NIEŻYDOWSKI ŻYD
The Non-Jewish Jew by Isaac Deutscher – Published April 1st 1982 (first published April 2nd 1978). Edition Language: English.
https://www.goodreads.com/book/show/200038.The_Non_Jewish_Jew
Autor, Żyd komunista, obala mit twierdzący, że żydowscy komuniści nie byli „prawdziwymi Żydami”. ( żydowski udział w przeprowadzeniu Holodomoru nie był marginalny)
Ta książka prowokuje do myślenia. Autor uczy nas, co to znaczy być nietradycyjnym Żydem i komunistą, pozostając Żydem.
Deutscher ostatecznie odrzucił Boga i religię oraz konwencjonalne żydowskie sposoby postępowania. Uważał ortodoksyjną religię żydowską za sztywną i przestarzałą (s. 42) i stał się wojowniczo antagonistyczny wobec idei istnienia Boga. (str. 22–23). Stał się zagorzałym komunistą i tak było przez resztę jego życia.
ŻYDOWSKA TOŻSAMOŚĆ ŻYDÓW KOMUNISTÓW
Autor napisał swój esej „Nieżydowski Żyd” w 1958 r. (S. 25). Po definitywnym odrzuceniu żydostwa, jakie wówczas zwykle rozumiano, Deutscher zaczął identyfikować swoje żydostwo w następujący sposób: „Jestem Żydem, ponieważ tragedię żydowską traktuję jako własną tragedię; ponieważ czuję puls żydowskiej historii; ponieważ chciałbym zrobić wszystko, co w mojej mocy, aby zapewnić realne, nie fałszywe, bezpieczeństwo i szacunek dla Żydów.”(str. 51).
Świadectwo Deutschera obala dość bałamutne przekonanie, że żydowscy komuniści nie byli Żydami. W rzeczywistości Izaak Babel, aktywny bolszewik w Rosji, miał „intensywną świadomość” swojego żydostwa. (str. 54). [Te rozważania są raczej akademickie. Samo państwo Izrael nie tylko bez problemu uznawało żydowskich komunistów za Żydów, ale także dawało im schronienie.].
SYTUACJA MIEJSCOWYCH ŻYDÓW BYŁA CZĘSTO LEPSZA NIŻ WIĘKSZOŚCI POLAKÓW I ROSJAN
Ogólnie rzecz biorąc, autor przedstawia łzawe spojrzenie na historię Żydów. Przyznaje jednak, że sytuacja Żydów w Rosji i Polsce była lepsza niż sytuacja rosyjskich i polskich poddanych. (str. 63). [Ponieważ większość Polaków i Rosjan to byli panszczyzniani chlopi, oznaczało to, że Żydzi byli w lepszej sytuacji niż większość Rosjan i Polaków.]
Deutscher daje wgląd w różne ruchy Żydów. Na przykład BUND domagał się żydowskiej „autonomii kulturowej” (s. 37). Kultura jidysz była świecka (s. 44) i sekularystyczna. (str. 52).
GŁÓWNY UDZIAŁ ŻYDÓW W PRZEPROWADZENIU HOLODOMORU
Autor nieświadomie potwierdza ukraińskie oskarżenia pod adresem sowieckich żydowskich komunistów w sprawie Hołodomoru. Zauważa, że „Z drugiej strony, wśród stalinowskiej biurokracji było też wielu Żydów. Na czele przymusowej kolektywizacji Ukrainy, gdzie dokonano jej w najbardziej okrutny i krwawy sposób, stanął Żyd Kaganowicz.”(s. 75).
ŻYDOKOMUNA NIE BYŁA CZYMŚ MARGINALNYM WŚRÓD POLSKICH PRZEDWOJENNYCH ŻYDÓW
Deutscher milcząco odrzuca pogląd, że komunizm miał niewielki wpływ na polskich Żydów jako całość. Pisze „W Polsce w 1939 r. ludność żydowska po raz ostatni wybierała przywódców swoich społeczności (KEHILAHS). Komuniści, którzy byli wtedy bardzo wpływowi, uważali KEHILAHS za instytucje duchowne i bojkotowali wybory… Żydzi odgrywali bardzo ważną rolę w ruchu rewolucyjnym” (s. 67).
POLONOFOBIA, A NASTĘPNIE SZUKANIE WINY PO OBU STRONACH POLSKIEJ I ŻYDOWSKIEJ
W swojej pracy Deutscher powtarza standardowe polonofobiczne zarzuty. W rzeczywistości, posiadającego wiedzę czytelnika może uderzyć to, jak mało oryginalne są poglądy post-stalinowców, takich jak Jan T. Gross, Jan Grabowski i Barbara Engelking. Autor, Izaak Deutscher, (i oczywiście inni komunistyczni propagandziści przed nim) od dawna promowali przedstawianie Polaków jako grupę chciwych, morderczych spekulantów, wykorzystujących Holokaust do przejmowania własności żydowskich. (str. 88).
Z drugiej strony, Deutscher czasami obwiniał zarówno Polaków, jak i Żydów za negatywne aspekty stosunków polsko-żydowskich. Na przykład zauważył, że „Żydzi w Polsce żyli w wirtualnych gettach jeszcze przed 1940 rokiem. Polski nacjonalizm, antysemityzm i katolicki klerykalizm z jednej strony, a żydowski separatyzm, ortodoksja i syjonizm z drugiej strony, działały przeciwko trwałej i owocnej symbiozie.”(s. 54). W innym kontekście Deutscher krytykuje to, co nazwał ”rasistowską koncepcją żydowskiego narodu wybranego.” (str. 92).
POLSCY ŻYDZI NIE NADAWALI SIĘ DO ASYMILACJI
Co ciekawe, Deutscher podziela pogląd endeków, że z powodu licznej populacji i silnemu poczuciu separatyzmu, polscy Żydzi nigdy nie mogli się zasymilować. Skomentował to następująco: „To we wschodnioeuropejskich gettach pradawny nurt życia żydowskiego działał najsilniej, a Żydzi najmocniej marzyli o Syjonie. Taka asymilacja, jaka miała miejsce w przypadku francuskich, brytyjskich, włoskich i niemieckich (przed powstaniem nazizmu) Żydów, nigdy nie posunęła się tak daleko ani w Rosji, ani w Polsce. Żydzi żyli w dużych i zwartych ghettach; mieli swój jednorodny styl życia; a zdolności adsorpcyjne kultur słowiańskich były zbyt słabe, by je wciągnąć i przyswoić. Europa Wschodnia była zatem krajem żydostwa PAR EXCELLENCE (nie bez powodu Wilno nazywano „Jerozolimą Litwy”).” (str. 96).
ASYMILACJA? LUB POLONIZACJA ZEWNĘTRZNA
A co z tymi nielicznymi Żydami, którzy się zasymilowali? Autor, choć mówiący po polsku, wykazywał ambiwalentne poglądy na temat swojej „polskości”. Z jednej strony twierdził, że dorastał z poczuciem opresji mocarstw zaborczych nad Polakami. (s. 19–20). Z drugiej strony Deutscher podzielał przekonania endeków i wielu innych, że Żydzi - zwłaszcza ci zasymilowani, prominentni - nie przywiązują się generalnie do narodów, w których żyją. Opisuje to Tamara Deutscher „Podobnie jak oni [Heine, Marks, Luksemburg, Trocki i Freud] on [Izaak] żył na pograniczu różnych kultur narodowych i był w społeczeństwie polskim, żydowskim, niemieckim, angielskim a równocześnie w żadnym z nich. W takim podejsciu tkwił w tradycji żydowskiej i nigdy temu nie zaprzeczał.” (s. 22–23).
Jan Peczkis
(Z angielskiego tłumaczył Jan Saski)