Regionalny charakter województwa i charakterystyka miasta na prawach powiatu
Regionalny charakter województwa jest poniekąd przewidziany już w Konstytucji. Artykuł 164 głosi: 1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.
2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa.
3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego. Brakuje tutaj uszczególonienia, że jednostką samorządu regionalnego jest właśnie województwo, lecz jak głosi sama Konstytucja, sprawa ta została uregulowana w odpowiedniej ustawie. Ustawa z 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa stanowi w Art. 1. 1. Mieszkańcy województwa tworzą z mocy prawa regionalną wspólnotę samorządową.
2. Ilekroć
w ustawie jest mowa o województwie lub samorządzie województwa,
należy przez to rozumieć regionalną wspólnotę samorządową oraz
odpowiednie terytorium.
Podczas procesu dencentralizacji
przeprowadzonego reformą terytorialną kraju w 1998 roku obok
samorządnych gmin i powiatów utworzono samorządne województwa.
Wiązało się to z utworzeniem, czy tesz ukształowaniem pojęcia
interesu regionalnego. Chodzi tu o grupę dziedzin, które mogą
skutecznie być wykonane na poziomie dużej jednostki terytorialnej
jaką jest wojwództwo. Chodzi tu przede wszystkim o sprawy
godpodarcze, kontakty międzynarodowe na szczeblu regionalnym,
promocje regionu zarówno w kraju, jak i zagranicą. Ważnym zadaniem
samorządu wojewódzkiego jest stworzenie strategii rozwoju
województwa, a także realizacja składających się na w/w
strategie rpogramów. Utworzenie i realizacja strategii wymaga dużej
i efektywnej wspołpracy samorządu wojwódzkiego zarówno z
administracją rządową jak i samorządową niższych poziomów, a
także z organizacjami pozarządowymi, szkołami wyższymi.
Również, niektóre z zadań mających charakter administracji świadczącej są wykonywane przez samorząd województwa, dotyczy to m.in. wyspecjalizowanej służby zdrowia, ośrodki kultury wyższej, t.j. filharmonie, muzea, teatry, czy w końcu szkół wyższych oraz ośrodków badawczo-naukowych. Widać, że przytoczone przykłady tyczą się instytucji, które są potrzebne dla grupy ludzi skupinej na dosyć dużym obszarze. Np. nie jest konieczne by każda gmina utrzymywała filharmonię, ponieważ nie ma w naszym kraju aż tylku melomanów i taka jednostak byłaby nierentowna. Natomiast słuszne jest utworzenie Filharmonii zaspokajającej potrzeby melomanów rozprosoznych na obszarze całego województwa, choćby z punktu widzenia finansowego, czy tez rozwoju kultury w obszarze danego województwa. Podstawę prawną do wyodrębnienia takiego zakresu działalności samorządu województwa znajdujemy w rozdziałe II u.o.s.w. (art. 11 – 14). Widac tutaj wyraźnie zastosowanie zasady subsydiarności, tylko te przedsięwzięcia, które nie mogą zostać zrealizowanie na tyle skutecznie na niższych poziomach samorządu, są wykonywane przez województwo. Realizację zadań umożliwia przyznana województwu osobowośc cywilno i publicznoprawna tak jak ma to miejsce na reszcie poziomów samorządu.
Wydzielenie w naszysm systemie podziału terytorialnego dużych jednostek samorządowych ma niebagatelny wpływ na funduszeunijne wykorzystwane przez polskie samorządy. Duża ilość projektów finansowanyuch, czy też współfinansowanych przez UE jest przeznaczona dla duzych jednostek terytorialnych. Czasem tylko takie jednostki mogą w sposób skoordynowany przeprowadzic w miarę jak najkrótszym czasie określone inwestycje. Wracając do sprawy promocji danego regionu to również wyodrębinionym administracyjnie regionom kraju łatwiej jest podczas autopromocji podkreślić swoje unikalne walory. Może tu chodzić o warunki naturalne, poziom infrastruktury, zaplecze naukowo – edukacyjne, walory turystyczne, czy w końcu kulturę regionalną. [przykład biura promocji Śląska w Brukselii]
Miasta
na prawch powiatu.
U podłoża wyodrębnienia takich jednostek podziału terytorialnego leży przyczyn. System zasiedlenia kraju wykluczał w niektórych rejonach kraju zastosowanie klasycznegosystemu tworzenia powiatów (1 powiat składa się z kilku gmin), np. sytuacja wystepuje na Śląsku. 46 miastom na mocy rozporządzeń i ustawy przekazano przed wejściem w życie ustwa reformujących ustrój terytorialny kraju dodatkowe zadania publiczne (poszerzono katalog zadań publicznych w stotunku do pozostałych gmin). Także los byłych stolic województw zniesionych w drodze reformy miał znaczenie przy tworzeniu miast na prawch powiatu, nazywanych często powiatami grodzkimi.
Podstawę prawna wyodrębnienia miast na prawach powiatu stanoiw rozdział 9 u.o.s.p.
Art.91.Prawa
powiatu przysługują miastom, które w dniu 31 grudnia 1998 r.
liczyły więcej niż 100.000 mieszkańców, a także miastom, które
z tym dniem przestały być siedzibami wojewodów, chyba że na
wniosek właściwej rady miejskiej odstąpiono od nadania miastu praw
powiatu, oraz tym, którym nadano status miasta na prawach powiatu,
przy dokonywaniu pierwszego podziału administracyjnego kraju na
powiaty.
Art.92.1.Funkcje organów powiatu w miastach na prawach powiatu sprawuje:
1) rada miasta,
2. Miasto na prawach powiatu jest gminą wykonującą zadania powiatu na zasadach określonych w tej ustawie.
3. Ustrój i działanie organów miasta na prawach powiatu, w tym nazwę, skład, liczebność oraz ich powoływanie i odwoływanie, a także zasady sprawowania nadzoru określa ustawa o samorządzie gminnym.
Miasta na prawch powiatu wykonują wszystkie zadania z zakresu spraw o znaczeniu lokalnym, podobnie jak gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego niezastrzeżona dla innych jednostek samorządu terytorialnego. Poza zadaniami zleconymi lub powierzonymi w drodze porozuminia powiat grodzki wykonuje zadania własne, na które składają się zadania własne gminy jak i powiatu. Prowadzenie działalności gospodarczej przez powiat grodzki rodzi kilka wątpliwosci, ze względu na różny dopuszczalny zakres owej działaności w przypadku gminy i powiaty. Gminy mogą prowadzić działanlość gospodarczą wykraczajacą poza zakres zadań o charakterze użyteczności publicznej w ścisle okreśonych przez ustawę przypadkach. Natomiast powiat nie może prowadzić działalności o takim zasięgu. W praktyce w statutach powiatów grodzkich rozwiązano ta kweste róznie (przykłady w podręczniku). Należy jednak uznać, że w zakresie zadań własnych gminy działalność gospodarcza wykracająca poza zakres zadań o charakterze użyteczności publicznej jest dopuszczalna, natomiast jeżeli chodzi o zadaniawłasne powiatu wykonywane przez powiat grodzki takiej możliwosci nie ma. Może to rodzic oczywiście duże problemy przy próbie ustalenie czy konkrtne zadanie kwalifikuje się z przepisów ustawy o samorządzie gminnym, czy powiatowym.
Jeżeli
chodzi o organy miasta na prawach powiatu, to wymienia je sama ustawa
powiatowa. Chodzi tu mianowicie o Radę Miasta i Prezydenta Miasta.
Ustawa stanowi, że ustrój i działanie organów miasta na prawach
powiatu, w tym nazwę, skład, liczebność oraz ich powoływanie i
odwoływanie, a także zasady sprawowania nadzoru określa ustawa
o samorządzie gminnym. Kompetencje Rady stanowią zbiorcze
kompetencje rady miasta i rady powiatu, jednocześnie obowiązuje
zasada domniemania kompetencji rady miasta we wszystkich sprawach
pozostających w zakresie działania powiatu grodzkiego o ile nie
stanowią inaczej ustawy. Prezydent miasta na prawach powiatu wg
prof. Dolnickiego wykonuje zadania,które ustawodawca powierzył
staroście, lecz starostą nie jest. Na tym tle występują
rozbierzności zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie. Swoje
zadania prezydent miasta wykonuje przy pomocy urzędu
miasta.
Pomocne przy wykonywaniu zadań miasta na prawach
powiatu są tworzone jednostki organizacyjne. Wydaje się, że można
tworzyć jednostki organizacyjne, które będą wykonywać zadania
leżące zarówno w gestii gminy i powiatu o ile przepisy prawa
materialnego będą dawały taką możliwośc, ze względu na
charakter danego zadania.
Miasto na prawach powiatu może tworzyć jednostki pomocnicze analogicznie do uprawnienia przysługujacego gmina w tej dziedzinie.
Według przepisów ustawy Miasto na prawach powiatu może tworzyć związki i zawierać porozumienia komunalne z gminami. Wydaje się jednak, że w celu realizacji zadan publicznych powiaty grodzkie mogą tworzyć związki z innymi powiatami, jak także z miastami na prawach powiatu. Skoro miasta na prawach powiatu wykonują także zadania przypisane powiatom, to nie można zubażać możliwości realizacji tych zadań w stosunku do zwykłych powiatów.
Nadzór nad powiatami grodzkimi jest regulowany przepisami u.o.s.g.
województwo śląskie (19):