowiązany do pokrycia utraconych przez pracodawcę korzyści. W zaistniałej sytuacji pełne wyjaśnienie kwestii obowiązku wypłaty odszkodowania wymaga zatem poznania treści umowy obowiązującej pomiędzy pracodawcą a ubezpieczycielem. O stracie po stronie pracodawcy można bowiem mówić jedynie wówczas, gdy ubezpieczyciel, powołując się na okoliczność, że wypłacił odszkodowanie z tytułu przedmiotowego wypadku, "odbierze" uprzednio przyznaną pracodawcy zniżkę, a więc de facto podwyższy składkę ubezpieczeniową. Natomiast gdyby z umowy z ubezpieczycielem wynikało, że tego rodzaju wypadki mają wpływ na kwotę składki, jednakże w tym znaczeniu, że bezszkodowość powoduje obniżenie składki - to w sytuacji braku uzyskania praw do zniżki na skutek przedmiotowej kolizji, mamy do czynienia z utraconą korzyścią, a nie rzeczywistą stratą po stronie pracodawcy. Treść umowy łączącej pracodawcę z zakładem ubezpieczeń ma zatem decydujący wpływ na zakres odpowiedzialności pracownika. Trzeba również podkreślić, że pracownik może być zobowiązany jedynie do naprawienia faktycznego uszczerbku w majątku pracodawcy, a nie - zrekompensowania potencjalnej możliwości powstania takiej szkody. Odpowiedzialność pracownika powstaje zatem dopiero po uiszczeniu przez pracodawcę zwiększonej składki OC, a nie - na przyszłość, niejako z góry.

Na marginesie dodać wypada również, iż to po stronie pracodawcy będzie leżał ciężar dowodowy, związany ze wskazaniem wysokości powstałej szkody, pracodawca zatem winien przedstawić pracownikowi umowę ubezpieczenia oraz wykazać wpływ kolizji na wysokość składki. Co więcej, podkreślić trzeba, iż pracodawca nie ma prawa do potrącenia żądanego przez siebie odszkodowania z wynagrodzenia pracownika - chyba że uzyska wyraźną, pisemną zgodę osoby zatrudnionej. Jeżeli zgoda taka nie zostanie przez pracownika wyrażona - pracodawca może jedynie dochodzić roszczeń na drodze sądowej.

Podnieść również należy, iż zgodnie z art. 119 kodeksu pracy, wysokość odszkodowania nie może przekroczyć trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Inaczej sytuacja wygląda, gdyby pracownik wyrządził szkodę w sposób umyślny - wówczas odpowiada w pełnej wysokości, jednakże trudno w niniejszej sytuacji twierdzić, aby szkoda została wyrządzona umyślnie. 

źródło: Kancelaria Radcy Prawnego Fortuna