PRAWO GOSPODARCZE I HANDLOWE – W
SPÓŁKA JAWNA
Przepisy o spółce jawnej stosuje się do pozostałych spółek osobowych handlowych w kwestiach przy nich nieuregulowanych, stąd przy omawianiu spółki partnerskiej, spółki komandytowej i spółki komandytowo-akcyjnej skoncentrujemy się tylko na różnicach pomiędzy nimi a spółką jawną.
Definicja spółki jawnej
Spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową (art.22 §1).
[„pod własną firmą” – cecha charakterystyczna dla wszystkich spółek osobowych (art.8 §2), odróżnia je dopiero drugi człon]
Jest to spółka, co do której nie ma wymogu aby prowadziła przedsiębiorstwo w większym rozmiarze.
Przedsiębiorstwo w większym rozmiarze to takie, w którym przychody netto ze sprzedaży towarów, usług i operacji finansowych w każdym z dwóch kolejnych lat obrotowych przekroczyły równowartość w walucie polskiej 1.200.000,00 euro.
Jeśli spółka cywilna prowadzi przedsiębiorstwo w większym rozmiarze ulega ona przekształceniu w spółkę jawną i powinna zostać wpisana do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (art.26 §4).
Forma umowy spółki
Umowa spółki jawnej wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności (art.23)
Firma spółki
Firma spółki to oznaczenie spółki indywidualizujące ją w obrocie (inaczej nazwa). Nazwa firmy nie może wprowadzać w błąd co do rodzaju wykonywanej przez spółkę działalności.
Firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie „spółka jawna”; dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „sp.j.” (art.24 §1 i §2).
Wspólnikami spółki mogą być:
osoby fizyczne
osoby prawne
spółki osobowe prawa handlowego, które mogą być podmiotami praw i obowiązków, np. spółka akcyjna może być wspólnikiem spółki jawnej (cywilnej zresztą też)
Minimalna treść umowy spółki
Umowa spółki jawnej powinna zawierać:
firmę i siedzibę spółki [siedziba – chodzi o miasto, pełnego adresu nie wpisujemy)
określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość
przedmiot działalności spółki [PKD]
czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony [spółki najczęściej zawiera się na czas nieoznaczony; jeżeli umowa milczy o czasie trwania – spółka zawarta na czas nieoznaczony]
Prowadzenie spraw spółki
Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki (art.39 §1).
Prowadzenie spraw spółki to wewnętrzny proces decyzyjny (stosunki wewnętrzne spółki).
Wyróżniamy trzy kategorie czynności podejmowanych przez wspólników:
zwykłe czynności spółki
czynności przekraczające zwykły zarząd
czynności nagłe
Prowadzenie spraw w zakresie każdej z czynności:
sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki może prowadzić każdy wspólnik bez uprzedniej uchwały wspólników (art.39 §2); jeżeli jednak przed jej załatwieniem choćby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się jej przeprowadzeniu, wymagana jest uprzednia uchwała wspólników (art.39 §3)
w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgoda wszystkich wspólników, w tym także wspólników wyłączonych od prowadzenia spraw spółki (art43)
wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby wyrządzić spółce poważną szkodę, może wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki bez uchwały wspólników (art.44)
[nie ma jasnej granicy pomiędzy czynnościami zwykłymi a czynnościami przekraczającymi zwykły zarząd, sprawy należy rozpatrywać indywidualnie; lepiej uznać, że czynność przekracza zakres zwykłych czynności, żeby nie narazić się na zarzut nieważności umowy]
Prowadzenie spraw spółki może być powierzone jednemu lub kilku wspólnikom bądź na mocy umowy spółki, bądź na podstawie późniejszej uchwały wspólników. Pozostali wspólnicy są wówczas wyłączeni od prowadzenia spraw spółki (art.40 §1).
Nie można powierzyć prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wspólników (art.38 §1).
Wyjątek: ustanowienie prokury.
Ustanowienie prokury wymaga zgody wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki. Odwołać prokurę może każdy wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki (art.41).
[prokura to bardzo szerokie pełnomocnictwo handlowe; prokurent samoistny może więcej od wspólników, prokurent łączny działa ze wspólnikami; prokurent jest osobą zaufania]
Za prowadzenie spraw spółki wspólnik nie otrzymuje wynagrodzenia (art.46). Ma jednak udział w zysku, może nawet być zatrudniony w spółce, np. na stanowisku księgowego (nie może w każdym razie otrzymywać wynagrodzenia za stanowisko „wspólnik” ponieważ to jest jego kodeksowy obowiązek).
Reprezentowanie spółki
Każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę. Prawo wspólnika do reprezentowania spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki (art.29).
[czynności sądowe – np. pozywanie; czynności pozasądowe – np. zawieranie umów]
Reprezentacja spółki na zewnątrz to dokonywanie czynności na zewnątrz, po podjęciu decyzji (stosunek do osób trzeciach).
Pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania spółki jest możliwe w dwóch przypadkach (art.30):
może to przewidywać umowa spółki (podpisując umowę spółki wspólnik się na to godzi)
na mocy prawomocnego orzeczenia sądu (może to nastąpić wyłącznie z ważnych powodów)
Majątek spółki
Majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia (art.28). [to co spółka ma na początku plus to co wypracuje, minus ewentualnie to co straci]
Wkład wspólnika do spółki może polegać na przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lub innych praw, a także na dokonaniu innych świadczeń na rzecz spółki (art.48 §2).
[świadczenia to w praktyce świadczenie pracy; obciążenie własności to prawo do używania rzeczy (praw); przeniesienie własności jest bardziej opłacalne niż obciążenie własności bo w razie likwidacji otrzymamy jej wartość początkową]
Udział wspólnika w zyskach i stratach
Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Określony w umowie spółki udział wspólnika w zysku odnosi się, w razie wątpliwości, także do jego udziału w stratach. Umowa spółki może zwolnić wspólnika od udziału w stratach (art.51).
[co do zasady równy udział, można jednak zwolnić wspólnika w umowie spółki od udziału w stratach (ale nie w zyskach!) czy uzależnić udział w zyskach proporcjonalnie do wkładów – będą to jednak ustalenia wewnętrzne, w żaden sposób nie wiążące ewentualnych wierzycieli]
Wspólnik ma prawo żądać:
podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego (art.52 §1)
corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę (art.53) [„nawet gdy spółka poniosła stratę” – można to postanowienie wyłączyć w umowie spółki]
Odpowiedzialność za zobowiązania
Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką (art.22 §2).
[cechy odpowiedzialności: nieograniczona, osobista (z majątku teraźniejszego i przyszłego, nawet do 10 lat), solidarna (wszyscy i każdy z osobna – wierzyciel może mieć roszczenie do wszystkich lub do jednego wspólnika, zależy to od niego; wierzyciel może mieć roszczenie również do wspólnika, który nie ma udziału w stratach!)
Złagodzenie odpowiedzialności za zobowiązania – jej subsydiarny, pomocniczy charakter:
Wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna – subsydiarna odpowiedzialność wspólnika (art.31 §1).
[ograniczenie to dotyczy tylko egzekucji, polega na tym, że najpierw egzekucja z majątku spółki a dopiero później z majątku wspólnika]
Przyczyny rozwiązania spółki – art.58
Rozwiązanie spółki powodują:
przyczyny przewidziane w umowie spółki
[można wskazać okoliczności, np. „gdy straty osiągną ...”, ale tutaj – milczące przedłużenie umowy spółki: spółkę uważa się za przedłużoną na czas nieoznaczony w przypadku, gdy pomimo istnienia przyczyn rozwiązania, przewidzianych w umowie, prowadzi ona swoją działalność za zgodą wszystkich wspólników (art.59)]
jednomyślna uchwała wszystkich wspólników
ogłoszenie upadłości spółki
[w tym zakresie obowiązuje prawo upadłościowe i naprawcze]
śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości
[upadłość – bo odpowiadają solidarnie za zobowiązania; śmierć – chyba że prawa jakie miał zmarły wspólnik przechodzą na spadkobierców (art.60)]
wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika
- jeżeli spółkę zawarto na czas nieoznaczony, wspólnik może wypowiedzieć umowę spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego; wypowiedzenia dokonuje się w formie pisemnego oświadczenia (art.61)
- jeżeli w ciągu ostatnich sześciu miesięcy przeprowadzono bezskutecznie egzekucję z ruchomości wspólnika, wówczas jego wierzyciel, który na podstawie tytułu egzekucyjnego uzyskał zajęcie roszczeń służących wspólnikowi w przypadku jego wystąpienia lub rozwiązania spółki, może wypowiedzieć umowę spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego, nawet gdy umowa spółki była zawarta na czas oznaczony (art.62 §2)
prawomocne orzeczenie sądu
- każdy wspólnik może z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd; jeżeli jednak ważny powód zachodzi po stronie jednego ze wspólników, sąd może na wniosek pozostałych wspólników orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki (art.63)
Wystąpienie przyczyny rozwiązania spółki powoduje otwarcie likwidacji spółki. Wspólnicy mogą jednak postanowić o innym sposobie zakończenia bytu spółki (art.67 §1).
Likwidatorzy:
likwidatorami są wszyscy wspólnicy; wspólnicy mogą powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie, jak również osoby spoza swego grona; uchwała wymaga jednomyślności, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art.70 §1)
sąd rejestrowy może, z ważnych powodów, na wniosek wspólnika lub innej osoby mającej interes prawny, ustanowić likwidatorami tylko niektórych spośród wspólników, jak również inne osoby (art.71 §1)
[osoba mająca interes prawny – np. jeden z wierzycieli]
W KSH nie ma reguł o kolejności zaspokajania wierzycieli!
Likwidator może być w każdej chwili odwołany:
likwidator może być odwołany tylko w drodze jednomyślnej uchwały wspólników (art.72)
sąd rejestrowy może z ważnych powodów na wniosek wspólnika lub osoby mającej interes prawny odwołać likwidatora; likwidatora ustanowionego przez sąd tylko sąd może odwołać (art.73)
Likwidację prowadzi się pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia „w likwidacji” (art.74 §4)
Likwidacja polega na zakończeniu bieżących interesów spółki, ściągnięciu wierzytelności, wypełnieniu zobowiązań i upłynnieniu majątku spółki. Nowe interesy mogą być podejmowane tylko w przypadku, gdy jest to niezbędne do ukończenia spraw w toku (art.77 §1)
Przy prowadzeniu czynności likwidacyjnych likwidatorzy obowiązani są stosować się do uchwał wspólników, a likwidatorzy ustanowieni przez sąd powinni stosować się do jednomyślnych uchwał powziętych przez wspólników oraz przez osoby mające interes prawny, które spowodowały ich ustanowienie (art.77 §2)
Otwarcie likwidacji powoduje wygaśnięcie prokury. W okresie likwidacji nie może być ustanowiona prokura (art.79)
Likwidatorzy sporządzają bilans na dzień rozpoczęcia i zakończenia likwidacji. W przypadku gdy likwidacja trwa dłużej niż rok, sprawozdanie finansowe należy sporządzić na dzień kończący każdy rok obrotowy (art.81)
Zasady spłaty zobowiązań i podziału majątku spółki – art.82:
z majątku spółki spłaca się przede wszystkim zobowiązania spółki oraz pozostawia się odpowiednie kwoty na pokrycie zobowiązań niewymagalnych lub spornych
pozostały majątek dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy spółki, w przypadku braku stosownych postanowień umowy spłaca się wspólnikom udziały; nadwyżkę dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku
rzeczy wniesione przez wspólnika do spółki tylko do używania zwraca się wspólnikowi w naturze
Zasady pokrycia niedoboru majątku – art.83:
jeżeli majątek spółki nie wystarcza na spłatę udziałów i długów, niedobór dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy, a w ich braku – w stosunku, w jakim wspólnicy uczestniczą w stracie
Po zakończeniu likwidacji – art.84:
likwidatorzy powinni zgłosić zakończenie likwidacji i złożyć wniosek o wykreślenie spółki z rejestru (w przypadku rozwiązania spółki bez przeprowadzenia likwidacji, obowiązek złożenia wniosku ciąży na wspólnikach)
rozwiązanie spółki następuje z chwilą wykreślenia jej z rejestru
Likwidacja nie jest jedynym sposobem zakończenia działalności – art.64 §1:
możliwe jest kontynuowanie spółki (mimo śmierci, upadłości wspólnika lub wypowiedzenia umowy spółki) przez pozostałych wspólników, jeżeli umowa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy tak postanowią